Nakladnik

Sintaksa hrvatskoga jezika

Filozofski fakultet Sveucilista u Zagrebu
Zagrebacka slavisticka skola
Hrvatski seminar za strane slaviste Knjizevnost i kultura osamdesetih
I. Lucica З, Zagreb
slavisticka.skola@ffzg.hr
www.hrvatskiplus.org Zbornik radova 39. seminara
Za nakladnika Zagrebacke slavisticke skole
Damir Boras

Urednik
KreSimir MiCanoviC

Uredni!itvo
Tomislav Bogdan
KreSimir MiCanoviC
Anera Ryznar

Recenzenti
Тvrtko Vukovic
Mateo Zagar

Korektorica
Jasmina Нап

OЬlikovanje i slog
KaramanDesign
www.karaman-design.com

Тisak

Denona d.o.o.

Godina i mjesec objavljivanja

2011, sviЬanj

CIP-zapis dostupan u racunalnom katalogu Nacionalne i sveucilisne

knjiznice u Zagrebu pod brojem 9352-042011-4

ISBN 978-953-175-393-7

Knjiga је objavljena uz financijsku potporu Ministarstva kulture

RepuЬ!ike Hrvatske i Ministarstva znanosti, obrazovanja i sporta
RepuЬ!ike Hrvatske Zagieb, 2011.
Tvrtko Vukovic

Melankolija, ulicna heterotopija i jezik

bez granica
Politika hrvatskog pjesnistva osamdesetih godina
dvadesetog stoljeca1

Pjesnistvo sedamdesetih
Da Ьi se uopce mogla zapoceti rasprava о pjesnistvu koje nastaje osamde-
setih godina dvadesetog stoljeca, nuzno је, barem nakratko, vratiti se u
sedamdesete. U hrvatskoj је znanosti о knjizevnosti danas gotovo u cije-
losti prihvacen stav da se sedamdesetih godina dvadesetog stoljeca u po-
lju lirike dogada korjenit zaokret. О tom sam zaokretu opsirnije pisao na
drugom mjestu 2 Ovdje za ilustraciju donosim misljenje Kresimira Bagica
koji napominje da pjesnici sedamdesetih и srediste interesa stavljajujezik
teksta i njegova formalna svojstva. 3 Oni, smatra Bagic, nadahnucu pretpo-
stavljaju proizvodnju, а prikazu svijeta tekstualnu igru. То је pjesnistvo,
stoga, izrazito metajezicno (usmjereno najeziCni medij) i autoreferencijal-
no (usmjereno na sebe sama u najsirem smislu). О kakvomje modelu lirike
rijec neka kao ilustracija posluzijedan drastican primjer. Rijecje о petom
sonetu iz ciklusa Ondina bez magistrala uvrStenom u knjigu ViseCi vrtovi
iz 1979. godine pjesnika Milorada Stojevica 4
Ovaj sonet, bolje је kazati sonetni kostur, upucuje, dakle, na neke vaz-
ne proЬleme vezane za razumijevanja pjesniStva i knjiZevnosti opCenito.

Ovaj је tekst, na odredeni naCin, nastavak teksta Zamukli majstorov glas: politika hr-
vatskih pjesniCkih poetika sedamdesetih godina dvadesetog stoUeCa koji је objavljen
u Zborniku radova 38. seminara ZagrebaCke slavistiCke Skole. Ni ovdje, kao ni u tom
tekstu, neCu dati sustavan pregled pjesnika i njihovih pjesniCkih knjiga, neCu Cak
dati ni potpun opis pjesniCkih poetika, nego Cu pokuSati, omjeravajuC:i neke lirske
koncepcije, otvoriti proЬlem politika pjesniCkih poetika u Hrvatskoj osamdesetih
godina dvadesetog stoljeC:a. Nadam se da Се takav pristup dati i poneki odgovor na
pitanje о naCinima i prirodi smjene lirskih strategija u okviru suvremenog hrvat-
skog pjesniStva, ali i о prirodi odnosa politike i knji:levnosti opC:enito.
2 Zamukli majstorov glas: politika hrvatskih pjesniCkih poetika sedamdesetih godina
dvadesetog E!,toUeCa. U: Zbornik radova 38. seminara ZagrebaCke slavistiCke Skole,
Zagreb 2010, str. 161-172.
З К. BagiC: Тета praznine и hrvatskom pjesniStvu druge polovice 20. stoUeCa. U: Treba
li pisati kako dobri pisci piSu, Zagreb 2004 1 str. 54.
4 Pjesma se nalazi u prilogu pod rednim brojem 1.
112 ZBORNIK RADOVA 39. SEMINARA ZAGREBA(:КE SLAVISТICKE SKOLE
Rijecje, naime, о odnosu lirike i tradicije, lirike ijezika te о shvacanju ide-
je autorstva, odnosno citatelja u lirici. Posve је jasno da је tu tradicija pi-
sanja soneta na odredeni nacin izvrgnuta ruglu. Zapravo, samje sonet pri-
kazan kao ruSevina iz Cijih se ostataka moZe tek nazreti negdaSnji »sjaj«.
Tradicionalne vrijednosti sonetopisanja - а rijec је о stoljetnoj povijesti
esteticizma koja objedinjuje duboke emocije i artistiCko umijece - u ovom
su slucaju odbacene u ime uspostave nove vrijednosti. Тај је novi poetic-
ki poredak zasnovan postupkom ironijskog negiranja ustaljenih poetickih
konvencija. Sonet је ovdje sinegdoha ukupne knjizevne bastine i ozivljen
је kao kontrastna pozadina novom tipu originalnosti. Drugim rijeCima, na
tipicno је modernisticki nacin odbacenjedan sustav knjizevne komunika-
cije- u ovom sluCaju sonet i, na primjer, njegova veza s temom ljubavi i for-
malistickim perfekcionizmom - da Ьi se uspostavio drugi sustav. Novi је
1' poeticki sustav sustav metaknjizevnosti, odnosno metalirike. Lirski tekst
vise ne govori jezikom, nego takoreci govori ili iznosi na vidjelo jezik. Те­
та pjesme raspad је uvrijezenih lirskih kodova. Pritom, dakako, jezik li-
rike viSe ne prenosi neku vaZnu i uzviSenu poruku, nego је on sam, dakle
jezik kao medij, istodobno predmet lirskog prikaza. U konacnici ovaj so-
net govori: »ја sam sonet ilija sam poruSeni sonet«. ]ezik kojimje saCinjen
pak govori: »ја sarn tema«, odnosno, »tema је forma koju oЬlikujem«.
Treba, medutim, imati na umu da tu pjesnicki jezik ponajprije govo-
ri raspadom i vlastitom nedostatnoscu. Odnos prema jeziku kao sredstvu
komunikacije u ovakvom је tipu lirike izrazito negativan. KnjiZevnost kao
da ne moZe viSe niSta posredovati osim vlastite manjkavosti i nemoCi. Тај
krajnje pesimistican stav oЬlikuje i, uvjetno receno, pesimistican odnos
prema institucijama autora i citatelja i njihovoj funkciji u lirskom tekstu.
Ideja lirike, utjelovljena u ovom sonetu, uskladenaje u vecoj mjeri s mislju
francuskog teoreticara Rolanda Barthesa donesenom u njegovu cuvenom
eseju Smrt autora. 5 Barthesove su teze danas strucnoj javnosti vrlo dobro
poznate р а ih nema potrebe ponavljati. Ono sto је ovdje najvaznije spome-
nuti jest da, prema njemu, pisac nema nadleznost nad knjizevnim smislom
јег је njegov jezik unaprijed uhvacen u mrezu kodova i konvencija kojima
ne moze ovladati. То је radikalan antiintencionalisticki stav kojim se od-
bacuje namjera autora kao ishodiste knjizevnih znacenja, а u srediste se
knjizevne komunikacije postavlja citatelj.
Stojevic se ovim sonetom izruguje romanticarskoj koncepciji Auto-
ra-Genija iz cijeg >>pera«, u skladnoj formi, sikljaju najduЬlje emocije. Ov-
dje se predocena funkcija autora moze citati na dva nacina: kao svode-
nje Autora-Genija na nevjestog, mucavog oponasatelja zadanog oЬlika, i
kao oslobadanje mjesta Citatelju koji се popuniti praznine nastale nuznim
manjkom pisceve kompetencije. Iako је pritom sve naoko jasno, javlja se
nekolicina proЬlemskih pitanja: tko Citatelju jamci da се se othrvati pod-
jarmljivackoj silijezika, је li bas u potpunosti namjera autora isceznula iz
smisla teksta, kakav је to autor koji se ruga kanoniziranoj ideji autorstva,
5 R. Barthes: Smrt autora. U: Suvremene knjiievne teorije, pr. М. Beker, Zagreb 1999.
ТVRTKO VUKOVH> MELANKOLIJA, ULICNA HETEROTOPIJA I JEZIK BEZ GRANICA 113
nije li, umjesto citatelja, u srediste knjizevne komunikacije postavljen sam
jezik i koje su posljedice toga cina? Ono na sto zelim skrenuti paznju jest
da lirika sedamdesetih, zapravo poeticka dominanta tog desetljeca, os-
porene tradicionalne vrijednosti (vaznost autora, dublnski smisao teksta,
uzviSenost knjiZevnog jezika) u samom trenutku osporavanja iznova neka-
ko uCvrSCuje, i da afirmirajuCi nove vrijednosti, iste potkopava. То znaCi
- dobar је primjer i sonet о kojem је rijec - da naizgled osnazujuci ulogu
citatelja, ovaj tip lirike citatelja istodobno suocava s krajnjom hermetic-
~- noSCu i nekomunikativnom jeziCnom gestom koja se iscrpljuje u samom
cinu vlastita pojavljivanja. Nekompetentni Citatelj grubo је odstranjen iz
knjizevne igre. Tekst trazi upucenog citatelja - ili metacitatelja. S druge
w strane, pokuda navodno prevladanoj ideji Autora-Genija pretvara se u po-
hvalu autorstvu opcenito. S pravom se mozemo zapitati: nije li ovakvim
naCinorn aranZiranja teksta autor stiliziran kao nedodirljivi znalac ili vir-
1
~-
tuoz? Onje u tolikoj mjeri ovladao kanonskim vrijednostima da ih ima pra-
vo sve osporiti. KnjiZevne uzuse ne poniStava iz puke ignorancije, nego,
bas suprotno, zbog toga sto је u vlasnistvu superiorne spoznaje. U svakoj
rijeCi, toCki i praznini autor је u ovom sonetu prisutan kroz namjeru da se
lf
naruga sonetu. Iako, navodno, potice citatelja na interakciju, on za sebe
i aranzira povlasteno mjesto u knjizevnoj komunikaciji. Opravdano је reci
da је pjesnika proroka u sedamdesetima s trona izgurao pjesnik znalac. r
U svakom slucaju, promjena је kozmetiCke naravi i nije Ьitno pridonijela
1
'
drukcijem shvacanju autorstva i institucije knjizevnosti.
Lirika sedamdesetih, dakle, iscrpljenost komunikacije postavlja kao
Ј
novi komunikacijski okvir, govor о nepostojanju smisla knjizevnosti kao
novi smisao, gustu neprozirnost i materijalnost jezika kao novi vid jasno-
ce. Ukratko, u sedamdesetima, unatoc dalekoseznim promjenama u naci-
. nu shvacanja i iskoristavanja pjesnickoga jezika, odnos lirike prema tra-
dicionalno prihvacenim konceptima autora, citatelja i kulturne vrijedno-
sti nije Ьitno promijenjen. Govori li se о politici te poetike, treba svakako
imati na umu da osvjetljavanje polozaja Govornika-Eksperta u sjenu gura
' anonimnu puЬliku i njezin uzitak. Ne treba zaboraviti da s poezijom to ni-
je oduvijek Ьiо slucaj. Tekje u europskom romantizmu, krajem 18. stolje-
ca, postalo manje vazno sto poezija cini (od grc. poiein: ciniti, stvarati), а
viSe kakav smisao prenosi. Iako se to Cini proturjeCnim, romantizam i ra-
cionalizam idu ruku pod ruku. Hrvatsko pjesnistvo sedamdesetih, unatoc
pokusajima da ga Cita kao otpor zapadnoj racionalistickoj tradiciji, istu,
tvrdim, pothranjuje i snaZi. BeskonaCna vjera u umne ili onostranoSCu
nadahnute pojedince uvijek је nekako vodila getoiziranju Drugog. Ako је
Platon iz svoje idealne drzave morao istjerati pjesnike, onda su, na isti na-
Cin, pjesnici modernisti iz svoje idealne estetike morali istjerati javnost.
Sedamdesetih godina dvadesetog stoljeca pjesnistvo u Hrvatskoj sustav-
no sudjeluje u politici koja vjeruje u prosvijecenog pojedinca i njegovu
Ј-
moc da drustvo povede u bolju buducnost. Za one kojima se ovi stavovi ci-
ne neopravdano zaostrenima ponavljam da ovdje ne govorim о ideoloskoj
opredijeljenosti pisaca, nego о strategiji knjizevne komunikacije u kojoj
114 ZBORNIK RADOVA 39. SEMINARA ZAGREBA(:КE SLAVISTI(:КE SKOLE
se osnazиje fиnkcija Aиtora-Znalca, а оs!аЬ!јије ili cak omalovazava иloga
citate\ja 6
Pjesnistvo osamdesetih,
Pjesnici koji sи se pocetkom i sredinom osamdesetih godina dvadesetog
stoljeca javili na knjizevnoj sceni takvo sи shvacanje lirike manje-vise do-
zivljavali kao krajnje restriktivno. То sи, medи ostalima, Branko Cegec,
Miroslav Mi6anovi6, Kresimir Bagic, Anka Zagar, Delimir Resicki, Goran
Rem, Milos Dиrdevic, Miroslav Kirin, Zorica Radakovic, LјиЬо Paиzin.
Prekid s tradicijom, elitisticko iskljиcivanje citatelja iz knjizevne komиni­
kacije te razaranje sиbjekta и kataklizmi samovolje jezika, ti sи pjesnici
zamijenili zapitanoSCu о odnosu izmedu suvremenosti i proSlosti, visoke
i popиlarne kиltиre, о иlozi aиtora i citatelja и kreiranjи knjizevnih zna-
cenja te zanimanjem za to kako raznorodne i mnogobrojne jezicne prakse
оЬ!ikији i ljиdski zivot i svijet и kojemи se taj zivot pojavljиje. Posljedica
toga nije neka radikalno nova lirska poetika, nego tekstиalnost kojom se
nastoji otvoriti cijeli niz pitanja. Na primjer: о naCinima uspostave znaCe-
nja i vrijednosti и kиlturi, о odrzivosti иmjetnickog koncepta originalno-
sti, о иcvrscivanjи ili ponistavanjи ideje aиtonomnog sиbjekta, о neиpit­
nosti smisla knjizevnog stvaranja i sl. Pokиsaj је to prevladavanja jedno-
6 Na ovom se mjestu Zelim osvrnuti na neke teze koje sam iznio u tekstu Zamukli
majstorov glas: politika hrvatskih pjesniCkih poetika sedamdesetih godina dvadese-
tog stoUeCa. (U: Zbornik radova 38. seminara ZagrebaCke slavistiCke Skole, Zagreb
2010, str. 161-172.) То Се, nadam se, blti od pomoCi prilikom razumijevanja kljuCnih
razlika ne samo izmedu lirskih poetika dvaju desetljeCa nego izmedu, usudio blh se
reCi, dvaju bltno razliCitih shvaCanja lirike, а onda i knjiZevnosti u cjelini. BuduCi
da knjiZevnost uvijek oЬlikuje odredene politiCke stavove, razlika u razumijevanju
lirike, u konaCnici, ukazuje na razliku svjetonazora. Moram istaknuti da politiku
pjesniCkih poetika ne treba ~azumjeti doslovno kao zrcaljenje piSCeve ideoloSke
opredijeljenosti u knjiZevnosti, nego kao politiku same estetike - dakle kao naCine
kojima estetika sudjeluje u oЬlikovanju i distribuciji vrijednosti u kulturi. О tome
sam poneSto veC pisao upuCujuCi na tekstove о politici knjiZevnosti francuskog teo-
retiCarajacquesa Ranci8rea ра se ovom prigodom ne Zelim previSe ponavljati. NeSto
opSirniji prikaz proЬlema moZe se naCi u spomenutom tekstu о pjesniStvu sedamde-
setih. Ukratko i poopCeno dakle: prema Ranci8reu politiCko djelovanje predstavlja
razdvajanje i rasporedivanje prostora i vremena, mjesta i identiteta, govora i buke,
vidUivog i nevidUivog. On to naziva raspodjelom osjetilnog (/е partage du sensiЬile)
(]. Ranci8re: Malaise dans l'estetique, Paris 2004, str. 38). Politika, dakle, Cini da se
neSto pojavi u svijetu kao ё:ujno Ш vidljivo, da se nekoga ukljuCi Ш iskljuCi iz javno-
sti, da mu se dodijeli identitet Ш da ga se proglasi viSkom bez identiteta. Politika se
knjiZevnosti, u tom smislu, odnosi na Cinjenicu da knjiZevnost takoder sudjeluje u toj
sveopCoj distriЬuciji subjekata, jezik8., mjesta i uloga. Ona utjeё:e na odnose izmedu
razliCitih oЬlika aktivnosti i govorenja u druStvu. U tom smislu tvrdim da pjesniStvo
autora koji su se javili osamdesetih godina dvadesetog stoljeCa nije samo temeljito
promijenilo sliku hrvatske lirike, nego i sliku odnosa, s jedne strane, knjiZevnosti
prema samoj sebl, а s druge, prema druStvenoj stvarnosti. О Cemu је toCno rijeC
pokuSat Cu dalje u ovom tekstu pokazati.
TVRTKO VUKOVIC: MELANKOLIJA, ULICNA HETEROTOPI]A IJEZIK BEZ GRANICA 115
smjernog i radikalnog negiranja tradicionalne estetike - na сети sи, po-
navljam, jos иvijek иstrajavali pjesnici и sedamdesetima- а и ime njezina
kritickog prevrednovanja. Pokиsat си to pokazati na primjerи nekolicine
tekstova govoreci о stilizaciji aиtorske funkcije и lirskom tekstи, о odnosи
lirike prema jezikи te povijesnoj i drиstvenoj stvarnosti. Pritom си zbog
prirode teksta nиzno иvesti neka pomalo nezgrapna poopcavanja.
Melankolija Aиtorski sиbjekt formiran и lirici osamdesetih ovom си
prigodom nazvati melankolicnim. Rijec је о tome da pjesnici и osamde-
setima, kada је rijec о stilizaciji iskaznog sиbjekta, nerijetko иposljavajи
figиrи melankolije. Ти se pozivam na Freиdov kasniji rad Zalovanje i me-
lankoЦja.1 U njemиje Freиd иstvrdio kako se gиЬitak ponekad pojavljиje, а
da se i ne zna sto је izgиЬ!jeno. Nadovezиjlici se na to, talijanski teoreticar
Giorgio Agamben smatra da mehanizam melankolije (. .. ) nudi paradoks
namjere za iaUenjem koja prethodi i anticipira guЬitak objekta. 8 Melanko-
lija dakle nije regresivna reakcija sto se javlja иslijed isceznиca voljenoga,
nego (... ) stvara/acka sposobnost koja omogucuje da se nedosezUivi objekt
pojavi kao da је izgubUen. 9 Iz toga Agamben izvodi zakljиcak da sve dok
postoji takvo zalovanje za nespoznatljivim (... ) strateg(ja melankoiUe otva-
ra prostor postojanju nestvarnoga i obiUeiava mjesto iz kojega ego moie
stupiti и odnos s njim (... )10 Slovenski teoreticar Slavoj Zizek melankolijи
pak ne cita kao риkо obozavanje izgиЬ!jene stvari, nego kao (... ) privrie-
nost samom izvornom Ginu njezina gubUenja 11 Slijedeci taj trag, on poka-
zиje da se melankolija pojavljиje kada se zeljeni objekt, и trenиtkи njegova
dosezanja, svede na »pravu mjeru«. И tom је smislu, melankolija (razoC:a-
ranje svim pozitivnim, empir(jskim objektima, od kojih nijedan ne moie za-
dovoUiti nasu iudnju) zapravo pocetak filozofije. 12
Prije nego pojasnim vezи shvacanja aиtorstva i melankolije и pjesnika
osamdesetih, prokomentirat си pjesmи Svjet/ost KordiUera D. Н. Lawren-
cea Branka Cegeca iz njegove knjige Ekrani praznine objavljene 1992. 13
Posve је razvidno da је jednim dijelom sиbjekt iskaza ovdje stiliziran kao
pjesnik и trenиtkи pisanja pjesme. Ти se, dakle, ne napиsta, kao и pjesnika
sedamdesetih godina, tradicionalno povezivanje lirskog glasa s gradan-
skom osobom pisca. StoviSe, kao da se ta veza namjerno osnaZuje referi-
7 S. Freud: Mourning and Melancholia, The Standard Edition ofthe Complete Psycho-
logical Woгks of Sigmund Freud, vol. 14, London, Hogarth Press, 1957.
В G. Agamben: Stanzas, Word and Phantazams in Western Culture, Minneapolis and
London 1993. Osoblto pogledati poglavlja Melancolia I, Melancholic Eros, The Lost
Object, The Phantasins of Eros. Navod str. 20.
9 Isto.
10 Isto.
11 S. ZiZek: Melancholy and the Act, u: Did Somebody Say Totalitarianism?, London/
New York 2Q02, str. 144-145.
12 Isto, str. 148. Do istoga izvoda dolazi i Kristeva. Prema njoj (... ) и trenucima svojih
dubokih dvojЬi depresivacje filozof( ... ). Usp. Вlack Sun, Depression and Melancholia,
New York 1989, str. б.
13 Pjesma se nalazi u prilogu pod rednim brojem 2.

116 ZBORNIK RADOVA 39. SEMINARA ZAGREBACKE SLAVISТICKE SKOLE
ranjem na iskиstvo neposredne dogadajnosti sиbjekta (zиЬ koji те razara,
zaиstavio sат se па 532. straпici Zlatne knjige hrvatskog pjesпiiitva i sl.).
Medиtim, povezivanje ideje aиtorstva i gradanske osobe pisca ovdje se
istodobno stalno proЫematizira. Sиbjekt koji prenosi роrиkи nikako ne
moZe raCunati na autentiCnost vl~stita iskazajer је uvijek-veC, u trenutku
iskazivanja netko drиgi, neko Drиgo od sebe (1928. ро prvi риt sатјаvпо
izgovorio 1 recenicи: >>It тakes по differeпce, thoиgh.« 1 и The Woman Who
Rode Away D. Н. Lawreпcea). То Drиgo, onoje sto sиbjekt ni иjednom tre-
nиtkи ne moze posjedovati, ali је na odredeni nacin njegov govor njime
omogиcen. U pjesmi је to prisno, а tиde Drиgo prispodoЬljeno aиtorskim
iskazima pisaca Lawrencea, Kиsana, Мауа i Uspenskog. Ти se, dakle, ide-
ja aиtorstva и isti mah napиsta i slijedi. Zaostrena antiintencionalisticka
lirska poetika sedamdesetih иmeksava se и pjesnika osamdesetih obno-
vom zanimanja za aиtorskи intencijи, ali ne tako da se namjera pisca po-
stavlja и srediste knjizevne komиnikacije. Aиtorska је intencija ovdje pri-
kazana kao nиzno odgodena onim sto иvijek nekako ostaje izvan njezina
dosega (Znaт da пе тоgи zaoЬiGi taj сиvепi 1 >>prst sиdЬiпе«, zbog cega i
ЬiUeziт 1 izlizanи siпtagти 1 kоји пikada пisат izgovorio >>prvi риt«.). No,
иpravo zbog toga sto namjera pisca иvijek nиzno promasиje ciljano znace-
nje, zato Sto namjera ovisi о onome Sto nikada nije u posjedu piSCeve svi-
jesti, tekst ili pjesma stizи na svoj cilj.
Ideja aиtorstva, predstavljena ovim tipom lirike, podиdara se s ranije
opisanom idejom melankolije. Aиtorstvo је funkcija osovljena о prihvaca-
nje vlastita ponistavanja, aиtor је иvijek ono sto se и samoj ideji aиtorstva
nikada ne pojavljиje ili, bolje је kazati, ono sto se иvijek pojavljиje kao iz-
gиЫjeno. ти, dakle, aиtor nije oЫikovan ni kao aиtenticni piscev genij,
ni kao njegov и jezikи иpokojeni dvojnik. Aиtor је zamisljen na klizistи, и
рrосјери izmedи vlastita rodenja i smrti. Takav njegov izgloЫjeni polozaj,
iznjedren и pjesnistvи osamdesetih, potice stalnи zapitanost о kиltиrnoj
funkciji aиtorstva: tko оdlисије о tome sto је aиtenticni aиtorski iskaz iz
kojeg mjesta to cini, s kojim pravom, s kojom moci itd.? Aиtor је, dakle,
stiliziran kao netko tko је neprestano nezadovoljan svim odgovorima na
pitanje о рrоЫеmи aиtorstva. Njega ne oblljezava ni tvrdnja >>aиtor је ge-
lllJ«, n1 tvrdnJa »autor је mrtav«, nego stalno ponavljanje pitanja »Sto је
aиtor«. То se dobro vidi и iskazи lirskog sиbjekta Cegecove pjesme: Ј eto,
оdјеdпот оsјесат >>klizeпje 1 aиtorove pozicije<<, па sto те podsjeca
Uspeпski 1 па straпicaтa s fиsпоtата od 38 do 40 jedne пekad 1 siтpatic­
ne_ kпjige. ти ne samo da se izravno tematizira neodredenost aиtorova po-
lozaJa, nego se Jedan aиtorski glas иtара и drиgi tako da vise nije mogиce
Jedпozпacno odrediti granicи medи пjima. Ako, dakle, prema АgаmЬепи,
strategija melaпkolije anticipira gиbltak objekta i otvara prostor пestvar­
nom, опdа tи strategijи pjesпici osamdesetih рrimјепјији па oЫikovaпje
IdeJe autorstva. Kulturna se funkcija autora ne uzdiZe, niti se srozava, ne-
go se promatra kao klјиспа, а proЫematicпa karika и !апси kпjizevne ko-
munikacije, kao nesigurno i neosigurano ishodiSte institucije knjiZevnosti
koje se stalno izпova treba ovjeravati.
TVRTKO VUKOVIC: MELANKOLIJA, ULICNA HETEROTOPIJA IJEZIK BEZ GRANICA 117
Poetika иkojoj se ideja aиtorstva zadrzava tako daje stalпo izlaze ri-
zikи deziпtegracije, и kojoj se moc aиtora niti пekriticki velica, пiti anar-
histicki poпistava, пеgо se promatra kao posljedica kakva iпstitиcioпal­
nog okvira, пјеgије posve drиkCijи kпjizevпи politikи. Та politika сиvа
ideju autorstva tako Sto opoziva i njezinu neupitnost i njezinu besmisle-
nost. Aиtor је zamisljen kao melaпkolicпi sиbjekt privrzen сiпи gиЬ!јепја
vlastite aиteпticпosti. Оп је, и koпacпici, kиltиrna fuпkcija cija se snaga
i иtјесај morajи sиociti sa svojom иnиtarnjom slaboscи. Posljedice sи ро
shvacanje institиcije kпjizevnosti i njeziпa mjesta и drиstvи dalekosezпe.
Ulicna heterotopija Ako pjesnici и sedamdesetima оdЬасији onemo-
cali jezik drиstva i kиltиre пе Ьi li па пjegovim rиsevinama иzdigli ni-
hilisticki jezik knjizevпosti (to Ьi Ьiо neki eksklиzivпi bespovijesпi jezik
koji poпistava sve vrijedпosti osim samog sebe), опdа pjesnici и osam-
desetima kпjizevпost promatrajи kao diskиrs koji је и stalпoj iпterakciji
s drиgim diskиrzivпim praksama. Posljedica је toga пastaпak lirike sto
istrazиje пасiпе kojima razlicite naracije - od medija, preko politike, do
umje~nosti - strukturiraju naSe videnje svijeta i Zivota. U sedamdesetima
је pjesпicki jezik govorio о sebl, и osamdesetima se, pak, pjesпicki jezik
pita koje to kиltиrпe koпveпcije отоgисији пekomjezikи da kaze: >>ја sam 1'
pjesma«. Drиgim rijeCima, proЫem poetike postaje, barem jedпim dije-
lom, ideoloski i iпstitиcionalпi okvir koji poetikи иspostavlja. U tom se
smislи, и pjesnistvи osamdesetih, паmјеrпо komplicira odnos slиzbene i
popиlarne kпjizevnosti i kиltиre пе Ьi li se ozЬiljпije propitala povezaпost
estetike i ideologije.
NajizraZeniji primjer namjernog »zagadivanja« knji.Zevnog jezika je-
zikom popиlarne i medijske kиltиre kпjige sи Delimira Resickog. Lirske
svjetove koje on oЬlikиje >>nаstапјији<< porno-glиmice (Cicciolina), clano-
vi alterпativnih rock-skиpina (Cave, Lих Iпterior), pop-zvijezde (Tajci),
sportasi (Surbek), filmska cиdovista (Alieп), stvarni ili fikcionalпi otpad-
·nici drиstva (Уасиzа, Gпom). Njegovi sи lirski јипасi mahom marginalci,
neshvaCeni pobunjenici koji se najCeSCe kreCu prostorima ulice ili ceste,
gradske periferije, motela, hotelskih soba, kolodvora, lиka, koncertпih
dvorana. Ovdje си, stoga, iskoristiti geografski pojam heterotopije fraп­
cиskog teoreticara Michela Foиcaиlta da predocim naciп kojim Resicki,
ali i drиgi pjesnici и osamdesetima, promatrajи odпos slиzbene i пeslиz­
bene kиltиre. U koпacпici, taj је proЫem povezaп s drиstveпim statиsom
в. А.
same lirike i institucije knjiZevnosti.
U eseju О drugim prostorima 14 Foucault pozornost usmjerava na ona
realпa mjesta и kиltиri (groЫja, kпjiznice, vrtovi, moteli) koja imajи (... )
i!иdnovatи оsоЬiпи da sи и оdпоsи sa sviт drиgiт polozajiтa, ali па takav
паi!iп
da sиmпjice, пeиtralizirajи Ш izvrcи skиp odnosa koji potoпji оzпа­
сији, zrcale ili odrazavajи. 15
Tako оп иstrojava pojam heterotopije. То је
protиpolozajн kojemи se svi (... ) drиgi zЬiUski polozaji (... ) ипиtаr doticпe
14 М. Foucault: О drugim prostorima, Glasje, br. 6, Zadar 1996.
15 Isto, str. 10.
118 ZBORNIK RADOVA 39. SEMINARA ZAGREBA(ЖE SLAVISТI(ЖE SKOLE
kulture, istodobno predstavijaju, osporavaju i izokre6u. 16 Pojam је vazan
јег ukazuje na ono sto u kultuгnoj гazdiobl moci izblja kao unutaгnja sila
оtрога. Heteгotopije su, ргеmа Foucaultu, opasne za poгedak stvaгi јег
ukazuju na kгhkost njihove veze s гUecima, one pгekoгacuju uspostavljene
gгanice, ali tako da gгanice ostaju vidljive.
U ориsи ReSickog lirski se svijet stilizira kao svojevrsna zona sиmra­
ka normalne gradanske civilizacije.l 7 U tom se prostorи sve иvrije:lene
vгijednosti- гeligijske, oblteljske, nacionalne, гodne i sl. - napustaju u ime
afiгmiгanja dгustvene maгgine. Th, medutiщ nije гiјес о avangaгdnom
odbacivanju jednog poгetka da Ьi se uspostavio dгugi, о odbacivanju tzv.
visoke kulture zbog uspostave neke nove supkultuгne dominante. Resic-
ki, naime, koгisti potencijal figure pгostornosti da Ьi potaknuo i politicko
i poeticko pitanje izgгadnje i koгistenja ргоstога u suvгemenom dгustvu.
Ustгajnim osvjetljavanjem Ьlata peгifeгije, smгada haustoгa, Ьijede kolo-
dvoгskih cekaonica, stadionskih Ьiгtija, stajge, napustenih popгista rock-
-konceгata i sl., Resicki jezik liгike, dakle jezik koji tгadicionalno pгipada
kиltиrnom srediStи, koristi da и njemи samom otvori mjesto za njegovo
гasгedistenje. Ono sto se dogada na vгhu, vidljivo је zato sto је u sjenu iz-
guгano ono sto se dogada na dnu. PoetiCke kategoгije visoko-nisko ima-
ju, dakle, socijalni i politicki podtekst koji Resicki гazotkгiva oЬ!ikujuci u
svojoj liгici svojevгsnu ulicnu heteгotopiju kao ргоstог susгeta kodificiгa­
ne kultuгe s vlastitom stгategijom izguгavanja masovne kulture na maг­
ginu. Liгika Resickog pokazuje kako u samom sгcu kulturnog Paгnasa,
mjesta goгe/visoko, izblja kulturno smece, ono stoje dolje/nisko. Та је tгu­
lez uvjet mogucnosti »estetskog sjaja«.
Uznemiгujuca heteгotopija ulice u liгici Resickog ukazuje, dakle, na
cinjenicu da pгostoгne оргеkе, poput sгediste-гub, koje se koгiste za opis
pojava u kultuгi, niposto nisu politicki neutгalne. Estetika је nuzno poli-
tika јег sudjeluje u гazgгanicavanju i vгednovanju dгustvenih polozaja i
subjekata koji ih zauzimaju. Ako је, dakle, u sedamdesetima pjesma go-
vorila: »ја sam iskaz neovisan о ideologiji«, и osamdesetima govori: »evo
ideoloskog konteksta koji mije omogucio da kazemja sam iskaz neovisan
о ideologiji«. Politika је te poetike takva da гazotkгiva stгategije oЬ!iko­
vanja kulturnih vгijednosti te na taj nacin pгuza mogucnost da se i ona
sama, toCnije njezina estetska neovisnost, ospori ili barem relativizira.
Jezik bez gгanica Kanadska teoгeticaгka Linda Hutcheon taj је po-
stupak svojedobno pгoglasila tipicnim za postmodernisticku paгodijsku
knjizevnost.' 8 Rijec је о dvostгukom kodiгanju teksta: s jedne stгane pje-
snici и osamdesetima koriste tradicionalni poetiCki reperioar i reprezen-
tacijske modele, а s dгuge stгane osvjestavaju njihovu politicnost. U tom
16 Isto.
17 Као ilustraciju donosim pjesmu ReSickog Glaukom, ova pjesma zapoCinje u motelu iz
zblrke Sretne ulice objavljene 1987. Pjesma se nalazi u prilogu pod rednim brojem З.
18 L. Hutcheon: А Poetics of Postmodernism, History, T!Jeory, Fiction, New York/Lon-
don 1989; The Politics of Postmodernism, New York/London 1991.
TVRTKO VUKOVIC: MELANKOLIJA, ULil::NA HETEROTOPIJA IJEZIK BEZ GRANICA 119
se smislu odnos knjizevnosti i zbllje u osamdesetima Ьitno mijenja. Pjesni-
stvo је sedamdesetih imalo potгebu pokazati da је zbllja uhvacena u jezik
bez ostatka, ona је uvijek-vec u znakovima te da је knjizevnost zatvoгen
i depolitiziran jeziCni sиstav koji kreira alternativnи stvarnost neovisnи
о mateгijalnom dгustvenom kontekstu. U pjesnistvu osamdesetih pгoЬ!e­
matizira se priroda referenta i njegov slo:len odnos prema prikazivanjи.
U sedamdesetima su pjesnici ргоЬ!еm veze knjizevnosti i stvaгnosti гjesa­
vali tvгdnjom: >>sve је tekstualno«. SmatгajuCi takav pгistup manjkavim,
pjesnici se u osamdesetima pitaju: »tko pгikazuje, na koji nacin i s kakvim
namjeгama«? Ргеmа njihovu misljenju, dakle, pгikazivanje nije kultuгno
i politicki neutгalno. Za kгај cu uspoгediti dva pjesnicka teksta - jedan iz
sedamdesetih, dгugi iz osamdesetih - koja tematiziгaju instituciju knji-
zevnosti, tocnije peгiodizaciju. Razlika medu njima ilustгiгa spomenutu
poeticku гazliku u shvacanju veze knjizevnosti, jezika, politike i povije-
sti.19
U pjesmi Bгanka Malesa pojam i ideja peгiodizacije iгoniziгa se i оd­
Ьасије. Znanstvena se sistematizacija knji:levnosti prikazиje kao manje-
-viSe poetizirani ili fikcionalizirani jeziCni konstrиkt Cije је znaCenje re-
lativno. Numeгacija u pjesmi doduse signaliziгa da је гiјес о ustгojavanju
gгade ргеmа kakvom poгetku, ali је smisao tog poгetka doveden do ap-
surda. Buduci da је tu znanost о knjizevnosti izvгgnuta гuglu, u skladu s
tim i institucijaje estetske vгijednosti ovim tipom pjesnickog iskaza u pot-
' punosti zanijekana. U sustavu sveopce tekstualnosti, autoгefeгencijalne
jezicne гesetke gdje su svi elementi jednako vгijedni, kategoгija estetske
vгijednosti gubl svaku vaznost.
S dгuge stгane pjesma Konteksti Miгoslava Micanovica izгavno te-
matiziгa vlastito nastajanje: (. .. ) pisati pjesme, danima pisati pjesme 1 i
samo to ponavijati, pisati pjesme (. .. ). Pгitom zaziva tгadiciju hгvatskoga
pjesnistva i knjizevnosti od Hektoгovica i Gundulica do poslijeгatne liгike
i naгastaja iz pedesetih, sezdesetih i sedamdesetih godina. u konacnici,
u pjesmi se aludiгa na tipoloske sistematizacije poslijeгatnoga pjesnistva,
tocnije na »pгetvoгbu slikovnog u pojmovno pjesnistvo<< Ante Stamaca i
na »razdiobи« Zvonimira MrkonjiCa. OCito је kako pjesma иprizorиje dvoj-
ben odnos гefeгencije i autoгefeгencije. U njoj se nastoji pokazati da је za-
tvoгenost liteгaгnog sustava pгivid. Knjizevnost se uvijek nekako >>гazli­
jeva« preko vlastitih granica и izvanjske zone teorije, poetike i povijesti.
Nepostojanost сгtе гazgгanicenja s jedne stгane knjizevnosti, а s dгuge
knjizevne povijesti upisuje se i u jednu i u dгugu diskuгzivnu pгaksu te se
tako гastace njihova cistoca.
Тета Konteksta, ргiје svega, гаd је gгanice koju nije moguce ni pгe­
brisati, ali ni osigиrati. Ono Sto preostaje, иstrajno је provjeravanje njezi-
ne (ne)stalnosti. Micanoviceva pjesma, u tom smislu, pokazuje apoгetic-
19 RijeC је о pjesmi PeriodizacUa knjiievnosti Branka MaleSa objavljenoj u knjizi Tekst
1978. i о pjesmi Konteksti Miroslava MiCanoviCa objavljenoj u knjizi Zid i [otografije
kraja 1989. Pjesme se nalaze u prilogu pod tednim brojevima 4 i 5.
~Q ZBORNIK RADOVA 39. SEMINARA ZAGREBACKE SLAVISTICKE SKOLE TVRTKO VUKOVIC: MELANKOLIJA, ULICNA HETEROTOPIJA I JEZIK BEZ GRANICA 121

nost veze knji.Zevnosti i znanosti о knji.Zevnosti Sto и konaC:nici dovodi u Prilozi

pitanje i autonomnost umjetniC:ke imaginacije i univerzalnost analitiC:ke
metode. Jacina zadiranjajednoga u drugo nije uvijek u cijelostijasna, раје
stoga svaka odluka о proglasenju neke iskazne prakse fikcijom, odnosno
fakcijom, izmedu ostalog i politicki cin upleten u poretke moci. Konteksti,
dakle, ne govore samo о Cinjenici da takozvane »objektivne« i »neupit-
ne« istine svoje postojanje duguju subjektivnim nacelima njihove izgrad-
nje, sto је avangardisticki naCin promatranja proЬlema ozЬiljen pjesmom
Branka Malesa, nego govore ponajprije о tome kako >>istine« nastaju ra-
dom razlicitih reprezentacijskih strategija kao sto su iskljucivanje, uklju-
civanje, uprisutnjenje, odobravanje i sl.
Na koncu, razlozno је zakljuciti da је lirska poetika osamdesetih os-
tvarila vazan pomak u shvacanju elementarnih komponenti knjizevnoga
zivota. Njezin је najveci doprinos u tome sto nije jos jednom, poput pjes-
nika u sedamdesetima, odbacila npr. ideju autora, autonomiju knjizevno-
gajezika, cistocu umjetnicke vrijednosti, nego ihje pocela promatrati kao
nuzne funkcije institucije knjizevnosti Cija је priroda nedvojbeno politic-
ka. Lirika osamdesetih spaja estetski jezik s jezikom drustva, ideologije
i kulture tako sto otkriva ukljucenost knjizevnosti u ono sto se do tada
smatralo njezinom izvanjskoscu. U tom је smislu poetika pjesnika osam-
desetih stalno izlozena riziku vlastita ponistenja. S jedne strane, politika
takve estetike institucionalne granice niti poniStava, niti posveCuje, nego
ih prelazi s namjerom propitivanja njihove opravdanosti. S druge strane,
autoritete ne svrgava, niti ih osna.Zuje, nego dovodi u Skripac njihovu ne-
upitnu moc. Usudujem se reci da bas takvu politiku, moZda vise od svega,
hrvatsko drustvo treba danas.
. koju su svi proCitali u stihovima:
1. Milorad Stojevic
On .................................................................................. Ondina
............................... bengalska skoljka ..................................... slina
......................................................................................... mondina
... ~............................................. Ondina ......................... Ondina
......................................................................................... plina
......................................................................................... klina
. ........................................................................................vina
sssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssina
Cindina ............................................................................ Ondina
................................................................................... glecerska dina
............................................................................................. Кina
.............................................................................................. bamЬina
LiЬitina LiЬitina LiЬitina LiЬitina LiЬitina LiЬitina LiЬitina
... Ondina ........................................... .ina .................................... Dina
2. Branko Cegec
Svjetlost Kordiljera D. Н. Lawrencea
Putovanje se zЬilo na ekranu.
Slike tutnje pored mene i tesko se
osloboditi misli о sudЬini i smrti.
Televizijski voditelj pateticno је
izgovorio uskrsnuCe rijeCi »katastrofi.Cno«.
Osjecam bol u cijeloj lijevoj strani,
zub koji me razara,
potom sam histeriCna tu.Zna sudbina
danima prelistavam knjige
i pronalazim vlastite reCenice:
1928. ро prvi put samjavno izgovorio
reCenicu: »It makes no difference, though.«
u The Woman Who Rode Away D. Н. Lawrencea.
Bilo је hladno kao svaki put kada је
prljava Lady izlazila iz sobe
»nevidljivo kroz kljuC:anicu«; nabasao sam na
konstrukciju izgovorenu u pjesmi Vladislava Kusana.
Zasto Vladislava Kusana? А zasto ne?
Та, zaustavio sam se na 532. stranici Zlatne knjige
hrvatskog pjesnistva samo zato sto sam htio
prelistati jednu opseznu knjigu, itd.
Sada се moji prijatelji
122 ZBORNIK RADOVA 39. SEMINARA ZAGREBACKE SLAVISTICKE SKOLE
uporno traZiti uporiSta u imenima i naslovima
koje sam slucajno zahvatio s police.
Znam da ne mogu zaoblci taj cuveni
>>prst sudblne«, zbog cega i Ьi]jezim
izlizanu sintagmu
koju nikad nisam izgovorio »prvi јюt«.
I sto sad? Surova igra prozirnosti
kao da blstra voda Amazone
ispire kamenje pod vlaznim prstima Anda.
То је kadar koji sam upravo vidio
na ekranu svoga с/Ь televizora.
Jesam lijednom, u djetinjstvu, vec negdje susreo
i sada spomenutu >>svjetlost Kordiljera«?
MoZda је to Ьilo u nekoj
u nizu uzbudljivih priCa Karla Мауа,
koji је sve vidio bez televizora,
buljeci kroz prozor sobe >>na Schwarzwaldu«,
I eto, odjednom osjecam >>klizenje
autorove pozicije«, na sto me podsjeca В. А. Uspenski
na stranicama s fusnotama od 38 do 40 jedne nekad
simpaticne knjige.
Zbilja naporna recenica. Sve cu to jednom reducirati
i smireno izgovoriti posve novu. Valjda Се me netko
upozoriti na nju.
1988.
З. Delimir Resicki
Glaukom, ova pjesma zapoёinje u motelu
vidio sam otvorena usta besmislenih ribica
u dugoj iscrpljujucoj onaniji akvarija.
ta su usta pluca ovoga grada rekao sam vam
velika kao saka netom rodena djeteta koje ceka
Ьirokraciju:
ona је lijepa
kao kemijska olovka u ruci
moje Ьivse punice. voljela је putovati.
toboganom od zagreba do sinaja: tamo је i umrla
samo zato Sto nije znala da treba zatvoriti oCi, usta i
uSi
kada naide pjescani tornado.
oplakivali su је katolici, pravoslavci, muslimani
i zidovi. plakao sam i ја ali
nitko nije htio vjerovati mojim krupnim
plavim suzama
koje su kapale svud ро vodama sredozemlja.
TVRTKO VUKOVIC: MELANKOLIJA, ULICNA HETEROTOPI]A lJEZIK BEZ GRANICA 123
tako sam zamrzio putovanja. South 11.
iz centra do periferije stigao Ьih
za dvadeset minuta zalud pokusavajuci
u gradskom autobusu
sacuvati svoje Ьijele startas patike
od crne, prljave sudblne.
4. Branko Males
Periodizacija knji:levnosti
1. kao da zvona jecaju, u sutonu, jasno
2. kao da zvona odbrojavaju sate grada, mi·
slio је vejkfildski zupnik razmisljajuCi: od
Dickensa Се biti piSCina
З. zvona grizu zrak lizuCi svojim ljupkim
amplitudama stupove zvuka
4. kao da miris zvuka automatski precizno
lupa citavu tisinu i broji је kao sitan
novac: oCi else (triolet)
5. Miroslav Micanovic
Konteksti
mojsije, mojsije
na drugoj strani obale
ronioci viCu opremljeni
niSta se ne razmiCe
mojsije, mojsije
1. ruza vjetrova 1 slika ruze
ru:la vjetrova
volio sam vjetar, vodu ijedra,
Ьiografija С, mjesto, male zelene
mrlje, crvena granica, obiCaj i
navika ispod jastuka, ali za takve
dokaze nikada dovoljno dobrih rijeci,
htio sam zapravo, htio sam prije
svega, organizam grada pribljen је
па stupu, atlas uhvacenih vjetrova,
obl]jezeni akcenti govora, zauzlani,
zauvijek u jednookim danima sjever,
sjever, sjever, jug mravi u toplim
bracnim (napustenim) posteljama
oko: zar ne vidis kako ispod
cipele Zene u praSini
124 ZBORNIK RADOVA 39. SEMINARA ZAGREBA(:КE SLAVISTI(:КE SKOLE TVRTKO VUKOVIC: MELANKOLIJA, ULICNA HETEROTOPUA IJEZIK BEZ GRANICA 125

izrasta prema njoj stvarna napast koja se, eto, tako pretvara
ruZa od rijeCi u zivotinju grijeh ра ustajem i otvaram
pisati pjesme ta VRATA

pisati pjesme, danima pisati pjesme 2. dusa је nevidljiva

i samo to ponavljati, pisati pjesme~ jakost Ј pojam duse
danima pisati pjesme, prijateljima koji dusa је nevidljiva jakost
u tom trenutku gledaju zvijezde u tvojoj
crnac viCe u vjetar, on
glavi, pisati pjesme, danima pisati
urla u noC, ја neC:u ostati,
pjesme, sretno preseljenim u vlastito
ја Cu se vratiti
niStavilo, onima kojima to viSe niSta
dusa је jakost
ne znaci, pisati pjesme, danima pisati
knjiga iz koje prepisujes
pjesme, covjeku koji se otiskuje na
tekst, postoje pjesnici koji
rijeCni Slep, stranicu staroga pisca,
su se mijeSali u stvaranje
za djevojku koja dise muskarca u susjednoj
drZava
soЬi, ujutro trci i guta sendviC od 300
dusa је jakost
zena, pisati pjesme, danima pisati pjesme,
crnac viCe u vjetar, on
prijatelju podstanaru koji vise ne skace
urla u noC, ја neC:u ostati,
noC:u za dvije mrtve reCenice, Zupniku
ја Cu se vratiti
koji se izvlaci iz hladna kreveta i
dusa је jakost
za dvije spodobe zrtvuje svako jutro
iznenada TVOJE oci, glava ( )
jednoga Krista, pisati pjesme, danima
nos dizu ruke od tebe i TVOJ
pisati pjesme i samo to ponavljati
jutarnji brijac krece u TVOJE
odjedanput vise nisam siguran otvoreno grlo, duh mirise
da se tvoje pravo oko nece uplasiti podzemlje neba i sve је TVOJE
moje rane od jeftina zileta na licu diglo ruke na tebe
i tvoj jezik zaustaviti se pred na istoku Ribnjaka
crnilom mesa NIНIL OCCULTUM
odjedanput vise nisam siguran Тvrdalj, Petar Hektorovic
u jednostavnost tvojih stvari i DoЬit cu drzavni udar,
u kakvu bezumlju mogu postojati niSta nema skriveno
tvoj fen, bademovo ulje i tjeskobni oku stvarne vjere,
oglasi na stolu kako се samo frcati
odjedanput vise nisam siguran vaske, dlake, kad se
da mogu prezivjeti tu finu ladu od stresem ko linjav pas,
naSih rijeCi i kako u traZenju neC:u lupka katarka bakra
prizivati sasvim tude i nama nepotrebne i usolj eno u buradima
rijeCi mornarsko meso,
odjedanput vise nisam siguran zagrist cu taj plod
da sve te pokrenute strahotnosti preZivim li samo ovaj
neC:e otkriti naSu stvarnu sliku srCani udar.
gdje (pre)Zivljavamo zimu u jaz: tvrdo је meso drzave
kojoj niti smo Ьili potrebni niti i opasno svjetlo sto
shvatili svu hladnocu i pravilnost stoji mi iznad glave
slova koja tako olako sricemo, kao
126 ZBORNIK RADOVA 39. SEMINARA ZAGREBACKE SLAVISТICKE SKOLE
tesko је sveudilj zdvojan ici tako
ја Citam, ti spavaS
iz dana и dan umno:Zavam
broj svojih sposobnosti i
tako ih naravno brzo guhim
sve do trenutka dok se
ne spustiS na duZinu moje
noge, miSiC:a i sve se
stisa ispod tvoje
donje nepomiCne usne
(ја citam, ti spavas
ti citas, ја spavam
i najbudniji dodirujem te
u najduЬ!jem snu)
ја citam, ti spavas
cekam dok se ne pojave
crvi i odgrizeS taj
tehi namijenjeni komad
mesa i postaviS ga prve
nedjelje na stol svojoj
zluradoj novinskoj djeci
З. da li si ti mozda nasao 1jezik
jezika
naslov
da li si ti moZda nasao 1 trag jezika
jezik traga
jezik jezika
da li si ti moZda nasao
da li si ti moZda nasao
da li si ti moZda naSao
bolesna sam od istih rijeci
zasto је rujan mjesec pornografije
svi hrvati u port lincolnu pecaju
who is this at ту door?
DRUGI NE VSTOPAJ SEM
KER SI ZAZELEN
razmjeri, putovanja
duh njegov ohilazi peking i Ьijel i
sijed, kao zivi sever sada, sjeda na
ista mjesta i place
iznenada kavana »corso«
TVRTKOVUKOVIC:: MELANKOLIJA, ULiёNA HETEROTOPIJA IJEZIK BEZ GRANICA 127
iznenada stakleno skratiste
na kotacu osman gunda gundulica
»grozno suzim gorku plaC sada«
i pjesme iz kutije cipele br.
39. i buktu kovanu od maka,
nasuprot Zena Siri noge kao
vreca zlatnih djecaka i dok
ispadaju mrsavi nofci,
zvoni otvaranje bajke prije
spavanja, vec је dosta posta,
izlozi sliCe na Italiju
i galamu turskih filmova
jezyk: samo na polje jezika, iza
i naprijed, pokretna usca
imaju djevojke, ulice su prve
sretne stepenice u nebo, tako
nas zavode andeli u jutarnjem
domu dimu i kavi
zid zid zid zid zid
zid zid zid zid zid
se dize tako da se
opeka slaze na opeku
i svaka cuva lukavo
svoj proS!i tvrdi tr
ag trag trag trag tr
zid zid zid zid zid
gdje su dusa i ruza
isti dvoslozni cesalj
jezika kojim se ruka
pruZa prema
riЬu