INDUSTRIA NË ZHVILLIM E KOSOVËS – BIMËT MJEKËSORE DHE AROMATIKE

Mundësitë në kuptim të plotë të fjalës janë duke dalur jashtë nga toka në
Kosovë dhe vështirë se dikush i njeh ato!! Pyjet, luginat dhe malet e
Kosovës, mbajnë pasuri të pamasë në formë të bimëve mjekësore dhe
aromatike. Duke ju falënderuar tokës dhe klimës së rajonit tonë, Kosova
ka përafërsisht 200 bimë mjekësore të egra, prej të cilave rreth 40 kanë
vlerë domethënëse komerciale. Shumë prej tyre shiten me çmime të larta
në tregjet botërore, pavarësisht se a shiten si lëndë e parë apo të
përpunuara.

Lulet, gjethet dhe nganjëherë edhe rrënja, e shumicës së këtyre bimëve

mjekësore dhe aromatike mund të thahen për të prodhuar bimë
mjekësore ushqyese apo çaj nga bimët mjekësore; disa mund të distilohen dhe të përgatitet vaji esencial për
aroma ushqimore, aromaterapi; rrënjët dhe bishti mund të shtohen në alkool për prodhim të tretësirës, dhe pjesët
tjera të bimës mund të copëtohen dhe shtypen në ilaçe dhe shtesa ushqimore që mund të shiten në shitoret e
ushqimit të shëndetshëm dhe barnatore. Këto produkte kanë treg të pafund, i cili është në rritje kudo në botë, e në
veçanti në Evropën Perëndimore.

Bimët e egra mjekësore janë pjesë e jetës së Ballkanit me shekuj. Shumica e bimëve mjekësore ushqyese që
përdoren në Evropën Perëndimore dhe në Shtetet e Bashkuara, si kamomili, menta dhe sherbela, kanë prejardhje
nga rajoni i Ballkanit. Mbledhja dhe përpunimi i këtyre bimëve mjekësore, ishte pjesë tradicionale e jetesës së
familjeve Kosovare. Para shkatërrimit të Jugosllavisë, shumica e kompanive që punonin në industrinë e bimëve
mjekësore ishin të mëdha, përpunues të integruar në mënyrë vertikale që blenin bimë mjekësore nga tërë rajoni.
Këto kompani kishin paisje për tharje dhe ekstraktim, linja të distilimit dhe paketimit që prodhonin produkte
finale për tregjet vendore dhe ndërkombëtare. Zemra e industrisë ishte në Beograd dhe Novi Sad.
Këto qytete ishin qendrat kryesore për hulumtim të bimëve mjekësore, zhvillim dhe trajnim, gjersa kryeqyteti i
Jugosllavisë, Beogradi skiconte dhe vëzhgonte ligjet kombëtare të ilaçeve. Gjithashtu, Beogradi ishte shtëpia e
shumë kompanive farmaceutike. Gjatë kësaj periudhe, ekzistonin rreth 25,000 njerëz në zonat fshatare të Kosovës
që punonin të mbledhnin bimë të egra mjekësore për këta gjigant industrial. Individët dhe kompanitë në Kosovë
themeluan qendra të mbledhjes ku ata i grumbullonin bimët mjekësore për dërgesa në sasi të mëdha tek
kompanitë farmaceutike. Disa kompani e kanë bërë edhe përpunim fillestar të bimëve mjekësore duke i tharë,
klasifikuar, apo distiluar ato në vajra esenciale, në mënyrë që t’i shtojnë vlerë produkteve. Në Dragash, deri në
fillim të viteve të 90 kompania “Sharrproizvod” , e kishte një fabrikë me 120 punëtorë të cilët i përpunonin bimët
mjekësore të siguruara nga 3000 grumbullues. Fabrika i kishte edhe 30 shitore me pakicë në Kosovë ku i shiste
produktet me bimë mjekësore.
Me shkatërrimin e Jugosllavisë dhe luftën e fundit, pothuajse të gjitha lidhjet në zinxhirin vlerësues në mbledhje,
përpunim dhe shitje të bimëve mjekësore të Kosovës janë shkatërruar. Sot, ekzistojnë shumë pak kontakte në mes
të mbledhësve të barishteve në Kosovë dhe përpunuesve në Maqedoni, Bosnje, apo Serbi – apo madje edhe në
Shqipëri. Veç kësaj, pothuajse të gjitha kompanitë e mëdha farmaceutike që ishin pronë Shoqërore, ose janë
privatizuar, shkatërruar dhe zhdukur, apo thjesht janë shuar duke e bërë një punë shëmë të vogël. Në mënyrë që
të ringjallet industria e bimëve mjekësore në Kosovë, zinxhiri vlerësues duhet të rindërtohet, e kjo mund të bëhet
përmes kompanive private, të cilat do t’i zbatojnë bizneset private në mbledhje, përpunim dhe marketing të
bimëve mjekësore dhe aromatike.
Përkrahja e Biznesit të Kosovës (KBS) së fundi i analizoj bimët mjekësore të cilat rriten në Kosovë, dhe duke u
bazuar në gatishmërinë e tregjeve, por edhe sasisë së madhe të bimëve, përpiloi një list me dhjetë emra, për të
cilat besohet se kanë rëndësi më të madhe komerciale. Këto bimë janë lehtë të njohura dhe në dispozicion kudo
në Kosovë në kohë të ndryshme mes Prillit dhe Tetorit.
Emri Latin Përkthimi

Achillea millefolium Barpezmi

Tilia cordata Bliri gjethvogël
Vaccinium myrtillus Boronica
Juniperus communis Dellinjë e zezë
Urtica dioica Hithër
Matricaria chamomilla Kamomil
Hypericum perforatum Lulja e Balsamit të shpuar
Rosa canina Trëndafili I vogël
Crateagus monogyna Murriz
Sambucus nigra Shtog

Ekzistojnë disa kompani në Kosovë që kanë infrastrukturë dhe aftësi organizacionale të bëhen furnitorë të bimëve
mjekësore dhe aromatike. Kompanitë që eksportojnë këpurdha, në veçanti, janë të pozicionuara në mënyrë
strategjike që të zgjerohen në biznes me bimë mjekësore. Ata tashmë kanë rrjet të grumbulluesve dhe qendra
grumbulluese. Ata janë mësuar t’i shesin produktet e tyre në tregjet e huaja. Rëndësi të njejtë paraqet edhe ajo se
fabrikat e tyre kanë kapacitet të zgjerimit në përpunues të bimëve të egra mjekësore, pasi që ata veprojnë vetëm
rreth 100 ditë në vit.
KBS-i ka qenë në kontakt edhe me kompanitë e bimëve mjekësore në Shqipëri, Maqedoni, Serbi dhe Bosnje dhe të
gjithë kishin shprehur interes në krijimin e kontakteve me furnizues të bimëve të egra mjekësore nga Kosova.
Këto kompani do të dëshironin të blenin produkte gjysmë të përpunuara të prodhuara nga bimët mjekësore dhe
aromatike, dhe ata vetë do ta përfundonin procesin e prodhimit në mënyrë që t’i furnizojnë tregjet e tyre me çaj
barishtor, ilaçe dhe tretësira. Këta prodhues sigurojnë mundësi eksportuese për bimët mjekësore dhe aromatike
të Kosovës.
Tregjet për bimë mjekësore natyrale janë gjithashtu të gatshme në Kosovë. Megjithëse njerëzit në Kosovë nuk
kanë traditë të përdorin bimë mjekësore, ekzistojnë kërkesa të mëdha për çaj nga bimët mjekësore. KBS-i është
duke punuar me një numër të prodhuesve Kosovar të çajit në mënyrë që t’i përkrahin dhe inkuarojnë përpjekjet e
tyre, që t’i zëvendësojnë bimët mjekësore të importuara në sasi të mëdha dhe të fillojnë të përdorin barishte nga
furnizuesit vendor për t’i mbushur qeset për çaj. Përmes zëvendësimit të importit me këto kompani, këmbimi me
jashtë do të mbetet brenda në Kosovë dhe punë të reja do të krijohen për popullsinë e Kosovës.
KBS-i gjithashtu i mbështet përpjekjet e drejtuesve të industrisë së bimëve mjekësore që ta organizojnë Shoqatën
e Bimëve Mjekësore dhe Aromatike të Kosovës, e njohur si KOMAPA. Kur shoqata fillon të funksionojë në tërësi,
do të mund të shpërndajë informata të tregut dhe të teknologjisë përpunuese dhe mund të sigurojë trajnim dhe
ndihmë teknike për korrësit dhe përpunuesit e bimëve. Gjithashtu mund të bëhet një kanal për të siguruar fonde
nga dhuruesit ndërkombëtar për zhvillim të vazhdueshëm të industrisë së bimëve mjekësore në Kosovë.
E gjithë ajo që kërkohet për një rikthim të kësaj industrie të lashtë, është që komuniteti afarist i Kosovës të ec
përpara dhe ta shfrytëzojë këtë mundësi të jashtëzakonshme