Metody otrzymywania chromosomów u człowieka:

 Hodowla limfocytów krwi obwodowej

 Hodowla komórek szpiku kostnego
 Hodowla fibroblastów skóry
 Płyn owodniowy (kariotyp płodu)
 Guzy nowotworowe

Technika:
1. Pobranie jałowe krwi
2. Założenie hodowli na płynie (RPMI) w sterylnym naczyniu. Należy dodać antybiotyk.
Dodajemy FITOHEMAGLUTYNINĘ, która stymuluję limfocyt do podziału. Czas hodowli 48-
72h
3. Na 2h dodajemy kolemid (dawniej kolchicyna) – zatrzymanie podziałów w metafazie (blokada
wrzeciona)
4. Szok hipotoniczny 0,075M KCl
5. Należy odbiałczyć preparat – utrwalenie materiału chromosomowego. Lodowaty kwas octowy
cda. + metanol w stosunku 3:1 (płyn Canuma). 3razy zmieniamy utrwalacz.
6. Nakrapianie preparatów
7. Suszenie
8. Wybarwianie
 Prążki G (GTG) jasne – aktywne genetycznie (eurchromatyna); ciemne nieaktywne
(heterochronatyna) – wzór prążków G jest charakterystyczne dla każdej pary
 Prążki R odwrotnie do G (widoczne drobne aberracje nie widoczne przy G lub Q)
 Prążki Q (świecą pod mikroskopem fluororescencyjnym) silnie świecą: okolice
centromeru chromosomu 3 z grupy A, satelity chromosomów akrocentrycznych, dystalne
odcinki ramion długich chromosomu Y
 Prążki C wybarwiają na ciemno rejony centromerów i okolice przycentromerowe
 AgNOr barwienie organizerów jąderkowych. Organizatory jąderka zlokalizowane w
nitkach satelitonośnych chromosomów akocentrycznych. Badanie polimorfizmu nitek
satelito nośnych i satelitów oraz ramion krótkich chromosomów akrocentrycznych.
Identyfikacja chromosomów markerowych

Układanie kariogramu:
1. A (1,2,3) 1- metacentryczne duże; 2- prawie metacentryczne; 3 metacentryczne duże.
2. B (4,5) submetacentryczne duże
3. C (6,7,8,9,10,11,12) submetacentryczne średnie
4. D (13,14,15) akrocentryczne duże
5. E (16,17,18) metacentryczne 17,18- submetacentryczne małe
6. F (19,20) metacentryczne małe
7. G (21,22) akrocentryczne małe
8. XY: - X->grupa C; Y->grupa G lub F

1
 ZESPOŁY ABERRACJI CHROMOSOMOWYCH

TRISOMIE

Przyczyną jest nondysjunkcja w 1 podziale mejotycznym. Nondysjunkcja może zachodzić w podziale

mitotycznym co prowadzi do powstania kariotypów mozaikowych.

ZESPÓŁ DOWNA 1/700[pl]-800[eu] urodzeń

1. Kariotyp:
 95% 47,XX + 21 lub 47,XY + 21
 3% 46,XX der(21;21)(q10;q10), +21 lub 46,XY der(21;21)(q10;q10), +21
 2% 46,XX/47,XX + 21 lub 46,XY/47,XY + 21
2. Cechy fenotypowe:
 Płaska potylica
 Mongolskie ustawienie oczu
 Zmarszczka nakątna
 Nisko schodzący zarost na szyi
 Nisko osadzone małżowiny uszne
 Na dłoniowej części ręki ‘małpia bruzda’
 Zmiany w tęczówce – plamki Brushfielda
 Wiotkość mięśni i więzadeł
 Wrodzone wady serca
 Duży podbrużdżony język
 Szeroki odstęp miedzy paluchem a resztą palców stopy
 Dorośli
 Niski wzrost
 Żyją krótko 30-40 lat
 Otyłość
 Stopy koślawe (X)
 Po 40 r.ż. cechy choroby Alzheimera
 Mężczyźni są bezpłodni
 Upośledzenie rozwoju umysłowego
 Dzieci wesołe, śmieją się i mają duży upór
 Krótka szyja

ZESPÓŁ PATEAU 1/8000-10000 urodzeń

1. Kariotyp:
 75 % 47,XX + 13 lub 47,XY + 13
 20% 46,XX,der(13;13)(q10;q10), + 13 lub 46,XY,der(13;13)(q10;q10), + 13
 5% 46,XX/47,XX + 13 lub 46,XY/47,XY + 13
2. Cechy fenotypowe:
 Ubytki skóry na głowie
 Krótka szyja
 Duże gałki oczne
 Rozczep wargi podniebienia
 Nisko osadzone małżowiny uszne
 Microcefalia
 Zaburzenia w budowie histologicznej płatów mózgu
 Wielopalczastość
 Dwudrożność macicy
 Wady serca
 Torbielowatość nerek
 Zaburzenia w budowie siatkówki
2
  Hipersegmentacja jąder granulocytów obojętnochłonnych
Duża część umiera w 1 miesiącu życia.

ZESPÓŁ EDWARDSA 1/5000-6000 urodzeń

1. Kariotyp:
 47,XX + 18 lub 47,XY + 18
2. Cechy fenotypowe:
 Wystająca potylica
 Niedorozwój żuchwy
 Małogłowie
 Krótka szyja
 Płaska nasada nosa
 Gałki oczne szeroko rozstawione
 Zrosty palców
 Stopa cepowata
 Wady serca
 Wady nerek
 Zaciśniecie palców w pięść
 Niedorozwój płytki paznokciowej
 Niedorozwój narządów płciowych (niestępowinie jąder)
10% dzieci przeżywa 1 rok

ZESPOŁY ABERRACJI CHROMOSOMÓW PŁCIOWYCH

ZESPÓŁ TURNERA 1/3000 urodzonych dziewczynek

1. Kariotyp:
 60% 45,X (80% pochodzenia matczynego)
 20% 45,X/46,XX
 13% 46,X,i(Xq)
2. Cechy fenotypowe:
 Zabużenia wzrostu
 Opóźnione zakończenie wzrastania kości
 Specyficzny fenotyp morfologiczny
 Krótka szyja
 Niska linia włosów
 Koślawość łokci
 Krótka płetwista szyja
 Częste znamiona barwnikowe na skórze
 Różne wady narządów wewnętrznych
 Pierwotna niewydolność jajników
 Specyficzny fenotyp rozwoju i zachowania (dysleksja, zaburzenia koordynacji, IQ w normie)
 Obrzęk stóp i goleni

ZESPÓŁ KLINEFELTERA 1/1000 urodzonych chłopców

1. Kariotyp:
 80% 47,XXY (50% od matki)
 15% 46,XY/47,XXY
2. Cechy fenotypowe:
 Wysoki wzrost powyżej 180cm
 Twarz o słabym zaroście mająca często chłopięcy wygląd
 Półkolista linia włosów na czole bez typowego łysienia skroniowego
 Sylwetka typu kobiecego
 Odkładanie tkanki tłuszczowej

3
  Ginekomastia
 Skąpe owłosienie pachowe i łonowe
 W uzębieniu brak zębów 8
 Prącie – od małych do prawie normalnych
 Słabo rozwinięta moszna
 Małe jądra
 Degeneracja kanalików nasiennych
 Spłaszczenie obu okolic skroniowych
 Powiększone zatoki czołowe
 Przedwczesne zrastanie szwów wieńcowych
 Małe siodełko tureckie

ZESPÓŁ KOBIETY 47,XXX 1/1000 urodzonych dziewczynek

1. Kariotyp:
 47,XXX
2. cechy fenotypowe:
 zaburzenia miesiączkowania
 wcześniejsza menopauza
 płodność/bezpłodność (75% płodnych)
 ryzyko urodzenia chorej jak w populacji

ZESPÓŁ MĘŻCZYZNY 47,XYY 1/1000 urodzonych chłopców

1. Kariotyp:
 47,XYY
2. Cechy fenotypowe:
 Wysoki wzrost powyżej 190cm
 Szybki wzrost w I dekadzie życia
 Intensywny trądzik =>bliznowate zmiany na twarzy i na plecach
 Zburzenia zachowania, agresywność
 Płodni, mają zdrowe dzieci
 Ryzyko ponownego zachorowania jak w populacji

ZESPOŁY DELECJI I MIKRODELECJI

ZESPÓŁ ‘CRI DU CHAT’ 1/50000-100000 urodzeń

1. Kariotyp:
 46,XX,del(5)(p15) lub 46,XY,del(5)(p15)
2. Cechy fenotypowe:
 Zmienia się z wiekiem pacjęta
 Szeroko rozłożone gałki oczne
 Zapadnięta podstawa nosa
 Charakterystyczne płacz (zaburzenia budowy i funkcji krtani)
 Brak zdolności mówienia
 Zaburzenia psychomotoryczne
 U starszych powiększenie żuchwy i wydłużona cześć twarzowa czaszki
 Małżowiny małe i nisko osadzone

ZESPÓŁ WOLFA-HIRSCHHORNA 1/50000 żywo urodzonych

1. Kariotyp:
 46,XX,del(4)(p16.3) lub 46,XY,del(4)(p16.3)
 translokacja
 chromosom pierścieniowy
2. Cechy fenotypowe:

4
  Upośledzenie umysłowe
 Małogłowie
 Niedorozwój żuchwy
 Gotyckie podniebienie
 Zez
 Hipeteloryzm
 Skolioza
 Wrodzone wady serca
 Napady padaczkowe
 Zaburzenia budowy narządów płciowych

ZESPOŁY MICRODELECJI

ZESPÓŁ PRADERA – WILLIEGO 1/10000-15000 żywo urodzonych

1. Kariotyp:
 75% 46,XX,del(15)(q11q13) lub 46,XY,del(15)(q11q13)
 20% UPD pochodzenia matczynego
2. Cechy fenotypowe:
 Słabe ruchy płodu
 Brak odruchu ssania
 Opóźniony rozwój psychoruchowy
 Wnętrostwo u chłopców
 Niesamowite obżarstwo=> nadwaga (cukrzyca, skrzywienia kręgosłupa)
 Rybie usta
 Niski wzrost
 Małe dłonie zwężające się końce palców
 Bezpłodność
 Kapryśność , upartość

ZESPÓŁ ANGELMANA 1/25000 urodzeń

1. Kariotyp:
 70% 46,XX,del(15)(q11q13) lub 46,XY,del(15)(q11q13) – pochodzenia matczynego
 3-5% UPD pochodzenia ojcowskiego
 8% imprinting
2. Cechy fenotypowe:
 Trudności w ssaniu wymioty po posiłkach
 Krótko i mało głowie
 Szeroko i głęboko osadzone oczy
 Duże usta z wąską wargą górną opóźnienie rozwoju psychoruchowego
 Nadmierne napięcie mięśni kończyn dolnych
 Ciężkie zaburzenia mowy
 Zmiany zanikowe w mózgu

ZESPOŁY NIESTABILNOŚCI CHROMOSOMÓW

XERODERMA PIGMENTOSUM – mutacja w genach enzymów naprawiających DNA:

Cechy fenotypowe:
 Skóra pokryta łuskami
 Liczne guzy
 Zabarwienie nierównomierne
 Ogromnie ryzyko występowania czerniaka
 Duża wrażliwość na UV
 Zaburzenia neurologiczne
 Bliznowate rogówki

5
ATAKSJA TELEANGIETASIA – postępujący bezład mózgowy
Cechy fenotypowe:
 Zanik móżdżku
 Chód
 Osłabiony układ immunologiczny(uszkodzona grasica => brak linfocytów T)
 Zaburzenia neurologiczne – osłabienie odruchów
 Zwiększony poziom a fetoproteiny
 Narażenie na występowanie nowotworów

ZATRUCIA ROŚLINAMI

ZWIĄZKI TOKSYCZNE:
1. Alkaloidy
2. Glikozydy
a. Cyjanogenne
b. Nasercowe
c. Saponiny
d. Glukozydolazy?
e. Antra związki
f. humaryny
3. Toksalbuminy
4. Olejki eteryczne
5. Terpeny
6. Żywice
7. Związki uczulające na światło

ALKALOIDY roślinne związki – organiczne zasady zawierające azot; tworzą sole z kwasami
(jabłkowym, mlekowym), będące kryształami. Alkaloidy maja gorzki smak, w stanie czystym są
bezbarwne, brunatniejące na powietrzu. Związki lipofilne – resorbują przez błony komórkowe.
 Protoalkaloidy – aminy biogenne -> dekarboksylacja aminokwasów (np. cholina,
acetylocholina, muskaryna, galegina)
 Alkaloidy własciwe – zawierają azot w w pierscieniu heterocyklicznym, wywodza się od odp.
Aminokwasów
 Pseudoalkaloidy – substancje zasadowe, których jest rozbudowany szkielet weglowy, azot nie
pochodzi od aminokwasu. (np. efedryna, solanidyna, tomatydyna, kapsaicyna)

Alkaloidy Tropanowe :
1. Pokrzyk wilcza jagoda Atropa belladona
2. Bieluń dziędzierzawa Datura stramonium
3. Lulek czarny Hyoscyamus niger

Alkaloidy pirydynowe i piperydynowe

1. Szczwiół plamisty Conium maculatum
2. Tytoń szlachetny Nicotiana tabacum

Alkaloidy izochinolinowe
1. Mak lekarski papaver somniferum

6
Alkaloidy steroidowe
1. Ziemniak solaninum

Alkaloidy różne
1. Ziemowit jesienny colchicium autumnale
2. Cis pospolity Taxus baccata

Alkaloidy dwuterpenowe
1. Trojad mocny Aconitum pellus

GLIKOZYDY związki złożone z cukru (glikon) i części niecukrowej (aglikon)Aglikon decyduje i

toksyczności.

Glikozydy cyjanogenne – uwalniają HCN po hydrolizie. (np amigdalina)

1. Nasiona migdałów, brzoskwiń

Glkozydy nasercowe działają na serce; działanie zależy od rozpuszczalności w wodzie(odp cz.

cukrowa).
1. Konwalia majowa Convallaria maialis
2. Naparstnica purpurowa Digitalis purpurea

Saproniny tworzą pieniące się roztwory! Większość hemolizuje erytrocyty. Uszkadzają komórki. Mają
zdolność do wiązania się z choresterolem.

Glukozynolany zawierają jako składnik cukrowy wyłącznie glukozę związana z aglikonem przez
Siarkę. Działa na błony. Ostry zapach i smak. - Nasiona gorczycy

Antraglikozydy działają przeczyszczająco. Niedojrzałe jagody Kruszyna

Kumaryny zapach świeżego siana żubrówka!

TOKSALBUMINY związki białkowe – działaja jak antygeny powodując powstawanie przeciwciał.

Powoduję aglutynację erytrocytów. Są to białka nie dializujące wrażliwe na wysoką temperaturę.
1. Nasiona rącznika Ricinus communis

7
ROŚLINY TRUJĄCE
Nazwa rośliny Substa trująca Działanie objawy
Konwalia majowa Glikozydy nasercowe Działa na serce. Powoduje zaburzenia, urazy mięśnia
convallaria maialis konwlotoksyna sercowego, spadek ciśnienia tętniczego, nudności
konwalatoksd wymioty, biegunka, zaburzenie wydzenia barw –
widzenie na żółto
Naparstnica Glikozydy nasercowe Nasiona liście. Najczęsciej leki z naparstnicy.
Puropurowa digitoksyna digitomina Zaburzenia żołądkowo – jelitowe, widzenie na żółto,
digitalis purpurea wpływ na mięsień sercowy. Silne zatrucia: sinica,
zatrzymanmie serca w skurczu
Zimowit jesienny Mieszanina alkaloidów Cała roślina. Mylenie cebulki z cebulą jadalną.
colchicium Kolchicyna Uszkadza na wrzeciono kariokinetyczne. Działa na
autumnale wątrobę, nerki, szpik kostny. Po 2-3 tyg wypadają włosy
Zawilec gajowy Protoanemonina Cała roślina. Ciężka zapaść nerek (krwiomocz,
anemone nemrosa białkomocz), trucizna mitotyczna. Ostry palący smak.
Spożycie wymioty biegunka, zap nerek
Jaskier ostry Jw. jw
ranunculaceae acer
Cis pospolity Taxus Taksyna zesp Nasiona i igły są trujące z wyjątkiem osnówki. Poraża
baccata alkaloidów; efedryna ukł odechowy , śmierć w spiączce. Ojawy b. Szybko.
Ciężkie zap. jeli z biegunką. Zaburzenia rytmu serca
Wawrzynek wilcze Mezereina Działa ośrodkowo i miejscowo drażniąco. Podrażnia ukł
łyko dafnetoksyna nerwowy. Skrajnie zapaść zgon. Zatrucie przez kontakt
Dafhne mezereum przez skórę
Mak lekarski Alkaloidy opiumowe: Trujący jest sok mleczny. Opium śmiertelne 0,2g.
papaver somniferu morfina kodeina tebaina Wywołuje zależność lekową. Działa na oś oddechowy.
m Zaburzenia świadomości. Zwężenie źrenic - nie reagują
na światło. Tebaina pow. drgawki
Szalej jadowity Cykutotoksyna cykutol Mylony z selerem. Drgawki kloniczne, pobudzenie -> w
cicuta virosa porażenie ważnych oś nerwowych. Zgon w śpiączce
Szczwół plamisty Koniina koniceina Owoce śmiertelnie trujące. Śmierć przez ośrodkowe
conium maculatum porażenie oddechu
Bieluń Alkaloidy tropanowe: Działa pobudzająco na układ nerwowy. Suchość skóry,
dziędzierzawa hioscyjanina błon śluzowych; trachykardia, zaczerwienienie twarzy,
datura stramonium skopolamina atropina rozszerzenie źrenic z brakiem reakcji na światło.
apoatropina Halucynacje z zaburzeniem perystaltyki jelit
Pokrzyk wilcza Alk. Tropanowe L- Trujące nasiona i cała roślina. W dojrzałych owocach
jagoda Atropa hioscjanina tylko atropina. Działa na ukł przywspółczulny. Obawy
belladona skopolamina jw
Lulek czarny Alk. Tropanowe Łodyga lepka. Drobne nasionka podobne do maku. Truje
Hyoscyamus niger hioscymina atropina cała roślina. Zatrucie JW. Działa na układ
przywspółczulny. Moc zależy od części rośliny
Trojad mocny Alk. Akonityna W okresie kwitnienia truje łodyga., a zimą korzeń.
aconitum pellus Wchłania się szybko. OUN serce mięśnie szkieletowe,
zakończenia czuciowe. Zgon przy cięższych zatruciach.
Pieczenie jamy ustnej, skóry, silne pocenie, drżenie
mięśni.

8
ZATRUCIA GRZYBAMI