Dziedziczenie autosomalne recesywne

• Cecha dominująca-do jej ujawnienia wystarczy 1 allel w danej pozycji (homozygota i

heterozygota)
• Cecha recesywna- do jej ujawnienia potrzebne są 2 takie same allele w danej pozycji (tylko
homozygota)
• Kodominacja-żaden allel nie dominuje (grupy krwi AB0)

Nosiciel osoba posiadająca allelodpowiadający za chorobę, bez cech fenotypowych choroby , mogąca
przekazać go potomstwu

Cechy dominujące i cechy recesywne u człowieka:

Cechy dominujące: Cechy recesywne:

• włosy falujące • włosy proste

• włosy ciemne • włosy jasne
• oczy brązowe • oczy niebieskie
• brak piegów • piegi
• rzęsy długie • rzęsy krótkie
• policzki z dołkami • policzki bez dołków
• uszy odstające • uszy przylegające
• zwijanie języka w trąbkę • brak zdolności zwijania języka w
trąbkę

Schorzenia uwarunkowane genetycznie

• Monogenowe (Mendlowskie)
 Autosomalne recesywne.
 Autosomalne dominujące.
 Sprzężone z chromosomem X recesywne.
 Sprzężone z chromosomem X dominujące
• Chromosomowe
• Genomowe (genów sąsiedzkich)
• Poligenowe
• Mitochondrialne
• Wieloczynnikowe
• Komórki somatycznej (nowotwory)

Dziedziczenie autosomalne recesywne

 Objawy choroby autosomalnej recesywnej występują tylko u homozygot patologicznego

genu, nie występują natomiast u heterozygot.
 typ dziedziczenia określany jest mianem poziomego (gdyż choroba powtarza się tylko w
jednym pokoleniu, zwykle tylko wśród dzieci jednej pary małżeńskiej).

1
Dziedziczenie autosomalne recesywne

 Homozygota recesywna+ homozygota dominująca 100% potomstwa to nosiciele

 Heterozygota + heterozygota 25% potomstwo chore i 50 % -nosiciele
 Homozygota recesywna + heterozygota 50% potomstwo chore i 50% nosiciele

 Choroby autosomalne recesywne występują częściej u dzieci z małżeństw spokrewnionych.

• Szacuje się, że każdy zdrowy człowiek jest nosicielem około dwóch do pięciu, specyficznych
dla swojej rodziny mutacji recesywnych, które w układzie homozygotycznym prowadzą do
ciężkich chorób.

Choroby warunkowane przez mutacje autosomalne recesywne i występujące w grupach

etnicznych.

• Albinizm, lub inaczej bielactwo wrodzone -Indianie Hopi

• Anemia sierpowata -Murzyni amerykańscy i afrykańscy, hindusi azjatyccy, mieszkańcy
basenu Morza Śródziemnego (głównie Grecy); populacje Środkowego
• β-talasemia-mieszkańcy basenu Morza Śródziemnego, populacje Bliskiego Wschodu, Hindusi,
Chińczycy
• Choroba Taya-Sachsa (TSD) -Żydzi aszkenazyjscy, Kanadyjczycy pochodzenia francuskiego
• Choroba Gauchera-Żydzi aszkenazyjscy
• Zespół Blooma-Żydzi aszkenazyjscy
• Ciężki złożony defekt odporności (SCID) -Indianie Apacze
• Fenyloketonuria –Europejczycy Mukowiscydoza–Europejczycy
• Wrodzony zespół nerczycowy typu fińskiego –Finowie
• Wrodzony przerost nadnerczy–Eskimosi

Choroby dziedziczone autosomalnie recesywnie

• Niedokrwistość Fanconiego
• Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa
• Zespół Blooma
• Alkaptonuria
• Choroba Wilsona
• Fenyloketonuria
• Homocystynuria
• Mukopolisacharydoza

Mukowiscydoza-etiologia

• mutacje genu, odpowiedzialnego za syntezę przezbłonowego regulatora kanału transportu

jonówCFTR (cysticfibrosistransmembrane conductance regulator).
• na długim ramieniu chromosomu 7.
• W chwili obecnej rozróżnia się ponad 1500 mutacji odpowiedzialnych z mukowiscydozę

2
Podstawowa rola białka CFTR

• transport jonów chlorkowych przez błony komórkowe

• Regulacja aktywności innych kanałów jonowych ( kanału sodowego, kanału chlorkowego i
kanału potasowego)
• Udział w transporcie wody i dużych molekuł przez błony komórkowe
• Pośredniczy w wewnątrzkomórkowym transporcie białek
• Mutacje białka CFTR podzielono na 6 klas( w zależności od zmian wywoływanych w
cząsteczce białka)
• I Brak syntezy białka CFTR
• II Wadliwy proces dojrzewania i przedwczesna degradacja
• III zaburzenia regulacji funkcji białka CFTR (brak aktywności ATP-azy)
• IV zaburzenia transportu jonów chlorkowych
• V obniżenie ekspresji kanałów chlorkowych
• VI zmniejszenie stabilności białka CFTR

Najczęściej występuje mutacja delta F 508; prawdopodobnie jest czynnikiem decydującym o

niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki.

Mukowiscydoza-objawy kliniczne

I.Ze strony układu oddechowego (u ponad 90%):

• przewlekły i napadowy kaszel

• nawracające i przewlekłe zapalenia płuc
• zapalenie oskrzelików
• obturacyjne zapalenia oskrzeli
• krwioplucie
• przewlekłe zakażenie Pseudomonasaeruginosai (lub) Staphylococcusaureus
• zmiany w płucach widoczne w rtg: nawracająca niedodma, rozdęcie i rozstrzenie oskrzeli
• polipy nosa
• przewlekłe zapalenie zatok przynosowych

II. Ze strony układu pokarmowego (ok. 75% chorych)

• tłuszczowe stolce od wczesnego dzieciństwa;

• powiększenie objętości brzucha, niekiedy wypadanie odbytnicy
• niedrożność smółkowa(meconium ileus) jelit w okresie noworodkowym, nawracające
epizody bólu brzucha z objawami niedrożności przepuszczającej określane jako dystalna
niedrożność jelit(DIOS, distalintestinalobstructionsyndrome)
• może wystąpić (4-5% przypadków) wtórna marskość żółciowa wątroby z powodu
niedrożności kanalików żółciowych
• kamica żółciowa
• zaczopowanie przewodów ślinianek gęstą wydzieliną śluzową
• skręt jelita w okresie płodowym

3
 • gęsty i lepki śluz blokuje przewody trzustkowe, przyjmowane pokarmy nie są odpowiednio
trawione (stąd występowanie stolców tłuszczowych –steatorrhoea) doprowadzając do
objawów zespołu złego wchłaniania
• nawracające zapalenia trzustki Mukowiscydoza-objawykliniczne

Inne:

• Bezpłodność-:

 K -wzrost gęstości śluzu szyjkowego, trudności w przechodzeniu plemników w kierunku

komórki jajowej;
 M-oligospermialub azoospermia spowodowane niedrożnością i aplazją nasieniowodów,
określanym jako CBAVD(congenital bilateral aplasiaof vasdeferens)
• serce płucne (cor pulmonale)
• palce pałeczkowate
• hiperprotrombinemia po okresie noworodkowym
• acrodermatitis enteropathica
• nawracający obrzęk ślinianek przyusznych
• osteoporoza

Mukowiscydoza-rozpoznanie

• Podejrzenie

1. co najmniej jeden objaw kliniczny choroby lub

2. mukowiscydoza w rodzinie osoby
3. dodatni wynik badania przesiewowego.

• Potwierdzenie rozpoznania

1. dodatni wynik testu potowego (Cl- >60mmol/l w co najmniej dwóch badaniach, lub
2. wykrycie mutacji w obu allelach CFTR, lub
3. duża wartość przezbłonowej różnicy potencjałów

Mukowiscydoza-leczenie

• Usunięcia gęstej i lepkiej wydzieliny z dróg oddechowych.

• Opanowania zaostrzeń -leczenie antybiotykami
• Efektywna fizjoterapia
• Stosowanie kompleksowego leczenia w połączeniu z fizjoterapią ma spowolnić
nieodwracalne zmiany oskrzelowo-płucne.

Pacjenci dotknięci mukowiscydozą cierpią z powodu hiperkapnii.

Leczenie żywieniowe-zapewnić odpowiednią podaż kalorii i białkaoraz zmniejszyć ilość

produkowanego przez ich organizm CO2 (stosowanie diet wysokotłuszczowych)

4
Mukowiscydoza-nowe metody leczenia

• Nowe sposoby leczenia:

 inhalacje liposomów -pozwalające na upłynnienie śluzu i ułatwiające jego ewakuację

 inhalacje rekombimowanych antyproteaz, hamujące uszkodzenia oskrzeli przez enzymy
proteolityczne
 inhalacje zwiększające uwodnieniepłynu okołorzęskowegopoprzez zwiększenie wydzielania Cl
do światła oskrzeli
 cytokiny-ograniczające aktywność stanu zapalnego
 Ig hiperimmunonizowane przeciwko najbardziej szkodliwej bakterii, Pseudomonas
aeuroginosa;
 szczepionki przeciwko P. aeruginosa: doustne, wykorzystujące reakcję tkanki limfatycznej
jelit;(niepotwierdzono pozytywnych efektów tej szczepionki)
 terapia genowa, polegającą na wprowadzeniu prawidłowego genu CFTR do komórek
nabłonka oddechowego; trwają próby kliniczne

FENYLOKETONURIA-ETIOLOGIA

• Wrodzona, uwarunkowana genetycznie enzymopatia polegająca na gromadzeniu się w

organizmie i toksycznym wpływie aminokwasu –fenyloalaniny(hiperfenyloalaninemia).
• mutacja genu odpowiedzialnego za aktywność enzymu hydroksylazy fenyloalaninowej(PAH),
który jest niezbędny w metabolizmie fenyloalaniny.

Fenyloketonuria-objawy

• Pod względem klinicznym fenyloketonuria charakteryzuje się przede wszystkim

upośledzeniem rozwoju umysłowego -chorzy często nie mówią, nie chodzą, nie trzymają
stolca i moczu.
• zaburzenia neurologiczne z napadami padaczkowymi
• zaburzenia elektroencefalograficzne
• Zwiększone/ zmniejszone napięcie mięśni
• mikrocefalia
• zwiększenie odruchów
• upośledzony wzrost
• zmniejszona waga ciała
• jasne zabarwienie cery, włosów i oczu
• charakterystyczny zapach moczu, potu ( mysi)

Fenyloketonuria-rozpoznanie

• test pieluszkowy -wykrycie w moczu kwasu fenylopirogronowego, który daje barwny produkt
reakcji z chlorkiem żelazowym.
• ujemny wynik testu moczowego nie wyklucza rozpoznania fenyloketonurii.
• test Guthriego -wykrycie w krwi wysokiej zawartości fenyloalaniny
• diagnostyka molekularna Fenyloketonuria-rozpoznanie

5
podział kliniczny ciężkości fenyloketonurii w zależności od stężenia fenyloalaniny we krwi

• klasyczna fenyloketonuria (aktywność PAH < 1%, stężenie fenyloalaniny we krwi na zwykłej
diecie >1200 µmol/l)
• łagodna fenyloketonuria (aktywność PAH 1-3%, stężenie fenyloalaniny we krwi na zwykłej
diecie 600-1200 µmol/l)
• łagodna hiperfenyloalaninemia (aktywność PAH 3-6%, stężenie fenyloalaniny we krwi na
zwykłej diecie <600 µmol/l)

Fenyloketonuria-metody leczenia

• Hydrolizaty białka ubogie w Phe, takie jak kazeina, i usunęcie fenyloalaniny przez adsorbcję
na odpowiednich sorbentach.
• Aby uniknąć nieodwracalnych zmian w mózgu, podawanie diety ubogiej w fenyloalaninę
należy rozpocząć wkrótce po urodzeniu.
• Uzupełnenie-preparaty zawierające niezbędne aminokwasy, witaminy oraz sole mineralne,
ale z wyłączeniem fenyloalaniny.

GALAKTOZEMIA-ETIOLOGIA

• Zaburzenie metabolizmu galaktozy

• 1:1700 do 1:50000 żywo urodzonych
• BRAK AKTYWNOŚCI URYDYLOTRANSFERAZY GALAKTOZO-1-FOSFORANOWEJ

Galaktozemia-objawy

• U noworodków:

• biegunka
• wymioty
• niechęć ssania
• kwasica
• utrata masy ciała
• pocenie się
• senność
• hipoglikemia
• wrażliwość na zakażenia -szczególnie E.coli
• obraz sugeruje infekcje

Galaktozemia-rozpoznanie

• Wątroba

 niewydolność wątroby
 hepatomegalialub
 hepatosplenomegalia
 żółtaczka
 hipoalbuminemia
 hipoprotrombinemia

6
• Nerki

 leukocyturia
 erytrocyturia
 proteinuria
 glikozuria
 hiperaminocyturia

• Uszkodzenie OUN

 opóźnienie rozwoju psychomotorycznego,

 zmiany w zapisie EEG, uszkodzenie soczewki oka
 zaćma 43

Galaktozemia-leczenie

Leczenie choroby polega na wczesnym wykluczeniu galaktozy z diety, co powoduje cofnięcie się
wszystkich objawów z wyjątkiem opóźnienia w rozwoju umysłowym, które jest nieodwracalne Czyli…

Mukopolisacharydozy-choroby lizosomalne spichrzeniowe

• Zaburzenia metabolizmu glikozaminoglikanów (GAG)

• Deficyt hydrolaz lub sulfataz
• zajęcie układu nerwowego, narządów miąższowych,
• układu kostnego, narządu wzroku, tk. łącznej.
• 13 typów
• 1:20000

Glikozaminoglikany- główne składniki podstawowej substancji tkanki łącznej. (kw. hialuronowy,

heparyna, siarczan chondroityny, siarczan dermatanu, siarczan keratanu)

• Wraz z białkami tworzą proteoglikany.

• Brak lub niedobór określonego enzymu lizosomalnego biorącego udział w degradacji
glikozaminoglikanów
• Spichrzaniew lizosomach określonych metabolitów oraz w macierzy zewnątrzkomórkowej
tkanki łącznej, co prowadzi do uszkodzenia wielu narządów
• Przewlekłe i postępujące uszkodzenia wielonarządowe (ze względu na wszechobecność
tkanki łącznej w organizmie)

MUKOPOLISACHARYDOZA TYP I (MPS I) CHOROBA HURLER

• rysy twarzy • zmętnienie rogówki

• powiększenie obwodu głowy • niedosłuch
• przykurcze w stawach • przepuklina pępkowa
• skrócenie i pogrubienie kości • postępująca degradacja umysłowa
• powiększenie śledziony i wątroby • zgon w II dekadzie życia

7
MUKOPOLISACHARYDOZA

HURLER-SCHEIESYNDROM -MPS I POŚREDNIA

• Prawidłowy rozwój do 24 miesięcy

• symptomy zazwyczaj między 3 a 8 rokiem życia
• często dożywalność do wieku dojrzałego
• intelekt zróżnicowany często całkowicie prawidłowy

MUKOPOLISACHARYDOZA

SCHEIE SYNDROM -MPS I ŁAGODNA

• Diagnozowana często po 15 roku życia

• prawidłowy intelekt
• prawidłowa postawa
• Zwyrodnienie stawów
• Zaburzenia zastawek serca
• Przerost narządów wewnętrznych