See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/295699526

Gjeopolitika globale e rajonale dhe partnerët strategjikë të Shqiperisë

Article  in  Academe · January 2013

CITATIONS READS

0 366

1 author:

Fatos Tarifa
University of New York Tirana
153 PUBLICATIONS   145 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

War, Peace, and Socialism: The Quest for Legitimacy and the Withering Away of Utopia View project

All content following this page was uploaded by Fatos Tarifa on 23 February 2016.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 Gjeopolitika globale e rajonale
dhe partnerët strategjikë të Shqipërisë
Fatos TARIFA

Sistemi i marrëdhënieve të sotme Amerika. Askush, madje, nuk i

ndërkombëtare dhe një vlerësim i afrohet Amerikës në këtë drejtim.
situatës gjeopolitike në botë Kombet e Bashkuara nuk munden,
pasi kjo organizatë ka konflikte në

A snjë shtet tjetër, asnjë grup

shtetesh dhe asnjë organizatë
gjirin e saj, pra i mungon aftësia të
flasë me një zë të vetëm për çështjet
ndërkombëtare nuk ka sot atë peshë, më të rëndësishme dhe të veprojë
ato mundësi dhe atë vullnet politik si një forcë e vetme kur merret një
që ka Amerika për t’u angazhuar në vendim. Bashkimi Europian ka të
zgjidhjen e problemeve të mëdha njëjtin problem. Rusia dhe Kina, për
të globit dhe nuk është në gjendje shkak të sistemeve të tyre politike
të ofrojë të mirat globale që ofron dhe të sjelljes së tyre në arenën
ndërkombëtare, nuk munden—dhe
as nuk duan. Edhe pse Amerika
FATOS TARIFA, anëtar themelues i Akademisë Shqiptare nuk mundet t’i zgjidhë e vetme të
të Arteve dhe të Shkencave, është Drejtor i Institutit për
Studimin e Demokracisë dhe Zhvillimit në Universitetin e gjitha problemet e mëdha të globit,
Nju Jorkut, Tiranë. Tarifa ka mbajtur një sërë pozicionesh asnjë problem i rëndësishëm në
akademike në disa universitete perëndimore, si: The Institute kohën tonë nuk mund të zgjidhet
of Social Studies (Hagë), Webster University, University
dot pa pjesëmarrjen dhe lidershipin
of North Carolina (Chapel Hill), Campbell University dhe
Eastern Michigan University. Ai është autor i 44 librave e Amerikës. Por, edhe pse Amerika
(shumë prej të cilëve të botuar në anglisht jashtë vendit) dhe vërtet nuk ka nevojë t’u marrë leje për
i më shumë se 60 artikujve studimorë të botuar në revista të vepruar as Europës, as fuqive të
akademike ndërkombëtare të indeksuara. Tarifa është
Fellow i Intercollegiate Studies Institute në Wilmington, DL,
tjera, që të ketë sukses, ajo ka nevojë
SHBA (nga viti 2006), anëtar i Akademisë së Shkencave për mbështetjen e tyre. Këtë realitet
Politike në Nju Jork (nga viti 1995), anëtar i Shoqatës objektiv e pranon edhe vetë Shtëpia
Sociologjike Amerikane (nga viti 1992) dhe anëtar i shumë e Bardhë, e cila, në Strategjinë e
organizatave të tjera profesionale amerikane e ndërkombëtare.
Ai ka qenë ambasador i Shqipërisë në Mbretërinë e
Sigurimit Kombëtar të Shteteve të
Hollandës (1998-2001) dhe në Shtetet e Bashkuara të Bashkuara, hartuar në shtator 2002,
Amerikës (2001-2005). thekson se: “Shtetet e Bashkuara nuk

Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013 21

mund të bëjnë shumë...në këtë botë
pa bashkëpunimin e qëndrueshëm
të aleatëve dhe të miqve të saj në...
Europë”.1
Nuk ka dyshim se shtete të
tjera janë gjithashtu mjaft të
fuqishme sa të ushtrojnë influencën
e tyre në zhvillimet politike në
rajone të caktuara, ose në shkallë
globale, edhe pse, në krahasim me
Amerikën, ato mbeten fuqi të rangut
të dytë.
Japonia dhe Gjermania, për
shembull, janë fuqitë më të mëdha
ekonomike në botë (pas Shteteve
të Bashkuara dhe Kinës), por
angazhimi dhe ndikimi i tyre në
çështjet e mëdha të globit mbetet
i kufizuar, veç të tjerash edhe për
shkak se asnjëra prej tyre nuk bën
pjesë në Këshillin e Sigurimit të
OKB-së.
Franca dhe Britania e Madhe, nga
ana e tyre, mund të projektojnë
influencë diplomatike në rajone të
veçanta të globit dhe, në njëfarë
mase, edhe fuqinë e tyre politike
e ushtarake, por angazhimi dhe
ndikimi i tyre në shkallë globale,
gjithashtu, janë të kufizuara e të
kushtëzuara.
Rusia ka ruajtur disa elemente si
fuqi e madhe ushtarake dhe, gjatë
dhjetëvjeçarit të fundit, ka treguar
(si në rastin e Iranit, të Sirisë dhe, së
fundmi, me aneksimin e Krimesë),
se është në gjendje të projektojë
një influencë të madhe ekonomike,
politike, diplomatike dhe ushtarake
1
The National Security Strategy of the United States
(Washington, DC: The White House, September
2002), f. 25.
22
në një hapësirë gjeografike shumë të
gjerë rreth kufijve të saj.
Kina dhe India po shndërrohen
me ritme të shpejta në fuqi të
mëdha dhe rivalizojnë për përparësi
gjeopolitike në Azi. Sidoqoftë,
përveç ndikimit të tyre (veçanërisht
të Kinës) në ekonominë, në sistemin
financiar dhe në tregun botëror,
as njëra, as tjetra nga këto dy fuqi
të mëdha nuk është në gjendje,
sot për sot, të projektojë një
influencë politike e diplomatike të
konsiderueshme përtej rajonit të
Azisë Juglindore e të Pacifikut.2
Ndër fuqitë e mëdha të kohës
sonë, vetëm Amerika ka dhe
vazhdon të ruajë të gjitha tiparet e
një shteti hegjemon, i cili është në
gjendje të projektojë fuqinë e vet
ekonomike, ushtarake, politike,
diplomatike e teknologjike në të
katër anët e globit. Siç vë në dukje
Francis Fukuyama:
Pesha de facto e Shteteve të Bashkuara
në skenën globale ka krijuar një
mungesë balance inherente. Shtetet e
Bashkuara mund të ushtrojnë ndikimin
e tyre në shumë vende të botës,
ndërkohë që asnjë prej tyre nuk është në
gjendje të influencojë në të njëjtën masë
mbi Shtetet e Bashkuara.3
Mund të duket sikur ngjarjet e
11 shtatorit 2001 i dhanë fund
“shekullit amerikan” dhe se me
rënien e supremacisë amerikane,
2
Fatos Tarifa, Fati i një shekulli: Hegjemonia amerikane,
dilemat e Europës dhe sfidat e Azisë Lindore (Tiranë:
Ombra GVG, 2010), f. 84.
3
Francis Fukuyama, “The Paradox of International
Action”, The American Interest (2006) 1, 3: 7.
Academe
struktura politike e sistemit
ndërkombëtar ka ndryshuar. Në
fakt, qysh pas mbarimit të Luftës
së Dytë Botërore, kur Shtetet e
Bashkuara u bënë fuqia dominuese
e globit, duke prodhuar gjysmën e
GDP-së së tij, kjo nuk është hera e
parë që mendohet se hegjemonia
amerikane po merr fund. Pas
mbarimit të Luftës së Dytë Botërore,
profecitë mbi finis Americae janë
përsëritur thuajse çdo dhjetë vjet.4
Për herë të parë, kjo ndodhi në
fund të viteve 1950, kur Bashkimi
Sovjetik lëshoi Sputnikun e tij në
hapësirën kozmike dhe me këtë u
besua se ky vend do t’ia kalonte
Amerikës në çdo drejtim. Kjo ngjarje
u pasua më vonë nga paniku, mjaft
i përhapur në fillim të viteve 1960,
se Bashkimi Sovjetik e kishte lënë
pas Amerikën në teknologjinë e
armëve bërthamore dhe në numrin
e tyre. Në fillim të viteve 1960,
vetëm një dekadë pasi ekspertë
dhe analistë të marrëdhënieve
ndërkombëtare kishin zhvilluar
konceptin e “dypolaritetit”,
studiues të ndryshëm filluan,
madje, të argumentonin se, me
rimëkëmbjen ekonomike të Europës
dhe të Japonisë, bota po bëhej
“shumëpolare”.
Për herë të dytë, kjo ndodhi në
vitet 1970, pas rënies së Saigonit dhe
stagflacionit në Shtetet e Bashkuara.
Në atë periudhë, Richard Nixon
dhe Henry Kissinger besonin se
sistemit dypolar i kishte ardhur
4
Josef Joffe, “The Default Power: The False
Prophecy of America’s Decline”, Foreign Affairs
(2009) 88, 5: 21-35.
Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013
fundi dhe predikuan krijimin e një
bote “shumëpolare”, të drejtuar nga
pesë fuqitë e mëdha të globit.5 Pas
dështimit të Amerikës në Vietnam,
ishin të shumtë ata, të cilët shpallën
krijimin e një bote shumëpolare.
Sidoqoftë, teksti më me influencë
në fushën e marrëdhënieve
ndërkombëtare në atë kohë,
Teoria e Politikës Ndërkombëtare
(Kenneth Waltz), argumentonte se,
pavarësisht perceptimeve gjerësisht
të përhapura mbi fundin e sistemit
dypolar, një analizë e vëmendshme
e strukturës materiale të botës
tregonte se sistemi global vazhdonte
të ishte, në thelb, dypolar.6
Për herë të tretë, pikëpamja se
Amerika po e humbiste rolin e saj
dominues në botë u bë shumë e
përhapur në vitet 1980, kryesisht
si rezultat i sfidës ekonomike të
Japonisë. Në atë kohë, historiani i
njohur amerikan, Paul Kennedy,
predikoi rënien e Shteteve të
Bashkuara si pasojë e “tejshtrirjes
imperiale” të saj.7 Në vitet 1980,
shumëkush besonte se Japonia do
të bëhej sunduesja ekonomike e
globit. Disa blerje spektakolare që
bënë kompanitë japoneze në Shtetet
e Bashkuara—përfshirë edhe blerjen
e qendrës së famshme “Rockefeller
Plaza”, në zemër të Manhatanit, si
edhe “Pebble Beach” në Kaliforni—
krijuan paranojën dhe mitin se
“Japonia po e blen Amerikën”
5
Shih Josef Joffe, “The Default Power: The False
Prophecy of America’s Decline”.
6
Kenneth Waltz, Theory of International Politics (New
York: McGraw-Hill, 1979).
7
Paul Kennedy, The Rise and Fall of the Great Powers.
23
dhe u bënë, për një kohë, simbol
i të ardhmes së Japonisë. Më
1991, Chalmers Johnson formuloi
shprehjen e tij të famshme: “The
Cold War is over, and Japan won”
(Lufta e Ftohtë ka mbaruar dhe
Japonia fitoi), e cila u bë një ndër
sloganet më popullore në Europë,
në Azi dhe në Amerikën Latine.
“Paniku” që u krijua në atë kohë,
sidoqoftë, nuk zgjati shumë kur u
provua se blerjet prej kompanive
japoneze ishin bërë për një vlerë më
të madhe se vlera reale e industrive
të shitura. Që nga ajo kohë dhe për
shumë vite me radhë, ekonomia
japoneze ka qenë pothuajse në
stanjacion, ndërsa ekonomia
amerikane, e cila ndërkohë zhvilloi
Internetin dhe teknologjinë e
informacionit, është rritur më shumë
se 40 për qind.
Në të gjitha këto raste,
ndryshimet që ndodhën në arenën
ndërkombëtare ishin reale dhe, pa
dyshim, shumë të rëndësishme. Ato
sugjeronin se, në një planet, i cili
përveç Amerikës popullohet edhe nga
fuqi të tjera të mëdha, fuqia politike,
ekonomike dhe ushtarake mund të
rishpërndahej. Sidoqoftë, asnjë nga
episodet e sipërpërmendura, as në
vitet 1950-1960, as në vitet 1970,
as në vitet 1980, nuk e transformoi
strukturën e sistemit global të
marrëdhënieve ndërkombëtare në
një sistem shumëpolar, në të cilin
tri ose më shumë fuqi, pak a shumë
të barabarta, të konkurronin dhe
të balanconin mes njëra-tjetrës
peshën politike të globit. Deri në
dezintegrimin e Bashkimit Sovjetik
24
dhe të Traktatit të Varshavës, bota
mbeti dypolare. Pas kësaj kohe,
pesha e gravitetit të saj politik,
ekonomik dhe ushtarak filloi të
bjerë—dhe vazhdon të bjerë—mbi
Amerikën, e cila vazhdon të mbetet
e vetmja superfuqi.
Perceptimet mbi ndryshimin
e strukturës së sistemit global
janë ushqyer nga besimi se me
fuqizimin ekonomik e ushtarak të
shteteve të tjera dhe me daljen në
skenën botërore të fuqive të reja të
mëdha, Amerika do të humbiste
supremacinë e saj dhe influenca e saj
në skenën globale do të balancohej
nga ajo e fuqive të tjera. Mite të tilla,
shpeshherë ushqehen nga iluzioni
materialist se fuqia ekonomike krijon
domosdo influencë gjeopolitike
dhe statusin e një “aktori polar”.
Japonia dhe Gjermania—dy fuqitë
ekonomike më të mëdha, pas
Shteteve të Bashkuara dhe Kinës—
të cilat gjatë periudhës së Luftës
së Ftohtë shfrytëzuan ndihmat
financiare dhe ombrellën mbrojtëse
të Amerikës për të rindërtuar
ekonomitë e tyre moderne të
industrializuara, janë shembuj të
qartë që tregojnë se zhvillimi dhe
fuqia ekonomike e një vendi nuk e
transformojnë atë domosdoshmërisht
edhe në një fuqi politike dhe ushtarake.
Me fjalë të tjera, “gjeoekonomia”
nuk përkthehet vetvetiu në
“gjeopolitikë”.8
Përveç kësaj, miti tashmë shumë i
përhapur se “shekulli amerikan” ka
8
Thomas Donnelly, The Proof of Primacy
(Washington, DC: AEI, February 2004).
Academe
mbaruar dhe se shekulli i 21-të do të
jetë “shekulli kinez” mbështetet mbi
një argument të rëndësishëm—por
të njëanshëm—sipas të cilit, ngritja
e Kinës si një fuqi e madhe po e
transformon peizazhin ekonomik
dhe politik të globit, pa i kushtuar
vëmendjen e duhur një argumenti
tjetër, po kaq të rëndësishëm. Ky
argument ka të bëjë me faktin se
vetë ngritja e Kinës është rezultat i
ndryshimeve ekonomike, teknologjike
dhe politike që po ndodhin në një botë
gjithnjë e më të globalizuar, ndryshime
këto, të cilat e shtyjnë Kinën jo drejt
izolimit dhe autarkisë, si deri dy-
tri dekada më parë, por drejt një
integrimi dhe bashkëpunimi më të
madh me aktorë të tjerë të rëndësishëm
ndërkombëtarë, në radhë të parë,
me fuqinë më të madhe politike,
ekonomike, ushtarake e teknologjike
të botës—Shtetet e Bashkuara të
Amerikës.
Ngritja ekonomike e vendeve në
zhvillim, në radhë të parë e Kinës dhe
e Indisë, dëshmon pikërisht një ndër
arritjet më të mëdha të Amerikës në
botën e sotme. Duke garantuar siguri,
duke eksportuar kapitalin e saj,
duke shitur mallra dhe shërbime
dhe duke krijuar teknologji të reja,
Amerika ka mundësuar realisht
fuqizimin e tyre. Siç shkruan
eksperti i njohur i marrëdhënieve
ndërkombëtare, Rajan Menon,
suksesi i këtyre vendeve, dhe
veçanërisht i Kinës, i detyrohet
shumë “forcës së shembullit
amerikan, depërtimit të kapitalit nga
Shtetet e Bashkuara (dhe nga vende
të tjera kapitaliste më të zhvilluara),
si edhe arsimimit që legjione të tëra
Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013
kinezësh kanë marrë në universitetet
më të mira amerikane”.9
Në ditët tona, “pllakat tektonike”
të rendit global që sundoi shekullin
e 20-të po zhvendosen. Drejtimi i
lëvizjes së tyre nuk mund të dihet
me siguri absolute. Kjo lëvizje nuk
diktohet nga ligjet e gjeofizikës,
por nga ligjësitë e gjeopolitikës
dhe të gjeo-ekonomisë globale, të
cilat sot determinohen gjithnjë e
më shumë nga zgjerimi e thellimi i
proceseve globalizuese. Analiza e të
dhënave të këtyre të fundit nuk ka
të bëjë me strukturën e brendshme
të planetit tonë, por me strukturën
dhe natyrën e marrëdhënieve mes
Fuqive të Mëdha, të cilat, nga ana
e tyre, përcaktojnë sigurinë dhe
ardhmërinë e globit.
Prognozat për zhvillimet e
ardhshme globale i bëjnë të vështira
jo vetëm sjelljet—shumë herë të
paparashikueshme—të shteteve
që janë aktorë të rëndësishëm në
politikën ndërkombëtare, por edhe
pamundësia për të parashikuar
zhvillime të tilla në shkencë dhe në
teknologji, të cilat mund të sillnin një
përmbysje të realiteteve ekzistuese
dhe një botë krejtësisht ndryshe nga
ajo që mund të imagjinojmë sot.
Në një intervistë botuar në fillim
të vitit 2008 në The Wall Street
Journal, Henry Kissinger vinte në
dukje se struktura ndërkombëtare
që ne kemi njohur për 300 vjet—
sistemi westfalian që lindi pas
luftërave fetare në Europë dhe që
9
Rajan Menon, “Pax Americana and the Rising
Powers”, Current History (2009) 108, 721: 353.
25
bazohet në shtetin nacional—po
shembet. Efektet transformuese të
globalizimit dhe të teknologjisë së
informacionit, ngritja e Azisë, rënia
relative e influencës së Europës
në marrëdhëniet ndërkombëtare,
zgjerimi i islamizmit radikal dhe
rëndësia më e madhe e aktorëve jo-
shtetërorë, të gjithë këta faktorë së
bashku, po prodhojnë një rend të ri
botëror, ose [ndoshta] mungesën e
një rendi të tillë.10
Sidoqoftë, pavarësisht tërheqjes
së pjesshme e të përkohshme të
Amerikës nga shumë zhvillime
ndërkombëtare gjatë këtyre 5-6
viteve të fundit të administratës
së Presidentit Obama dhe
përqendrimit të saj në problemet e
brendshme të shoqërisë amerikane,
Uashingtoni nuk është kthyer në
politikën izolacioniste të shekullit të
19-të dhe në atë të periudhës midis
dy luftërave botërore, por vazhdon
të mbetet i angazhuar në mënyrë
aktive në zgjidhjen e problemeve të
mëdha të globit. Edhe pse në ditët
e sotme konstatojmë një rikthim të
konkurrencës ndërkombëtare midis
Fuqive të Mëdha, të cilat rivalizojnë
për dominim rajonal, Shtetet e
Bashkuara të Amerikës janë dhe do të
vazhdojnë të mbeten edhe për një kohë
të gjatë fuqia e vetme hegjemone e globit
në një sistem, i cili do të akomodojë në
mënyrë të arsyeshme interesat edhe të
Fuqive të tjera të Mëdha—në radhë të
parë, interesat e Kinës, të Bashkimit
Europian, të Indisë, të Rusisë e të
Brazilit—pa lejuar që ato të sfidojnë
seriozisht hegjemoninë e saj.
10
Robert Blackwill, “The Three Rs: Rivalry, Russia,
‘Ran’”, The National Interest (2008) 93, f. 68.
26
Amerika vazhdon të ruajë ndaj
shtetit më të fuqishëm që vjen pas
saj, ose ndaj të gjitha Fuqive të
Mëdha të kohës, të marra së bashku,
një “akumulim disproporcional të
fuqisë” në tokë, në ajër dhe në dete
dhe një superioritet më të madh
se ç’ka pasur ndonjëherë, gjatë tre
shekujve të fundit, ndonjë fuqi e
madhe e vetme ndaj Fuqive të tjera
të Mëdha. Përveç kësaj, teknologjia
amerikane është, sot për sot, e
paarritshme. Asnjë fuqi tjetër në
kohën tonë nuk mund të krahasohet
me Shtetet e Bashkuara në aplikimin
e teknologjive më të avancuara të
informacionit dhe të komunikimit
për nevoja civile e ushtarake. Madje,
Amerika po e bën gjithnjë e më
të vështirë për fuqitë e tjera që të
konkurrojnë me të në këtë aspekt,
për shkak se shpenzimet e saj për
kërkim dhe zhvillim (R&D) janë tri
herë më të mëdha sesa ato të gjashtë
Fuqive të tjera të Mëdha që vijnë pas
saj, të marra së bashku.11
Në “koncertet” e mëparshme,
Fuqitë e Mëdha kanë qenë aktorë
thuajse të barabartë me njëri-tjetrin,
ndërsa statusi i sotëm i Shteteve të
Bashkuara ndryshon shumë nga ai
i një fuqie të madhe “të barabartë”
me fuqitë e tjera. Amerika nuk
mund të konsiderohet një primus
inter pares, sepse ajo qëndron,
nga çdo pikëpamje, mbi të gjitha
Fuqitë e tjera të Mëdha, pra është e
pabarabartë me to.
Edhe pse Bashkimi Europian,
Rusia, Kina dhe India mund të
luajnë në të ardhmen një rol të
11
Paul Kennedy, “The Eagle has Landed”,
Academe
rëndësishëm në sferat e tyre rajonale
të influencës, ato nuk do të mund të
bëhen dot, për një kohë relativisht
të gjatë, më shumë se hegjemonë
rajonalë, ndërkohë që Amerika
do të vazhdojë të mbetet i vetmi
vend hegjemon në shkallë globale,
apo “hegjemoni global i të gjithë
hegjemonëve të tjerë” rajonalë.12
Analisti i njohur amerikan, Robert
Kagan, vë në dukje se “hegjemonia
amerikane nuk ka të ngjarë të marrë
fund edhe për një kohë të gjatë [veç
të tjerash edhe] për shkak se një
pjesë e madhe e botës, në të vërtetë,
nuk e dëshiron këtë”.13 Pavarësisht
kritikave që i bëhen politikës së
jashtme amerikane në Moskë, në
Pekin apo në Bruksel, Amerika
mbetet “garantuesi kryesor i sigurisë
globale” dhe, prandaj, “ajo që i
shqetëson shumë vende, nuk është
dominimi amerikan, por tërheqja
dhe mosangazhimi i Amerikës” në
çështjet e mëdha të globit.14
Këtë përfundim e mbështet
në mënyrë mjaft të argumentuar
një ndër mjeshtrit më të mëdhenj
të gjeopolitikës në kohën tonë,
Zbigniew Brzezisnki, i cili shkruan:
Asnjë fuqi tjetër nuk është e aftë të
luajë rolin që potencialisht mund dhe
duhet ta luajë Amerika. Europës ende
i mungon uniteti dhe vullneti politik,
që janë esencialë për të qenë një fuqi
globale. Rusia nuk mund të vendosë
12
James Kurth, “Coming to Order”, The American
Interest (2007), Vol. 2, No. 6, f. 63.
13
Robert Kagan, The Return of History and the End of
Dreams, f. 86.
14
Rajan Menon, “Pax Americana and the Rising
Powers”, f. 359.
Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013
nëse ajo dëshiron të jetë një shtet
euroaziatik autoritarist, imperialist dhe
i prapambetur nga pikëpamja sociale,
apo një demokraci e vërtetë moderne
europiane. Kina po zhvillohet shpejt
si fuqia kontinentale dominuese në
Lindjen e Largët, por ajo ka Japoninë si
rivale të saj dhe ende nuk është e qartë
se si ajo do ta zgjidhë kontradiktën
kryesore midis momentumit ekonomik
dhe centralizmit burokratik të sistemit
politik të saj. Indisë i duhet ende të
provojë se, edhe nëse diversiteti i saj
fetar, etnik dhe linguistik ngarkohet
politikisht, ajo do të jetë në gjendje të
ruajë unitetin dhe demokracinë e saj.
Amerika ka monopolin e fuqisë
ushtarake që mund të shtrihet në
të gjithë globin, një ekonomi dhe
inovacione teknologjike, të cilave nuk u
afrohet asnjë vend tjetër; të gjitha këto i
japin asaj një autoritet politik të paparë
në mbarë globin. Për më tepër, ekziston
një bindje praktike, e cila edhe pse e
pashprehur është kudo e përhapur, se
sistemi ndërkombëtar ka nevojë për një
fuqi stabilizuese efektive, dhe se, në një
perspektivë të afërt, alternativa më e
mundshme ndaj rolit konstruktiv global
të Amerikës është kaosi.15
Historia ofron një mësim të
madh për të gjithë, i cili mund të
formulohej kështu: Të suksesshme
kanë qenë dhe mbeten vetëm ato shoqëri,
të cilat konsideratat dhe preferencat e
tyre politike dhe ekonomike të sotme
i kanë vënë dhe i vënë në shërbim
të interesave të së ardhmes. Nëse
15
Zbigniew Brzezinski, Second Chance: Three Presidents
and the Crisis of American Superpower, (New York:
Basic Books, 2007), ff. 191-192.
27
Amerika është sot shoqëria më e
zhvilluar, më kreative, më dinamike
dhe më e suksesshme që ka njohur
historia e njerëzimit, kjo ka ndodhur
për shkak se, veçanërisht gjatë
gjysmës së dytë të shekullit të 20-
të, ajo e ka aplikuar këtë parim
qytetërues më mirë se çdo shoqëri
tjetër moderne. Madje, pikërisht
për këtë shkak, Amerika ka qenë
dhe është në gjendje të luajë rolin e
lidershipit botëror, duke përcaktuar
drejtimet themelore të zhvillimit
ekonomik, politik dhe kulturor në kohën
tonë.
Mendimi strategjik dhe koncepti
“partneritet strategjik”
Kultura strategjike
Analiza e mësipërme gjeopolitike e
sistemit të sotëm të marrëdhënieve
ndërkombëtare ndihmon për të
kuptuar më mirë përmbajtjen dhe
rolin e partneriteteve strategjike në
politikën e jashtme të çdo vendi.
Partneritetet strategjike përcaktohen
mbi bazën e katër faktorëve
kryesorë: (1) natyra politike e shtetit,
(2) qëllimet strategjike dhe prioritetet
e politikës së jashtme të tij, (3) pozita
gjeopolitike e tij në rajonin ku bën
pjesë, dhe (4) konjukturat gjeopolitike
ndërkombëtare.
Në përputhje me këta faktorë
bazë, ashtu si çdo shtet, edhe
Shqipëria lipset të formulojë
qëllimet e saj strategjike afatmesme
dhe afatgjata, që do të thotë, të
planifikojë objektivat që synon
28
të arrijë si shtet dhe si shoqëri.
Qëllimet strategjike, që të mund të
realizohen, kërkojnë përcaktimin
e objektivave strategjike të veçanta,
që përfaqësojnë përparime graduale
në realizimin e planit të përgjithshëm
strategjik. Kjo bëhet e domosdoshme,
pasi qëllimet strategjike të “nivelit
të lartë” shpeshherë janë abstrakte
dhe, prandaj, edhe të vështira
për t’i vlerësuar nga pikëpamja e
realizimit të tyre, pa iu referuar disa
objektivave specifike.16
Formulimi i qëllimeve strategjike
kërkon një vështrim të qartë strategjik
dhe një perspektivë strategjike për
zhvillimet e ardhshme, që t’u
kushtojnë vëmendje strategjike
rrethanave të reja të krijuara me
fillimin e shekullit të 21-të, rreziqeve
strategjike (për të qenë në gjendje
t’i shmangim), si edhe sfidave
strategjike (për të qenë në gjendje t’i
përballojmë ato).
Koncepti bazë mbi të cilin
mbështeten qëllimet strategjike të
një shteti dhe marrëdhëniet e tij
me shtete të tjera është dhe duhet
të jetë gjithmonë interesi kombëtar.
Mbi bazë dhe në funksion të
interesit kombëtar, përcaktohen se
(a) çfarë objektivash do të zgjidhen
për t’u realizuar, duke shfrytëzuar
mundësitë që promovojnë interesat
kombëtare dhe duke i mbrojtur
ato nga kërcënimet e mundshme;
(b) fuqia dhe influenca kombëtare, si
edhe instrumentet politike, informale,
ekonomike dhe ushtarake të shtetit;
(c) korniza grafike që modelon
16
Scott Sigmund Gartner, Strategic Assessment in War
(New Haven, CT: Yale University Press, 1999).
Academe
ndërmarrëdhëniet strategjike; dhe
(ç) hartimi i një strategjie alternative që
do të mund t’u përshtatej më mirë
problemeve të shekullit të 21-të.17
Në kohën e sotme po ndodhin
ndryshime strategjike të rëndësishme,
të cilat kërkojnë formulimin e
koncepteve strategjike të reja dhe,
mbështetur në to, konsiderata
dhe analiza strategjike sa më të
informuara. Shqipëria ka nevojë për
një mendim strategjik të kualifikuar,
i cili të evidentojë nevojat strategjike
të shoqërisë sonë, të parashtrohet
sistemamtikisht në dokumente
strategjike shtetërore të rëndësishme,
mbi bazën e të cilave të merren
vendime strategjike, që përcaktojmë
drejtimet strategjike të politikës
shtetërore dhe veprimet strategjike
nga ana e qeverisë. Të gjitha këto
duhet të synojnë në rritjen e shkallës
së pavarësisë strategjike të vendit tonë
nga kushtëzimet dhe qëndrimet
voluntariste të shteteve të tjera
dhe të faktorëve të tjerë rajonalë e
ndërkombëtarë.
Me fjalë të tjera, sot më shumë
se kurrë, Shqipëria ka nevojë të
zhvillojë një kulturë strategjike, e cila
“kultivon e promovon ndërhyrje të
hershme e të shpejta dhe, kur është
e nevojshme, të fuqishme”18 për të
përballuar kriza dhe emergjenca
17
Terry L. Deibel, Foreign Affairs Strategy: Logic of
American Statecraft (New York: Cambridge University
Press, 2007).
18
Marco Overhaus, Hanns Maull & Sebastian
Harnisch (eds.), “The European Security Strategy
Paper Tiger, Or, Catalyst for Joint Action? Part I:
Perspectives from Germany, France, Great Britain
and the United States”, German Foreign Policy in
Dialogue: A Quarterly E-Newsletter on German Foreign
Policy (2004) 5, 13: 14.
Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013
të mëdha. Kultura strategjike e
një vendi është e rëndësishme,
sepse, “pa një kulturë të tillë, çdo
aspiratë politike mund të duket
pa lidhje dhe, ose e zbrazët, ose
e parëndësishme, dhe se pa të,
krijimi i kapaciteteve serioze bëhet
edhe më pak i mundshëm”.19
Duke vënë në dukje rëndësinë e
kulturës strategjike, Javier Solana ka
theksuar se, “zhvillimi i një kulture
të tillë strategjike do të përmirësojë
vendimmarrjen dhe do të lehtësojë
ndërhyrjen e shpejtë, e po të jetë
nevoja edhe energjike, në situata
krizash”.20
Partneritetet strategjike
Por, le të shtjellojmë shkurtimisht
përmbajtjen e konceptit “partneritet
strategjik”. Qysh në fillim,
duhet thënë se ky është jo vetëm
një koncept i ri21 në teorinë e
marrëdhënieve ndërkombëtare,
por edhe një koncept që ende nuk
19
Paul Cornish & Geoffrey Edwards, “Beyond
the EU/NATO Dichotomy: The Beginnings of
a European Strategic Culture”, International Affairs
(2001) 77, 3: 587–603.
20
Javier Solana, A Secure Europe in a Better World:
European Security Strategy. Document proposed by
Javier Solana and adopted by the Heads of State and
Government at the European Council in Brussels
on 12 December 2003 (Paris: The European Union
Institute for Security Studies, 2003), f. 20.
21
Për Bashkimin Europian, fjala vjen, koncepti
“partnerë strategjikë” nuk gjendej deri vonë në
Strategjinë Europiane të Sigurisë (ESS—European
Security Strategy), madje as në vitin 2008, me
përjashtim të NATO-s (Lars-Erik Lundin, From a
European Security Strategy to a European Global Strategy:
Ten Content-Related Issues (UI Occasional Papers,
Stockholm: The Swedish Institute of Internartional
Relations, 2012, 11), f. 20.
29
ka një kuptim të qartë, madje as
edhe një kuptim të vetëm. Ekspertët
dhe studiuesit e marrëdhënieve
ndërkombëtare ende janë në kërkim
të një koncepti më unifikues. Edhe
vetë Bashkimi Europian nuk ka një
kuptim të qartë se ç’kupton ai me
“partneritete strategjike”, por vetëm
thotë se dëshiron t’i krijojë ato.22
Për BE-në, partneritetet strategjike
synojnë që, përmes përpjekjesh
të përbashkëta, të promovojnë
multilateralizmin efektiv dhe t’u japin
përgjigje sfidave të përbashkëta.23 Më
konktretisht, Bashkimi Europian
synon që, përmes partnerëve
strategjikë të saj, “të gjejë terren të
përbashkët lidhur me çështje të një
intreresi të përbashkët, mbështetjen
e axhendave politike të njëri-tjetrit
dhe veprimet e përbashkëta politike
në nivel rajonal...ose global”.24
Është e natyrshme që për BE-
në, ashtu si edhe për çdo vend
të veçantë, çështjet që janë me
interes të përbashkët për palët
ndryshojnë nga një partneritet te
tjetri. Për shembull, në partneritetin
me Shtetet e Bashkuara, çështje
me interes të përbashkët për BE-
në janë ato që kanë të bëjnë me
sigurinë e rajonit të Atlantikut
dhe me kundërterrorizmin. Me
Rusinë, çështje të tilla përfshijnë
energjinë dhe konfliktet e ngrira,
çështjen e Iranit dhe stabilitetin në
22
Ibid, ff. 21-22.
23
Ibid.
24
Commission of the European Communities,
“Towards an EU-South Africa Strategic Partnership.
Communication from the Commission to the
Council and the European Parliament, COM(2006)
347 final (Brussels, 28.6.2006).
30
vendet që kufizohen me BE-në (kjo
e fundit është një çështje që ka të
bëjë me më shumë se një partner
të vetëm). Me Kinën, çështje të një
interesi reciprok për BE-në janë
ato që kanë të bëjnë me sigurinë e
energjisë, me ndryshimet e klimës
dhe me mbrojtjen e mjedisit. Me
Indinë, ato kanë të bëjnë me situatën
në Afganistan dhe me stabilitetin
global. Me Afrikën, çështje të një
interesi reciprok për BE-në janë
menaxhimi i krizave dhe integrimi
rajonal.
Disa studiues mendojnë se
mungesa e qartësisë konceptuale
lidhur me partneritetet strategjike
nuk përbën ndonjë problem.
Giovanni Grevi pohon, madje,
se ky mund të jetë një avantazh,
ngaqë për një koncept të tillë njëfarë
shkalle fleksibiliteti dhe ambiguiteti
konstruktiv është e domosdoshme.25
Sipas tij, në mungesë të një
koncepti uniform, ka vend për
axhustime reciproke, koncensione,
negociata, pragmatizëm dhe një qasje
inkrementale, pra për një zhvillim
gradual.26
Shumica e autorëve, sidoqoftë,
mendojnë se fakti që partneritetet
strategjike shihen dhe interpretohen
në mënyra të ndryshme, si nga
Bashkimi Europian, ashtu edhe nga
aktorë të tjerë, është problematik.27
25
Giovanni Grevi, “The Rise of Strategic
Partnerships: Between Interdependence and
Power Politics”, në Giovanni Grevi & Alvaro
de Vasconcelos (eds.), Partnerships for effective
multilateralism: EU relations with Brazil, China, India and
Russia (Chaillot Paper 109, May 2008).
26
Ibid.
27
Sven Biscop & Thomas Renard, “The EU’s
Strategic Partnerships with the BRIC: Where’s the
Academe
Ish-kryeministri kinez, Wen Jiabao, e përbashkët të një marrëdhënie;
ka sugjeruar një përkufizim shumë ai nënkupton të drejta dhe detyrime
të përgjithshëm për “partneritetin të barabarta e reciproke, si edhe
strategjik”. Sipas tij: mundësinë e diskutimit në mënyrë
konstruktive për zhvillimin bashkërisht
Bashkëpunimi në një partneritet të marrëdhënies. Partneriteti
strategjik duhet të jetë aftagjatë dhe nënkupton, gjithashtu, edhe
i qëndrueshëm, duke i tejkaluar si pritshmërinë e ekskluzivitetit. Termi
diferencat ideologjike, ashtu edhe ato “strategji”, nga ana e vet, i përdorur
të sistemit shoqëror dhe impaktin e në marrëdhëniet mes shteteve,
ngjarjeve të veçanta. Për më tepër, mund të krahasohet me konceptin
ai duhet të realizohet në mënyrë të ekonomik të “aleancave strategjike”,
barabartë dhe për dobinë reciproke i cili mbështetet në bashkëpunimin
të të dy vendeve. 28
midis aktorëve (ekonomikë) që
bien dakord të prodhojnë diçka
Edhe pse shumë analistë dhe së bashku për të realizuar qëllime
autorë mund të pajtohen me këtë të përbashkëta. Për këtë arsye,
përcaktim, pjesa më e madhe mbajnë konkurrenca e mëparshme mes tyre
një qëndrim të ndryshëm kur bëhet pezullohet, të paktën pjesërisht.
fjalë për perceptimet dhe konfliket Bashkëpunimi, në këtë rast,
e interesave lidhur me përballimin nënkupton avantazh të përbashkët
konkret të sfidave të përbashkëta. dhe sukses.30 Nga kjo perspektivë,
Sipas tyre mungesa e qartësisë strategjia mund të shihet si “një
substanciale rrezikon tejshtrirjen e synim i mirëplanifikuar për arritjen
konceptit dhe krijon konfuzion, si e një qëllimi afatgjatë të përcaktuar
brenda vetë BE-së, ashtu edhe jashtë qartë”, që ka objektiva të përcaktuara
saj.29 saktë, afate kohore dhe plane veprimi.31
Duke u përpjekur ta konkretizojë
kuptimin e konceptit “partneritet
strategjik”, Günther Maihold Partnerët strategjikë globalë
vlerëson të dy përbërësit e këtij të Shqipërisë
koncepti: termat “partneritet” dhe
“strategji”. Sipas tij, “partneriteti” Konceptet mbi strategjinë e
është një ideal kulturor për formën zhvillimit ekonomik e social të një
vendi, mbi strategjinë e politikës së
Strategy?”, BEPA Monthly Brief (September 2009), jashtme, si edhe mbi partneritetet
29: 6-8.
28
Cituar në Bart Gaens, Juha Jokela & Eija Limnell 30
Günther Mainhold, “‘Strategische Partnerschaft’
(eds.), The Role of the European Union in Asia: China und schwacher Interregionalismus. Die Beziehungen
and India as Strategic Partners (London: Ashgate, 2009). zwischen Brasilien und der EU”, in Annegret
29
Sven Biscop & Thomas Renard, “A Need for Bendiek & Hainz Kramer (eds.), Globale Außenpolitik
Strategy in a Multipolar World: Recommendations to der Europäischen Union. Interregionale Beziehungen und
the EU after Lisbon”, Security Policy Brief (5 January ‘strategische Partnerschaften” (Nomos, 2009), ff. 190-208.
2010). 31
Ibid.

Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013 31

strategjike të tij nuk mund të jenë të
ngurta e të pandryshueshme. Ato
duhet të pasqyrojnë e t’u përshtaten
realiteteve dinamike të zhvillimeve
rajonale e globale dhe nevojave
që krijohen (a) për të akomoduar
interesat kombëtare të vendit në
këto realitete të reja, si edhe (b)
për të konkurruar me aktorë të tjerë
në mjedisin rajonal dhe në skenën
globale.
Mundësitë për t’iu përshtatur
realiteteve te reja dinamike rajonale
e globale përcaktohen nga aftësitë
kompetitive të çdo vendi për të
konkurruar me aktorë të tjerë
të komunitetit ndërkombëtar.
Teoria mbi kompetivitetin global,
e formuluar nga ekonomisti i
shquar i Universitetit të Harvardit,
Michael Porter, është e vlefshme
jo vetëm për suksesin ekonomik të
një vendi në tregjet globale, por
edhe për suksesin politik të tij në
radhët e komunitetit ndërkombëtar.
Ashtu sikurse, suksesi i një vendi
në industri dhe në sektorë të
tjerë të ekonomisë kushtëzohet
nga kapaciteti i industrive të tij
për inovacion dhe përmirësim të
vazhdueshëm dhe, ipso facto, nga
aftësitë konkurruese të tij në tregjet
globale, po kështu, edhe suksesi
politik i një vendi përcaktohet
nga aftësitë e tij për të konkurruar
ekonomikisht e politikisht me
vendet e tjera të rajonit ku bën pjesë
e më gjerë. “Çdo vend duhet të
krijojë strategjinë e tij të rritjes, duke
u mbështetur në procese që marrin
shtysë së brendshmi, në përgjigje të
kapaciteteve institucionale dhe të
32
kushteve ekonomike të tij”.32 Pa një
strategji të tillë nuk mund të jesh
kompetitiv dhe, në një botë si kjo e
sotmja, shkruan Porter, “nëse nuk je
kompetitiv, je i humbur”.33
Vështruar në këtë prizëm, politika
e jashtme e Shqipërisë është dhe
duhet të mbetet një politikë parimore,
pra një politikë që udhëhiqet e
duhet të udhëhiqet gjithnjë nga
po ato vlera, parime e norma që
karakterizojnë politikën e jashtme të
një vendi demokratik. Por, politika e
jashtme e vendit tonë, ashtu si edhe
politika e jashtme e çdo vendi tjetër
demokratik, duhet të jetë, gjithashtu,
realiste, fleksibile, pragmatiste dhe
largpamëse, për të konkurruar për
një pozitë dhe një status sa më
dinjitoz në sistemin e sotëm të
marrëdhënieve ndërkombëtare.
Qasja “double-track“ (në dy
drejtime), që propozon Giovanni
Grevi,34 si një qasjeje transparente
që është sa normative, aq edhe e
mbështetur në interesat kombëtare,
është një qasje e arsyeshme dhe e
dobishme në zgjedhjen e partnerëve
strategjikë.
Shqipëria nuk mund të mbetet
në vend, nëse realitetet e reja dhe
zhvillimet globale e rajonale i
bëjnë të domosdoshme ndryshimet
32
Timothy Besley, “Introduction”, në T. Besley
& R. Zagha (eds.), Development Challenges of the
1990s: Leading Policy Makers Speak from Experience
(Washington, DC & New York: World Bank &
Oxford University Press, 2005), f. 8.
33
Michael Porter, The Competitive Advantage of Nations
(New York: The Free Press, 1990).
34
Giovanni Grevi, “The Rise of Strategic
Partnerships: Between Interdependence and Power
Politics”.
Academe
në marrëdhëniet e saj me shtete
të tjera, pra edhe zhvillimin e
marrëdhënieve të një partneriteti
strategjik me disa shtete. “Prioritetet
e politikave duhet të përcaktohen
nga horizonti i kohës dhe nga
ndryshimet”.35
Mbështetur në përcaktimet e
dhëna më sipër mbi parimet që
kushtëzojnë krijimin e aleancave
strategjike me shtete të tjera, si edhe
në mundësitë e nevojat konkrete
të vendit tonë në kushtet e fillimit
të shekullit të 21-të, gjykojmë
se partnerë strategjikë globalë të
Shqipërisë në politikën e saj të
jashtme janë dhe duhet të mbeten
Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe
Bashkimi Europian. Brenda këtij
të fundit, mund të synohej që
marrëdhëniet me Gjermaninë të
zhvilloheshin veçanërisht shumë
dhe në ato drejtime, që në një
periudhë të afërt ky vend të bëhej
për ne një partner strategjik dhe,
mundësisht, ta konsideronte edhe ai
Shqipërinë një partner të tillë.
Ndër vendet e rajonit të
Mesdheut e të Ballkanit, partnerë
strategjikë rajonalë të Shqipërisë janë
e duhet të mbeten Kosova, Italia dhe
Turqia. Me Greqinë, me Maqedoninë
dhe me Malin e Zi, marrëdhëniet
duhet të ruhen e të zhvillohen
si marrëdhënie të një fqinjësie
shumë të mirë dhe të realizohen në
forma të ndryshme bashkëpunimi
e shkëmbimesh në çdo fushë me
interes reciprok që është e mundur.
Ndër to, Greqia, edhe pse prej vitesh
35
Ibid.
Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013
është konsideruar e vazhdon të
konsiderohet nga shteti shqiptar
si një partner strategjik për vendin
tonë, nuk i përmbush kërkesat për
të qenë i tillë, por mund të bëhet
një partner strategjik, nëse Athina
ndryshon disa prej qëndrimeve të
saj të derisotme në marrëdhëniet me
vendin tonë.
Arsyetimet e mësipërme
mbështeten edhe nga një matricë
joempirike (pra, e paverifikuar
empirikisht) mbi kriteret për
zgjedhjen e partnerëve strategjikë të
Shqipërisë, e cila i bashkëngjitet këtij
dokumenti.
Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Për atë çka është dhe për atë që
përfaqëson, Amerika mbetet
partneri strategjik global më i
rëndësishëm për Shqipërinë,
edhe pse vendi ynë, për arsye të
kuptueshme, nuk mund të jetë dhe
nuk është një partner strategjik
për Shtetet e Bashkuara. Edhe
pse i njëanshëm dhe asimetrik,
partneriteti strategjik me Shtetet
e Bashkuara ka qenë e mbetet më
shumë një retorikë, sesa është një
marrëdhënie e zhvilluar në të gjithë
komponentët e tij—politikisht dhe
ushtarakisht po; kulturalisht deri
diku (dhe në mënyrë të njëanshme),
kryesisht përmes granteve Fulbright
dhe mundësive të tjera për
shkëmbim eksperience në SHBA;
ekonomikisht fare pak, kryesisht në
formën e ndihmave e të granteve
që ofron USAID, por thuajse aspak
33
përmes investimeve të drejtpërdrejta
amerikane ose shkëmbimeve të
ndërsjella tregtare. Këto të fundit
mund të bëhen më mirë se deri
më sot fokusi për zhvillimin e
mëtejshëm të marrëdhënieve
dypalëshe me këtë partner shumë
të rëndësishëm strategjik të vendit
tonë.
Edhe pse SHBA-ja vazhdon të jetë
e vetmja fuqi hegjemone e globit,
ajo ka luajtur e vazhdon të luajë
një rol aktiv, madje vendimmarrës
në shumë prej institucioneve dhe
organizatave ndërkombëtare më të
rëndësishme, si Organizata Botërore
e Tregtisë, NATO, Fondi Monetar
Ndërkombëtar, Banka Botërore dhe
OKB-ja etj., në të cilat vendi ynë
është anëtar dhe mund të përfitojë
nga mbështetja amerikane.
Çdo administratë amerikane
është motivuar në politikën e saj të
jashtme nga bindja ideologjike se
demokracia liberale është e vetmja
formë legjitime e qeverisjes dhe se
forma të tjera qeverisjeje nuk janë
veçse tranzitore. Kjo ka bërë që
Shtetet e Bashkuara të kenë qenë
dhe të jenë gjithnjë të gatshme për
të “mbështetur popujt e lirë që i
rezistojnë shtypjes dhe nënshtrimit”
(Harry Truman), për “të paguar
çdo çmim dhe për të përballuar çdo
barrë” në mbrojtje të lirisë (John F.
Kennedy), për të kërkuar “zgjerimin
e demokracisë” në botë (Bill Klinton)
dhe për të luftuar për t’i “dhënë
fund tiranisë” (George W. Bush).
Në fund të fundit, politika e jashtme
e Shteteve të Bashkuara ka synuar
dhe synon të ruajë stabilitetin dhe
34
qetësinë relative të sistemit aktual
ndërkombëtar, duke vendosur,
ruajtur dhe zgjeruar paqen dhe
sigurinë kudo në botë. Këto synime
janë në dobi edhe të vendit tonë,
prandaj mbështetja e çdo qeverie
shqiptare për Shtetet e Bashkuara duhet
të shkojë deri në limitet e mundësive
tona.
Bashkimi Europian
Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi
Europian kanë interesa të
përbashkëta, jo vetëm në hapësirën
transatlantike, por në mbarë
globin. Së bashku, ato përbëjnë
një koalicion, i cili është dominant
në kohën e sotme, në të gjitha
dimensionet kryesore të pushtetit
e të influencës. Siç vë në dukje
Brezinski:
Amerika dhe Europa janë, së bashku,
baza e stabilitetit global, lokomotiva e
ekonomisë botërore, neksusi i kapitalit
intelektual global dhe i inovacioneve
teknologjike. Ato, gjithashtu,
kanë zhvilluar demokracitë më të
suksesshme në botë”.36
Për të gjitha këto arsye, Shtetet e
Bashkuara dhe Europa mund të
luajnë, së bashku, një rol shumë të
rëndësishëm për krijimin e një klime
paqësore dhe të një komuniteti
ndërkombëtar më efektiv. Brzezinski
argumenton se “Amerika dhe
36
Zbigniew Brzezinski, The Geostrategic Triad: Living
with China, Europe, and Russia (Washington, DC: The
CSIS Press, 2001), f. 29.
Academe
Europa, së bashku mund të jenë të negociohej energjikisht që të
forca decisive për të bërë mirë në mos e pengonin dhënien e statusit
botë. Të ndara, dhe veçanërisht të vendit kandidat dhe, më pas,
nëse i kundërvihen njëra-tjetrës, ato anëtarësimin e Shqipërisë në BE,
garantojnë impas dhe kaos më të Gjermania, siç përmendëm më sipër,
madh”.37 Nëse Europa dhe Amerika mund të synohej të bëhej, ashtu si
bien dakord mbi atë se cilat duhet të Italia, mbështetësja jonë kryesore
jenë rregullat dhe institucionet e rendit në këtë proces, nëse ajo do ta
ndërkombëtar, është plotësisht e mundur konsideronte vendin tonë një partner
që ato të kontribuojnë në krijimin e atraktiv, edhe pse jo strategjik, me
një rendi ndërkombëtar të drejtë e të të cilin mund të bashkëpunohet.
qëndrueshëm. Një diplomaci politike, ekonomike,
Për Shqipërinë, Bashkimi kulturore dhe publike energjike,
Europian është bërë prej kohësh që të mobilizonte resurset dhe
një partner strategjik shumë i asetet tona kombëtare më të mira,
rëndësishëm, madje jetik, edhe pse, mund të siguronte, brenda një kohe
njëlloj si në rastin e Shteteve të
relativisht të shkurtër, partneritetin
Bashkuara, ky partneritet, deri në
dhe mbështetjen aktive të këtij vendi
anëtarësimin eventual të vendit tonë
për anëtarësimin e Shqipërisë në
në BE, do të mbetet asimetrik dhe i
BE. Partneriteti dhe mbështetja e
njëanshëm. Sidoqoftë, për aq kohë sa
Gjermanisë në këtë process do të
Bashkimi Europian do të ekzistojë
kishin një ndikim shumë të madh
dhe do të ketë vullnetin politik të
edhe në aktorët e tjerë europianë.
zgjerohet me anëtarë të rinj, çdo
qeveri shqiptare do ta ketë prioritet të
politikës së saj të brendshme e të jashtme
Partnerët strategjikë të Shqipërisë
anëtarësimin në të.
në Ballkan dhe në Mesdhe
Që anëtarësimi i Shqipërisë në BE
të bëhej realitet, qeveria shqiptare
Kosova
kërkohet të angazhohet në mënyrë të
diferencuar në një diplomaci shumë
Ndër fqinjët tanë, Kosova duhet
më aktive se deri më sot me qeveritë
vlerësuar si partneri ynë strategjik
e atyre vendeve që kanë qenë dhe
i natyrshëm dhe kryesor. Kosova
janë skeptike e të pavendosura për
është binjaku demografik i Shqipërisë.
çështjen e anëtarësimit të vendit tonë
Kosova është vërtet një shtet i ri
dhe, sidomos, me qeveritë e vendeve
dhe me një peshë të vogël në rajon,
kryesore të BE-së, ndonjë prej të
madje i panjohur ende zyrtarisht
cilave do të duhej të vlerësohej e
nga dy fuqi prej Fuqive të Mëdha,
të trajtohej si partnere strategjike.
anëtare të përhershme të Këshillit
Ndërsa me Francën, me Britaninë
të Sigurimit të OKB-së (Kina dhe
e Madhe dhe me Hollandën mund
Rusia), nga pesë prej vendeve
37
Zbigniew Brzezinski, Second Chance, f. 187. anëtare të Bashkimit Europian

Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013 35

(Spanja, Sllovakia, Qipro, Greqia
dhe Rumania—dy të fundit vende të
rajonit tonë) dhe nga vetë Serbia, por
asnjë vend tjetër i rajonit nuk ka për
Shqipërinë atë rëndësi strategjike dhe
nuk përbën për interesat tona kombëtare
atë faktor mbështetës që ofron Kosova.
Historia dhe gjeografia kushtëzojnë
marrëdhënie të një lloji të veçantë midis
dy popujve dhe dy vendeve tona,
të ngjashme (edhe pse për arsye
të ndryshme) me marrëdhënien e
veçantë mes Shteteve të Bashkuara
dhe Britanisë së Madhe. Hapja e
kohëve të fundit në marrëdhëniet
mes Republikës së Shqipërisë
dhe Republikës së Kosovës duhet
çuar e zhvilluar më tej në të gjitha
drejtimet, për të shkuar eventualisht
drejt heqjes së të gjitha barrierave
që pengojnë shkëmbimet dhe
integrimin ekonomik, arsimor e
kulturor mes dy vendeve dhe dy
popujve tanë.
Që partneriteti strategjik mes
Shqipërisë dhe Kosovës të forcohet edhe
më shumë e të bëhet efektivisht më i
rëndësishëm për të dyja palët, janë
të domosdoshme njohja e mëtejshme
ndërkombëtare e sovranitetit të Kosovës
dhe anëtarësimi i saj në Organizatën
e Kombeve të Bashkuara. Beteja
diplomatike për të fituar njohjen e
Republikës së Kosovës nga dy të
tretat e vendeve anëtare të OKB-
së dhe nga të gjithë anëtarët e
Këshillit të Sigurimit është shumë e
rëndësishme.
Qeveria shqiptare mund t’u vijë
në ndihmë më shumë se deri më
sot përpjekjeve të lavdërueshme
të qeverisë së Kosovës në këtë
36
drejtim, përmes një diplomacie
më të përqendruar e më aktive,
veçanërisht me ato vende të
Bashkimit Europian që ende nuk e
kanë njohur pavarësinë e Kosovës
dhe, sidomos, me Rusinë dhe Kinën.
Edhe pse kjo detyrë duket shumë e
vështirë, ajo mund të mos jetë krejt e
pamundur. Për njohjen e Republikës
së Kosovës nga Greqia, Spanja,
Sllovakia, Rumania dhe Qipro mund
të shfrytëzohen më shumë e më mirë
marrëdhëniet tona dypalëshe me këto
vende dhe, sidomos, ndërmjetësimi
i qeverive të vendeve kryesore të BE-
së, sidomos i Gjermanisë, Francës
dhe Britanisë së Madhe. Kjo kërkon
intensifikimin, zgjerimin dhe
zhvillimin në një shkallë më të lartë
të marrëdhënieve dypalëshe të
Shqipërisë me këto vende, përmes
një angazhimi më të madh të
Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe,
veçanërisht, të ambasadave tona në
kryeqytetet e tyre.
Nuk është krejt e pamundur
që pavarësinë e Kosovës ta njohin
edhe Rusia e Kina. Kundërshtimi
i Moskës për të njohur pavarësinë
e Kosovës shpreh më shumë
luajalitetin e saj tradicional ndaj
Beogradit sesa është një politikë
pragmatiste. Veçanërisht pas
aneksimit prej saj të Krimesë, në
mars të këtij viti, nuk ka arsye të
mjaftueshme të besohet se Moska
i trembet realisht precedentit që
mund të krijojë pavarësia e Kosovës
për shkëputjen nga harta e sotme e
Rusisë e Çeçenisë dhe e republikave
të tjera myslimane të Kaukazit
Verior, si Dagestani, Kabardino-
Balkaria, Ingushetia, Karaçevo-
Academe
Çerkesia dhe Adigeja. Fati i këtyre
territoreve objektivisht nuk ka të
bëjë aspak me fatin e Kosovës dhe
rusët e dinë fare mirë këtë. Nuk
është e pamundur që, në një të
ardhme të afërt, Moska të adoptojë
një qëndrim realist bismarkian për
të mos hyrë më tej në konflikt me
Fuqitë e tjera të Mëdha thjesht
për shkak të Kosovës.38 Nga ana
tjetër, është gjithashtu e mundur që
Moska ta konsiderojë pavarësinë
e Kosovës si një precedent për të
justifikuar edhe më tej shkëputjen e
Abkazisë dhe të Osetisë Jugore nga
Gjeorgjia, në gusht të vitit 2008,
shkëputjen e Krimesë nga Ukraina
dhe aneksimin rus të saj në mars
të këtij viti, si edhe, eventualisht,
shkëputjen e plotë të Transnistrias
nga Moldavia (dhe ndoshta edhe
aneksimin) e kësaj republike nga Rusia,
duke krijuar një tjetër eksklavë
ruse me gjysmë milion banorë, si
Kaliningradi, midis territoreve
të Moldavisë e të Ukrainës. Nuk
do të duhej të kapeshim në befasi
nëse kjo do të ndodhte një ditë.
Edhe pse Rusisë nuk i nevojitet
“precedenti” i Kosovës, për të
justifikuar e legjitimuar politikën e
saj ndaj vendeve të të ashtuquajturit
Komunitet për Demokraci dhe për
të Drejtat e Kombeve (Community for
Democracy and Rights of Nations), ku
përfshihen Transnistria, Nagorno-
Karabaku, Abkazia dhe Osetia
Jugore, përpjekjet e diplomacisë
shqiptare dhe të partnerëve kryesorë
Fatos Tarifa & Peter Lucas, “The End of Balkan
38
History”, Policy Review (2007), 141: 66.
Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013
të vendit tonë për njohjen prej saj
të Kosovës duhen intensifikuar e
sofistikuar më tej.
Për sa i përket Pekinit, ne nuk
dimë se sa e shqetëson realisht
udhëheqjen e sotme kineze
eventualiteti i njohjes prej saj të
pavarësisë së Kosovës, për shkak
të precedentit që mund të ketë ky
veprim lidhur me të ardhmen e
Tibetit, të Xinjangut, të rajoneve
të largëta veriperëndimore të saj
të banuara nga ujgurët turkë,
ose të provincave të tjera me
tendenca separatiste. Sidoqoftë,
për shkak se Kina nuk ka interesa
të veçanta në Kosovë, Pekini, i cili
vazhdon t’i përmbahet politikës së
“buzëqeshjeve në shumë drejtime”,
mund të tregohej fleksibël dhe të
pranonte çfarëdo zgjidhjeje që do
të mund të arrihej nga anëtarët e
tjerë të përhershëm të Këshillit të
Sigurimit. Në fund të fundit, Kosova
nuk përbën një shqetësim global, i
cili të meritonte vëmendjen serioze
të Kinës si një fuqi globale. Kina,
nëse perifrazojmë një shprehje të
ish-kryeministrit britanik, Neville
Chamberlain, nuk do të rrezikonte
një përplasje me Perëndimin “për
popullin e një vendi të largët, për
të cilin di fare pak”. Si edhe në
raste të tjera, Pekini mund të mos
angazhohet në një rol aktiv në
çështjen e pranimit të Kosovës në
OKB, pasi ai nuk dëshiron të dëmtojë
sadopak marrëdhëniet shumë më të
rëndësishme me Shtetet e Bashkuara për
një çështje që nuk është esenciale dhe
drejtpërsëdrejti e lidhur me axhendën e
tij aziatike.
37
 Nga sa u tha më sipër, diplomacia
shqiptare lipset të argumentojë më
mirë se shqetësimi se gjoja njohja më
e gjerë e pavarësisë së Kosovës do t’i
destabilizonte Ballkanin ose territore
të tjera në skaje të ndryshme të
globit, është tejet i ekzagjeruar
dhe se përvoja e viteve të fundit në
Ballkan tregon se, përkundrazi, krijimi
dhe njohja e Republikës së Kosovës
e ka stabilizuar më tej këtë rajon.
Diplomatët shqiptarë mund dhe
duhet të argumentojnë më mirë se
Kosova është një rast unik; ai dallon
shumë nga rasti i baskëve dhe i
katalanëve në Spanjë, nga Qiproja
turke, nga Çeçenia, Nagorno-
Karabaku, Tibeti, Xinjangu apo
Mongolia e brendshme. Ashtu
sikurse është jo realiste dhe e gabuar
të aplikojmë koncepte ngushtësisht
sempliste në kontekste të ndryshme
kombëtare e rajonale, po ashtu është
jorealiste dhe e gabuar të përgjithësojmë
mbi situata të ndryshme që ekzistojnë në
kontekste të ndryshme gjeopolitike.
Italia
Ky vend, i cili është ndër të parët
shtete anëtare të Komunitetit
Europian dhe të NATO-s, si edhe
një ndër gjashtë vendet më të
industrializuara të globit, ka qenë
dhe mbetet një partner strategjik
shumë i rëndësishëm për Shqipërinë.
Ky partneritet strategjik mes
Shqipërisë dhe Italisë është pranuar
e formalizuar madje edhe përmes
dokumenteve zyrtare të të dy
shteteve. Ai është zhvilluar ndër
38
vite në mënyrë konkrete në rrafshin
politik (përmes mbështetjes së
ndërsjellë të axhendave politike dhe
shkëmbimeve intensive të vizitave
të personaliteteve më të larta të
të dy vendeve tona), në rrafshin
ekonomik (përmes investimeve
italiane në sektorë të ndryshëm të
ekonomisë shqiptare), në rrafshin
njerëzor (për shkak të një numri të
konsiderueshëm shqiptarësh që
jetojnë, punojnë ose shkollohen në
Itali), si edhe në atë kulturor (për
shkak të marrëdhënieve të afërta e të
shkëmbimeve të shpeshta në shumë
fusha të kulturës e të artit). Italia ka
qenë dhe mbetet jo vetëm një ndër
investitorët kryesorë në ekonominë
shqiptare, por edhe mbështetësi
kryesor i përpjekjeve për anëtarësimin
e vendit tonë në Bashkimin Europian.
Ekzistojnë të gjitha mundësitë që
marrëdhëniet ndërshtetërore dhe
partneriteti strategjik, i cili është
real, më këtë vend të zgjerohen e të
zhvillohen më tej në të ardhmen.
Turqia
Ky vend demokratik është shumë
i rëndësishëm, jo vetëm për
Shqipërinë, por edhe për rajonin e
Ballkanit, për rajonin më të gjerë
të Lindjes së Mesme dhe, sidomos,
të Azisë Qendrore (i cili, sipas
Brzezinskit, mund të bëhet “Ballkani
i nesërm global”), si edhe për vetë
Bashkimin Europian. Edhe pse
një vend me të cilin Shqipëria nuk
ndan as kufirin e saj tokësor dhe as
kufirin detar, Turqia është një vend
mesdhetar dhe një vend ballkanik.
Academe
Proksimiteti gjeografik e bën Turqinë
një partner veçanërisht të rëndësishëm
për vendin tonë, madje një partner
strategjik.
Me popullsinë e saj 74-milionëshe
dhe shumë të re në moshë (dy të
tretat e së cilës janë nën 35 vjeç;
në fund të këtij dhjetëvjeçari ky
vend do të ketë një popullsi më të
madhe sesa Gjermania, ndërsa në
mes të këtij shekulli popullsia e tij
do të jetë më e madhe se popullsia
e Francës dhe e Anglisë, të marra
së bashku), me tregun e saj (një
ndër dhjetë tregjet më dinamike në
kohën e sotme), me shkallën e lartë
të rritjes së saj ekonomike (një ndër
ekonomitë që do të njohë rritjen më
të madhe në 50 vitet e ardhshme,
sipas një raporti të kohëve të
fundit të OECD-së), me sistemin
e saj demokratik, me ushtrinë më
të madhe (pas Amerikës) ndër të
gjitha vendet anëtare të NATO-s, me
pozitën gjeografike dhe influencën
e saj shumë të madhe në rajonin
e Lindjes së Mesme dhe në Azinë
Qendrore, Turqia është një vend
që meriton një vëmendje shumë më
të madhe se deri më sot nga politika
shqiptare. Kryeministri britanik,
David Camerun, është shprehur,
madje, se pranimi i Turqisë në BE
do ta forconte edhe vetë Bashkimin
Europian, do t’i jepte BE-së një peshë
më të madhe gjeopolitike dhe një rol
më të rëndësishëm në politikën globale.
Një Bashkim Europian me Turqinë,
sipas kryeministrit Cameron, do të
ishte “jo më i dobët, por më i fortë,
jo më i pasigurt, por më i sigurt, jo
Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013
më i varfër, por më i pasur”.39
Përveç Bashkimit Europian, Turqia
është një vend shumë i rëndësishëm për
Shtetet e Bashkuara, për Rusinë dhe për
Kinën. Dhe nëse ky vend mesdhetar,
me një këmbë në Ballkan, është kaq i
rëndësishëm për fuqitë më të mëdha
të globit, ai duhet të konsiderohet si
shumë i rëndësishëm për një vend të
vogël si Shqipëria. Arsyeja dhe përvoja
historike e këtyre 70-80 viteve të
fundit na bindin se marrëdhëniet me
Turqinë janë shumë të rëndësishme
për vendin tonë dhe se partneriteti
me të duhet të jetë i një rëndësie
strategjike, njëlloj (edhe pse për
arsye të ndryshme), si partneriteti
me fqinjët tanë, Italinë dhe Greqinë.
Partnerët ballkanikë të Shqipërisë
Greqia
Greqia është dhe do të jetë
gjithmonë fqinji ynë jugor. Ky është
një realitet gjeopolitik nga i cili ne
s’mund “të shpëtojmë” dot. Ne do
të dëshironim shumë që Greqia të
ishte ekonomikisht më e zhvilluar,
të mos kishte pësuar krizën e rëndë
financiare (e cila vazhdon), që
marrëdhëniet me këtë vend të mos
kishin njohur ulje-ngritjet që kemi
parë deri më sot, që politika e saj në
rajon të ishte më konstruktive (duke
mos refuzuar njohjen e pavarësisë
së Kosovës, duke mos e mbajtur
Maqedoninë peng të emrit të saj
Shih “Cameron ‘Angry’ at Delays in Turkey’s EU
39
Membership Talks”, Israel News (27 July 2010).
39
për 20 vjet me radhë dhe duke
mos e penguar anëtarësimin e saj
në NATO), që pesha e saj në BE të
ishte më e madhe. Por Greqia nuk
është ky vend, siç dëshmojnë, veç të
tjerash, edhe mosnjohja zyrtarisht
prej saj e kufijve tokësorë të vitit
1913 me Shqipërinë, mbajtja në
fuqi formalisht e ligjit të luftës,
mosrespektimi i të drejtave
pronësore të popullsisë çame, etj.
Ndër kriteret, ose faktorët që
kushtëzojnë partneritetin strategjik
mes dy shteteve janë reciprociteti
dhe pritshmëria e ekskluzivitetit. Ne
dëshirojmë ta konsiderojmë Greqinë
si partnerin tonë strategjik, por a
është Shqipëria një partner strategjik
për Greqinë? Në dijeninë time, nuk
ekziston ndonjë dokument i qeverisë
greke, në të cilin Shqipëria të jetë
cilësuar si një partner strategjik i saj.
Partneritetet strategjike mundet të
krijohen vetëm nëse—dhe pasi—dy
vende (a) identifikojnë interesa të
përbashkëta mes tyre, (b) bien dakord
dhe (c) kanë reciprokisht vullnetin për
t’i realizuar ato.40
Proksimiteti gjeografik, ose
të qenit fqinjë, nuk do të thotë
domosdoshmërisht se dy vende fqinjë
janë edhe partnerë strategjikë për njëri-
tjetrin. Shumë herë, vendet fqinje
kanë qenë dhe janë jo partnerë
strategjikë, por rivalë strategjikë të
njëri-tjetrit. Në këtë kuptim, politika
e fqinjësisë së mirë dhe partneriteti
strategjik janë dy koncepte dhe dy
realitete të ndryshme. Fjala vjen,
Gjermania dhe Franca, Rusia dhe
40
Biscop & Renard, “The EU’s Strategic
Partnerships with the BRIC” (2009).
40
Kina, kjo e fundit dhe Japonia,
Kina dhe India, Irani dhe Iraku
etj., duke qenë vende fqinjë të
njëri-tjetrit, kanë qenë historikisht
rivalë strategjikë për njëri-tjetrin.
Greqia dhe Shqipëria nuk janë rivalë
strategjikë të njëri-tjetrit, por këto dy
vende, objektivisht dhe subjektivisht,
nuk janë, sot për sot, as partnerë
strategjikë, edhe pse thuajse çdo
shqiptar në këto 24 vitet e fundit e
ka konsideruar Greqinë një partner
të tillë. Potencialisht, Greqia mund
të bëhet një partner strategjik për
vendin tonë, nëse ajo, siç kemi
vënë në dukje edhe më sipër,
ndryshon disa prej qëndrimeve të
saj të derisotme në marrëdhëniet
me vendin tonë dhe e vlerëson
Shqipërinë, reciprokisht, një partner
strategjik të saj.
Serbia
Dikur Serbia ka qenë jo vetëm qendra
gjeografike dhe politike e Ballkanit, por
edhe arsyeja metafizike e tragjedisë
së popujve të këtij rajoni.41 Serbia e
sotme është një tjetër Serbi. Ideja
mbi “Serbinë e Madhe” dhe politikat
që i shërbenin asaj tashmë janë bërë
përfundimisht pjesë e analeve të
historisë. Për Serbinë sot ka vetëm një
alternativë realiste: të pranojë situatën
e re gjeopolitike në Ballkan dhe të krijojë
një vend të ri për popullin e saj në
këtë rajon të transformuar. Është në
interes të vetë Serbisë që të pranojë
41
Fatos Tarifa, The Balkans: A Mission neither
Accomplished nor Impossible (The Hague: Smiet, 2002),
f. 20.
Academe
se Kosova është përfundimisht
e humbur për të dhe zyrtarisht
ta njohë atë si një shtet sovran e
të pavarur. Ky koncept, madje,
nuk është i huaj as për një pjesë
të politikanëve të moderuar dhe
të qytetarëve të zakonshëm serbë.
Shumë prej tyre shprehen privatisht
se shpallja e pavarësisë së Kosovës
ishte e pashmangshme dhe se
Beogradi duhet të mësohet të jetojë
me këtë realitet.
Sado politikisht e vështirë të
jetë kjo perspektivë për Beogradin,
herët ose vonë, udhëheqësit serbë
do ta kuptojnë se ata nuk duhet të
vazhdojnë ta mbajnë të ardhmen
e Serbisë peng të fantazmave
mesjetare apo të një të kaluare të
imagjinuar, duke pretenduar se
Kosova është “Jeruzalemi i Serbisë”.
Në vend që të vazhdojnë të përdorin
një retorikë nacionaliste ekstreme
dhe demagogji, të cilat do ta mbanin
Serbinë edhe më tej larg Europës
së Bashkuar, udhëheqësit e sotëm
të Beogradit lipset të fokusohen
në ato çështje që e afrojnë atë
me Bashkimin Europian dhe e
integrojnë në të.
Dialogu i gjatë dhe i vështirë
mes Prishtinës e Beogradit dhe
Marrëveshja e Brukselit, e arritur
mes tyre me ndërmjetësinë e
Përfaqësuesit të Lartë për Çështjet e
Jashtme dhe Politikën e Sigurisë të
Bashkimit Europian, znj. Catherine
Ashton, më 19 prill 2013, janë
një tregues domethënës se me
qarqet e moderuara të politikës serbe
mund të bashkëpunohet dhe se, pas
anëtarësimit të një pjese të vendeve
Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013
të rajonit tonë në NATO dhe në
BE, për të gjitha vendet tona është
hapur një perspektivë e re, pa
precedent në historinë e mëparshme
të këtij rajoni, për bashkëpunim, për
zhvillim të mëtejshëm ekonomik
dhe për forcimin e paqes e të
sigurisë kolektive. Nëse huazojmë
fjalët e znj. Ashton, Marrëveshja
e Brukselit është “një hap më larg
nga e kaluara dhe një hap më pranë
Europës”.
Në dobi të zgjidhjes
përfundimtare të konflikteve e të
mosmarrëveshjeve mes Beogradit
dhe Prishtinës, të njohjes zyrtare
të Republikës së Kosovës nga ana
e Serbisë, të zgjerimit e të thellimit
të bashkëpunimit dypalësh me
Serbinë, si edhe të zgjerimit të
bashkëpunimit rajonal e të forcimit
të paqes e të sigurisë në rajon,
qeveria shqiptare është e interesuar
të zhvillojë marrëdhënie korrekte
e miqësore me Beogradin, si
edhe ta mbështesë (në mënyrë të
kushtëzuar—lidhur me Kosovën)
anëtarësimin eventual të Serbisë në
NATO.
Maqedonia
Si fqinji ynë lindor dhe si një vend,
në territorin e të cilit jeton një
komunitet etnik shqiptar shumë
i madh (mbi gjysmë milion),
Maqedonia është një partner i
rëndësishëm për vendin tonë, por
jo një partner strategjik, për shkak
të peshës që zë dhe të potencialeve
të saj në shkallë rajonale. Sidoqoftë,
41
është me rëndësi të veçantë që
marrëdhëniet ndërshtetërore, si edhe
ato ekonomike, njerëzore e kulturore
mes Shqipërisë dhe Maqedonisë të
zgjerohen e të zhvillohen më tej, për
të krijuar e ruajtur një realitet paqësor
dhe një frymë bashkëpunimi e miqësie
midis dy vendeve dhe dy popujve
tanë. Kjo bëhet edhe më imperative
nëse mbajmë parasysh se, me
ndryshimin e raporteve demografike
në favor të shqiptarëve, tensionet
mes popullsive etnike maqedonase
e shqiptare mund të rriten dhe
agravimi i marrëdhënieve mes tyre
mund të ketë pasoja destruktive për
Maqedoninë, si edhe pasoja jo të
vogla për vetë rajonin tonë.
Si deri më sot—dhe siç
është parashkruar në “Kartën e
Adriatikut”, qysh nga nënshkrimi
i saj, në Tiranë, në vitin 2003—
Shqipëria duhet ta mbështesë fort
anëtarësimin e Maqedonisë në NATO
dhe të bashkëpunojë me qeverinë
maqedonase për të siguruar
anëtarësimin e dy vendeve
tona në Bashkimin Europian.
Kjo nënkupton, domosdo, një
dialog konstruktiv të vazhdueshëm
mes qeverive të të dy vendeve
për të zgjidhur të gjitha çështjet
e rëndësishme që shqetësojnë
marrëdhëniet ndëretnike mes
maqedonasve dhe shqiptarëve në
Maqedoni.
Mali i Zi
Shqipëria është e interesuar dhe
ka çdo mundësi për të ruajtur e
42
zhvilluar marrëdhënie shumë të mira
fqinjësie me Malin e Zi, në çdo
fushë të veprimtarisë shtetërore e
shoqërore. Kufiri shqiptaro-malazez
gjerësisht i hapur e ka bërë këtë
republikë të vogël të Adriatikut
një destinacion tepër atraktiv për
një numër gjithnjë e më të madh
shtetasish shqiptarë, si edhe për
një numër të madh shqiptarësh
emigrantë në Europë. Ndonëse
shkëmbimet tregtare e kulturore
me Malin e Zi janë të pakta, është
me rëndësi që marrëdhëniet
ndërshtetërore mes dy vendeve
tona të mbeten miqësore e të
zhvillohen më tej, duke i shërbyer
edhe mbrojtjes së të drejtave dhe
përmirësimit të statusit të popullsisë
shqiptare që jeton në atë vend.
Për Shqipërinë, anëtarësimi
eventual i Malit të Zi në BE duhet
konsideruar një zhvillim shumë
pozitiv, pasi ai e sjell Bashkimin
Europian në kufirin verior të vendit
tonë. Ashtu si edhe në rastin e
Serbisë, qeveria shqiptare duhet ta
mbështesë anëtarësimin eventual
të Malit të Zi në NATO, sepse kjo i
shërben edhe më shumë forcimit të
sigurisë e të paqes në rajonin tonë.
Kroacia dhe Sllovenia
Këto dy vende, edhe pse nuk
janë fqinjët tanë imediatë, janë të
rëndësishëm për vendin tonë dhe
për Kosovën në konstelacionin
politik të Ballkanit, si edhe për
marrëdhëniet e Shqipërisë e të
Kosovës me Bashkimin Europian.
Academe
 Marrëdhëniet ndërshtetërore me
këto dy vende janë shumë korrekte e
miqësore, por ato nuk e justifikojnë
shkallën e ulët të shkëmbimeve
tregtare e kulturore të vendit tonë
me to. Zgjerimi dhe intensifikimi
në fusha me interes reciprok i
Vol. 2, No. 2 – Vjeshtë / Autumn 2013
View publication stats
marrëdhënieve dhe i shkëmbimeve
me këto dy vende demokratike
të konsoliduara të Ballkanit
Perëndimor, ashtu si edhe me Malin
e Zi, do t'i shërbenin krijimit të
një zone të zhvilluar e të sigurt në
bregdetin perëndimor të Adriatikut.
43