Professional Documents
Culture Documents
สัญญาคืออะไร ใครคือผู้สัญญา
สัญญาคืออะไร ใครคือผู้สัญญา
้ ญ
ั ญา
"สัญญา" คืออะไร
ั
๑. ความหมายของสญญา
ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มไิ ด ้บัญญัตก ิ าหนดนิยามของสญ ั ญาว่าหมายถึงอะไร
แต่อย่างไรก็ตามเมือ
่ ได ้พิจารณาจากตาราทั่วไป และความหมายของนิตก ิ รรมแล ้วพอสรุปได ้ว่า
ั ญา หมายถึง นิตก
สญ ิ รรมสองฝ่ ายหรือหลายฝ่ ายทีเ่ กิดจากการแสดงเจตนาเสนอ
สนองต ้องตรงกันของบุคคลตัง้ แต่สองฝ่ ายขึน
้ ไปทีม่ งุ่ จะก่อให ้เกิดเปลีย
่ นแปลงหรือระงับนิตส ิ มั พั
นธ์1
๒. ความสมพั ันธ์แห่งนิตก
ิ รรมและสญญาั
นิตก
ิ รรม
หมายถึง การกระทาของบุคคลโดยชอบด ้วยกฎหมายและด ้วยใจสมัครมุง่ โดยตรงต่อการผูกนิ
ั พันธ์ขน
ติสม ึ้ ระหว่างบุคคล เพือ ่ จะก่อ เปลีย่ นแปลง โอน สงวน หรือระงับซงึ่ สทิ ธิ
ในนิตก ิ รรมนัน ้ สามารถแบ่งเป็ นนิตก ิ รรมฝ่ ายเดียวและนิตก
ิ รรมหลายฝ่ าย
ั ญาก็ถอ
สญ ื เป็ นนิตก ่ เดียวกัน แต่เป็ นนิตก
ิ รรมเชน ิ รรมสองฝ่ ายหรือหลายฝ่ าย
ึ
ในการศกษากฎหมายต ้องคานึงถึงหลักเกณฑ์และหลักกฎหมายนิตก ิ รรมประกอบ
นอกจากกรณีทก ี่ ฎหมายได ้บัญญัตเิ รือ ั ญาไว ้เฉพาะ สญ
่ งสญ ั ญาจะเป็ นนิตก
ิ รรมเสมอ
แต่นติ กิ รรมบางประเภทอาจไม่ใชส ่ ญั ญาก็ได ้
๓. หล ักทีค ั
่ วรคานึงในการก่อให้เกิดสญญา
๑. หล ักเสรีภาพในการทาสญญา
ั อันเป็ นหลักการพืน
้ ฐานทีส ั ญาทีใ่
่ าคัญในการทาสญ
ชกั้ นมานานและเป็ นทีเ่ ข ้าใจมาตลอดว่าผู ้ทีเ่ ข ้าทาสัญญาจะตกลงทาสญ
ั ญาอย่างไร
กับใครเพียงใดก็ได ้ แต่ต ้องอยูใ่ นกรอบของมาตรา ๑๕๑ ด ้วย
๒. หล ักสุจริต
เป็ นหลักการพืน ้ ฐานทีก
่ ฎหมายได ้บัญญัตใิ นมาตรา ๕ แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
การใชส้ ทิ ธิและการชาระหนีต ้ ้องกระทาโดยสุจริต
๓. หล ักความไว้เนือ ้ เชอ ื่ ใจ เป็ นหลักการพืน้ ฐานของการแสดงเจตนา
ทาสญ ั ญาทีผ่ ู ้แสดงเจตนาจะต ้องคานึงถึงด ้วยเพราะหลักนีก ้ ฎหมายให ้ความคุ ้มครอง
๔. หล ักความยุตธ
ิ รรม
เป็ นหลักทีค ่ ส
ู่ ญั ญาทัง้ สองฝ่ ายต ้องคานึง เพราะว่าคูส ั ญาฝ่ ายใดฝ่ ายหนึง่ ไม่คานึงแล ้ว
่ ญ
โดยเฉพาะคูส ่ ญั ญาฝ่ ายทีม ่ อ ี านาจมากกว่าไม่วา่ จะเป็ นอานาจทางเศรษฐกิจหรืออานาจทางสงั ค
ม อาจกาหนดด ้วยสญ ั ญาทีใ่ ห ้ตนได ้เปรียบแล ้วก็ยอ ่ มทาให ้คูส ่ ญ ั ญาอีกฝ่ ายเสย ี เปรียบ
กรณีเชน ่ นัน
้ นอกจากทีจ ่ ะต ้องมีเสรีภาพในการทาสญ ั ญา
เพราะหากฝ่ ายใดฝ่ ายหนึง่ ต ้องเข ้าทาสญ ั ญาโดยฝื นใจหรือจายอมแล ้วนั น ้ หมายความว่า
เสรีภาพของเขาก็ไม่มเี พราะฉะนัน ้ ในการทาสญ ั ญาทุกครัง้
คูส
่ ญั ญาต ้องคานึงถึงหลักความยุตธิ รรมด ้วย
๕. หล ักความร ับผิดก่อนสญญา ั เป็ นหลักทีค่ ส ั ญาควรคานึงถึงในชว่ งของการก่อใ
ู่ ญ
ห ้เกิดสญั ญา
คูส่ ญั ญาควรระลึกในขัน ้ นีว้ า่ หากจงใจหรือประมาททาให ้คูก ่ รณีได ้รับความเสย ี หายแล ้ว
ก็ต ้องมีความรับผิดในการเยียวยาความเสย ี หายต่อประโยชน์ทอ ี่ กี ฝ่ ายไม่ควรเสย ี เวลา
ี โอกาสหรือเสย
เสย ี ค่าใชจ่้ ายเข ้ามาทาสญ
ั ญาทีผ
่ ลสุดท ้ายแล ้ว
ั ญาไม่เกิดหรือเกิดแต่ไม่สมบูรณ์
สญ
ั
๔. องค์ประกอบของสญญา
ในเรือ่ งสญ ั ญามีองค์ประกอบทีเ่ ข ้ามาเกีย ่ วข ้องเพือ ั ญาได ้
่ ให ้เกิดเป็ นสญ
ในเรือ ่ งองค์ประกอบนัน ้ สามารถแยกองค์ประกอบได ้เป็ น ๒ สว่ น คือ
องค์ประกอบทีเ่ ป็ นสาระสาคัญของสญ ั ญา ซงึ่ ประกอบด ้วยบุคคล วัตถุประสงค์ เจตนา และแบบ
ซงึ่ เป็ นเชน ่ เดียวกันกับองค์ประกอบทีเ่ ป็ นสาระสาคัญของนิตก ิ รรม องค์ประกอบสว่ นทีส
่ อง คือ
องค์ประกอบเสริมของสญ ั ญา ซงึ่ ได ้แก่ เงือ
่ นไข เงือ่ นเวลา มัดจา เบีย ้ ปรับ
ซงึ่ ขออธิบายในแต่ละสว่ นดังนี้
ั
ประเภทของสญญา
การแบ่งประเภทของสญ ั ญาจัดแบ่งประเภทเป็ น ๒ เรือ
่ งใหญ่ ๆ คือ
ั ญาตามแบบดัง้ เดิม และการจัดแบ่งประเภทสญ
การจัดแบ่งประเภทสญ ั ญาใหม่ในปั จจุบัน
ั
๑. การจ ัดแบ่งประเภทของสญญาตามแบบดงเดิ
ั้ ม
การจัดแบ่งประเภทของสญั ญาตามแบบดัง้ เดิมสามารถแยกออกเป็ น ๔ กรณี คือ
ก. สญั ญาต่างตอบแทนกับสญ
ั ญาไม่ตา่ งตอบแทน (Signallagmatic or bilateral and
unitateral contract)
สญั ญาต่างตอบแทนเป็ นสญ ั ญาทีค ่ สู่ ญั ญาเป็ นทัง้ เจ ้าหนีแ ้ ละลูกหนีใ้ นขณะเดียวกัน
สญ ั ญาไม่ตา่ งตอบแทนเป็ นสญ ั ญาทีค ่ ส ั ญาฝ่ ายหนึง่ เป็ นเจ ้าหนีแ
ู่ ญ ้ ละอีกฝ่ ายหนึง่ เป็ นลูกหนีเ้ ท่า
นัน ้
ั ญามีคา่ ตอบแทนกับสญ
ข. สญ ั ญาไม่มค ี า่ ตอบแทน (onerous and gratuitous contracts)
ั
สญญามีคา่ ตอบแทน คือ
สญ ั ญาทีค ่ ส ู่ ญ ั ญาแต่ละฝ่ ายจะต ้องเสย ี ค่าตอบแทนเพือ ่ แลกกับประโยชน์ทจ ี่ ะได ้รับในลักษณะเดี
ยวกัน เชน ่ ราคาแลกกับสน ิ ค ้าในสญ ั ญาซอ ื้ ขาย1
สญ ั ญาไม่มค ี า่ ตอบแทน คือ
สญญาทีค ั ่ ส ู่ ญ ั ญาฝ่ ายใดฝ่ ายหนึง่ เพียงฝ่ ายเดียวทีไ่ ด ้รับประโยชน์ในทรัพย์นัน ี
้ โดยทีไ่ ม่ต ้องเสย
อะไรเลย เชน ่ สญ
ั ญายืม สญ ั ญาให ้โดยเสน่หา เป็ นต ้น
ค. สญั ญาทีก
่ าหนดการชาระหนีแ้ น่นอนกับสญั ญาทีก
่ าหนดการชาระหนีย ้ ังไม่แน่นอน (com
mutative and aleatory contract)
ั ญาทีก
สญ ่ าหนดการชาระหนีแ ่ สญ
้ น่นอน ตัวอย่างเชน ั ญาซอ ื้ ขายในราคาทีก
่ าหนดไว ้
สัญญาทีก
่ าหนดการชาระหนี้ไม่แน่นอน เช่น สัญญาประกันภัย
ื่ ของสน
ง. แบ่งตามชอ ิ ค ้า คือ สญ
ั ญาทีม
่ ช ื่ กับสญ
ี อ ั ญาทีไ่ ม่มช ื่ (nominate and
ี อ
innominate contract)
ั ญามีชอ
สญ ื่ หรือเอกเทศสญ ั ญา คือ
ั
สญญาทีก ่ ฎหมายได ้กาหนดกฎเกณฑ์ในสญ ั ญาไว ้โดยเฉพาะแล ้ว คือ
สญ ั ญาตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ บรรพ ๓ เชน ่ สญ
ั ญาซอ ื้ ขาย สญ
ั ญาแลกเปลีย
่ น
สญ ั ญาฝากทรัพย์ เป็ นต ้น
ั
๒. การจ ัดแบ่งประเภทสญญาใหม่
ในปัจจุบ ัน
ั ญาใหม่ในปั จจุบันสามารถแบ่งเป็ น ๔ ประเภท คือ
การจัดแบ่งประเภทสญ
ั ญาตามกฎหมายเอกชน และสญ
ก. สญ ั ญาทางกฎหมายมหาชน (private Law contract
and Public Law contract)
ั ญาตามกฎหมายเอกชน คือ สญ
สญ ั ญาทีค
่ ส ั ญาแต่ละฝ่ ายเป็ นเอกชนทีเ่ ข ้ามาทาสญ
ู่ ญ ั ญาผูกพัน
สญั ญาตามกฎหมายมหาชน คือ
ั ญาทีค
สญ ่ ส ั ญาฝ่ ายหนึง่ เป็ นรัฐหรือองค์กรของรัฐเข ้ามาเป็ นคูส
ู่ ญ ั ญาในฐานะทีเ่ หนือกว่าคูส
่ ญ ั
่ ญ
ญาอีกฝ่ ายหนึง่ ทีเ่ ป็ นเอกชน
ข. สญ ั ญาระหว่างผู ้ประกอบวิชาชพ ี ด ้วยกันกับสญ ั ญาระหว่างผู ้ประกอบวิชาชพ ี กับผู ้ไม่ประก
อบวิชาชพ ี หรือผู ้บริโภค ซงึ่ พิจารณาจากสถานะของความไม่เท่าเทียมกันของคูส ่ ญ ั ญา
เพือ ี
่ คุ ้มครองผู ้ไม่ประกอบวิชาชพหรือผู ้บริโภค
ค. สญ ั ญาทีม ่ งุ่ ถึงผลสาเร็จในการชาระหนีก ั ญาทีม
้ ับสญ ้
่ งุ่ ถึงการใชความระมั ดระวังในการชาร
ะหนี้
ง. สญ ั ญาสาเร็จรูปหรือสญ ั ญามาตรฐาน (Standard From
ั
Contract) กับสญญาลูกผสม(Collective Contracts)
สญ ั ญาสาเร็จรูป
หรือสญั ญาทีเ่ กิดจากคูส ั ญาฝ่ ายหนึง่ เป็ นผู ้กาหนดล่วงหน ้าถึงข ้อสญ
่ ญ ั ญาต่างๆ
่ ั
แต่เพียงฝ่ ายเดียว เชน สญญากู ้เบิกเงินเกินบัญชทล ี ี่ ก
ู ค ้าทากับธนาคาร
ั ญาลูกผสมเป็ นสญ
สญ ั ญาทีเ่ กิดจากความตกลงของกลุม ่ สญ
่ บุคคล เชน ั ญาจ ้างแรงงาน
ั
๓. ความสมบูรณ์ของสญญา
สญั ญาจะมีความสมบูรณ์เป็ นสญ ั ญาหรือไม่นัน ้ ต ้องเข ้าใจก่อนว่าสญั ญา คือ นิตกิ รรมอย่างหนึง่
ในการทาสญ ั ญาก็จะต ้องมีองค์ประกอบทีเ่ ป็ นเชน ่ เดียวกับในเรือ
่ งการทานิตกิ รรม คือ
ต ้องมีบคุ คลหรือคูส ั ญาในการทาสญ
่ ญ ั ญา
มีวตั ถุสมบูรณ์หรือไม่นัน
้ (ความสมบูรณ์ในสายตากฎหมาย ) จึงต ้องพิจารณาองค์ประกอบทีเ่ ป็ น
สาระสาคัญของสญ ั ญา ๓ ประการ
๒.องค์ประกอบในเรือ ่ งวัตถุประสงค์ของสญ ั ญา
ในการทาสญ ั ญาให ้ดูวา่ สัญญานัน
้ มีวตั ถุประสงค์คอ ั แจ ้
ื อะไร ถ ้าวัตถุประสงค์เป็ นการต ้องห ้ามชด
งตามกฎหมาย วัตถุประสงค์เป็ นการพ ้นวิสย ั หรือวัตถุประสงค์ขด ั ต่อความสงบเรียบร ้อย
หรือศล ี ธรรมอันดีของประชาชน สญ ั ญานั น ้ ก็จะตกเป็ นโมฆะ
แต่ถ ้าวัตถุประสงค์ของสญ ั ญาไม่ขด ั กับหลักกฎหมายดังกล่าวแล ้ว ก็ให ้พิจารณาดูตอ ่ ไป