ISI KANDUNGAN

1.0 PENGENALAN ....................................................................................................................1

1.1 Ciri-Ciri Birokrasi ........................................................................................................ 1
1.2 Badan & Agensi Yang Terlibat.................................................................................... 2
2.0 BIROKRASI: PEMBUAT DASAR ATAU PENGAMAL DASAR? ..................................3
2.1 Birokrasi Sebagai Pembuat Dasar ................................................................................ 3
2.2 Birokrasi Sebagai Pengamal Dasar .............................................................................. 5
3.0 CABARAN BIROKRASI DALAM SISTEM PENTADBIRAN DI MALAYSIA .............7
4.0 USAHA-USAHA MENANGANI KARENAH BIROKRASI .............................................8
5.0 KESESUAIAN TEORI BIROKRASI WEBER DALAM PENTADBIRAN KERAJAAN
MASA KINI ........................................................................................................................10
6.0 KESIMPULAN ...................................................................................................................12
7.0 RUJUKAN ..........................................................................................................................13
1.0 PENGENALAN

Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat, birokrasi bermaksud satu sistem pemerintahan atau

pentadbiran yang melibatkan berbagai-bagai peringkat atau proses pengurusan dan banyak

peraturan. Sistem pemerintahan ini dikendalikan atau dijalankan oleh pegawai-pegawai kerajaan

yang tidak dipilih oleh rakyat.

Menurut A. Rahman A. N. (2009), birokrasi boleh didefinisikan sebagai satu konsep dalam

bidang sosiologi dan sains politik yang merujuk kepada satu cara pelaksanaan pentadbiran dan

pengukatkuasaan undang-undang sah yang telah dirangka oleh organisasi.

Manakala Teori Birokrasi yang diperkenalkan oleh Max Weber pula dianggap sebagai

konsep sosiologi dan sains politik yang merujuk kepada cara bagaimana sesebuah pentadbiran

dilaksanakan dan dikuatkuasa melalui peraturan-peraturan yang sah.

1.1 CIRI-CIRI BIROKRASI

Max Weber telah mengenalpasti tujuh ciri birokrasi di dalam organisasi iaitu,

1. Aktiviti biasa yang perlu dilakukan, dilaksanakan dalam cara yang telah ditetapkan

sebagai sebahagian daripada tugas.

2. Kelayakan dalam bidang-bidang tertentu menjadi asas pembahagian pekerjaan secara

sistematik. Terdapat perbezaan nyata antara jenis pekerjaan berdasarkan kelayakan.

1
 3. Pekerja dikenakan sekatan, peraturan yang sistematik dan kawalan dalam menguruskan

pejabatnya.

4. Semua operasi dilaksanakan dengan sistem yang selaras dengan peraturan yang

ditetapkan.

5. Terdapat ketegasan dalam penggunaan peraturan pada sesetengah keadaan berdasarkan

hierarki organisasi. Bahagian yang paling bawah dikawal oleh pihak yang di atas.

6. Pegawai-pegawai diberikan kuasa berdasarkan kepada tanggungjawab yang dipikul

oleh mereka.

7. Sistem naik pangkat dalam birokrasi biasanya dilakukan dengan mengukur pencapaian

dan kekananan seseorang atau kedua-duanya sekali.

Secara dasarnya, hanya organisasi yang menepati ciri-ciri di atas dapat membentuk sebuah

organisasi yang ideal serta dapat memastikan matlamat organisasi berkenaan tercapai. Setiap

badan peringkat kerajaan di Malaysia juga, secara jelas turut mempunyai ciri-ciri yang dinyatakan

di atas untuk memastikan kerajaan dapat memberikan perkhidmatan dengan berkesan.

Namun demikian, sektor pentadbiran awam pada masa ini telahpun dilabelkan sebagai

sektor yang penuh dengan kerenah birokrasi sehingga memberi kesan kepada keberkesanan

perkhidmatan yang disediakan oleh kerajaan seterusnya memberikan imej buruk kepada negara

secara keseluruhan

1.2 BADAN & AGENSI YANG TERLIBAT

Antara contoh badan organisasi yang masih mengimplimentasikan konsep birokrasi adalah

kerajaan, angkatan bersenjata, kementerian, perbadanan, hospital dan mahkamah.

2
2.0 BIROKRASI: PEMBUAT DASAR ATAU PENGAMAL DASAR?

Dari satu sudut birokrasi dikatakan baik kerana birokrasi berupaya mewujudkan satu aspek

pentadbiran awam yang bersistematik dan berkesan. Namun dari sudut lain, birokrasi juga dilihat

amat merumitkan dengan peraturan yang terlalu banyak dan kompleks.

Sebarang masalah yang timbul apabila berurusan dengan sektor kerajaan dianggap

berpunca daripada kerenah birokrasi.

Kamus Dewan Edisi Keempat mendefinisikan kerenah birokrasi sebagai proses atau urusan

kerja,terutamanya yang melibatkan pihak kerajaan atau agensi kerajaan, yang mengambil masa

yang sangat lama kerana terpaksa melalui berbagai-bagai-bagai formaliti, peringkat, peraturan dan

sebagainya sebelum sesuatu permohonan atau perkara dapat diluluskan atau dilaksanakan.

2.1 BIROKRASI SEBAGAI PEMBUAT DASAR

Terdapat beberapa isu-isu birokrasi yang boleh dikaitkan dengan karenah birokrasi seperti

ketidakcekapan bekerja. Perkara ini berlaku apabila penjawat awam gagal menemui surat-

surat yang dialamatkan kepada mereka, panggilan telefon yang tidak atau lewat dijawab

serta gagal menyelesaikan masalah orang awam yang dikemukakan kepada mereka.

Isu karenah birokrasi yang seterusnya pula ialah dasar kerajaan yang disabotaj

dengan unsur-unsur rasuah, pembaziran, penyelewengan dan penyalahgunaan kuasa.

Contohnya, apabila pegawai-pegawai kerajaan dihantar ke luar negara, kerajaan

mengharapkan agar mereka pulang bersama-sama input yang dapat dimanfaatkan untuk

3
kepentingan orang awam. Namun sebaliknya, tiada input-input yang dipraktikkan serta

diamalkan.

Masalah birokrasi yang ketiga ialah ketiadaan kaedah atau sistem bekerja yang

betul. Hal ini kerana sesuatu permasalahan yang berlaku hanya dapat dibincangkan dengan

penjawat awam atau pegawai-pegawai yang tertentu sahaja. Jadi apabila pegawai

berkenaan itu tiada di pejabat atas apa-apa urusan, maka masalah berkenaan tidak dapat

dibincangkan atau diselesaikan melalui pegawai yang lain sama ada oleh kerana batasan

kuasa pegawai berkenaan atau oleh kerana pegawai yang lain tidak dimaklumkan tindakan-

tindakan (progress) atau keputusan berkaitan masalah itu. Hal ini menyebabkan sebarang

tindakan dan keputusan yang berkaitan tidak dapat diperoleh pada masa yang dikehendaki

oleh pelanggan iaitu orang awam.

Masalah birokrasi yang ketiga merupakan sanggahan kepada ciri-ciri birokrasi

yang telah digariskan oleh Max Weber. Hal ini kerana, Max Weber telah menekankan

susunan hierarki sebagai salah satu ciri-ciri birokrasi.

Seperti mana yang kita tahu, sektor kerajaan di Malaysia mempraktikkan ciri-ciri

hierarki, peraturan, pengkhususan dan pengalaman dalam melaksanakan operasi mereka.

Maka apabila membicarakan permasalahan orang awam, satu ketetapan telah dibuat di

mana tidak semua lapisan pegawai kerajaan boleh membincangkan sesuatu masalah yang

dikemukakan. Hanya pegawai dalam lapisan hierarki tertentu sahaja yang boleh

membincangkan masalah-masalah yang tertentu. Selain itu, hanya pegawai-pegawai yang

telah dikhususkan sahaja yang berhak untuk membincangkan masalah tersebut. Sebagai

contoh di Jabatan PDRM sendiri, sebarang laporan yang diterima akan dirujuk kepada

4
Pengawai Penyiasat yang bertugas dan kes tersebut akan dipertanggunjawab sepenuhnya

oleh pegawai penyiasat tersebut.

Selain daripada itu sebarang tindakan membincangkan masalah orang awam

kepada umum juga perlu mematuhi peraturan-peraturan yang ditetapkan dengan kaedah-

kaedah tertentu. Hal ini kerana pegawai perlu merujuk kepada akta, warta kerajaan,

pekeliling, piagam pelanggan, dan prosedur-prosedur berkaitan untuk memastikan supaya

tindakan-tindakan seterusnya berjalan bersandarkan undang-undang dan peraturan yang

telah digubal oleh kerajaan.

Maka, wujud kerenah birokrasi yang menyulitkan urusan orang awam kerana

tempoh berurusan yang memakan masa yang panjang, pegawai kerajaan lewat mengambil

tindakan, serta peraturan dan undang-undang yang remeh dan kompleks.

2.2 BIROKRASI SEBAGAI PENGAMAL DASAR

Malaysia adalah sebuah negara yang mengamalkan sistem demokrasi dimana Para

pemimpin badan eksekutif dipilih melalui Pilihan Raya Parti dan Pilihan Raya Umum.

Mereka menerima mandat untuk menjadi ketua dan memegang jawatan dalam kerajaan

untuk memberi perkhidmatan kepada rakyat dan negara.

Dengan Label ‘Malaysia Baharu’, kerajaan pakatan harapan kembali kepada

demokrasi dan kedaulatan undang-undang di samping menghormati kehendak rakyat.

Konteks Birokrasi dalam Sistem Demokrasi negara adalah kakitangan awam tidak boleh

terbabit dalam politik, tetapi kehadiran mereka adalah hanya untuk melaksanakan dasar-

dasar dan peraturan-peraturan kerajaan dan tidak sebagai anggota politik.

5
Namun tetapi sejak kebelakangan ini, kakitangan awam dilihat secara terbuka berkempen

bagi pihak kerajaan. Ia menjadikan mereka berat sebelah dan membuatkan mereka

berusaha sedaya upaya memastikan kerajaan sebelum ini menang dalam pilihan raya lepas

walaupun melalui jalan yang salah. Maka. sebagai penjawat awam yang terkuat dalam

melaksanakan segala urusan untuk membangunkan negara dan pentadbir mestilah terdiri

daripada pentadbir yang baik dan tidak mudah terpesong kerana sebab-sebab lain.

Penjawat awam juga mestilah terdiri daripada anggota yang berpegang kepada ikrar

mereka untuk berkhidmat demi negara tanpa dipesongkan oleh lain-lain perkara.

Umpamanya kalau diarah melakukan sesuatu yang bertentangan dengan undang-undang

negara, maka menjadi tanggungjawab pentadbir untuk tidak menerimanya.

Kesimpulannya, penjawat awam harus berpegang teguh kepada prinsip menyokong

dan mendukung kerajaan semasa ataupun Government of the day, berintegriti di mana tidak

kira siapa yang memerintah, penjawat awam perlu sentiasa membuktikan tidak akan

6
3.0 CABARAN BIROKRASI DALAM SISTEM PENTADBIRAN DI MALAYSIA

Pengaruh birokrasi amat ketara adalah golongan segelintir pekerja yang akan melakukan kerja

secara sendirian dan terasing berbanding melakukan kerja secara kerjasama seperti yang

diamalkan dalam badan-badan persatuan, swasta dan sebagainya. Sikap tersebut akan

mengakibatkan kehilangan kawalan dalam sesuatu pentadbiran. Pekerja-pekerja yang bersikap

mengasingkan diri ini selalunya akan kurang berinisiatif dalam melakukan sesuatu kerja, selain

dari memilih jenis tugasan kerja dan hanya akan menjalankan tanggungjawab mereka jika perlu.

Golongan pekerja ini juga akan memanipulasi undang-undang yang ditetapkan oleh pentadbiran

hanya untuk kepentingan diri.

Pada masa yang sama, satu isu atau cabaran yang sering dikaitkan juga dengan birokrasi

adalah “Red Tape” yang merujuk kepada satu peraturan birokrasi yang sangat berlebihan sehingga

menjadi faktor kepada kelewatan dalam sesuatu proses atau urusan. Sebagai contoh bagi

mengambarkan masalah “Red Tape” adalah seseorang individu yang memohon bantuan khidmat

kebajikan daripada sesebuah agensi perlu mendapatkan pengesahan daripada beberapa pihak

tertentu dari peringkat bawahan sehinggalah ke peringkat atasan bertujuan untuk membuktikan

individu tersebut layak untuk menerima bantuan. Terlalu banyak proses dan urusan yang perlu

dilalui bagi mendapatkan pengesahan tersebut menyebabkan kelulusan bantuan mengambil masa

yang agak panjang.

7
4.0 USAHA-USAHA MENANGANI KARENAH BIROKRASI

Sejak era pentadbiran Tun Dr. Mahathir Mohamad, ketika beliau menjadi perdana menteri

Malaysia yang keempat, pelbagai usaha telah dijalankan oleh kerajaan bagi mengurangkan

kerenah birokrasi demi meningkatkan kualiti perkhidmatan sektor kerajaan. Antara usaha-usaha

yang telah dilaksanakan ialah memperkenalkan konsep Bersih, Cekap dan Amanah, Kepimpinan

Melalui Teladan, Dasar Pandang ke Timur, dan Dasar Penerapan Nilai-nilai Islam dalam

Kepimpinan.

Seterusnya, di bawah kepimpinan Tun Abdullah Ahmad Badawi pula, langkah-langkah

meminimumkan kerenah birokrasi semakin giat diadakan dengan menubuhkan Pasukan Petugas

Mengurangkan Kerenah Birokrasi di setiap agensi/jabatan kerajaan pada tahun 2003. Antara

penambahbaikan yang telah dilakukan adalah dari segi sistem dan prosedur kerja seperti

mengurangkan penggunaan borang dan menyediakan perkhidmatan dalam talian. Manakala 6%

penambahbaikan lain adalah dari segi penambahbaikan atau pindaan undang-undang dan peraturan

serta penggubalan peruntukan-peruntukan baharu yang lebih jelas. Selain daripada itu, kerajaan

telah mengarahkan supaya lebih banyak juga telah mewujudkan lebih banyak pusat membuat

keputusan dimana agensi kerajaan akan melaksanakan perwakilan dan penurunan kuasa kepada

pegawai di peringkat yang lebih rendah dalam membuat keputusan supaya keputusan-keputusan

bagi setiap tindakan boleh diperoleh dengan lebih cepat dan dilakukan dengan segera.

Seterusnya, semasa pimpinan oleh Datuk Seri Najib Tun Razak, usaha-usaha

mengurangkan kerenah birokrasi diteruskan melalui pemodenan perkhidmatan awam. Empat

anjakan paradigma dalam penyampaian perkhidmatan telah ditetapkan iaitu Anjakan daripada

ketegaran kepada keanjalan, beralih daripada budaya output dan perbelanjaan atau kesan nyata

8
semata-mata kepada mementingkan aspek outcome atau keberhasilan secara holistic, anjakan

daripada birokrasi yang menyukarkan kepada birokrasi yang memudah cara dan menyenangkan

rakyat, dan anjakan daripada produktiviti semata-mata kepada gabungan produktiviti, kreativiti

dan inovasi.

Kini, berlaku perubahan tampuk pemerintahan negara daripada Kerajaan Barisan Nasional

(BN) kepada Kerajaan Pakatan Harapan dan sekali lagi penjawat awam diuji tahap profesionalisme

kerana untuk sekian lamanya penjawat awam sudah begitu terbiasa dengan budaya dan cara kerja

kerajaan BN dan secara tiba-tiba mereka perlu menyesuaikan diri dengan manifestasi kerajaan

baru. Malah, sekali lagi kerajaan baru berusaha melakukan penambahbaikan terhadap sektor

perkhidmatan awam dimana kerajaan akan kembali kepada demokrasi dan kedaulatan undang-

undang dan menghormati kehendak rakyat. Misalnya, kakitangan awam tidak boleh terbabit dalam

politik, dan peranan mereka adalah hanya untuk melaksanakan dasar-dasar dan peraturan-

peraturan kerajaan dan tidak sebagai ahli politik. Hanya ‘Mereka yang bersih’, sahaja dikekalkan

bagi menegakkan kedaulatan undang-undang. Manakala keseluruhan prestasi sistem pengurusan

dalam Jabatan Perkhidmatan Awam juga sedah mula disemak semula sebagai sebahagian usaha

untuk mengubah budaya lama itu, bagi melihat kepada keperluan untuk menaikkan pangkat

penjawat awam lebih muda untuk menggantikan mereka yang “teruk”. Golongan yang kurang

pengalaman diberi latihan menjadi golongan baharu yang tidak tercemar dengan amalan tidak baik.

9
5.0 KESESUAIAN TEORI BIROKRASI WEBER DALAM PENTADBIRAN
KERAJAAN MASA KINI

Pentadbiran awam sebagai sebuah organisasi besar dan semakin berkembang perlu mengamalkan

kaedah birokrasi yang sejajar dengan amalan pengurusan dan pentadbiran awam supaya ianya

tidak kabur dan tidak terpusat. Setiap jabatan dalam perkhidmatan awam menggunakan konsep

birokrasi yang berbeza dimana kebanyakannya ditafsir sebagai lambat, tidak cekap, dan tidak

efisien oleh pelanggan.

Teori birokrasi Max Weber masih relevan dan boleh digunapakai dalam konteks

pentadbiran awam masa kini, namun terdapat sesetengah pandangan Max Weber yang sudah tidak

sesuai dengan perubahan dan keperluan pentadbiran awam masa kini. Menurut teori dan konsep

oleh Max Weber, seseorang kakitangan hanya menerima arahan daripada pegawai atasannya

sahaja. Ini adalah konsep a chain of command. Ini menunjukkan teori birokrasi Weber lebih focus

kepada konsep pengkhususan atau pemusatan kerja dan tidak menyeluruh.

Weber juga menekankan konsep konsep hierarki. Konsep ini juga masih relevan dan boleh

diamalkan dalam pentadbiran awam masa kini walaupun tidak secara menyeluruh. Maksudnya

sistem pengagihankuasa daripada pengurusan tertinggi kepada pengurusan pertengahan dan

seterusnya kepada pekerja bawahan masih dilaksanakan dalam konteks pengurusan dalam

pentadbiran awam. Ini membuktikan wujudnya kuasa hierarki yang menunjukkan adanya

hubungan antara pegawai atasan dengan pekerja bawahandan pegawai atasan mempunyai hak

untuk memberi arahan kepada pekerja bawahannya.

Weber lebih menumpukan hubungan pentadbir dan pekerja sahaja. Manakala dalam

konteks pentadbiran semasa, penjawat awam perlu mementingkan konsep hubungan dengan

10
pelanggan dan orang luar terutamanya masyarakat awam yang mendapatkan perkhidmatan

daripada sektor awam.

Selain itu, interaksi antara pihak pengurusan dan kakitangan bawahan perlu dititikberatkan

dalam pentadbiran awam dan mengurangkan penggunaan memo atau surat edaran apabila

memberi arahan kepada kakitangan bagi mengalakkan komunikasi dua hala. Penggunaan arahan

bertulis seperti memorandum boleh merenggangkan hubungan antara pengurusan dan pekerja dan

ciri-ciri ini sepatutnya di tekankan oleh Weber dalam teori beliau. Pada masa kini, pegawai awam

tidak lagi dianggap sebagai pihak dalaman yang melaksanakan tugas di pejabat semata-mata atau

hanya menerima arahan daripada pihak atasan sahaja, tetapi lebih dekat kepada masyarakat awam

melalui pelaksanaan dasar: dasar dan khidmat masyarakat yang dilakukan.

11
6.0 KESIMPULAN

Secara kesimpulannya, birokrasi perlu wujud dalam dalam setiap perkhidmatan awam kerana

hanya birokrasi sahaja yang mencorakkan organisasi kerajaan. Melalui birokrasi, perkhidmatan

awam dapat mengagihkan tugas-tugas penyampaian perkhidmatan berdasarkan fungsi-fungsi

tertentu dan kelayakan-kelayakan yang berbeza serta memastikan matlamat sesebuah kerajaan itu

terlaksana.

Walau bagaimanapun, tuntutan ciri-ciri birokrasi menyebabkan sesetengah perkhidmatan

memerlukan proses kerja yang panjang berikutan pengkhususan proses kerja tersebut. Hal inilah

yang menyebabkan wujudnya kerenah birokrasi. Walaupun telah banyak usaha dilaksanakan oleh

kerajaan, namun kerenah birokrasi tetap wujud.

Sebagai kesimpulan, birokrasi sememangnya satu kaedah terbaik dalam mencorak

sesebuah organisasi namun sekatan-sekatan pentadbiran yang wujud dalam organisasi tersebut

menjadi batasan antara penyampai iaitu agensi kerajaan dan penerima perkhidmatan berkanaan.

12
7.0 RUJUKAN

Ahmad Martadha Mohamed, Mohd. Nazri Baharom, Muhamad Ali Embi, Ruslan Zainuddin &
Saadon Awang. (2006). Asas pentadbiran awam. Sintok : Pusat Pendidikan Profesional
dan Lanjutan (PACE)

Kamus Dewan (Edisi Keempat). (2010). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Diakses pada
Oktober 25, 2018, daripada http://prpm.dbp.gov.my/Search.aspx?k=birokrasi

MAMPU. (2006).Perkhidmatan Awam Malaysia: Meningkatkan kecekapan dan keberkesanan

Sistem Penyampaian Perkhidmatan. Putrajaya: MAMPU.

Rahman A. N. (September, 2009).Teori Birokrasi Max Weber; Pengenalan, Struktur, Objektif,

Kekuatan dan Kelemahan. Diakses pada Oktober 20, 2018, daripada

http://nikalila.wordpress.com/2012/03/24/teori-birokrasi-max-weber-pengenalan-
struktur-objektif-kekuatan-dan-kelemahan-3/

Tun Mahathir bin Mohamad. (2011). “A Doctor in the House: The Memoirs of Tun Dr. Mahathir
Mohamad.”Kuala Lumpur: MPH Group Printing (M) Sdn. Bhd.

13