KAHAPON, NGAYON AT BUKAS Ni Aurelio

Tolentino
KAHAPON, NGAYON AT BUKAS Ni Aurelio Tolentino
KAHAPON, NGAYON AT BUKAS

(Ni Aurelio Tolentino)

(Dula ng Himagsikan)

MGA TAUHAN

INANGBAYAN (PILIPINAS)

DILAT NA BULAG (ESPANYA)

Read more at http://jayzielebusproyektofilipino.doomby.com/pages/kahapon-ngayon-at-bukas-ni-

aurelio-tolentino.html#RoeXMQezZbWZvWii.99

BAGONGSIBOL (AMERIKA)

MASUNURIN (BABAING PILIPINA)

TAGAILOG(ANG KATAGALUGAN)

MATANGLAWIN (GOBYERNO NG KASTILA)

MALAYNATIN (GOBYERNONG AMERIKANO)

ASALHAYOP (MAPAGLILONG TAGALOG)

DAHUMPALAY(MAPAGLILONG TAGALOG)

HARINGBATA (HARING INTSIK)

Read more at http://jayzielebusproyektofilipino.doomby.com/pages/kahapon-ngayon-at-bukas-ni-

aurelio-tolentino.html#RoeXMQezZbWZvWii.99

HALIMAW (PRAYLE)

WALANG TUTOL (LALAKING PILIPINO)

Mga taong bayan, mga Hukbong Tagalog, mga Hukbong Intsik, Kapisanan ng Cruz Rojang babae, mga
kawal na rebulosyonaryo, mga batang lalaki’t babae, bandang musika ng Hukbong Tagalog, mga
Kaluluwa ng nangamatay sa labanan, ang Haring Kamatayan, Rehimiyento ng Artiller, Infanteria at
Ingeniena.

BAHAGI I

(Isang bakurang may sagingan at iba pang halaman sa tabi. Sa gitna ay isang balag.)

LABAS I

(Asalhayop at mga taong bayan. Nangakahanay ang babae sa kanan at ang mga lalaki naman sa kaliwa.
Nanga-taas ang kanang kamay nilang lahat, na tumatangan sa kopang ginto. Masasaya ang anyo nila.)

(Asalhayop, Masunurin, Walang tutol, mga taong bayan.)

Read more at http://jayzielebusproyektofilipino.doomby.com/pages/kahapon-ngayon-at-bukas-ni-

aurelio-tolentino.html#RoeXMQezZbWZvWii.99

Walangtutol : Mag-inuman, magsayawan.

Masunurin : Si Asalhayop ay ipagdiwang.

Koro : Ipagdiwang.

1.o : Mapala ang kanyang buhay.

1.a : At lumawig habang araw.

2.o : Habang araw.

Walangtutol : Dangal niya’y huwag dadalawin ng siphayo’y ng hilahil.

2.a : Huwag dadalawin.

3.a : Dangal niya’y magluningning sa ligayang sasapitin.

Koro : Magluningning.

Masunurin : Madlang puri, madlang biyaya sa kaniya’y sumagana.

Koro : Sumagana.

3.a : Madlang yaman, madlang tuwa sa kaniya’y lumawig nawa.

Koro : Lumawig nawa.

Read more at http://jayzielebusproyektofilipino.doomby.com/pages/kahapon-ngayon-at-bukas-ni-
aurelio-tolentino.html#RoeXMQezZbWZvWii.99

Asalhayop : Katoto’t giliw, mga kaibigan, sa inyo’y salamat nang habang buhay.

Ang inyong nais na tungkol sa akin ay aking biyaya sa sasapitin.

Kayo ang dangal ko, at kayong tunay ang tanging suhay sa aking buhay.

(Lalapitang isa-isa ni Asal. Ang mga Koro at ipipingki sa kani-kanilang kopa ang kanyang hawak.)

Mag-inuman, magsayawan, mag-awitan, limutin ang kalumbayan.

Koro : Mag-inuman.

(Anyong iinumin ng lahat ang laman ng kani-kanilang kopa.

Biglang lalabas si Ina, at si Tag. Magugulat ang mga dadatnan.Titigan sila ng kagulat-gulat ni Ina.)

Read more at http://jayzielebusproyektofilipino.doomby.com/pages/kahapon-ngayon-at-bukas-ni-

aurelio-tolentino.html#RoeXMQezZbWZvWii.99

LABAS 2

(Sila rin, Inangbayan, Tagalog)

Inangbayan : Mga walang loob,

mga walang damdam,

bago’y nagluluksa

ang kawawang bayan.

Mga walang puso,

mga walang dangal,

nahan ang pangakong

kayo ay dadamay

sa mga pumanaw?

(Tatawa nang malakas si Asal at ituturo si Ina.)

Read more at http://jayzielebusproyektofilipino.doomby.com/pages/kahapon-ngayon-at-bukas-ni-

aurelio-tolentino.html#RoeXMQezZbWZvWii.99

Inangbayan : Asalhayop!

Asalhayop : Masdan ninyo si Inangbayan,

Ang buwisit at manggagaway.

(Magtatawanan ang koro.)

Humayo ka, Inangbayan,

Huwag sabihin ang patay.

(Magtatawanan ang koro.)

Koro : Mag-inuman.

(Anyong iinumin ang laman ng mga kopa.)

Inangbayan : Huwag!

Huwag ninyong lagukin, huwag ninyong mainom ang

hinahawakang alak na may lason.

(Magtatawanan ang koro.)

Ang inyong kaluluwa ay malilinggatong, kayo’y isusumpa ng

mga pahanon.

(Magtatawanan ang koro.)

Mainit pang tunay sa mga buruhan ang bangkay ng inyong nuno at magulang.

(Magtatawanan ang koro.)

Hayo at mag-isip ng tinutunguhan, hayo at bakahin ang mga

kaaway.

(Mahabang tawanan nila Asal at ng Koro.)

Koro : Magsayawan.

(Iinumin ni Asal, at ng Koro ang laman ng mga kopa. Tititigan sila nang kagulat-gulat ni Ina.)

Inangbayan : Mga walang kaluluwa! Ang inyong mga kasayahan ngayon ay pagdustang tunay sa libingan
ng ating marangal na lipi. Ano? Hindi baga ninyo nararamdaman sa ibutod ng inyong mga puso ang lamig
ng kamatayan ng bayan? Hindi baga kayo nangahihiya sa sarili, ngayong kayo nangagsasayahan sa ilalim
ng talampakan ni Haringbata ang magiging anak ni Hingiskang?

Asalhayop : Mahusay manalumpati ang ating ina, ang mangangaway.

Inangbayan : Asalhayop!

Asalhayop : Bigyan ako ng kaunting alak.

Koro : Kami man.

Inangbayan : Ako man.

Asalhayop : Kita ninyo? Kita ninyo’y huminging kusa, pagkakitang hindi natin siya alintanahin?

Magaling na talaga si aling inangbayan.

Asalhayop : (Kay ina) Heto ang alak na alay ko sa iyo. (Bibigyan siya ng isang kopa.) Mag-inuman!

(Itataas ni Asal at Koro ang kanilang mga kopa.)

Walangtutol : Mabuhay si Asalhayop!

Koro : Mabuhay!

Inangbayan : Sumpain nawa ni Bathala ang hindi magsisi sa paglapastangan sa araw na ito! Ito ngang
tunay na araw ng kamatayan ng mga tagapagtanggol ng bayan. Ito ang araw ng pagkalugso ng ating
kahambal-hambal sa Balintawak. Sumpain nawa ni Bathala ang hindi magsisi!Taos sa puso ko yaring
sumpa, at sa katunayan ay… ayan!
(Ipupukol sa lupa ang kopang hawak)

Asalhayop : Inangbayan!

Koro : (Biglang lalapitan ni Asal at tatampalin. Si Ina, ay mabubuwal, kasabay ng pagtawa ng Koro.)

Asalhayop : Manggagaway!

(Kasabay ng tampal at tawanan. Kasabay ng pagsakal sa kanya at pagtindig ni Ina.)

Walangtutol : Huwag! Bitiwan mo. Asalhayop.

(Bibitiwan.)

Inangbayan : Asalhayop, paglapastangan mo sa akin ay nahulog sa Apo, sa kamay ni Mandagaran, ang

taksil mong kaluluwa. At kayong mga nakianib sa kanya, kayong mga anak kong pinakamamahal, ay
nangahawa na mandin sa kanyang sawing palad. Dinudusta ninyo sa libingan ang dangal ng inyong mga
nuno.

Ah! Hindi ko inakala kailan pa man, na kayo’y hindi ko maihahalubilo sa mga angkang nagkalat dito sa
Dulong-Silangan.

Mga anak ko, mga bunsong pinakaiibig, kayo’y nangaliligaw. Panumbalikin ninyo ang inyong mga loob,
pagsisihan ninyo ang paglapastangan sa akin at sa dakilang araw ng pagkalugso ng bayan. Kapag nilimot
ninyo ang araw na ito ay lilimutin din ninyo ang libingang luksa ng inyong mga magulang.

Kayo’y nangabulag na lubos. Buksan ninyo ang inyong mga mata.

(Biglang itataas ang tabing. Lilitaw ang mga libingang may mga pangalang sulat sa panahong una at may
mga sabit na luksa at sari-saring putong.)

Ayan at tanawin ninyo sila!

(Mangagluluhuran si Tag at Koro at mangangahulog sa kanilang kamay ang mga kopoang hawak, tanging
hindi lamang si Asal at tatalikdan ang mga nasabing libingan.)

Sa mga libingang iyan ay nalalagak ang mga buto nila Gat-Salian, Bituin at laksa-laksang iba pang
bayaning kawal ng bayan.

Oh! Yayamang nilapastangan ninyo ang araw na ito at ang mga libingang iyan; yayamang dinudusta
ninyo ang daklilang pangalan ng inyong mga nuno; yayamang inilublob ninyo sa pusali ng kapalamarahan
ang banal na kasulatan ng ating maharlikang lipi, ay ipagpatuloy na ninyo ang inyong baliw na
kasayahan, 3 colors ipagpatuloy na ninyo, mga bunsong ginigiliw, nguni’t pakiusap ko lamang, na doon
sa ibabaw nila, sa ibabaw ng mga libingang iyan, ay doon kayo mag-inuman ng alak, doon kayo
magsayawan at mag-awitan, doon ninyo sambilatin at yurakan iyang mga laksang sabit, doon ninyo
huwag tugutang libakin ang inyong sariling dangal.

(Tatangis at marahang lalakad na tungo sa mga libingan.)

Mga bunsong pinakamamahal! Paalam ako sa inyo! Paalam ako sa inyo!

(Mahuhulog na muli ang dating tabing.)

LABAS 3

(Sila rin, wala lamang si Inangbayan)

Tagailog : Mga kapatid ko!… Oh! Ano’t kayo’y nangalulumbay? Dahil baga sa pag-aalala ninyo sa
nalugsong buhay ng bayan sa araw na ito? Ah, tunay nga! Sapul noon hangga ngayon ay dalawampung
taon nang singkad,dalawampung taong pagkakaalipin. Nguni’t huwag. Ngayo’y nahahanda nang lahat
kapag kayo’y umayos sa aking mga panukala…

Koro : Magsabi ka!

Tagailog : Ibig baga ninyong bawiin sa kamay ng kaaway itong bayang sinamsam nila sa kamay ng ating
mga magulang?

Koro : Ngayon din.

Tagailog : Tayo na’t magsandatang lahat.

Koro : Tayo na.

(Aalis na lahat, matitira si Asal.)

LABAS 4

(Asalhayop)

(Tatanawin ang mga nagsisialis)

Asalhayop : Mga mangmang!

Ang mga taong ito ay may mga walang pinag-aralan. Mabuti pa ang aso, mabuti pa ang kalabaw, mabuti
pa ang hayop kaysa sa kanila, sapagkat ang mga hayop ay nabubuhay at marurunong magsipamuhay,
nguni’t ang mga taong ito ay hindi.

Nangatatahimik ang aming mga magulang. At ano? kung ipaghiganti ko baga sila ay mangabubuhay pa
kayang muli? Babawiin daw ang kalayaan ng bayan. At bakit pa? Mabuti ang may salaping alipin kaysa
mahirap na laya. Mga hangal!

(Magkukuro) Mabuti nga.

Hahanapin ko ang mga Intsik, hahanapin ko si Haringbata at aking sasabihin sa kanya ang lahat ng
nangyari. Salapi na naman ito!

(Anyong aalis. Lalabas si Haringbata.)

LABAS 5

(Asalhayop, Haringbata, mamaya’y Inangbayan)

Haringbata : Asalhayop.

Asalhayop : Ako po’y sumasayapak mo, dakila’t marangal na Haringbata.

Haringbata : Salamat.

(Lalabas si Ina, at manunubok sa tabi ng tabing. Hindi siya makikita ng dalawa.)

Asalhayop : Ako po sana ay talagang paparoon sa inyong bahay at may nasang sabihing malaking bagay.

Haringbata : Ano yaon?

Asalhayop : Si Tagailog at lahat niyang kasama, na pawang kapatid niya’t kapatid ko rin ay kaaalis din
po dito ngayon. Mangagsasakbat ng sandata at kayo po ay babakahin.

Inangbayan : (Mapaglilo!)

Haringbata : Tunay?

Asalhayop : Tunay po.

Haringbata : At bakit daw?

Asalhayop : Ibig daw po nilang mabawi ang kanilang kalayaan.

Haringbata : Mga masiging! At saan nangaroon?

Asalhayop : Ewan po, hahanapin ko sila at pakikialaman ko ang kanilang lihim, upang di maipagbigay
alam ko sa inyo at mangahulog sa inyong kamay.

Inangbayan : (Buhong!)

Haringbata : Salamat. Talasan mo ang iyong mga tainga’t mata. Heto ang salapi mong bayad.

(Bibigyan ng salapi)

At kung mangahulog na sila sa ilalim ng aking kapangyarihan ay dadagdagan ko pa iyan, at bibigyan kita
ng katungkulang mataas.

Asalhayop : Salamat po.

Haringbata : Hihintayin kita ngayong gabi sa aking bahay, at ipagbigay alam mo sa akin ang lahat nilang
panukala. Heto ang tandang ilalahad mo sa taliba upang di ikaw ay papasukin.

(Bibigyan siya ng isang tsapang tanso at aalis.)

Asalhayop : Asahan po ninyo.

(Titingnan ang salapi.)

Heto ang salapi ko, heto ang tunay na Ina kong bayan, ang tunay na Bathala. At madaragdagan pa; at
matataas pa ang aking katungkulan.

Sayang palad!

Inangbayan : ( Walang puri! )

LABAS 6

(Sila rin, Tagailog)

Asalhayop : Tagailog, hinahanap kita.

Tagailog : Ako’y gayon din, kita’y aking hinahanap.

Asalhayop : Sasalakayin baga natin si Haringbata?

Tagailog : Oo, bukas. Humanda ka’t ikaw ay kasama.

Asalhayop : Papaano ang paraang gagawin natin?

Tagailog : Ako’y magdadala kunwari ng buwis.

Asalhayop : Mahusay. At saan tayo dadaan?

Tagailog : Sa tabing-dagat ang kalahati, at ang kalahati naman ay sa Diliman. Heto na’t nagdadatingan
ang ating mga bayaning kawal, kasama ang mga babaeng tagapagsiyasat ng sugatan.

LABAS 7

(Sila rin, Walangtutol, Masunurin, Korong lalaki at babae. Ang mga lalaki ay pawang sandatahan.)

Walangtutol : Tagailog, narito na kami.

Tagailog : Hintayin natin ang mga ibang kasama.

Asalhayop : Ako’y kasama ninyo, nguni’t ako’y uuwi pa muna sandali.

Tagailog : Hihintayin ka namin dito, at dito tayo magbubuhat sa pagsasalakay kay Haringbata.

Asalhayop : Asahan ninyong ako’y darating. Asahan ninyong kung saan kayo mamatay ay doon din ako
magpapakamatay. Paalam.

(Anyong aalis.)

Koro : Mabuhay si Asalhayop.

Inangbayan : (Kay Asal.) Hintay! Tagailog, huwag mong paalisin si Asalhayop.

Asalhayop : Ako?
Inangbayan : Ikaw.

Lahat : At bakit?

Inangbayan : Ako’y may itatanong sa kanya dito sa harapan.

Masunurin : Ano kaya?

Koro : Ano kaya?

Inangbayan : Asalhayop, wala ka bagang taglay na salapi ngayon?

Asalhayop : Wala.

Inangbayan : Dinggin ninyo? Wala raw. At wala ka bagang taglay na kahit anong tanso sa katawan?

Asalhayop : Salupikang mangkukulam! Ano’t itinatanong mo?

Inangbayan : Wala ka bagang taglay na kahit anong tanso sa katawan?

Sumagot ka.

Lahat : Sumagot ka.

Asalhayop : Wala. Anhin ko ang tanso?

Inangbayan : Dinggin ninyo? Wala raw siyang taglay na salapi, at wala rin namang taglay na kahit anong
tanso.

(Tatawa nang malakas si Ina.)

Asalhayop : Ngitngit ni Bathala! Ano’t nagtatawa ka?

Inangbayan : Dakpin ninyo at ipinagbili tayong lahat kay Haringbata.

Lahat : Oh!

Asalhayop : Ako?

Inangbayan : Ikaw.

Asalhayop : Sinungaling si Inangbayan. Sinasabi kong sinungaling si Inangbayan.

Inangbayan : Mga bunso, siyasatin ninyo ang katawan ni Asalhayop, at may taglay na salapi, at may
taglay na tanso.

Tagailog : (Sa Koro) Siyasatin ninyo.

Asalhayop : Hindi ako pasisiyasat.

Tagailog : Dakpin ninyo.

(Tatanganan si Asal ng mga sandatahan ng mga babae ang kanyang katawan. Makukunan sa bulsa ng
salapi at isang tsapang tanso.)

Masunurin : Tunay nga!

Lahat : Tunay nga!

Tagailog : Ano’t ipinagkaila mo ang iyong taglay?

Asalhayop : Ako’y… sapagkat… Datapwat…

(Tatawa nang malakas si Ina.)

Inangbayan : Yayamang hindi niya matutuhang turan ay aakuin ko na siya at ako na ang magsasabi.

Asalhayop : Inangbayan! Mahabag ka!

Tagailog : Sabihin mo, Inangbayan.

Lahat : Sabihin mo.

Asalhayop : Inangbayan!

Inangbayan : Ang salaping iyan ay siyang pinagbilhan ng nilako niyang buhay ng bayan kay Haringbata.

Lahat : Oh!

Inangbayan : At ang tansong iyan ay siyang ilalahad sa mga taliba ng kaaway, upang siya’y papasukin at
maisiwalat ang ating lahat ng lihim.

Asalhayop : Sumpa ng Apo! Ngitngit ni Mandagaran!

Inangbayan : Pagmasdan ninyo ang tanso at may tatak marahil ni Haringbata.

(Pagmamasdan ng lahat ang tanso)

Masunurin : Tunay nga.

Koro : Tunay nga.

Walangtutol : Kay Haringbatang tatak.

Tagailog : Asalhayop!

Asalhayop : Patawad!

Inangbayan : Ngayon at inyo nang nakilala kung sino nga si Asalhayop, ay paalam na ako sa inyo.

(Tuloy aalis. Anyong hahabulin ng lahat.)

Lahat : Inangbayan?

LABAS 8

(Sila rin, wala lamang si Inangbayan)

Tagailog : (Kay Asal) Oh! Walang pusong kapatid! Walang dangal! Sa mga ugat mo ay tumatakbo ang
maruming dugo ni Lakasalian, yaong taksil na nagpagapos ng leeg ng ating kawawang Inangbayan, kay
Hangiskang na ama ng suwail na Haringbata.

Pagmasdan ninyo’t kumikislap sa kaniyang mga mata ang alipato ng kanyang paglililo.

Bayang Tagalog, tandaan ninyo yaring hatol.

Dapat mahalin ang ating mga kapatid, ang ating mga magulang, ang ating sariling buhay, nguni’t lalo pa
nating dapat mahalin ang dangal ng ating kahambal-hambal na Inangbayan.

(Sandaling palipas) Kaya nga, ang sino pa mang maglilo sa kanya, kapatid man natin o magulang kaya,
ay huwag pagpitaganan; takpan ang mata ng awa at idalhag siya sa bangin ng lalong dustang
kamatayan, at idagan sa kanyang ulo ang matinding sumpa ng ating pagkakapaalipin.

(Sandaling palipas) Bayang Tagalog, kung sakaling mawalan man tayo ng hiya sa mukha nating bantad,
at pabayaan nating makatkat sa ating noo ang limbag ng puri, manang katutubo ng ating mga kaluluwa,
ay magkaroon man lamang tayong kaunting tapang sa pagkitil ng sariling buhay. Ibuhos natin ang ating
dugo,lamurayin natin ang ating laman, iwalat natin ang ating mga buto, huwag na lamang kumalat-
kalat sa lansangan ang mabusilak na dangal ng liping Tagalog, huwag na lamang tayo ring ito ang
maglublog sa putik ng lagim, ng kagalang-galang na mukhang tumatangis ng ating kahabag-habag na
Inangbayan.

(Sandaling palipas) Bayang Tagalog, si Asalhayop ay nagtaksil. Sunugin siyang buhay.

Koro : Patawad!

Tagailog : Bayang Tagalog, kung malaki ang pagmamahal mo kay Asalhayop, ako naman ay lalo pa,
nguni’t lalo pang malaki ang pagmamahal ko sa ating Inangbayan. Inilako ni Asalhayop si Inangbayan
kay Haringbata, kaya dapat siyang mamatay, sapagkat dapat na lipulin ang lahat ng halamang lasong
tumubo at umusbong sa lupang Tagalog.

(Sandaling palipas)

Sunugin s’ya ng Buhay.

Koro : Patawad!

Tagailog : Bayang Tagalog, bayang pinakamamahal kong lubha, wala sino pa mang makasasalag sa
madaling hampas niyaring hatol. Ibig ko pang ako’y mamatay, huwag na lamang ipahutok ang
katuwiran. Kaya nga, sinumang may nais na humingi ng patawad na naitong suwail, ay patayin na muna
ako, saksakin na muna yaring dibdib. Alin sa dalawa: mabuhay ang kataksilan at ako ang mamatay ang
kataksilan

(Sandaling palipas)

Sunugin siyang buhay.

Koro : Patawad!

Koro : Oh! Bayang Tagalog! Bayan ng marangal nan liping Tagalog, huwag mong ihingi ng patawad ang
nagtaksil sa dakilang dangal ng ating mga kasulatan.

(Bubunutin ang kanyang sundang.)

At yayamang ayaw ako ilugso ng mga nagtatanggol sa kanya, ako ang maglulugso sa mga sasago’t
sasanla sa aking matatag na hatol. Iwawalat ko ang dibdib ng balang kumibo, hahalukayin ko ang puso
ng balang magsigaw ng wikang “Patawad”.

(Itataas ang kanyang sundang. Mapapaurong ang lahat.)

Tagailog : Hukbong Tagalog, lahi ng katapangan, mga anak sa digma, tulinan ninyo.

Napaparam ang ulap ng sakim, sumisilay ang araw ng kalayaan: (Tuloy pasok)

LABAS 9

(Masunurin, Korong Babae)

Masunurin : Laban kayo, mga kawal, at bawiin itong bayan.

1.a : Sandali pa’y ating tunay na tagumpay.

Koro : Ang tagumpay.

Masunurin : Nagkaabot ang hukbo at nagkahalubilo.

2.a : Laban kayo, laban kayo, ang kalaba’y…

Koro : Tumatakbo.
Masunurin : Hayo’t abuluyan ang mga sugatan.

Koro : Abuluyan.

LABAS 10

(Maglalabasan ang mga kawal na Intsik, karamiha’y sugatan at nagabubuwal.)

Masunurin : Huwag bayaan , ito’y ating katungkulan.

LABAS 11

(Sila rin, Haringbata, Inangbayan, mamamaya’y si Tagailog. Kaladkad ni Haringbata si Inangbayan.)

Haringbata : Papatayin kita.

Koro : Si Inangbayan.

(Lalabas si Tagailog)

Tagailog : Haringbata!

(Sabay saksak. Mabubuwal si Haringbata.)

Haringbata : Mamamatay ako!

Koro : Patay si Haringbata!

LABAS 12

(Sila rin, kawal na Tagalog)

Tagailog : Ating-ating ang tagumpay. Atin ang ating katuwiran.

Inangbayan : Mabuhay si Tagailog.

Koro : Mabuhay!

Tagailog : Mabuhay si Inangbayan!

Koro : Mabuhay!
Inangbayan : Mabuhay ang ating kawal!

Koro : Mabuhay!

Tagailog : Mabuhay ang ating lipi sa lilim ng kalayaan!

Koro : Mabuhay!

Inangbayan : (Tatanaw sa kanan.) Sino ang mga dumarating?

Tagailog : Sino kaya?

Koro : Sino kaya?

(Tutugtugin ang Marcha Red Española at lalabas si Dilat-na-bulag at Matanglawin.)

LABAS 13

(Sila rin, Dilat-na- bulag,Matanglawin.)

Inangbayan : Sino kayo?

Dilat-na-bulag: Ako’y si Dilat-na-bulag.

Matanglawin : Ako’y si Matanglawin.

Tagailog : Kalaban ba kayo?

Dilat-na-bulag: Kami ay kaibigan.

Inangbayan : Ano ang inyong nais?

Matanglawin : Ang kayo’y iligtas sa pagkapanganyaya

Tagailog : May sakuna baga?

Dilat-na-bulag: Mayroon.

Matanglawin : Tanawin ninyo sa dakong kanan ang tila wari nagdidilim na langgam na paparito, at yao’y
mga kawal na babaka sa inyong bayan.
Inangbayan : At sino nga sila?

Dilat-na-bulag: Mga kapatid din ninyo.

Tagailog : (Sumpa ng langit!)

Koro : Sumpa ng langit!

Matanglawin : Tanawin naman ninyo sa dakong kaliwa ang lalo pang makapal. Babakahin kayo.

Inangbayan : At sino naman ang mga iyon?

Dilat-na-bulag: Inyo ring mga kapatid.

Tagailog : Sumpa ni Bathala!

Koro : Sumpa ni Bathala!

Matanglawin : Tanawin ninyo sa dakong yaon ang maraming kawal na mapuputi. Yaon ay aming hukbo.
Tanawin ninyo sa dagat ang mga sasakyang pambaka. Ang lahat na iyan ay amin. At kung kayo ay
kakapatid sa amin, ang aming ari, ang aming hukbo, ang aming mga sasakyan at ang aming mga puso at
kaluluwa, ay inyo ring lahat. Ipagtatanggol namin kayo sa lahat ng ligalig at pagkapaalipin.

Inangbayan : Tapat baga ang inyong pakikipagkapatid sa amin?

Dilat-na-bulag: Tapat.

Tagailog : Hindi ninyo bibigyang ligalig ang kalayaan ng aming mga anak?

Matanglawin : Hindi.

Inangbayan : Matatalaan ninyo ang gayon?

Dilat-na-bulag: Oo.

Inangbayan : Bayang Tagalog, narinig ninyong lahat. Sumagot kayo.

Koro : Kami ay pumapayag.

Matanglawin : (Kay Tagailog.) Talaan mo ito.

(Bibigyan ng pergamino, tatala si Tagailog.)

Tagailog : Ayan. At ikaw?

Matanglawin : Tatalaan ko ito. (Tatala rin sa isang pergamino.) Ayan.

Inangbayan : Ngayon, ang sumpaan.

Dilat-na-bulag: Ang sumpaan.

Lahat : Ang sumpaan.

(Isasaksak si Tagailog at Matanglawin ang kani-kanilang sundang sa bisig sa kaliwa, sasahurin sa isang
sarong ginto ni Ina ang dugo ni Tagailog at si Dilat-na-bulag naman ang kay Matanglawin.)

Dilat-na-bulag: (Kay Tagailog) Inumin mo ito.

Inangbayan : (Kay Matanglawin) Inumin mo ito.

(Tatanggapin nila Tagailog at Matanglawin ang mga sarong ginto.)

Tagailog : Sa sarong gintong iyong tangan ay nalalamang totoo ang dalisay na dugo ko dugong tunay ng
bayan ko.

Matanglawin : Sa sarong gintong iyong tangan ay tunay na nalalaman yaring duro kong dalisay na dugo
ng aking bayan.

Lahat : Inumin ninyo.

Dilat-na-bulag: (Hahawakan ang kamay ni Ina.)

Ang kamay kong iyong tangan

ay kamay ng aking bayan,

kung di mo pagsisiluhan,

ang dito’y pinagsumpaan,

kamay na ito’y mag-aalay

sa iyo ng biyayang tunay.

Nguni’t kung lalapastangan,

kamay na ito ay tatangan

ng sundang na kamandagan,

ang puso mo’y tatarakan.

Inangbayan : Sa dibdib ko’y masisilip

ang dalisay kong pag-ibig,

ang kaluluwa kong malinis,

ang mga banal kong nais

na sa atin ay bibigkis,

ang puso ta’y nang magkatalik.

Nguni’t kung magbabalawis

sa ating pagkakapatid,

pag-ibig ko’y magngingitngit

at sa iyo’y siyang tutugis.

Koro : Kami naman ay gayon din.

Tagailog : Ang magtapat ay mabuhay.

Koro : Mabuhay.

Matanglawin : Ang magtaksil ay mamatay.

Koro : Mamatay.

Inangbayan : Ang dugong iya’y maging lunas sa puso ng kung sinumang magtatapat. Datapwa’t kung
magsusukab sa buhay niya’y maging lason at kamandag.

Lahat : Inumin!

(Iinumin ni Tagailog at Matanglawin ang dugo. Mahuhulog na bigla ang tabing.)

Read more at http://jayzielebusproyektofilipino.doomby.com/pages/kahapon-ngayon-at-bukas-ni-
aurelio-tolentino.html#RoeXMQezZbWZvWii.99

Tanikalang Guinto
Isang paraan ng pagtingin sa isang dula ang teoryang sosyolohikal. Sinusuri nito kung
anong klaseng lipunan ang mayroon sa panahong sangkot sa dula. Kadalasan, salamin ng
nagaganap sa kapaligiran ang nangyayari sa mga tauhan sa dula. Sa dulang “Tanikalang Guinto”,
ang mga tauhan, bagay, at kaganapan rito ay may kanya-kanyang sinisimbolo na kapag sinuri mo
pang mabuti ay naglalarawan ng kalagayan ng Pilipinas sa ilalim ng kolonyal na pananakop ng
mga Amerikano.
Isang dula hinggil sa balak na pagpapakasal (simbolo ng kalayaan) nina K’Ulayaw
(simbolo ng rebolusyonaryo) at Liwanag (simbolo ng tunay na pagmamahal sa bayan), na pilit
hinaharangan ni Maimbot (simbolo ng mga Amerikano) ang dulang “Tanikalang Guinto” ni Juan
Abad. Ipinagtapat ni Dalita (simbolo ng inang bayan) na kapatid ni K’Ulayaw si Nagtapon
(simbolo ng mga Pilipinong taksil at nagpagamit sa mga Amerikano). Naging kasabwat ni
Maimbot si Nagtapon sa planong paglalayo ng magkasintahan. Sinuhulan ni Maimbot si
Liwanag ng tanikalang ginto (simbolo ng pangakong pagtulong ng mga Amerikano) at sandaling
nasilaw dito. At sa huli, namatay si K’Ulayaw sa kamay ni Nagtapon. Sa sobrang pagkalungkot,
magpapakamatay din dapat si Liwanag ngunit pinigilan siya ni Diwa (simbolo ng patuloy na
pakikipaglaban).
Sa mga sinabi ko sa taas, makikita natin kung anong klaseng lipunan mayroon noong
panahon ng mga Amerikano. Aktibong nakikipaglaban ang mga rebolusyonaryo sa mga
dayuhang pilit na sinasakop ang kanilang inang bayan. Ang nais lang naman nila ay makamit ang
kalayaang inaasam nila mula sa mga dayuhan, na pilit naman nilang sinisira ang pangarap na
iyon. Sa halip na magtulungan ang bawat Pilipino, mayroong mga taksil na tinutulungan at
nagpapagamit sa mga Amerikano. Malamang, nasilaw sila sa pangakong pagtulong sa kanila nga
mga dayuhan. Sa huli, hindi rin magtatagumpay ang mga nakikipaglaban sa mga Amerikano
sapagkat may mga taksil nga. Ngunit, patuloy pa rin ang pakikibaka at masasawi silang mili. Sa
madaling salita, magulo at paulit-ulit ang mga kaganapan sa lipunan noon.
Ngayong halos 61 na taon na ang nakalipas nang sakupin ng mga Amerikano ang
Pilipinas, maaari ba nating sabihin na maayos na ang ating lipunan ngayon? Para sa akin, hindi.
Noon, nagkaroon ng people power dahil gusto na ng bayan mapatalsik si dating Pangulong
Marcos. Ngayon, nitong nagdaang mga linggo, maraming kilusang protesta ang naganap.
Umuulit muli ang kasaysayan. Tumayo si Jun Lozada bilang saksi sa nangyayaring korupsyon sa
loob ng gobyerno. Ayaw aminin ng gobyerno ang ginagawa nila at ikinagalit ito ng bayan. Hindi
ba’t parang pamilyar ito? Ang mga nangyayari ngayon ay kahawig ng mga pangyayari sa
“Tanikalang Guinto”. Si Lozada ang K’Ulayaw at si Pangulong Arroyo ang Maimbot. Ang mga
kasabwat naman ni GMA ay ang mga Nagtapon ng bayan. At sa kabilang dako, ang tanikalang
ginto ay ang pangakong pagpapalaya ng mga Amerikano sa Pilipinas. Subalit kung titignan,
hindi naman talaga nila pinalaya ang Pilipinas. Nandito pa rin naman ang mga Amerikanong
sundalo.
 Bilang konklusyon, ang dulang “Tanikalang Guinto” ay naglalarawan kung anong klaseng
lipunan ang mayroon nuong panahon ng mga Amerikano, walang kalayaan. Mapapansin din na
ang ganitong klase ng lipunan ay patuloy pa rin namang nabubuhay hanggang sa kasulukuyan.
Hindi makalaya ang Pilipinas mula sa mga kasinungalingan at dumi ng gobyerno. At sa ayaw’t
sa gusto ko, hindi lamang sa gobyerno nanggagaling ang problema, sa lipunan din. Puwede
nating sabihin na mahirap makatakas sa ganitong klase ng lipunan sapagkat para itong isang
bilog, walang katapusan. Parehong nagdudulot ng problema ang gobyerno at lipunan ngunit
ayaw ng dalawa magtulungan. Kaya naman, magpapatuloy lamang ang ganitong lipunan
hanggang sa mga susunod pa na henerasyon.

 Poet's Page
 Poems
 Comments
 Stats
 E-Books
 Biography



Poems by Cecilio Apostol : 3 / 3

 « prev. poem

To The Yankee - Poem by Cecilio Apostol

Autoplay next video

As long as greed
Tears a gash in foreign hands

Poets, avengers
Of the universal conscience,
Can you be silent,
Drowning the honorable voice of
Protest?

Never, when might,

Joined with treason and injustice
To crush the laws and rights
The sacred rights of a race,

When the sons of the infamous Judas

Fell the faith that has been sworn,
When the whimper of weak peoples
They answer with animal laughter;
When the holy right is bartered
In the banquet of human ambition,
As when the Yankees
Toast a nation to the sound of a cannon;

Silence is impossible: the oppressed nation

Shall protest indignantly
And bury the dagger of vengeance
In the enemy's breast.

This unredeemed people

May perhaps succumb in the struggle,
But only its corpse
Can be yoked by alien tyranny.

Yankee! If u defeat us
With the powerful weight of weapons,
You will not live happily, because you are hated
Even by the air of my native land.

Yankee! If my verses
Survive me, their words
Will echo in the centuries to come
The eternal hate of the eternal outcast.

Cecilio Apostol

To the Yankee

Guess where, and when, the following lines were written (in literal if not literary translation):

This unredeemed people may perhaps succumb in the struggle, but only its corpse can be yoked by

alien tyranny.

Yankee! If you defeat us with the powerful weight of weapons, you will not live happily, because you

are hated even by the air of my native land.

Yankee! If my verses survive me, their words will echo in the centuries to come the eternal hate of

the eternal outcast.

Is it Afghanistan in 2001? Iraq 2003? Maybe Vietnam in 1965?

Try the Philippines, 1899 -- America's very first colonial adventure. (Probably not much of a surprise, actually, to

anyone who pays any attention to what I normally post here.)

I'm sad to report that the US did not leave the Philippines until 1946 (and even then, not really), and that colonial

officials did rather well for themselves. And I'm not sure Cecilio Apostol, the nationalist poet who wrote "Al Yankee,"

would be comforted to know that his words do seem to have been echoed, again and again, for more than a century,

as the march of U.S. imperialism spread across the globe.

The translation above is the standard one, by Nicanor G. Tiongson. (I think it deserves better). Below is the full text of

the original Spanish version. I'm including it because I had a hell of a time finding it, finally locating a copy in a back

issue of a Spanish-language journal I'd never heard of.

Al "Yankee" por Cecilio Apostol

Siempre que la codicia Rasga un girón del territorio extraño ........................................... poetas,

vengadores de la conciencia universal, ¿acaso podréis guardar silencio, la honrada voz de la

protesta ahogando? -Ferrari ........................................... ¡Jamás! Cuando la fuerza con la traición y

la injusticia pacta, para aplastar los fueros, los sacrosantos fueros de una raza;

Cuando los hijos del infame Judas venden la fe jurada; cuando al gemido de los pueblos débiles

contestan con brutales carcajadas;

Cuando el santo Derecho se trucida en el festín de la ambición humana; cuando como los yankees,

a cañonazos brindan una patria;

No es posible callar: la Patria opresa protestará indignada, y en el pecho traidor del enemigo

esconderá el puñal de su venganza.

El irredento pueblo sucumbira quizás en la demanda, más solo a su cadaver se logrará imponer

coyunda extraña.

¡Yankee! Si tú nos vences, con el potente empuje de tus armas, no vivirás dichoso, porque te odia

hasta el ambiente mismo de mi Patria.

¡Yankee! Si mis estrofas logran sobrevivirme, sus palabras vibrarán en los siglos venideros el odio

eterno del eterno patria. (1899)

 For me, Greed is what the poem is talking about. United States can be seen in the words this poem
presented. The poem talks about wars that America makes in able to corrupt other nations. It is
through these wars that America gain prestige and wealth,by selling weapons and bankrupting other
nations. The poem says that whatever happens, the hearts and spirit of the victims will go on, will
never give up fighting for their rights.
It is remarkable that even if this poem was written numerous years ago, it is still relevant to us
these days. The poem can be linked to what is happening in Iraq and other Muslim countries.
"truly literature"
-jess Nuñez

December 14, 2004 at 5:26 AM

darvin's species said...

I value how poems and of course literature is timeless. This poem demonstrates this quality.
Timelessness. Something that was written long ago is still somehting that is relevant to today's
world. It's about war and solid issues. Our country is facing this, as JD mentioned. If only history
was written like poetry, maybe it'd be something more than just boring facts that not most people
are actually patient enough to partake in.
As the poem is timeless it copes with our current events.---Karla Go Baldo

December 14, 2004 at 7:21 PM

darvin's species said...

Though its main theme is greed, the poem also discussed how important a poet's obligation is in the
awakening of the people. I liked how the poet made this obvious or evident. -ANJ Aquino

December 15, 2004 at 12:42 AM

anonymous said...
Truly literature should enlighten the mind of its readers. I simply admire the Filipinos even then for
they never fail in addressing the the issues of our time. To The Yankee by Cecilio Apostol relates to
us the two fold faces of foreign land that as they tried to water us with education, they also did
blind us with their Knight in shining armor image. The question would be is whether they would
stand with us as real comrades or the opposite.

Silence would never be attained, as long as tears keep on rolling from the eyes of those who are
being oppressed. We might be living in modern time but its message never fades for we could
simply use the idea of oppression and greed of power to every point of the compass to whatever
nation would it be.

Let the writers be educated and let them always be the voice of the unheard.

-commodore
 July 6, 2009 at 4:46 PM

simple donna said...

is there anything story regarding with the title "to the Yankees"?because in my literature its a story
not a poem but I'm just only asking it but bye the way thanks for the article its amazing.......bye

June 16, 2010 at 7:04 PM

anonymous said...
ZXxzxzxx

July 29, 2010 at 2:55 PM

anonymous said...
a truly literature from the past that have an influencing our lives of a Filipino nowadays...a great
priveledge to as We,Fipinos concern to the spirit of nationalism.

(Isang tulang handog para kay Rizal)

Tula ni
Fernando Maria
101
Guerrero

Nagdurusa pa kami! …Ang mabangis na latigo

ay muling nagpapadugo sa aming mga dukha,
at sa aming tahanang pinagpala
sa banal naabo ng iyong libingan
ay humihinga ang kanilang mga kukong mapanugat,
kukong-aguilang maninila.
Naririnig mo? Yao’y ingay ng paghahamok;
yao’y ang lahi mong aping tumututol,
nanginginig sa sandata
ang salita mong mapanligtas habang nakikilaban
Lahi ng matatapang na sa mga aklat mo’y matutong
manlagot ng mga tanikala!
 Di kung hanggang ngayon sana, dakilang martir,
ay maiguguhit ang panitik na pamugbog sa mang-aapi!
Kaipala’y ang naglilingas na sinag
na tinig mong mataginting ay makasupil
sa malupit na pamumuksa at sa matakas
na hilig ng hiyena.

Kung hindi man! Pagka’t ikaw ang nagturo

at nagpabihasa sa laban o sa dusa,
patindig at suko sa mga ulap
ang laging pataas at matipunong ulo,
matututong mamatay o bumihag sa luwalhati
ang lahi mong dakila…
Mamayapa ka sa iyong pagkakahimlay! …
Ngunit kung may marinig kang
malalagong awit sa gabi mong walang-lakas,
gumising ka; sapagkat marahil
at sumikat na ang liwayway sa ating bayan;
ang mga agilang madugo…
BUOD

Ito ay kwento ng isang lalaking nagngangalang Macros na sukdulan ang galit sa

mayamang asenderong si Don Teong. Si Son Teong ang kontrabida sa buhay ng
pamilya ni Marcos. Siya ang dahilan kung bakit namatay sa sama ng loob ang ama,
dalawang kapatid, at kasintahan ni Marcos. Ang kasintahan ni Marcos ay si Anita, anak
ni Don Teong. Ilang beses nang tinitimpi ni Marcos ang kaniyang galit kay Don Teong.
Kung hindi lang dahil sa ina niya ay matagal na sanang wala sa mundo si Don Teong.
Para kay Marcos ang pang-aapi ni Don Teong ay hindi lamang simpleng pang-aalipin sa
pamilya nila kundi pagyurak na rin sa kanilang dangal at pagkatao.

Sina Marcos ay pinagbabayad ng buwis para sa lupang kanilang sinasaka

kahit na ito’y kanilang minana sa kanilang mga ninuno. Dahil sa walang kakayahang
ipagtanggal ang kanilang karapatan, napilitan silang magbayad sa kanilang sariling
pag-aari iyang ang dahilan ng pagkamatay ng kaniyang ama at dalawang kapatid.
Namatay silang punung-puno ng sama ngloob kay Don Teong na matagal nilang
pinagsisilbihan. Lalong sumidhi ang galit ni Marcos kay Don Teong nang malaman
niyang ang dahilan ng pagkamamatay ng kaniyang kasintahan na si Anita ay si Don
Teong. Sinaktan ni Don Teong si Anita na siyang kinamatay nito. Sa dami nang mga
nawalang mahal sa buhay ni Marcos, hindi katakatakang takot siyang marinig ang
animas, ang malungkot na tunog ng kampana. Hindi pa naman humuhupa ang galit
niya, siya naming pagdating ng isang kautusan ng pamahalaan na sila ay pinapaalis na
sa kanilang tahanan, ngayon pang malago na ang kanyang palayan dahil sa dugo at
pawis sa maghapong pagbubukid. Binigyan sila ni Don Teong ng isang buwang palugit
upang lisanin ang lupang kanilang tinitirhan. Alam niyang ang mga nangyayaring iyon
sa buhay nila ay kagagawan ng mapangsamantalang si Don Teong.

Dahil sag alit na nararamdaman ni Marcos kay Don Teong, nag-isip siya ng
paraan kung paano siya makakapaghiganti dito. Nagbihis si Marcos nang tulad ng kay
Don Teong. Pinag-aralang mabuti ni Marcos ang bawat kilos ni Don Teong at inabangan
niyang mamasyal sa bukid si Don Teong ng hapong iyon. Pinakawalan niya ang
kaniyang kalabaw at hinayaang suwagin ang kaawa-awang si Don Teong. Kinabukasan,
huling araw na pananatili ng mag-ina sa bukid, habang nagiimpake na sila ng kanilang
mga gamit, mabilis na kumalat ang balitang patay na si Don Teong. Mahinahong
pinakinggan ni Marcos ang malungkot na tunog ng kampana, hindi tulad niyang ang
kaluluwa ng namatay na si Don Teong ay mas inisip pa niya ang kanyang matapang na
kalabaw.

MGA TAUHAN AT GINAMPANAN

MARCOS

Siya ang pangunahing tauhan sa kwento na punung-puno ng galit sa asenderong si Don

Teong.

DON TEONG

Si Don Teong ang mayamang asendero na sinisisi ni Marcos sa pagkamatay ng

kaniyang ama, dalawang kapatid at ni Anita.

INA NI MARCOS

Siya ang ina ni Marcos na palaging nagpapakalma sag alit na nararamdaman ng

kaniyang anak para kay Don Teong.

TAGPUAN AT PANAHON

KABUKIRAN

Lupang tinitirhan nina Marcos at kaniyang ina na pilit na inaangkin ni Don Teong.

Tulad sa iabng kwento, ang kabukiran ay lupang sinasaka ng mga

kadalasang magsasakang bida. Ayon sa aking pagsusuri, ang kabukirang ito ang
kumakatawan sa ating bansa kung saan ang buhay ng mga mahihirap at mayayaman
ay nagkakasalubong. Sa mga bagay na nangyayari sa ating bansa, mas naapektohan
ang mga mahihirap at ang mga mayayaman naman ay hindi ganoo kaapektado.

Istilo ng Pagkakasulat ng Akda

Ang istilo ng pagkakasulat ng akda ay binase sa isang sitwasyon ,pangyayari o

karanasan sa buhay. Ito ay angkop sa antas ng pag-unawa ng mga mambabasa.

Mga kaisipan/Ideyang taglay ng akda

Ang Akda ay nagtataglay at nagpapahiwatig ng mga tiyak na sitwasyon o karanasan.
And akda ay isang paniniwalang kumokontrol sa buhay.

Uri ng Panitikan
Ang maikling kwento ay isang anyo ng panitikan na nagsasalaysay nang tuloy-tuloy ng
isang pangyayaring hango sa tunay na buhay. Ito'y may isa o ilang tauhan lamang,
sumasaklaw ng maikling panahon, may isang kasukdulan at nag-iiwan ng kakintalan o
impresyon sa isip ng mambabasa. Ang kasukdulan ang bahagi ng kwento na nagbibigay
ng pinakamasidhi o pinakamataas na kapananabikan o interes sa mambabasa. Ang
kakintalan o impresyon naman ang kaisipang naiiwan sa isipan ng mga mambabasa. Ito
ay matatapos sa isang upuan lamang, maari itong magpakita ng iba't ibang damdamin
at bumabase sa buhay ng isang tao, mayroon namang kathang isip lamang.Ang
maikling kwento ay isang akdang pampanitikan na ang mga pangyayari ay umiinog sa
buhay na mga pangunahing tauhan.

Ang istilo ng pagkakasulat ng akda ay binase sa isang sitwasyon ,pangyayari o

karanasan sa buhay. Ito ay angkop sa antas ng pag-unawa ng mga mambabasa.

WALANG PANGINOON
ni Deogracias Rosario

Ang Banaag at Sikat[1] ay isa sa mga isinaunang mahabang salaysaying pampanitikan na

isinulat ni Lope K. Santos sa wikang Tagalognoong 1906.[2] Bilang isang aklat na tinaguriang
“bibliya ng mga manggagawang Pilipino”[2], umiinog ang mga dahon ng nobelang ito sa buhay
ni Delfin, sa kaniyang pag-ibig sa isang dalagang anak ng mayamang nagmamay-ari ng lupa,
habang tinatalakay din ni Lope K. Santos ang mga paksang panlipunan:
ang sosyalismo, kapitalismo, at mga gawain ng mga nagkakaisang-samahan ng mga liping
manggagawa.[3], nasa wikang Ingles, Mga Lathalain Hinggil sa Kalinangan at Sining, Tungkol sa
Kalinangan at Sining, nccang ang akdang ito ni Lope K. Santos ito ang “nagbigay-daan para
maisulat ang iba pang mga nobelang nasa wikang Tagalog”[4] na may pinagsanib na mga paksang
hinggil sa pag-ibig, pangkabuhayan, at sa makatotohanan at gumagalaw na katayuan ng
lipunan.[5][6]Bagaman isa ito sa pinakaunang mahabang salaysayin sa Pilipinas na nakaantig ng
damdamin ng lipunan, sinasabi na naging pamukaw-kasiglahan din ito ng
kilusang Hukbalahap o Hukbo ng Bayan Laban sa Hapon.[7]
Hindi ito ang pinakaunang nobelang Tagalog[5], sapagkat nalimbag ang Banaag at Sikat ni Lope K.
Santos matapos ang Nena at Neneng (1905), ang itinuturing na pinakaunang nobelang Tagalog na
nilimbag bilang isang aklat, na isinulat ni Valeriano Hernandez Peña.[5] Subalit may mas nauna pang
nobelang Tagalog, ang Kababalaghan ni P. Brava ni Gabriel Beato Francisco, na lumabas sa
paraang hulugan sa mga pahina ng babasahing Kapatid ng Bayan noong 1899.[7]

Ang salin sa Ingles ng pamagat na Banaag at Sikat ay kumakatawan sa katagang “mula sa

maagang pagbubukang-liwayway hanggang sa ganap na pagkalat ng liwanag” ng araw (From Early
Dawn to Full Light), na nagmula sa isang pagsusuri nina Patricio N. Abinales at Donna J.
Amoroso.[8]

Pagsusuri sa tulang "Isang Punong Kahoy" Ni: Jose

Corazon de Jesus
Pagsusuri sa tulang Isang Punong Kahoy ni: Jose
Corazon de Jesus
March 26, 2017

Isang Punong Kahoy

Ni: Jose Corazon de Jesus
I.

Kung tatanawin mo sa malayong pook,

Ako'y tila isang nakadipang krus;
Sa napakatagal na pagkakaluhod,
Parang hinahagkan ang paa ng Diyos.
II.
Organong sa loob ng isang simbahan
Ay nananalangin sa kapighatian,
Habang ang kandila ng sariling buhay,
Magdamag na tanod sa aking libingan...
III.
 Sa aking paanan ay may isang batis,
Maghapo't magdamag na nagtutumangis;
Sa mga sanga ko ay nangakasabit
Ang pugad ng mga ibon ng pag-ibig.
IV.
Sa kinislap-kislap ng batis na iyan,
asa mo ri'y agos ng luhang nunukal;
at tsaka buwang tila nagdarasal.
Ako’y binabati ng ngiting malamlam.

V.
Nagpapahiwatig sa akin ng taghoy;
Ibon sa sanga ko'y may tabing ng dahon,
Batis sa paa ko'y may luha nang daloy.
VI.
Ngunit tingnan niyo ang aking narating,
Natuyo, namatay sa sariling aliw;
Naging krus ako ng magsuyong laing
At bantay sa hukay sa gitna ng dilim.
VII.
Wala na, ang gabi ay lambong na luksa,
Panakip sa aking namumutlang mukha;
kahoy na nabuwal sa pagkakahiga,
Ni ibon ni tao'y hindi na matuwa!
VIII.
At iyong isipin nang nagdaang araw,
isang kahoy akong malago't malabay;
ngayon ang sanga ko'y krus sa libingan,
dahon ko'y ginawang korona sa hukay.

PAGSUSURI NG TULA

I. TALAMBUHAY NG AKDA
 Si Jose Corazon de Jesus ay isinilang sa Sta. Cruz , Manila noong Nobyembre 22, 1896 na anak nina
Vicente de Jesus, ang unang direktor ng kagawaran ng kalusugan ng pamahalaang Amerikano sa
Pilipinas, at Susana Cruz ng Pampanga. Bininyagan siyang Jose Cecilio de Jesus ngunit pinalitan niya ang
Cecilio ng Corazon (puso sa Español) dahil iyon daw ang tumutugma sa kanyang katauhan.
Lumaki si De Jesus sa bayan ng kanyang ama, sa Santa Maria, Bulacan. Nag-aral siya sa nasirang Liceo de
Manila kung saan siya nagtapos noong 1915. Ang una niyang tula na nailimbag ay ang Pangungulila na
lumabas noong 1913 sa nasirang Ang Mithi noong siya ay 17 taong gulang.

Noong 1918, nakuha niya ang kanyang batsilyer ng batas mula sa nasirang Academia de Vera ngunit
hindi niya pinagpatuloy ang kanyang pagiging abogado dahil abala na siya sa pagsulat ng isang kolum ng
mga tula sa pahayagang Tagalog na Taliba. Ang kolum ay tinawag na Buhay Cavite na isinulat niya sa
pangalang-pluma na Huseng Batute. Sa pamamagitan ng kanyang kolum, pinuna ni De Jesus ang lipunan
sa ilalim ng mga mananakop na Amerikano at pinalaganap niya ang mithiin ng kasarinlan ng Pilipinas na
noo'y isang commonwealth sa ilalim ng pamahalaang Estados Unidas.

May mga 4,000 tula siyang naisulat sa kanyang kolum na Buhay Cavite. Sumulat din siya ng mga 800
kolum na pinamagatang Ang Lagot na Bagting. Paborito niyang pangalang-pluma ang Huseng Batute
ngunit sumulat din siya sa ilalim ng mga pangalang Pusong Hapis, Paruparu, Pepito Matimtiman,
Mahirap Dahong Kusa, Paruparong Alitaptap, Amado Viterbi, Elyas, Anastacio Salagubang at Tubig Lily'

II. PAGPAPALIWANAG SA BAWAT SAKNONG

Ang tulang Isang Punongkahoy ni Jose Corazon de Jesus ay naghahalintulad sa kanya sa isang
punong kahoy. Ang unang saknong ay naglalarawan sa may akda na nag-iisip. “Kung tatanawin mo sa
malayong pook”. Ito’y nangangahulugang ang may akda ay nagsimulang nagguni-guni. Sa kanyang guni-
guni ay inilalarawan niya ang kanyang sarili na sumasamba sa Panginoong Diyos.

Sa pangalawang saknong, inilalarawan niya ang posibling mangyayari kung nasa lamay na siya. Sa
una at ikalawang taludtud, ay nangangahulugan na naririnig sa kanyang lamayan ang mga musikang
tinutugtug din sa simbahan. Samantalang, sa ikatlo at ikaapat na taludtud ay naglalarawan sa kanyang
lamay na ang mga kandila ay inihalintulad sa mga tanod na nag-aabang sa kanyang lamay.

Sa ikatlong saknong, ang salitang batis ay nangangahulugang luha. “Sa aking paanan ay may isang
batis”. Dito ipinapahiwatig na may umiiyak sa kanyang paanan, malamang nalulungkot sa kanyang
 pagkamatay kaya doon ay may patuloy na umiiyak at umaagos ang luha, at sabi pa na hanggang
maghapon at magdamag na walang tigil sa pag-iyak, ang kahulugan. Sa ikatlo at ikaapat na taludtud ay
inilalarawan ng may akda ang kanyang kabaong na inihahalintulad sa sanga. Sa kanyang kabaong ay may
nakasabit na pangalan ng kanyang pamilya na nagmamahal sa kanya.

Sa ikaapat na saknong ay nangangahulugan na ang pag-iyak ng mga nagmamahal sa kanya ay

totoo. Nalaman niya na may tunay o totoong nagmamahal at nagmamalasakit sa kanya. Kaya nang
nalaman niya ito, ay naging masaya siya at tanggap na niya.

Sa ikalimang saknong ay nangngahulugan na ang kampana ng simbaha ay tumunog bago ialis ang
kabaong. Ito’y nagpapatunay na malapit na syang ihatid sa kanyang huling hantungan. At ang mga taong
nagmamahal sa kanya ay isa-isang naghahagis ng bulaklak sa kanyang kabaong. At may tao pa rin na
patuloy na umiiyak at humagulgol sa paanan ng kanyang kabaong.

Ibig sabihin sa ikaanim na saknong yaong naihatid na siya sa kanyang huling hantungan at nang
matabunan ng lupa ay nawala lahat ang kanyang kaligayahan, nararamdaman ang kalungkutan at nag-
iisa sa dilim. Sa puntod na yaon ay wala nang nagbabantay sa kanya.

Sa ikapitong saknong, ay naalimpungatan na siya sa kanyang pagguni-guni nang napagtanto niya

na ang kanyang mga guni-guni ay hindi nakakatuwa.

Sa huling saknong naman, ay nagmuni-muni siya sa panahon ng kanyang kabataan, inaasahan

niya at kanyang inilaan na ang kanyang mga gawa ay maging inspirasyon sa kapwa.

III. TUNGKOL SA AKDA

Ang akda ay paglalarawan sa isang taong naghihinagpis para sa kaniyang

buhay at naisin, ito‟y paghahambing din sa isang Punong Kahoy at sa Buhay

ng Tao. Paglalarawan sa mga pasakit na may iiyak na minamahal dahil sa kaniyang pagkawala at tatanod
sa kaniyang libingan ay mga alaala na magbabalik at alalahanin ng mga tao napamahal at napamahal din
sa kaniyang mga nilikha. Ang buod ng tula ay tungkol sa isang punong kahoy, na kung saan ang Punong-
kahoy ay ang mismong persona sa tula. Nilalarawan ng persona ang daloy ng buhay ng isang tao mula sa
kaniyang pagkabata hanggang sa matayog bilang isang tao. Ngunit katulad ng punong kahoy dumarating
ang unti-unting pagkalagas ng mga dahon sa kaniyang sanga, na ang tao sa kabila ng kaniyang
katagumpayan sa buhay, nagiging malungkot ang pagtanda sapagkat umiinog ang mundo at nagbabago
 ang kapaligiran, hanggang maramdaman ng tao ang kaniyang pag-iisa lalo sa pagdapit hapon at
pagkawala ng liwanag sa kaniyang buhay. At sa huli ng tula ay inihahabilin niya na ang kaniyang buhay sa
kamay ng kaniyang Manlilikha.

IV. ESTILO

Ang estilo ng pagkakasulat ng akda ay binase sa sitwasyon, pangyayari o karanasan ng may-akda sa

buhay, at kilala ang may-akda sa taguring “ Makata ng Pag-ibig kaya naman mababakas ang kaniyang
pagiging sentimental sa mga salitang kaniyang ginamit. Katulad ng batis ng luha na ang damdaming
umiyak dahil sa lungkot sa nakatakdang pagkawala ng persona sa tula. Ang tulang ay gumamit ng mga
matatalinhagang salita at tayutay upang maipakita ang sining ng pagbuo ng tula at ang kagandahan nito
sa kabila na itoy isang Elehiya at paghihinagpis. Ang Tula ay nasusulat sa tradisyonal na labindalawang
pantig ang sukat at nasa ganap na tugma

Maka-kalikasan

Ang tula ay nagpapahiwatig ng kahalagahan ng kalikasan sa buhay ng tao, inihahalintulad ang buhay sa
paglago ng kalikasan. Katulad ng pagyabong ay pagsikat o pagtatagumpay ng tao na siyang dahilan
upang maliliman at magbigyang buhay ang mga nakapaligid na tumitingala sa kaniya. Ngunit proseso ng
buhay ang pagkawala at pagkamatay na sa pagkawala ay sumisibol naman ang mga panibagong punla na
nagmula din ang pataba at pagdidilig sa taong pumanaw dahil sa kaniyang mabuting paglaganap ng
buhay.

V. TUGMA

Sa tula ng Isang Punong Kahoy, mapapansin nang mga mambabasa na sa bawat taludtod,
at saknong ay may angking kagalingan ang makata sa pagtugma – tugma ng mga salita na
napaka sining. Mahusay siya sa pag-iisip upang maiparating niya ang kanyang tula na
magandang tugma at maganda basahin sa mga mambabasa.

VI. SUKAT
 Ang Isang Punong Kahoy ay may sukat na tig labing dalawahin ang bawat taludtod at
may walong saknong.

VII. IMAHEN

Maraming imaheng tinatago ang tulang ito. Katulad nalang nang mga sumusunod:

Ako’y tila nakadipang kurus

Ang pugad ng mga ibon ng Pag-ibig

Ang mga salitang ito ay nagsisilbing orihinalidad na siya’y nagpapalawak s apag-iisip ng

mga mambabasa. Ang mga imahen na ginagamit niya sa pagpapayaman ng kanyang tula
upang mas makatutulong sa mga mambabasa na mabilis mauunawaan at madama ang
inilalarawan ng makata. Ayon sa pagdanas niya sa kanyang mga pighati. Ang imahen ng
kanyang mga tula ay kanyang ipinapakita na hindi ito nakakalayo sa biograpikal na
aspekto ng kanyng buhay. Kung saan ang kanyang damdamin sa pagbuo nito ay ang
kanyang karanasan na ginamit niya bilang inspirasyon.

VIII. Uri ng Genre : Tulang Pandamdamin o Liriko

Ayon pa kay Rufino Alejandro, ang tula ay nangangahulugan ng “likha”

at ang makata ay tinatawag na manlilikha. Ito ay dahil sa ang tula ay isang pagbabagong hugis ng buhay.
Sa tulong ng guni-guni, ang buhay ay nabibigyan ng bagong anyo ng makata.

Nagpapahayag ang tulang ito ng damdaming pansarili ng kumatha o kaya ay ng ibang tao. Maaari rin
itong likha ng mapangarapin imahinasyon ng makata batay sa isang karanasan. Karaniwan itong maikli at
madaling maunawaan. Ang makata ay direktang sinasabi sa mambabasa, ang kanyang sariling
damdamin, iniisip, at persepsyon. Kalikasan at buhay ang pinaghanguan ng paksa ng makata at sa
pamamagitan ng mga larawang diwa ay pinupukaw niya ang ating damdamin. Ang tula ay isang Elehiya
na tulang may kinalaman sa guniguni tungkol sa kamatayan.
KAISIPANG PANGKASAYSAYAN:

Sa tulang ito’y ni Jose Corazon de Jesus sinasambit niya ang mga salita sa taudtod na;

Kung tatanawin mo sa malayong pook

Ako’y tila isang nakadipang kurus;

Ang dalawang taludtod sa itaas ay madalas na nauugnay sa mga pighati na kanyang

nadarama bilang isang tao. Ngunit kung ating susuriin, ang bawat salita ay tila Malabo
ang kahulugan nang unang taludtod kaysa pangalawa.. Nangangahulugan ng isang lugar
kung saan siya naroroon. Samantala pagdurusa naman ang mensahe ng kanyang
ikalawang taludtod. Ginamit niya ang kanyang mga karanasan at paniniwala na
pinaniniwalaan na siyang nagbibigay lakas sa kanyang pagiging makata. Hinahain niya
ang mga kaisipan na mula sa kanyang sarili na pinagyaman ng kanyang isipang
namulaklak ng karunungan.

ANG PANDAY
Ni: Amado V. Hernandez
Ang tulang Ang Panday ay tulang Obra Maestra ni Amado V. Hernandez na kilala sa
pagiging Makata ng mga Manggagawa. Ang Panday ay isang kagamitan na kung saan ay bakal
na mula sa bundok. Ang mga bakal na iyon ay pinalambot sa pamamagitan sa pagsunog nito sa
apoy upang mahulma o magkaroon ng hugis o kaya’y kinisan para maging matulis, nang sa
huli’y maging kagamitangpanlaban o kaya’y kagamitan na araro ang mga bakal na iyon.
Ginagamit ang araro upang magbungkal ng lupa sa bukirin at para magkaroon ng taniman na
ikabubuhay ng mga tao. Ang bakal na araro ay pinakamahalagang gamit sa sakahan noong unang
panahon.
Ngunit sa panahon na nagkaroon ng gulo, at pumutok ang kaguluhan sa buong bayanna
kung saan sala ay lalaban. Lahat ng mga mamamayan ay gumawa o nagtayo ng hukbo para sa
darating na labanan para maprotektahan ang bawat isa at ang bayan. Sa panahon ng paghahanda
para sa labanan, ay ang bakal na araro ay dali-daling pinanday upang maging isang tabak o itak.
Ginawa ito sa pamamagitan ng pagsunog nito sa apoy at pinukpok hanggang sa maging tabak at
para gagamitin bilang kasangkapan sa darating na labanan.
Ang bakal na ginawa o pinanday para maging araro’t sandata ay hindi mapapantayan ang
kahalagahan dahil unang-una, ginawa itong araro para sa ikabubuhay ng mga tao sa
pamamagitan ng paggamit nito na pangbungkal ng lupa nang sa ganun ay makatanim ang mga
mamamayan ng kanilang makakain sa araw-arw, pangalawa, ang bakal na iyon ay ginawa
namang sandata, upang ipagtanggol ang bayang tinubuang na planong agawin o sakupin ang
bayan.

Sinopsis[baguhin | baguhin ang batayan]

Sina Angelita at Cipriano ang magkasintahan sa Dalagang Bukid. Tutol ang mga magulang ni
Angelita kay Cipriano, bilang kaniyang mangingibig dahil mas gusto nila para sa dalaga si Don
Silvestre. Nang pinilit ng mga magulang ni Angelita na ipakasal kay Don Silvestre, ay kanyang
ibinunyag na siya ay nauna nang magpakasal kay Cipriano, na lingid sa kaalaman ng karamihan ay
tapos pala ng abogasya. Kaya, bilang isang maginoo ay binati rin ni Don Silvestre ang dalawa.

Sa Ngalan ng Diyos” ni Faustino Aguilar

10/05/2008 / ROBERTO AÑONUEVO

Mapanganib ang pluma ni Faustino Aguilar dahil niyayanig niya ang pundasyon ng
simbahan at pamahalaan, at nagbubunyag ng mga kakatwang kaugalian, sa
pamamagitan ng kaniyang mga nobela. Isa sa mga makapangyarihang nobela niya
ang Sa Ngalan ng Diyos (1911) na tumutuligsa sa ordeng Heswita, na kinabibilangan
ng mga paring bumibilog ng isip at lumulumpo sa kalooban ng babaeng maykaya,
upang maangkin ang salapi, puri, at katawan niya.

SIMBAHAN, kuha ni Bobby Añonuevo

Napakagandang isapelikula ang nasabing nobela. Masinop na huhubugin ni Aguilar
ang mga pangunahing tauhang gaya nina Carmen, Padre Villamil, at Eladio, at
susuhayan ng mga tauhang gaya ng Mr. Roland, Dolores, Ventura Rodriguez, Padre
Superyor, at Dure. Bubuksan ang tagpo sa pag-uusap nina Padre Villamil at Padre
Superyor, isang gabing masungit ang panahon, at ipapahiwatig ang balak nilang akitin
papaloob ng kumbento si Carmen na tagapagmana ng ekta-ektaryang lupain at limpak
na kayamanan. Ang maitim na balak ng dalawang pari ay tila sumasalamin din sa
maiitim nilang sutana, at kaugnay ng pagnanasang isalba sa kahirapan ang Kompanya
ni Hesus at matustusan ang materyal na pangangailangan ng mga pari.

Si Dolores, kasintahan ng Amerikanong si Roland, ay makikipaghiwalay sa kaniyang

minamahal dahil sa di-matanggap na tsismis na nagmumula rin sa mga pari. Sa labis
na lungkot, lalapit si Dolores kay Padre Villamil, at ang konsultasyon at
pangungumpisal ay maghuhunos na makamandag na usapang hahatak kay Dolores
para talikdan ang daigdig at pumasok na madre sa kumbento. Si Eladio, na utusan ni
Dolores, ang makapapansin sa masasamang balak ng mga pari sa nasabing dalaga, at
ipaghihimagsik ng loob ang gayong pakana. Ngunit kailangan niyang sumandig kay
Dolores upang buhayin ang kaniyang asawang si Dure, at kailangan niya si Padre
Villamil upang maging tulay kay Dolores at gawin siya nitong katiwala sa mga
bukirin o ari-arian.

Ang kagandahan at kayamanan ni Dolores ang pagnanasahan nina Padre Villamil at

Eladio. Higit na malupit lamang si Padre Villamil, dahil yamang batid nito ang
pagkamuslak (i.e., naivete) ni Dolores, ay gagamitin ang katusuhan upang magahasa
ang dalaga at maangkin pa ang mga lupain nito. Samantala, malilibugan din si Eladio
kay Dolores, at pagnanasahan nito ang katawan ng dalaga, subalit gagawin ito upang
unahan si Padre Villamil, uyamin ang nasabing pari sa labis na kalibugan, at yugyugin
ang katauhan ni Dolores para magising sa matagal nang katangahan. Si Roland
lamang ay masasabing umiibig nang tapat kay Dolores, ngunit mahina rin si Roland
bilang banyaga na hindi kayang amuin ang ilahas na loob ni Dolores. Ang
pagkakalarawan kay Roland ay tila Tagalog imbes na Amerikano, gayunman ay hindi
na mahalaga yamang ang ibig lamang itampok sa nobela ay ang pananaghili o
panibugho ni Dolores sa kaniyang kasintahang nawala nang matagal.

Ipagpapalit ni Dolores ang lahat ng kaniyang kayamanan makamit lamang ang

pinaniniwalaang langit na ipinangangako ng simbahan. Samantala, si Padre Villamil
naman at ang kaniyang mga kasamang pari sa Kompanya ni Hesus ay naniniwalang
kailangang matamo rin ang materyal na yaman sa lupa bukod sa pinaniniwalaang
yaman ng kalangitan. Si Eladio ang animo’y anarkista na handang lumikha ng
panununog, pagpatay, at panggagahasa kung ang buhay sa daigdig ay walang nang
maidudulot na pag-asa. Ang naturang mga tagpo ay waring pabaligtad na
paglalarawan ng mga aral ng Katipunan nina Andres Bonifacio at Emilio Jacinto, na
nagsasabing hindi dapat sumandig sa ipinangangakong langit na hindi naman alam
kung magaganap, bagkus magsikap na matagpuan ang langit dito sa lupa.

Pambihira ang nobela ni Aguilar dahil ipinakikita nito kung paano ang relihiyon ay
nagiging lunsaran ng diyabolikong indoktrinasyon, gaya sa politika, at ng
komodipikasyon ng kaligtasan at pananampalataya, na ang sukdulan ay ang
pagkatiwalag sa sarili ng tao. Si Carmen ang ultimong halimbawa na maglalaho ang
identidad nang pumasok sa kumbento, at malulugso ang puri, bukod sa mawawalan ng
kayamanan. Makakamit nga ni Padre Villamil ang yaman, katawan, at kaluluwa ni
Dolores ngunit mabubunyag naman sa madla ang kaniyang kabuhungan. Ang
pagdiriwang kung gayon sa bandang dulo ng nobela ng gaya nina Padre Villamil at
Padre Superyor ay pabalintuna ang epekto, dahil magngingitngit ang bumabasa sa
gayong tagpo at isusumpa marahil ang sinumang Heswita na kanilang kilala noon.
Ipinahihiwatig din sa nobela ang makatwiran at hinog sa panahong pag-aaklas, na
dapat sanang ginawa ni Eladio, ngunit si Eladio ay hindi handa at tanging sarili
lamang ang iniintindi.

Mabuting mabasa ng bagong henerasyon ng mga estudyante ang mga nobela ni

Faustino Aguilar. Si Aguilar ay hindi karaniwang manunulat, bagkus linyadong
manunulat na alam ang bituka ng Katipunan dahil isa siyang Katipunero. Ngunit
taliwas sa dapat asahan, ang mga aral ng Katipunan ay pabaligtad niyang itinatampok
sa kaniyang mga akda, kaya ang dating mga aral ng Katipunismo ay naipipihit sa
kahanga-hanggang anggulo, at sumisilang na sariwa, matibay, at mabulas.

Madaling Araw by Inigo Regalado

Unang nailathala ang nobelang Madaling Araw noong 1909 kung kaya’t ang tema at
setting nung libro ay mundong sobrang layo sa kung ano ang ating kinagisnan. Pati
yung mga Tagalog na salitang ginamit ay sobrang lalim na minsan pakiramdam ko ay
nagbabasa ako ng ibang dayalekto. Minsan may hindi ako maintindihan. Aba! Akala ko
ay malalim na akong mag-Tagalog. Ay! Hindi pa pala!

Si Inigo Regalado (enye yung n sa Inigo) ay kaibigan nila Fernando Amorsolo at

Guillermo Tolentino at tanyag sila sa U.P. bilang Tres Mosquiteros. Mga haligi ng
sining. Alam niyo na siguro kung ano ang dapat i-expect sa kaniya?

Aminado ako na hindi ko kilala si Regalado at talagang tsambahan lang ang

pagkakakuha ko sa librong ito nung namili ako sa NBS ng mga Tagalog na libro noong
nakaraang taon.Nawirdohan pa nga ako sa book cover. Kako, bakit may patay na ibon?

Aminado din ako na nung nasa bandang unahan pa lang ako ng libro ay gusto ko na
itong itiklop dahil sa sobrang bagal ng kwento pero buti na lang hindi ko ginawa iyon.
Napagtanto ko na kaya mabagal ang kwento ay sadyang ganoon ang takbo ng buhay
mahigit isang daang taon na ang nakakaraan, di tulad ngayon na lahat ay mabilisan.
Lahat ng mensahe gusto may reply agad. Kapag seen ang mensahe at walang reply,
magtatampo na agad. Isipin mo na lang noon? Nung ang means of communication ay
sulat lang. At pinakamabilis na ang telegrama?

by Inigo Regalado
Unang nailathala ang nobelang Madaling Araw noong 1909 kung kaya’t ang tema at
setting nung libro ay mundong sobrang layo sa kung ano ang ating kinagisnan. Pati
yung mga Tagalog na salitang ginamit ay sobrang lalim na minsan pakiramdam ko ay
nagbabasa ako ng ibang dayalekto. Minsan may hindi ako maintindihan. Aba! Akala ko
ay malalim na akong mag-Tagalog. Ay! Hindi pa pala!

Si Inigo Regalado (enye yung n sa Inigo) ay kaibigan nila Fernando Amorsolo at

Guillermo Tolentino at tanyag sila sa U.P. bilang Tres Mosquiteros. Mga haligi ng
sining. Alam niyo na siguro kung ano ang dapat i-expect sa kaniya?

Aminado ako na hindi ko kilala si Regalado at talagang tsambahan lang ang

pagkakakuha ko sa librong ito nung namili ako sa NBS ng mga Tagalog na libro noong
nakaraang taon.Nawirdohan pa nga ako sa book cover. Kako, bakit may patay na ibon?

Aminado din ako na nung nasa bandang unahan pa lang ako ng libro ay gusto ko na
itong itiklop dahil sa sobrang bagal ng kwento pero buti na lang hindi ko ginawa iyon.
Napagtanto ko na kaya mabagal ang kwento ay sadyang ganoon ang takbo ng buhay
mahigit isang daang taon na ang nakakaraan, di tulad ngayon na lahat ay mabilisan.
Lahat ng mensahe gusto may reply agad. Kapag seen ang mensahe at walang reply,
magtatampo na agad. Isipin mo na lang noon? Nung ang means of communication ay
sulat lang. At pinakamabilis na ang telegrama?

Kayamanan ang obrang ito.

Ayaw kong ikumpara pero para talaga siyang Ana Karenina (hindi yung palabas ni
Antoinette Taus, Kim Delos Santos at Sunshine Dizon ha grrrrrr). Siguro, kaya ko
napaghahambing ang dalawa ay dahil halos nasa iisang panahon lang nangyari ang
kwento, isa pa pareho itong napakagagandang mga nobela.

Ang Madaling Araw ay isang romantikong nobela na umikot sa pag-iibigan ng mga

pangunahing tauhan na si Mauro at Luisa at iba pang mga magkakapareha. Maraming
trahedya ang pinagdaanan ng mga magkakasintahan, yung iba ay nauwi na lang sa
pagkakasawi dahil sa matinding kalungkutan na dala ng mga pagsubok sa kanilang
pag-iibigan.

Sa kwento, parang binubully ng mga kabataang Pinoy ang mga Pinoy na laking
Amerika. Mayroon silang mga tinawag na ‘Filipino Boys’ na pinagtatawanan nila dahil
nagpupumilit magsalita ng ‘lengwahe ni Shakespeare.’ Ang kulit lang. Samantalang
ngayon, lahat gusto magkaron ng American accent ano?

Noong wala pang telebisyon ay kakaiba ang libangan ng mga kabataan.

Nagbubugtungan, sayawan ng walts at rigodon at kantahan ng kundiman. Iniimagine ko
lang, ano kaya kung ganiyan pa din ang libangan hanggang ngayon?

y Inigo Regalado
Unang nailathala ang nobelang Madaling Araw noong 1909 kung kaya’t ang tema at
setting nung libro ay mundong sobrang layo sa kung ano ang ating kinagisnan. Pati
yung mga Tagalog na salitang ginamit ay sobrang lalim na minsan pakiramdam ko ay
nagbabasa ako ng ibang dayalekto. Minsan may hindi ako maintindihan. Aba! Akala ko
ay malalim na akong mag-Tagalog. Ay! Hindi pa pala!
Si Inigo Regalado (enye yung n sa Inigo) ay kaibigan nila Fernando Amorsolo at
Guillermo Tolentino at tanyag sila sa U.P. bilang Tres Mosquiteros. Mga haligi ng
sining. Alam niyo na siguro kung ano ang dapat i-expect sa kaniya?

Aminado ako na hindi ko kilala si Regalado at talagang tsambahan lang ang

pagkakakuha ko sa librong ito nung namili ako sa NBS ng mga Tagalog na libro noong
nakaraang taon.Nawirdohan pa nga ako sa book cover. Kako, bakit may patay na ibon?

Aminado din ako na nung nasa bandang unahan pa lang ako ng libro ay gusto ko na
itong itiklop dahil sa sobrang bagal ng kwento pero buti na lang hindi ko ginawa iyon.
Napagtanto ko na kaya mabagal ang kwento ay sadyang ganoon ang takbo ng buhay
mahigit isang daang taon na ang nakakaraan, di tulad ngayon na lahat ay mabilisan.
Lahat ng mensahe gusto may reply agad. Kapag seen ang mensahe at walang reply,
magtatampo na agad. Isipin mo na lang noon? Nung ang means of communication ay
sulat lang. At pinakamabilis na ang telegrama?

Kayamanan ang obrang ito.

Ayaw kong ikumpara pero para talaga siyang Ana Karenina (hindi yung palabas ni
Antoinette Taus, Kim Delos Santos at Sunshine Dizon ha grrrrrr). Siguro, kaya ko
napaghahambing ang dalawa ay dahil halos nasa iisang panahon lang nangyari ang
kwento, isa pa pareho itong napakagagandang mga nobela.

Ang Madaling Araw ay isang romantikong nobela na umikot sa pag-iibigan ng mga

pangunahing tauhan na si Mauro at Luisa at iba pang mga magkakapareha. Maraming
trahedya ang pinagdaanan ng mga magkakasintahan, yung iba ay nauwi na lang sa
pagkakasawi dahil sa matinding kalungkutan na dala ng mga pagsubok sa kanilang
pag-iibigan.
Sa kwento, parang binubully ng mga kabataang Pinoy ang mga Pinoy na laking
Amerika. Mayroon silang mga tinawag na ‘Filipino Boys’ na pinagtatawanan nila dahil
nagpupumilit magsalita ng ‘lengwahe ni Shakespeare.’ Ang kulit lang. Samantalang
ngayon, lahat gusto magkaron ng American accent ano?

Noong wala pang telebisyon ay kakaiba ang libangan ng mga kabataan.

Nagbubugtungan, sayawan ng walts at rigodon at kantahan ng kundiman. Iniimagine ko
lang, ano kaya kung ganiyan pa din ang libangan hanggang ngayon?

Sa kalagitnaan ng romantikong pag-iibigan ay biglang may mahahabang talatang

naghahayag ng dakilang pag-ibig sa tinubuang lupa, bagay na hindi kataka-taka sa
ganitong klase ng libro.

Marami ring iba’t-ibang isyu ng lipunan ang tinalakay sa librong. Isyu noong panahon
nila na isyu pa rin hanggang ngayon tulad ng pagtangkilik sa produktong banyaga at
isyu noong parang hindi na masyadong isyu ngayon tulad ng sobrang higpit na mga
magulang na nangungurot sa singit at namamalo ng sinturon.

Habang binabasa ko ito ay na-i-imagine ko na ang mga senaryo ay parang yung mga
nasa pelikulang makaluma. Black and white, makaluma ang buhok at pananamit ng
mga gumaganap, naka kamesita de chino ang mga lalake at naka baro’t saya naman
ang mga babae. Madrama. Maraming iyakan. Maraming panibughuan. Simpleng buhay.
Tumatanaw sa bintana sa kinahapunan. Nag-aawitan sa ilalim ng punong mangga. May
mga kalesa. Sayawan. Kundiman. Bugtungan. Karnibal sa Luneta. Mga parte ng ating
pagka-Pilipinong madalas mahahagilap na lang sa mga titik sa libro at sa likod ng
pinilakang tabing.