KABANATA 7: SI SIMOUN
–
*Basilio – tumindig upang hindi abutan ng
umaga; baka may makaalam ng lihim niya;
habang naglalakad may narinig na yabag
papalapit (umihip ang malamig na hangin)
- di mapamahiin & di naniniwala sa multo;
madami nang nakitang bangkay (medisina);
pasyenteng nag-aagaw buhay na nilapit sa kanya
pero namatay – di nagdudulot ng katatakutan
-naalala ang kwento tungkol sa: dilim na ayaw
magpahimbing, daing ng mahahabang baging &
pugot na ulo (maraming nagpapatotoo)
-dinig na dinig na huminto ang yabag sa harap
ng punong pinagtataguan niya; kinilabutan –
kapaligiran ay nagniningning sa kaliwanagan
-sumilip – Nakita ang anino na naglapag sa lupa
ng nakasinding lampara
>Senyor Simoun – binuksan ang balutang may
piko & pala; tinatantiya – tuluy-tuloy ang
paghuhukay; tinanggal ang salamin – Nakita ni
Basilio na si Ibarra iyon – matangkad na ginoong
may matangos na ilong, mapuputlang labi &
matatalim na mata; siya ay naghukay sa libingan
ni Sisa (13yrs ago)- kahit maputi na ang buhok &
mahaba na ang balbas – kamukha ang tumapik
sa balikat niya
-ang tinawag/binansagang Hindu-Britanyo,
Portugeso, Amerikano, kaluluwa ng Kapitan
Heneral & Mulato ay ang nabaril sa pumulang
lawa ng kamatayan (2 misteryosong tao ang
Nakita sa gubat – sino kaya sa kanila ang
pinaghahahanap ng may kapangyarihan na isa
raw pilibustero & mortal na kaaway ng
pamahalaan?)
>pinagmasdan – nangambang magalit si Simoun
kung malalaman ni Basilio na siya ay
nakakanlong – lumakad & nagpakita
-“maaari po ba kayong tulungan, Senyor
Simoun?”
-“ha?” – nanlisik ang matang napaurong si S.
ikinasa ang rebolber
>B – di raw siya kaaway; sinabi na si s. daw ang
katulong na mailibing si Sisa
>S – “sino ka & sino sa palagay mo ako?” –
mahalaga (bumalik para panagutin ang nagbigay
ng kasipyuhan sa buhay)
>tinanggal ni S. ang bala sa baril, - matakbuhang
katarungan (tulisan - sisisihin sa mga krimeng di
malutas ng pamahalaan)
>umamin si S. – sinundan daw ng matalik na
kaibigang nag-alay ng sarili para mabuhay siya;
biktima ng tiwaling lipunan
>kinuwento: nangibang bansa & inikot ang
daigdig, nag-ipon ng malaking kayamanan
(isagawa ang malaking planong panlipunan)
>nagbalik bilang isang magangalakal (dalang
ginto & diyamante – mabubuhay ang kasibaan sa
masasamang latak ng lipunan); (dalang
Esmeralda & opalo – muling mag-uugat ang
kasamaan sa mga taong may mga sungay ng
kademonyohan); (dalang singsing, hikaw,
kwintas & pulseras – magugulo ang lipunan
upang maghanap ng mga solusyong
makapagdudulot ng ligalig, pagkakawatak-watak
& katamayan sa lahat ng ganid na mamamayan)
>di sang-ayon sa pakikipaglaban nila na
magtayo ng paaralang magtuturo ng wikang
kastila (hibang na ba dahil pinapangarap na
salitain ang wikang hiniram lang) – madaming
diyalekto – dadagdagan pa ng kastilang
kinabisote; “Darating ang panahon na
babansagan kayo na isang bansang walang
sariling wika & isa ring bansang walang kaluluwa
sapagkat hindi makatindig ng nag-iisa.”
-B. = kastila – mapapalapit ang mamamayan &
ang umuugit ng pamahalaan
S. = pagdinagdag ang kastila sa 40 linggwahe –
lalong guguluhin ang bayan
>Rusya – pinilit na ipasalita ang Ruso sa
Polandiya
>Alemanya – pinilit na ipagamit ang Aleman sa
lalawigang nasakop nito
>Gustong lapitan & kausapin ni Simoun si
Macaraig & Isagani – huwag na ituloy ang plano
pero masigasig (gustong magpakilala pero nag-
aalangan na di lubos na maintindihan
>di pinatay si Basilio – kailangan,
maimpluwensiyahan niya ang iba pang kabataan
(di lang pantay na karapatan ang pangarapin) –
buong karapatan; maging malayang bansa, sa
isip, sa salita at sa gawa
>di kailangang maging lalawigan ng Espanya
ang Pilipinas
>kailangan ng bansa ng kabataang nangangarap
sa Kalayaan, katiwasayan at kaunlaran
-Basilio – di lumahok sa pulitika sapagkat di
naman pulitiko
>kung lumagda man ng kahilingang ituro ang
kastila – base sa matapat na paniniwalang dapat
matuto ring magsalita ang kabataang Pilipino sa
ispersyal na wikang ito. (tugunan ang depektong
pisikal)
-mas matimbang pa kaya ang depektong
pisikakl sa kabulukang moral?
-buhay na di man lang inialay sa dakilang layunin
-batong nahulog sa isang lupain na di man lang
naging bahagi ng gusaling tinitingala
>B – may kanya-kanyang ambag sa lipunan
(medisina) – di kailangang maging layunin ng tao
ang siyensya – B: patungo ito sa bansang
mayayaman sa kultura > S: hagdanan lang para
lumigaya
B – gabay sa paglalakbay & tagumpay; kapag
lumaya na ang lahat ng tao, pag isang katarungan
na lang ang nanaig sa sandaigdigan, siyensya –
magtatagumpay (di nagmamahal sa bayan –
babansagan “tagapagulo ng katahimikang
panlipunan”)
B – paglahat matalino sa siyensya – pantay-
pantay
S – kailangan munang mawala ang nang-aalipin
& nagpapa-alipin
-dapat matuto nang igalang ang karapatan ng
bawat mamamayan
>ganap na napaalis na ang kawalang paggalang
– kung dadanak ng dugo sa lipunan
S – anong ginagawa ni B? upang maipaghiganti
ang bunsong kapatid at nanay mo? Sapat na ban
a pumunta ka sa puntod at alalahanin taon-taon
ang mapait na karanasan?\
>B – napakaliit lang ng tinig, parang maliit na
salaaming maaaring magkadurug-durog kapag
itinapon sa nakausling bato
>sinabi ni S. na tutulungan niyang
maipaghiganti s B. pero sinagot ni Basilio na hindi
na maibabalik ang katarungan
>S- pag raw nagkibit-balikat – isinasaisang tabi
ang karapatan na panagutin ang nagkasala > lagi
raw nakasubaybay ang mga ito sa kanila,
hinihinay lang nila ang pagkakataon para
ipaligpit dahil siya ay matalino
(katalinuhan=kapangyarihan)
>galit sila gayong sila ang dapat managot? – B
>S: likas sa tao na kainisan ang kanilang inaapi.
(pinatunayan ni Tacitus sa sinabi ni Seneca na
kung gusto raw sukatin ang dami ng kabutihan o
kasamaang ginawa ng isang bansa sa isa pang
bansa, dapat lang daw na alamin kung ang
bansang iyon ay minahal o kinasuklaman ng
bansang sinuri mo sa kasalukuyan) >dahilan kung
bakit ang kastilang nagpayaman ang may ganang
magalit (hayaan magpakasasa sa k., hayaan
siyang tapusin ang bagay)
S- nasabi na ang sikreto; pero pag raw nagbago
ang isip ni B, hanapin lang siya sa Escolta
Nang makaalis si B napasandal sa puno si S sa
puno ng balite – tama raw ba na ipinagtapat ang
sikreto
>malapit na dumating ang Dakilang Kaluluwa –
ipahahayag sa kinauukulan
KABANATA 8: MALIGAYANG PASKO
*Ginising si Juli ng nagtitilaukang manok (latag
pa ang dilim)
-unang naisip nab aka nagmilagro ang Mahal na
Birhen & di na aaraw pa (naupo sa banig,
sumandal sa dingding & nagdasal)
-tumindig at dali-daling nagpunta sa batalan –
luminga-linga; nasilip sa mga nakayungyong na
sanga ng mangga at unti-unti nang lumaganap
ang sikat ng araw – bigo sa hiniling
-isa pa: ang perang inaasahan niyang Makita
>dali-daling pumunta sa altar pero walang
nakitang anumang salapi na bigay ng birhen sa
kanya
*parang isang basing sisiw na nagkakulo ng tubig
at naghanda ng salabat ang dalaga
*”Hindi naman ako lalayo” – J; mabibisita pa rin
ang bahay at lolo
>Basilio – maiintindihan naman daw nito ang
sinapit ng tatay
(“Huwag kang mag-alala Juli, nagsunog ako ng
kilay sa Pamantasan upang maging ganap na
doctor sa lipunan. Hindi na kakailanganin ng
tatay mo ang kaniyang taniman.”)
*Titindig n asana pero naalala ang laket – kinapa-
kapa niya sa loob ng aparador – nangislap ang
mata nang masalat ang laket
>itinaas ang alahas at pinaikut-ikot sa harap ng
mamimilog na mata; tinamaan ng mga unang
silinis ng araw ang mga diyamanteng
nakaadorno rito (nakapagpapikit sa nasilaw na
dalaga)
>pagdilat ni Juli – inilapit sa labi ang laket na
kara-kara ring nilayo nang maalalang galling ito
sa may sakit na nakakahawa (ketong).
-nang matiyak na sapat na ang mga gamit na
dadalhin – pumasok na siya & nagbihis na
*paglabas ng kwarto bitbit na niya ang tampipi;
napansn niyang titingin-tingin sa abastong dala-
dala ang kagigising na lolo niya
>binasbasan siya ng lolo niya na para bang sa
kaawa-awang titig ay nagtatanong kung ang
pagpapaalila bas a iba ng apo niya ang tanging
susi upang matubos ang anak niya?
Juli – pakisabi raw sa tatay niya na matutupad na
ang pangarap niya
>mag-aaral sa magandang eskwela at
magsasalita rin sa wika ni Cervantes na iniidolo
niya; mural ang ang matricula, di dapat mag-
araro
>mapapansin ang panginginig sa labi ni T.S. –
kinipkip ang tampipi & lumabas – ayaw Makita
ang pagluha ng lolo
>pinilit na huwag lumingon sa tahanan – maliit
na dampa iyong pinamumugaran ng
pagsusunuran & pagmamahalan, maliit na
dampang may disiplina at kaayusan. Maliit na
dampa iyong nagbibigay pahalaga sa lumikha ng
sanlibutan. (Mugto ang mata – pinagmasdan sa
huling pagkakataon)
-umupo sa isang nakabuwal na puno at doon
humagulgol sa sinapit ng buhay
*Laganap na ang sikat ng araw – maraming taong
naglalakad patungong simbahan (nakadungaw
sa nakabukas na bintana – TS)
>Araw ng Pasko – isang katangi-tanging araw
para sa kabataan; Dahilan:
*Araw ng pasko, kahit na antok pa, maagang
ginigising upang makapaghanda na, pilit na
pinagdadamit ng ano mang bagong kasuotan
(mahal) tulad ng malasedang sapatos, malapad
na sombrero at apat o limang patung-patong na
eskapularyo
*Matapos makapag-almusal – hika-hika na silang
pababa ng hagdan at pinilit na iginigitgit
makapasok lang sa simbahan
*Kung di sapilitang pinagrorosaryo, kailangan
tumahimik sila habang nagmimisa ang kura
paroko
*Kapag nagusot ang baro, isang pingot; kapag
gumalaw, isang kurot; kapag tumawa, isang
batok
>malulungkot na mata ng mga paslito –
mababasa ang pag-asam-asam na maisuot ang
lumang damit at pagkaruklam sa burdadong
barong ipinipilit sa kanila
*Mga bata – hila-hila ng mga tatay & nanay,
dinadala sa bahay ng kamag-anakan & kaibigan –
sapilitang pinagsasayaw, pinakakanta o
pinatutula – balana (lubos na masiyahan at
matuwa)
>kapag natapos, nireregaluhan ng sensilyong
panggasta; di napupunta ang hugis kalamay na
pera sa bata – itinatago ng magulang
*Bawat bahay na puntahan, laging tinutulak ng
mga magulang ang mga anak sa mesang dulugan,
unang pagsandok ng putahe – sarap na sarap sa
paglamon sa ulam, nguso ay di man lang
namamantikaan pero maya-maya (humihingal
na sa sobrang kabusugan)
>pag-uwi – umiiyak kapag di natutunawan sa
masyadong kasibaan
*Pasko sa nakatatanda – pagbibigay-galang sa
mga magulang, lolo/lola, tiyo/tiya, kahit may
edad na – nagmamano pa rin sa nakatatanda
-may nakalaang simpleng regalo na
pinahahalagahan nila (matamis na prutas / kahit
anong bagay na buomg pusong inialay)
*sa mga walang-wala, ang paghahain ng
matamis & malamig na tubig mula sa isang
maralita – isa nang pinahahalagahang biyaya
*Ang Pasko ay pagbibigay, di mahalaga kung ang
handog ay maliit/Malaki
-maliit na regalo – kailangang kalakip ditto ang
pusong nagmamahal
*Malungkot si Tandang Celo – walang
nairegalong anu man sa lahat ng kaibigang
nagdadaan
>napakagat-labi nang maalalang nakaalis &
nakaalis ang apo ay hindi man lang siya nabati
nito
>naipasya ni TC ma isara na lang ang bintana ng
bahay upang di puntahan ng kamag-anakan
>di pa man nakakatayo, natanaw na nito ang
isang rekwang kamag-anak na masayang babati
sa kanya
*Akmang babatiin ni Tandang Celo ang k. –
nanlaki ng mga mata & nangingunig ang buong
katawan niya nang wala kahit isang mabigkas
siya
>hinaplos ang lalamunan, baka nabulunan lang
*Kahit butil-butil ang pawis sa noo – sinikap na
tumawa pero lalong nanginig ang mga labi dahil
garalgal lang ng boses ang naulinigan niya –
nagtawanan ang k. dahil inisip nilang
nagkokomedya ang Tata Celo nila
-Pinilit naa sumigaw – walang anumang tunog na
lumalabas sa bibig
“Ma…Ma…a…a..a” – hirap na hirap na sabi ng
lumuluhang matanda
“Napipi si Tandang Celo!” – gulat na sigaw ng
nakakatanda
“Pipi? Pipi? Si Tandang Celo, pipi?” – mga bata
KABANATA 9: SI PILATO
*Kumalat ang balitang dinukot si kabesang
Tales, nagpaalila si Juli 7 napipi si Tandang Celo
>nagging usap-usapan; bulung-bulungan lang
ang lahat – ayaw makisangkot ng mamamayan
(problema ni Tales – prob. ni Juli – prob. ni TS) –
problema nila ay ayaw problemahin ng tao
>pamahalaan & simbahan – dapat na may
gawin upang tulungan sila
Militar – kinakatawan ang pamahalaan;
nagpakitang gilas sa pamamagitan ng masigasig
na paghahanap sa tulisan
(isang batalyong kawal ang pinaikot sa buong
kabayanan & humuli ng 6 na kataong
nakursunadahan – itinali, ipinarada sa plasa na
para bang totoong tulisan. Nakayuko ang mga
pinaghihinalaan. Iniisip nilang baak may
makakita sa kanilang kamag-anak/kaibigan
(Pasa – tinatanggap; Pagbintangan na bahid ng
lipunan – napakalaking kahihiyan)
Simbahan – kinakatawan ni Padre Clemente;
nanindigan din
(P.C. – nanindigan na tama ang gianwa niyang
pagsusumbong na si kabesang Tales ay
mapanganib na tao, na ito ay may sandatang
dala-dala sa pagbabantay ng lupang inangkin
daw niya, na si kabesang Tales ay naghahangad
na patayin siya)
P.c – hindi sana dinukot si Tales kung sa halip na
magbantay sa lupang binungkal ay namahinga na
lang ito sa kanyang dampang tinitirhan
-parusa raw iyon ng langit sa matitigas na ulong
ayaw sumunod sa mga hinihingi ng kanyang
korporasyon
Juli sa bagong tahanan… - kapansin-pansin ang
pagbabanal-banalan ng santo-santitang amo
niya’y lalo’t nakikipagtsismisan sa mga amiga
niyang akala mo’y walang kasalanan at di
makabasag pinggan
Hermana Penchang – “kilala niyo ba ang babaeng
yan?” (Juli – pawisang nagpaparikit ng apoy sa
kalan)
>”J - anak ng makasalanang dinukot ng tulisan,
kung di lang nahabag ay hindi tinulungan” –
impyerno rin ang punta
>malaking iskandalo kung maririnig niyong
magdasal ang m.s
>pagkatapos bigkasin ang Dios te Salve Maria,
itinutuloy kaagad sa Es Contigo; pagdinadasal
ang Santa Maria e di man lang humihinto sa
pecadores; nahuling di saulado ang Oremus
gratiam kung saan ment’ibus ang bigaks niya sa
m’entibus (parang suman sa ibus)
*Pinahihintulutan ng Panginoon na dukutin ng
mga tulisan ang tatay
>”sa bahay na ito titiyakin ko ang pag-uugali
niyang di ko gusto ay masusuri & madidiretso.
Dapat lang matutuhan niya ang kabanalan”
*Payo ng mga kaibigan ni HP na tuturan ng
kakristyanuhan si Juli
>pinilit ni HP na manatili sa bahay
>sapilitang pinasaulo ang mga dasal na kalakip
sa mga aklat panalanging ipinamumudmod sa
simbahan
>pinaikot na parang turumpo sa palad
>laging binabantayan, kinagagalitan,
pinasusunod sa bawat maibigan
Umaga, tanghali & gabi – subsob sa mga
gawaing-bahay (pinaglilinis ng silid, piangluluto
ng pagkain, pinaglalaba & pinagpaplantsa ng
mga kasuotan, kumot, kurtina & mga punda ng
unan)
Namamahinga sa gabi – pilit pinagmememorya *Namatay ang 2 sa mahal sa buhay dahilan sa
ng dasal na makakasagip daw ng kaluluwa ng lupang ipinakikipaglaban, nagpaalila si Juli
dalaga dahilan sa lupang pinaghirapan, napipe si TC
dahilan sa lungkot dulot ng lupang pinag-alayan
>upang di pamewangan at surut-surutin ng
ng dugo at buhay, dignidad at karangalan
donya – sumusunod na lang si Juli
*Lalong nagliyab ang dibdib niT. – makatanggap
*Nakarating ang balita kay HP na lumuwas raw
ng kalatas mula sa korte na nag-uutos na iwanan
ng Maynila si Basilio upang kunin ang
sa loob ng 3 araw ang bahay at loteng
naitatagong salapi na ipantutubos nito kay Juli –
kasalukuyang tinitiran
suko sa langit ang galit ni HP
>lupaypay ang buong katawang napaupo na
>HP – hindi raw dapat ipinapadala sa Maynila
lang siya sa tabi ng luhaang ama
ang mga kabataang gustong makapag-aral
(karunungan na itinuturo sa siyudad ay
ginagamit sa kasamaan – sayang na sayang lang)

Basilio – matagal na nag-aral sa kamaynilaan –

lubog sa kasamaan; makasalanan – gustong
akitin & ilublob sa putikan ang kasintahan
(impyerno raw ang tungo ni Juli kung di
gagabayan ng dasal ng kabanalan)

>upang maituwid ang landas na tatahakin –

ipinabasa ni HP kay Juli ang aklat na may
pamagat na Tandang Basio Macunat

TBM – aklat ng mga Franciscano na nagbibigay

pahalaga sa tagumpoay ng kaluluwa &
kahalagahan ng kalabaw bilang matapat na
kaibigan ng mga mamamayang maligayang
nagbubungkal ng kabukiran

>pagkakadakip kay KT – sinasamantala ng

nagpapatakbo ng korp.

>madaling inihanda ang papeles ng lupang

inaangkin, ipinabasa agad sa abogado, ipinaulit,
pinanotaryo, pinatatakan, pinapirmahan &
inangking buung-buo – legal na naisalin nila ang
titulo sa isang matalik na kaibigan ng simbahan
na di nila pababayaan kung may maghabol man

>KT – nag-aapoy sa galit ang dibdib nang

makabalik sa munting dampa (di maintindihan
ang puno’t dulo ng katwiran kung bakit nagawan
ng paraang ang lupang pinaghirapan ay naangkin
ng simbahan)