Ο ΦΤΩΧΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΟΣΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Παραμύθια: Είναι βγαλμένα από τα σπλάχνα των λαών και απευθύνονται
στους απλούς ανθρώπους, με σκοπό να τους ευχαριστήσουν, να τους
διδάξουν, να τους ξεκουράσουν

Ανεξάρτητα από τη γεωγραφική τους προέλευση, έχουν μια κοινή λογική,

ίσως εξαιτίας της κοινής πορείας των λαών, που πέρασαν από τα ίδια στάδια
εξέλιξης

Είδος κειμένου: Λαϊκό παραμύθι (Χαρακτηριστικά γνωρίσματα: αοριστία

χρόνου και τόπου, διήγηση που θέλει να τέρψει και να διδάξει, εκφραστική
λιτότητα, δοκιμασίες, αίσιο τέλος, συντομία, πλοκή, περιγραφή, διάλογος,
αντιθέσεις).

Τίτλος: Παρουσιάζει συνοπτικά την υπόθεση του παραμυθιού και περιέχει

την αντίθεση του πλούτου και της φτώχειας.

Υπόθεση του κειμένου: Ένας φτωχός άνθρωπος που είχε πολλά παιδιά,
κάθε μέρα μετά από σκληρή δουλειά, χαιρόταν με την οικογένειά του με
τραγούδια και χορούς. Ένας πλούσιος που τους άκουγε κάθε βράδυ σκέφτηκε
να του δώσει χίλια γρόσια για να δει τις αντιδράσεις του. Ο φτωχός
αγχώθηκε για το πώς θα διαχειριστεί καλύτερα τα χρήματα και σταμάτησε να
χαίρεται τη ζωή. Μετά από τρεις μέρες συνειδητοποίησε ότι εξαιτίας των
χρημάτων είχε χάσει τη χαρά του και γι αυτό τα επέστρεψε στον πλούσιο και
έτσι η ευτυχία ξαναγύρισε στο σπίτι του.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
 Τα χρήματα δε φέρνουν οπωσδήποτε την ευτυχία. Σε ορισμένες
περιπτώσεις μπορεί να είναι και πηγή δυστυχίας και άγχους.
 Η λαϊκή σοφία συμβιβάζεται με τη βιοπάλη και αντιμετωπίζει αισιόδοξα
τις οικονομικές δυσκολίες και τις στερήσεις.
 Η δυνατότητα του ηθικού θριάμβου ενός φτωχού ανθρώπου και της
αντίστασής του στην αλλοτρίωση των χρημάτων.
ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
 Α΄ ενότητα: «Ήταν ένας φτωχός… περνούν ζωή αγγελική».
Πλαγιότιτλος: «Η ευτυχισμένη ζωή του φτωχού».
 Β΄ ενότητα: «Δίπλα κάθουνταν… ούτε χορό των παιδιών».
Πλαγιότιτλος: «Η δυστυχία του φτωχού που πλούτισε».
 Γ΄ ενότητα: «Το πρωί βλέπει… το άλλο πρωί στη δουλειά».
Πλαγιότιτλος: «Η ευτυχία του φτωχού μετά την επιστροφή των
χρημάτων».

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

Πρόσωπα του κειμένου: Είναι ο φτωχός και ο πλούσιος, ενώ εμφανίζονται

λιγότερο τα παιδιά και η γυναίκα του φτωχού.

Χαρακτήρες:
Φτωχός γεωργός: Ο φτωχός γεωργός εμφανίζεται στο παραμύθι αρχικά,
παρά τις οικονομικές δυσκολίες, ευτυχισμένος, γαλήνιος και με συναισθήματα
πληρότητας. Νιώθει ικανοποίηση, είναι ατάραχος, ζει μια ήρεμη οικογενειακή
ζωή και απερίσπαστη από επιχειρηματικές σκέψεις και φροντίδες για την
πλήρωση σύνθετων επιθυμιών και δεν βιώνει το άγχος για το μέλλον και τις
δυσχέρειές του. Η ζωή του θυμίζει ευαγγελικές διδαχές του τύπου
«Μακάριοι οι φτωχοί».

Αλλαγή του φτωχού γεωργού: Μετά από τη «δωρεά» του πλούσιου γείτονα,
ο φτωχός γεωργός βασανίζεται από σκοτούρες επενδυτικότητας, από
εξαντλητικά σχέδια, έχει αϋπνίες και μεταβάλλεται η στάση του προς την
οικογένειά του. Είναι πλέον αμίλητος, δυστυχής και σκυθρωπός, γίνεται
απότομος και απρόσιτος και χάνει την απλοϊκότητά του, την ψυχική του
γαλήνη και την επιθυμία του για απλές χαρές της ζωής (συντροφικότητα,
αγάπη, ψυχαγωγία..). Κοινώς, τα υλικά αγαθά του προκαλούν σύγχυση,
φιλοδοξία, άγχος και συσκοτισμό στην ψυχή του.

Ο φτωχός γεωργός μετά από 3 μέρες: Ο φτωχός κατανοεί το σφάλμα του

και επιστρέφει το δώρο της δυστυχίας και της διχόνοιας (δηλαδή των
χρημάτων). Έτσι, επανέρχεται η ηρεμία, η ομόνοια, η χαρά, η γαλήνη και η
οικογενειακή θέρμη.
Πλούσιος γείτονας: Είναι δυστυχισμένος και ζηλόφθονος (από αυτή τη
δυστυχία όμως παρηγορούνται και οι μη έχοντες που βιώνουν τη σκληρή
ταξική πραγματικότητα, αλλά διαπιστώνουν εν τέλει πως τα χρήματα δε
φέρνουν την ευτυχία απαραίτητα).

Τα χρήματα: Τα χρήματα αναμφισβήτητα επιλύουν πολλά βιοποριστικά

προβλήματα και εξασφαλίζουν μία ποιότητα ζωής, αλλά σε αρκετές
περιπτώσεις προκαλούν άγχος και δυστυχία, είτε γιατί γίνονται αυτοσκοπός
και υποδουλώνουν τον άνθρωπο, είτε γιατί υπάρχει η ανασφάλεια ως προς τη
δυνατότητα συντήρησης και επαύξησής τους.

 Στα παραμύθια συνήθως διακρίνουμε διάφορα στάδια-μοτίβα από τα οποία

περνά ο ήρωας:
α) Στην αρχή παρουσιάζεται ένα πρόβλημα.
Β) Στη συνέχεια προτείνεται από κάποιον μια λύση
γ) Ο ήρωας του παραμυθιού περνάει κάποιες δοκιμασίες, και καταφέρνει να
λύσει το πρόβλημα.

Στάδια εξέλιξης του παραμυθιού:

α) Ποιος έχει πρόβλημα και ποιο Το πρόβλημα το έχει ο πλούσιος

είναι αυτό; καθώς προβληματίζεται για το πώς ο
φτωχός απολαμβάνει τη ζωή του,
ενώ αυτός που είναι πλούσιος δε
χαίρεται καθόλου. Ο φτωχός δεν έχει
κανένα πρόβλημα. Η φτώχεια του δεν
τον απασχολεί καθόλου.

β) Ποιος προτείνει τη λύση και ποια Τη λύση τη σκέφτεται ο πλούσιος.

είναι αυτή; Δίνει στο φτωχό χίλια γρόσια και
περιμένει την αντίδρασή του.

γ) Ποιες δοκιμασίες περνούν οι Ο πλούσιος δεν περνάει καμιά

ήρωες και ποια η λύση;
δοκιμασία. Αντίθετα, ο φτωχός έχασε
τη χαρά του και όλη τη μέρα
σκέφτεται πώς να αξιοποιήσει τα
χρήματα που του έδωσε ο πλούσιος.
Ώσπου αποφασίζει να επιστρέψει τα
χρήματα και έτσι έρχεται η λύση του
παραμυθιού.
Τελικό συμπέρασμα: Τα χρήματα δεν φέρνουν την ευτυχία και συχνά την
καταστρέφουν.
Φαίνεται πως η κοινωνία θέλει να πιστεύει ότι οι πλούσιοι, παρόλο που είναι
πλούσιοι, είναι δυστυχισμένοι, ενώ οι φτωχοί, παρόλο που είναι φτωχοί, είναι
ευτυχισμένοι.
Άρα η αντίληψη της κοινωνίας είναι ότι ο πλούτος φέρνει δυστυχία στους
ανθρώπους. Αυτός είναι ένας τρόπος άμυνας της κοινωνίας των φτωχών
απέναντι στον πλούτο. Αφού δε θα γίνουν ποτέ πλούσιοι, τουλάχιστον θέλουν
να πιστεύουν ότι περνάνε καλύτερα από τους πλούσιους. Αυτή η αντίληψη
υπάρχει ακόμη και σήμερα.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

Γλώσσα: Απλή με ναξιώτικους ιδιωματισμούς.

Ύφος: Απλό, λιτό (απλή γλώσσα, σαφήνεια), άμεσο, ζωντανό, παραστατικό

(εικόνες, περιγραφές, διάλογος), διδακτικό.

Αφηγηματικές τεχνικές:
 Τριτοπρόσωπη αφήγηση (διήγηση): Παρουσιάζονται τα γεγονότα.
Παντογνώστης αφηγητής, μηδενική εστίαση.
 Περιγραφή: Σκιαγραφείται η ζωή του φτωχού πριν και μετά τα χρήματα
 Μονόλογος: ("πώς εγώ μαθές...τι θα κάνεις") και ο προβληματισμός του
φτωχού για το πώς θα αξιοποιήσει τα χρήματα
 Διάλογος.

Σχήματα λόγου:
 Εικόνες (π.χ. η εικόνα της λύρας και του χορού…).
 Αντιθέσεις (π.χ. η σκιαγράφηση της ευτυχίας , της οικογενειακής
θαλπωρής και της ψυχαγωγίας από τη μια και από την άλλη της
δυστυχίας, της αϋπνίας, της περισυλλογής και της κακής διάθεσης).
 Επαναλήψεις λέξεων.
 Ασύνδετα (π.χ. «Ο πλούσιος, περνά μια βραδιά, περνά άλλη, περνούν
τρεις, ούτε λύρα πια άκουε, ούτε γέλια, ούτε χορό των παιδιών.»).