LËNDIMET E SHTYLLËS KURRIZORE DHE PALCËS KURRIZORE

Paraqesin lëndime,shkaktarë të të cilave mund të jenë traumat apo edhe shkaktarët tjerë jotraumatik si
infekcionet dhe gjendjet tjera kronike . Shumica e traumave të palcës kurrizore shkaktojnë paaftësi të përhershme
apo humbje të lëvizjes ( paralizë ) dhe senzacionit nën pjesën e lënduar . Paraliza mund të përfshijë te katër
ekstremitetet , kjo gjendje është e njohur me emrin quadriplegia apo tetraplegia , apo vetëm pjesën e poshtme të
trupit dhe është e njohur me emrin paraplegia .

SHENJAT DHE SIMPTOMET

Shenjat dhe simptomet e lëndimit të palcës kurrizore varen nga dy faktorë :

• Lokalizimi i lëndimit , në përgjithësi , sa më lart palcës kurrizore të jenë të lokalizuara lëndimet prodhojnë
paralizë më të madhe . P.sh. lëndimet e palcës kurrizore në nivel të qafës shkaktojnë paralizën e të dy duarve
dhe këmbëve dhe e bën të pamundur frymëmarrjen pa respirator , ndërsa lëndimet e poshtme të palcës
kurrizore mund të përfshijnë vetëm këmbët apo pjesën e poshtme të trupit .
• Shkalla e lëndimit , lëndimet e palcës kurrizore mund të klasifikohen në lëndime parciale dhe komplete , të
cilat varen se sa është gjerësia e dëmtimit të palcës . Tek lëndimet parciale të shtyllës kurrizore , të cilat
ndryshe mund të quhen edhe lëndime jokomplete , palca kurrizore është e aftë ti përcjellë disa mesazhe nga
truri . Kështu që njerëzit me lëndime parciale të palcës kurrizore , i ruajnë disa senzacione dhe funksione
motorike , nën vendin e lënduar . Lëndimet komplete të cilat mund të definohen edhe si humbje e plotë e
funksioneve motorike dhe senzacioneve nën regjionin e lënduar . Megjithatë , te lëndimet komplete , palca
kurrizore asnjëherë nuk mund të jetë e këputur në mënyrë të plotë përgjysmë . Mjekët e përdorin fjalën “
komplete “ në mënyrë që të përshkruajnë shkallën e lëndimit të palcës kurrizore . Kjo për atë arsye se te
shumë njerëz me lëndime parciale të palcës kurrizore janë të aftë të tregojnë shërime sinjifikante , që nuk
ndodh tek lëndimet komplete .

Lëndimet e palcës kurrizore të çfarëdo natyre qofshin mund të manifestohen me këto shenja dhe simptome :

• Dhembje apo senzacione të forta therëse si pasojë e dëmtimeve të fijeve nervore të palcës kurrizore ,
• Humbja e lëvizjeve ,
• Humbja e senzacionit duke përfshirë , aftësinë e ndijesisë ndaj të nxehtit , ftohtit apo prekjes ,
• Humbja e kontrollit të fshikëzës urinare dhe zorrëve ,
• Aktiviteti i rritur i reflekseve apo spazmave ,
• Ndryshimet në funksionin seksual , senzivitetin seksual dhe fertilitet ,
• Frymëmarrje e vështirsuar , vështirsitë gjatë kollitjes apo pastrimit të sekretit nga mushkëritë ,
 Shenjat dhe simptomet emergjente :

• Vetëdije e turbulluar ,
• Dhembje të forta shpine apo shtypje në qafë , kokë apo shpinë ,
• Dobësi , jokordinim apo paralizë të ndonjë pjese të trupit ,
• Mpirje , therje apo humbje të senzacionit në duar , gishtërinj , këmbë apo gishtërinj të këmbës ,
• Humbja e kontrollit të fshikëzës urinare dhe zorrëve ,
• Vështirsi në drejtëpeshim dhe gjatë të ecurit ,
• Vështirsitë në frymëmarrje pas lëndimit ,
• Pozicion i çuditshëm apo shtrembërim i qafës ( përdredhje ) ,

SHKAKTARËT

Së bashku palca kurrizore dhe truri e përbëjnë SNQ , që kontrollojnë shumicën e funksioneve të trupit . Palca
kurrizore shtrihet nga baza e trurit dhe përbëhet prej fijeve të gjata nervore që i bartin informacionet prej trurit dhe
anasjelltas . Këto fije nervore futen nëpër vertebra , 33 vertebra e rrethojnë palcën kurrizore .

Lëndimet mund të jenë traumatike dhe jotraumatike

Lëndimet traumatike të palcës kurrizore më së shpeshti ndodhin tek rrëzuarjet e vrazhda traumatike të
shoqëruara me frakturë , dislokimet , tek ndrydhjet e njëres prej vertebrave . Ajo poashtu mund të shkaktohet edhe
nga armë zjarri apo nga thika të cilat janë plagë penetruese dhe bëjnë këputjen e palcës kurrizore . Dëmtimi
plotësues zakonisht ndodh pas disa ditëve apo javëve si pasojë e gjakderdhjes , enjtjes , inflamacionit apo
akumulimit të lëngjeve brenda dhe përreth palcës kurrizore . Lëndimi jotraumatik i palcës kurrizore ndodh tek
artritisi , kanceri , problemet e qarkullimit të gjakut apo gjakderdhjet , inflamacionet , degjenerimi i diskut
të vertebrave etj.
Çfarëdo qoftë shkaktari , traumatik apo jotraumatik , dëmtimi shkakton lëndimin e fijeve nervore nëpër
vendkalimin e regjionit të lënduar dhe mund të keqësoj një pjesë apo tërë funksionin e muskujve dhe nervave nën
regjionin e lënduar . Dëmtimet spinale më së shpeshti manifestohen në qafë ( cervikale ) dhe regjionin
torakal dhe lumbal . Lëndimet torakale dhe lumbale mund ti afektojnë këmbët , kontrolin e zorrëve dhe fshikëzës
urinare dhe funksionin seksual .
SHKAKTARËT MË TË SHPESHTË TË LËNDIMEVE TË PALCËS KURRIZORE

Shkaktarët më të shpeshtë të lëndimeve spinale të palcës kurrizore janë :

• Aksidentet me automjete , aksidentet me motoçikletë dhe automjete janë shkaktarë më të shpeshtë të

lëndimeve spinale ,
• Aktet e dhunshme, ku në këtë raste më së shpeshti përmenden armët e zjarrit ,
• Rrëzimet nga lartësia ,
• Njerëzit të cilët janë aktivë në sport , atletika si dhe kërcimet në ujë të cekët ,
• Sëmundjet , infekcionet , kanceri , artriti , inflamacionet e pjesës spinale të palcës kurrizore ,

Kur duhet të kërkohet këshilla mjekësore ?

Lëndimi i shtyllës kurrizore nuk është gjithmonë i qartë,therja apo paraliza mund të lajmërohen menjëherë pas
lëndimit të palcës kurrizore apo gradualisht pas gjakderdhjes apo enjtjes e cila paraqitet përreth palcës kurrizore .
Koha ndërmjet lëndimit dhe trajtimit paraqet faktorin kritik i cili determinon pasojat e komplikimeve apo nivelin e
rikuperimit . Për secilin që dyshohet se ka trauma sinjifikante në kokë dhe qafë , është e nevojshme ndihma e
mënjëhershme mjekësore për shkak të dyshimit të lëndimit të palcës kurrizore .
Nëse dyshoni për dikë se ka lëndime të shpinës apo të qafës , mos e lëvizni personin e lënduar . Paraliza e
përhershme dhe komplikimet e tjera serioze mund të zhvillohen ne vendin e ngjarjes , ndërmerr këto masa :
• Thirni ndihmën e shpejtë mjekësore ,
• Mos e lejo personin të bëjë lëvizje ,
• Vendos rrobe të rënda në të dy anët e qafës për ti penguar lëvizjet , përderisa të arrijë ndihma e shpejtë
mjkësore ,
• Apliko ndihmën e parë bazike , siç është ndalja e gjakderdhjes , si dhe insitoni në rehatinë e viktimës në
mënyrë që ai të bëjë sa më pak lëvizje sidomos të kokës dhe qafës ,
Nëse janë të pranishëm disa persona në vendin e ngjarjes atëherë ndihma e parë jepet në atë mënyrë që
boshti i kurrizit imobilizohet me dërrasë . Të dëmtuarin e rrotullojnë shumë vetë në ijë , mirëpo në atë rast
lakimi i trupit duhet të pengohet . Dërrasa apo mjeti tjetër që duhet të jetë i gjatë sa trupi i të dëmtuarit ,
mbështetet në shpinë dhe të dëmtuarin e kthejmë përsëri në pozitë të shtrirë . Në pjesën e qafës dhe të
boshtit të kurrizit duhet të vemë ndonjë farë jastëku . Të dëmtuarin e lidhim për dërrase me copa të lidhës ,
me shami trekëndëshe ose me material tjetër të ngjashëm .
Transportimi pa imobilizim nuk është i këshillueshëm . Por në qoftëse nevojitet , të dëmtuarin në këtë rast e
bartin shumë vetë ( pesë vetë ) . Tre shpëtimtarë që ndodhen në të njejtën anë të dëmtuarit shtrijnë duart nën
trupin e tij i katërti i mban kokjën , kurse i pesti i mban këmbët . Ngritja , lëvizja , ndalja , lëshimi i sërishëm në
tokë duhet të jetë i harmonizuar , e kjo mund të arrihjet vetëm me komandë të një personi tjetër . Nëse i
dëmtuari është pa vetëdije , duhet ta vendosim barkas dhe ta lidhim , sepse kjo pozitë e pengon zënien e frymës
.