1
NOLI ME TANGERE Tenyente Guevarre: Tumigil kayo (bulyaw) Bawiin niyo
Inihanda ni Bb. Joyce Anne R. Cerbo
Sinipi sa aklat na Pluma
TAGPO 1 (Kabanata 1 Ang salu-salo)
Tagpuan: TAHANAN NI KAPITAN TIAGO
Narrator: (Palakad-lakad at nag-iisip si Kapitan Tiago sa
kanyag tahanan:)
Kapitan Tyago: Mag-iimbita ako sa siyang hapunan.
(CLOSE CURTAIN)
Narrator: Mabilis na kumalat ang balita sa buong
binondo nag-usap-usap ang mga mamamaya tungkol sa
gaganaping hapuna. Sinasalubong ni Tiya Isabel ang mga
panauhin. Hiwalay ang mga lalaki at babae gaya ng
nakagawian sa simbahang pangkatoliko noon.
May maririnig na nabagsak kaya’t aalis sa pagsalubong
sa mga bisita.
(OPEN SESAME)
Tiya Isabel: Mga walang ingat hintay kayo riyan.
(Pupuntahan ang lugar)
Padre Sibyla: (tatawa ng malakas)
Padre Damaso: Maniwala kayo sa akin, Ibang-iba ang
pamahalaan sa Madrid kaysa sa paninirahan sa Pilipinas.
Hinog na ako sa karanasan kilalang kilala ko na ang mga
Indio. Sanay na akong kumain ng saging at kanin.
Pagdating ko palang dito ay idinestino agad ako sa maliit
na bayan. Nagustuhan nila akong maigi kaya nagiyakan
ang mga babae nung mailipat ako sa malaking bayan.
Lalaking mapula ang buhok: Ngunit ito’y katunayan
lamang ng…
Padre Damaso: Teka teka! Dalawampung taon akong
tumigil sa San Diego kailan lang ako umalis doon”
(mapapaisip) Sobra sobra ang dalawampung taon para
makilala ang bayan. (Iinom saka tatalikuran ang mga
kausap)
Lalaking mapulang buhok: (Magtatakang titingnan si
Damaso)
Padre Damaso: (Napasuntok sa upuan)
May relihiyon ba malaya ba ang mga pari?
Tenyente Guevarra: Anong ibig niyong sabihin
reverencia?
Padre Damaso: Kinukunsinti ng gobyerno ang mga
ereheng kumakalaban sa Diyos.
Tenyete Guevarra: (Kunot ang noong bahagyang
mapapatayo) (Pasigaw na sasabihin)
Tenyete Guevarra: Padre!
Padre Damaso: Sasabihin ko ang nais kong sabihin! (mas
malakas ang boses). (Lalapit sa tenyente) Kapag may isang
pari ang may gustong magpahukay ng bangkay kahit hari
ay walang magagawa.
ang lahat ng inyong sinabi, kundi makararating ito sa
kamahalan bukas na bukas din!
Padre Sibyla: Mga Ginoo! Iwasan nating makapagbigkas
ng ikasasama ng loob ng isa’t isa nang wala namang
dahilan.
(Tinalikuran ng Tenyente ang pransiskano umalis ang
tenyente at lumipat ng ibang grupo)
Padre Sibyla: Dinaramdam ko na nabuksan ang paksang
ito. (MAlungkot na sabi ng pari)
(CLOSE CURTAIN)
TAGPO 2:
Kabanata 2: SI CRISOSTOMO IBARRA
Tauhan: Kapitan Tyago, Crisostomo, Tenyente Guevarra,
Kapitan Tinong, kababaihan at kalalakihan
(OPEN SESAME)
Narrator: Darating si Kapitan Tyago nahawak ang kamay
ng isang nakapangluksang binata (Crisostomo)
Padre Damaso: (Napatutulala sa makikitang pagdating ng
isang bisita)
Kapitan Tyago: (Hahalik sa kamay ng dalawang pari at
magalang na babati)
Kapitan Tyago: Magandang gabi po sa inyo mga ginoo.
Padre Sibyla: (Aalisin ang salamin at sisipatin ang binata)
Kapitan Tyago: Siya po si Crisostomo Ibarra, anak ng
namatay kong kaibigan. Kararating lamang niya mula sa
Europa at sinalubong ko siya.
(nahanga ang lahat ng marinig ang pangalan ng binata)
Crisostomo: Ah! Sila ang mga kura sa ating bayan. Matalik
na kaibigan ng aking ama si Padre Damaso. (Iaabot ang
kamay sa pari)
(Magtitinginan ang lahat kay Padre Damaso)
Padre Damaso: Hindi ka nagkakamali, ngunit kailan man
ay hindi ko naging matalik na kaibigan ang ama mo.
(iuurong ni Crisostomo ang kamay na iniabot sa pari,
magtataka, tumalikod para harapin ang tenyente)
Tenyente: Kayo nga ba ang anak ni Don Rafael Ibarra?
Crisostomo: (Yumukod sa tenyente)
Tenyente Guevarra: Maligayang Pagdating! Sana’y higit
kayong mapalad kaysa sa inyong ama. Nakausap ko ang
inyong ama at masasabi kong napakarangal niya.
(tititigan ni Damaso ang tenyente)
Crisostomo: Ginoo. Dahil sa papuri ninyo sa aking ama ay
nawala ang alinlangan ko tungkol sa mga bagay-bagay na
hindi ko naliliwanagan.
(Napaluha ang tenyente, tumalikod at lumakad
papalayo)
(Ipakikilala ni Crisostomo ang kanyang sarili sa mga
panauhin)
Crisostomo: Juan Crisostomo Ibarra y Magsalin
Kapitan Tinong: G. Ibarra, Nais ko po kayong makilala.
Kaibigan ko si Kapitan Tyago at nakilala ko ang inyong
ama. Ako si Kapitan Tinong taga Tondo. Maaari po ba
namin kayong makasalo sa tanghalian bukas?
2
Crisostomo: Salamat. Ngunit pupunta po ako sa San Diego
bukas.
Kapitan Tinong. Sayang. Matagal naming inantay akong
iyong pagbabalik.
Tauhan: Nakahanda na ang hapunan.
(CLOSE CURTAIN)
TAGPO 3
Kabatanat : 3 SA HAPUNAN
Tagpuan: Sa hapag kainan
Tauhan: Padre Damaso, Sibyla, tenyente, Victirona,
Crisostomo, Kapitan Tyago,
NARRATOR: (Masayang lalapit si Padre Sibyla sa mesa, inis
naman si Damaso at sinisipa ang nakaharang na mga
upuan, tahimik naman ang tenyente. Inis naman si Donya
Victorina dahil sa pagkakatapak ng tenyente sa kanyang
bestida)
(OPEN SESAME)
Donya Victorina: Ano ba wala ba kayong mata?
Tenyete: Meron Ginang. Dalawang malinaw pa sa mata
niyo. Kaya lamang ay nakatingin ako sa kulot ninyong
buhok.
(Lalapit sa kabisera ang dalawang prayle)
Padre Sibyla: Para sa inyo ito Padre Damaso.
Padre Damaso: Para sa inyo Padre Sibyla!
Padre Sibyla: Kayo ang dati nang kakilala sa bahay na ito..
kompesor ng may bahay.
Padre Damaso: Hindi po kayo ang kura ng pook na ito.
Padre Sibyla: Yamang inutos niyo ay susunod ako.
Padre Damaso: Hindi ko ipinag-utos sa inyo.
(Papaupo na si Padre Sibyla nang magtama ang tingin
nila ng tenyente.)
Padre Sibyla: Ginoong tenyente, nasa lipunan tayo at
wala sa simbahan, kaya ang upuang ito ay para sa inyo.
(Nakatingin lamang si Kapitan Tyago sa mga pangyayari)
Crisostomo: Hindi niyo po ba kayo makikisalo sa amin,
Don Satiago?
Kapitan Tyago: Si Luculo ay hindi kumakain sa bahay ni
Luculo. Aba’y wag kayong titindig. Alalahanin ninyong ang
handaang ito ay bilang pasasalamat sa Mahal na Birhen
dahil sa inyong pagdating
Ginoong Laruja: Ilang taon kayong hindi nakauwi?
Crisostomo: Pitong taon.
Ginoong Laruja: Maaaring nalimot na ninyo ang Pilipinas!
Crisostomo: Malayo pong mangyari. Mistulang isang
dayuhan na ni hindi nakaalam kung kailan at kung
paanong namatay ang aking ama!
Tenyente: A ganoon pala.
Donya Victorina: Saan naman kayo naroon at hindi ninyo
nabatid?
Crisostomo: Sa Alemanya.
(CLOSE CURTAIN)
TAGPO 4: Kabatana 4 Erehe at Pilibustero
Tagpuan: sa kalye anloague
NARRATOR: (Marahan ng naglalakad si Ibarra)
( OPEN SESAME)
Tenyente Guevarra: Mag-ingat kayo binata! (ipapatong
ang kamay sa balikat ni Crisostomo.) Maging aral sana sa
inyo ang sinapit ng iyong ama.
Crisostomo: Ipagpatawad ninyo, palagay ko’y labis na
napamahal sa inyo ang akong ama. Masasabi ba ninyo
kung ano ang kanyang sinapit?
Tenyente? Hindi pa ba ninyo alam? (nagtataka)
Crisostomo: Nagtanong na ko kay Kapitan Tyago ngunit
nangakong bukas pa niya sasabihin. Nalalaman po ba
ninyo?
Tenyente: opo. Namatay siya sa bilangguan.. at alam ito
ng lahat.
Crisostomo: Sa bilangguan?
Tenyente: Nagtataka ako kung paanong hindi ninyo
nalalaman?
Crisostomo: Sa huling sulat nila sa akin, may isang taon
na ang nakalipas. Sinabing wag akong mag-alala kung
hindi sila nakasusulat sa akin at ipagpatuloy ko lamang
ang aking pag-aaral.
Tenyente: Sumama kayo sa akin. Pupunta ako sa kuwartel
at ikukwento ko sa inyo sa daan. ( CLOSE CURTAIN)
(pagsasadula ng kwentang ng pagkamatay ni Don Rafael)
NARRATOR: Noong araw na iyon ay nag tatalo si Padre
Damaso at Don Rafael. Hinalugluog ni Damaso at
guwardia ang tahanan ni Don Rafael. At kinuha ang mga
pulpit. Ngunit May isang lalaking taga kolekta ng buwis
ang inaasar ng mga bata, kaya nagalit ang lalaki at
papaluin ng baston. Kaya natumba ang bata at sisipain
naman ng lalaki. Nung oras nayon ay dumaan si Don
Rafael at pipigilan ang kolektor. Ngunit ang kolektor ay
nanlaban sa pagpigil ni don Rafael, kaya hindi sadyang
natulak ni Don Rafel ang kolektor at ang ulo nito ay
tumama sa bato na ikinamatay Ng kolektor. Kaya hinuli ng
mga guwardya si Don Rafael para ikulong. At itoy
magkakasakit sa kulungan at maging sanhi ng
pagkamatay.
(OPEN SESAME)
Tenyente: Alamin mo din kay Kapitan Tyago ang iba pa.
Paalam na.
(Aanataying makapasok ang tenyente sa kuwartel saka
tatalikod. (CLOSE CURTAIN)
TAGPO 5: Kabanata 7
Tagpuan: Sa tahanan ni Kapitang Tyago
NARRATOR: (inaabangan ni Maria Clara ang karwaheng
humihinto sa tapat ng kanilang tahanan)
(OPEN SESAME)
Kapitan Tyago: Maria! Palagay ko’y tama ang payo ng
doktor na magbakasyon ka muna sa probinsya
namumutla ka at kailangan ng sariwang hangin. Saan mo
ba nais? Sa malabon o sa San Diego?
Tiya Isabel: Pinsan, Palagay ko mas makabubuti kay
Maria na sa San Diego magkabakasyon. Maganda ang
bahay doon at saka nalalapit na ang pista.
(Matutuwa si Maria na muntik na mapayakap sa Tiya)
Kapitan Tyago: Tama ka, Aba si Don Crisostomo!
(mabibigla si Maria Clara at mabibitawan ang tinatahi)
(Aakayin ni Tiya Isabel ni Maria Clara) (Magkakatinginan
si Maria at Crisostomo sabay mapapangiti)
Magtutungo sa balkonahe…
3
Tiya Isabel: Mabuti ngang diyan kayo mag-usap sa
nakikita ng kapitbahay.
Maria Clara: Lagi mo ba akong naalala? Kahit minsan ba
ay hindi mo ako nalimot sa ibang bansa?
Crisostomo: Maaari ba kitang malimot? (tititig kay Maria)
Paano ko tatalikuran ang isang sumpa?
Paano kita malilimot? Kasama kong lagi ang iyong alaala
at siyang naglilitas sa akin sa lahat ng panganib sa
paglalakbay.
(Ngumiti si Maria Clara)
(Bubuksan ni Crisostomo ang pitaka at ilalabas ang
tuyong dahon ng sambong)
(may dinukot din si Maria sa kanyang damit)
Maria Clara: Sus yan ay isang sulat lamang ng
pamamaalam.
Crisostomo: yan ba ang sulat ko sa iyo ng umalis ako?
Maria Clara: mayroon ka pabang ibang sulat sa akin?
Crisostomo: Maaari ko bang malaman ang nakasulat
riyan?
Maria Clara: Puros kasinungalingan.
MaKinig ka at babasahin ko.
(magtataka si Crisostomo)
Maria Clara: Bakit?
Crisostomo: Kailangan kong umuwi ngayon sa aking
bayan, bukas ay araw ng mga patay.
Maria Clara: Sige na. Hindi kita pipigilan. (CLOSE
CURTAIN)
TAGPO 6: Todos los Santos
NARRATOR: may dalawang sepulturero na abala sa
kanilang ginagawa sa isang gabing madilim at sinabayan
pa ng malakas na buhos ng ulan)
(OPEN SESAME)
Sepulturero 1: Mabuti yata ay sa ibang lugar na tayo
maghukay, sariwa pa ang bangkay rito!
Sepulturero 2: Pareho kahit saan.
Sepulturero 1: Hindi ko to matatagalan ito! May dugo pa
ang nahukay mong buto at ang buhok!
Sepulturero 2: napakaselan mo naman. Pano pala kung
ikaw pa ang pinaghukay na tulad ng isang bangkay na
dalawampung araw pa lamang nalilibing at gabi, umuulan
namatay pa ang ilaw ko. (kikilabutan ang isa)
Sepulturero 2: Bakit mo naman hinukay?
Sepulturero 1: Anong pakialam ko, basta iniutos lang sa
akin.
Sepulturero 2: Sinong nag-utos?
(tititig ang sepulturero sa kausap)
Sepulturero 1: Iniutos sa akin ng kurang malaki.
Sepulturero 2: Anong ginawa mo sa bangkay?
Sepulturero 1: Itinapon ko sa ilog. ( CLOSE CURTAIN)
------------------------------------------------------------------
TAGPO 7: Babala ng Unos
NARRATOR:(sa sementeryo ay darating si Crisostomo
kasama ang isang utusan) ( OPEN SESAME)
Utusan: Nagkasakit po ako at naging abala kaya hindi ko
nabalikan kaagad. Doon po nakalibing sa likod ng
malaking krus.
(nakikitang hukay na ang lupa)
Utusan: Dito nga kaya?? Ahh doon po ata??
Ang tanda ko ay may malaking bato sa ibabaw ng hukay.
(tatanungin ang tagapaglibing)(mapapakamot sa ulo ang
tagapalibing)
Tagapaglibing: Sinunog ko na po ang krus.
Utusan: Bakit niyo naman sinunog?
Tagapaglibing: Utos po ng kurang malaki.
Crisostomo: Sinong kura!
Tagapaglibing: yun pong namamalong kura, si Padre
Garrote.
Crisostomo: Kahit ang libing ituro niyo sa amin.
Tagapaglibing: Wala na po ang libing na iyon. Matagal na
pong ipinahukay ng malaking kura ang libing, ipinalipat sa
libingan ng mga instik.
Ngunit malakas po ang ulan noong gabing iyon kayat…
(Hahawakan ni Crisostomo ng mahigpit ang balikat ng
tagapaglibing)
Tagapaglibing: Wag kayong magalit sa akin, hindi ko
inilipat sa libingan ng mga instik ang patay, naisip kong
mas maigi na ipaanod sa ilog kaysa mailipat sa libingan ng
mga instik. (CLOSE CURTAIN)
NARRATOR: (nagmamadaling lumakad si Crisostomo
paalis At Sinugod ni Crisostomo si Padre Salvi)
(OPEN SESAME)
Crisostomo: Anong ginawa mo sa aking ama?
(nabigla si Padre Salvi)
P. Salvi: Wala akong ginagawa ano man sa iyong ama!
Crisostomo: Anong wala! (hahawakan sa balikat at
ididiin hanggang mapaluhod ang Padre)
PadreSalvi: Hindi ako natitiyak kong ang sinasabi mo ay si
Padre Damaso (CLOSE CURTAIN)
TAGPO 8 (Musika)
NARRATOR; (Naglalakad si Pilosopo Tasyo hanggang
makarating ito sa simbahan)
( OPEN SESAME)
Kapitan: Masaya ka ata ngayon?
Tasyo: Totoo po kapitan… masaya ako pagkat mayroon
akong hinihintay.
Kapitan: Hinihintay na ano?
Tasyo: Ang unos.
Kapitan: Maliligo ba kayo? Ano po iyon?
Tasyo: Kidlat na papatay ng mga tao ay susunod ng mga
bahay.
Kapitan: Susmaryosep!
Tasyo: Tayo na mga bata. Ipinaghanda kayo ng inyong ina
ng pangkurang hapunan.
Bata 1: Ayaw po kaming pauwiin ng sakristan mayor
mamaya pa daw pong alas otso ng gabi kami maaaring
umuwi. ( CLOSE CURTAIN)
TAGPO 9: ANG MGA SAKRISTAN
NARRATOR: (tinutugtog ng mga sakristan ang kampana)
Crispin: Ganito nalang ba tayo palagi kuya?
Sana bukas ay magkasakit na lang ako para alagaan
nalang ako ni nanay. Hindi narin ako mapapalo.
4
(Darating ang sakristan mayor)
S. Mayor: Magmumulta ka ng kalahati Basilio, mali ang
pagpapatugtog mo ng kampana! Ikaw naman Crispin
maiwan ka dito hanggang mailabas mo ang ninakaw mong
pera!
Basilio: Pinayagan niyo na po kaming umuwi. Hinihintay
na po kami ng aming ina.
S.MAyor: Alas diyes kana uuwi Basilio!
Basilio: Pero bawal na pong maglakad sa labas ng
ganoong oras?
S.mayor: Sino kang mag-uutos saken?
(hahawakan sa kamay si Crispin at akmang kakaladkarin)
Hahatakin ng sakritan mayor si Crispin
Crispin: (Iiyak ng malakas) Huwag mo kong iwan kuyaaa!
(Matutulala si Basilio ng saglit at saka tatakbo papalayo)
(CLOSE CURTAIN)
TAGPO 10 - Si Sisa
(OPEN CURTAIN)
Sisa: Hindi mo na ba hihintayin ang mga anak mo?
Sabi ni Pilosopo Tasyo ay marunong ng bumasa si
Crispin… saka baka makasweldo na si Basilio.
Pedro: Aba edi ipagtira mo ako ng piso! (sabay
alis)(maluluha si Sisa at agad na papahirin)
Sisa: Tiyak na masarap ang kain nila pagdating. (Liligpitin
ang kinainan ng asawa.)
Mula sa labas ng bahay….
Basilio: Buksan niyo ang pinto!! Nanay!!
(mabibigla si Sisa)(pagbukas ng pinto ay malulugmok ang
anak sa bisig ni Sisa.)
Sisa: Mga anak ko!
Basilio: Huwag ho kayong mag-alala nanay, nasa
kumbento po si Crispin.
Sisa: Naiwan sa kumbento? Bakit siya naiawan?
Basilio: Kinuha po siya ng Sakristan Mayor dahil
pinagbintangan po nilang nagnakaw si Crispin. Ayaw pa
rin akong pauwiin ngunit sa takot na ako’y abutan ng alas
diyes at mahuli ng guwardiya sibil ay tumakas ako.
Sisa: Mahabaging Diyos! Iligtas niyo ang aking anak. Si
Crispin,ang mabait kong si Crispin ay pinagbintangan
nilang magnanakaw,kawawa naman ang aking bunso.
Basilio: Huwag na kayong magalala inay,hindi naman nila
sinasaktan si Crispin.
Sisa: Kumain ka na muna anak. Ngunit ito na lamang ang
natira ng iyong ama.
Basilio: Umuwi dito si tatay? At umalis agad? Nay ano
kaya kung tayo na lamang tatlo ang magsamasama.
Ako,ikaw at si Crispin. Mas tahimik ang buhay natin kung
wala si tatay sa buhay natin.
Sisa: Huwag kang magsalita ng ganyan anak. Sige na
kumain ka na.
(Hindi na ginalaw ni Basilio ang kanyang pagkain at
natulog na lamang.)
Basilio: Inaantok na po ako nanay. Matutulog na lamang
muna ako mamaya na lang ako kakain.
Sisa: Ganun ba? Sige pumasok ka na sa ating silid at
susunod na rin ako. Liligpitin ko lang ito. (COSE CURTAIN)
TAGPO 11 - MGA KALULUWANG NAGDURUSA
NARRATOR: (Pagkatapos ng misa, nagtungo si Sisa sa
kusina ng simbahan. May dalang bakol ng gulay para sa
kura)
(OPEN SESAME)
Sisa: Si Crispin po?
Utusan: Si Crispin? (nagtatakang tanong ng utusan) wala
ba sa bahay ninyo?
Sisa: Si Basilio ho ang nasa amin pero si Crispin ay naiwan
dito! Gusto ko siyang makita.
Utusan: Naiwan siya rito? Pero matapos magkanaw ay
tumakas. Pinapunta ako ng kura para isuplong sa
guwardiya sibil siguro’y papunta na sa inyo para hulihin
ang inyong mga anak.
(Mapapaupo si Sisa at mapapahagugol)
Utusan: May sakit ang pari doon kayo sa kalye
magpalayaw!
(Nanaog si Sisa na palinga-linga sa daan) ( CLOSE
CURTAIN)
TAGPO 12-
NARRATOR: (Habang nagaayos si Sisa sa kanilang
tahanan ay biglang may kumatok….) ( OPEN SESAME)
Kawal1: Ikaw ba ang anak ng mga magnanakaw?
Kawal2: Magtapat ka kung ayaw mong barilin ka namin.
Sisa: Ina ng mga magnanakaw?
Kawal1: Nasaan na ang mga salapi na ibinigay sa iyo ng
anak mo kagabi?
Sisa: Salapi? Anong salapi?
Kawal2: Huwag ka na ngang magsinungaling! Sabihin mo
na lang kung nasaan ang mga anak mo. Ang malaki ay
nakatakas,saan mo dinala ang maliit?
Sisa: Mga ginoo,si Crispin po ay matagal ng hindi umuuwi
dito. Pumunta po ako kanina sa kumbento at ang sabi ay--
-
Kawal1: Tama na! Ang mabuti pa ay ibigay mo na lamang
sa amin ang salapi na ninakaw ng mga anak mo at
pababayaan ka na namin.
Sisa: Pero hindi magnanakaw ang mga anak ko kahit na
wala silang makain,ay hinding-hindi nila magagawa iyon.
Kilala ko ang mga anak ko.(luluhod na nagmamakaawa sa
mga kawal)
Kawal2: Kung gayon ay sumama ka na lang sa amin sa
kwartel. ( CLOSE CURTAIN)
Narrator:(Ikinulong at pinalaya si Sisa sa utos ng
Alperes.) (OPE SESAME)
Sisa: Ang damit ni Basilio… May dugo… Hahahahah. May
dugo. Huhuhuhuh. May dugo ang damit ni Basilio.
Huhuhuhuhu (Unti-unting mawawala sa katinuan si Sisa.
Iyak tawa ang ginagawa niya. Lalabas siya ng kanilang
tahanan at magsisigaw…)
Sisa: Basilio! Crispin! Mga anak ko! Huhuhuhuh. Nasaan
na kayo? Hahahaha lalalalala. Nawawala yung mga anak
koooo….. Ikaw! Ikaw siguro ang kumuha sa kanya ano?!
Sumagot ka! (Kinakausap na ni Sisa pati ang mga bagay…)
Nawawala ang mga anak ko at kagagawan ninyo iyong
lahat. LAHAT! KAYO! Huhuhuhu…(CLOSE CURTAIN)
NARRATOR; (Tuluyan na ngang nasiraan ng bait si Sisa at
lagi na lamang siyang nakikita na pagala-gala habang
kumakanta at sumasayaw.)
5
TAGPO 13- Pangingisda
( OPEN SESAME)
(kuwentuhan, tawanan at harutan)
Tiya Isabel: ssshhhhh… bubulahawin ninyo ang mga
natutulog pa. Noong kami ay mga dalaga pa hindi naman
kami ganyan kaingay.
Sinang: Kasi naman hindi naman kayo nagising ng maaga
at saka antukin ang matatanda.
(pigil na magtatawanan ang kababaihan)
Ssshhh.. wag kayong maingay at nariyan na sila.
Babae: Dito ang mga babae at doon ang mga lalaki.
Albino: Konting ingat! Tapakan mo ang pasak sa tapat ng
paa mo!
Babae: Naku lulubog tayo!(nagkagulo sa bangka)
(Lilipat ang ilang kalalakihan sa bangka ng kababaihan at
huhupa ang kaguluhan.)
Iday: Maria kumanta ka naman, para naman magkaroon
ng sigla ang paglalakbay na ito.
Maria Clara: Malulungkot ang mga kinakanta ko kaya wag
na lang.
Victoria: Ayos lang kahit malungkot para lang magkaroon
tayo ng ingay ang tahimik eh hahahaha.
Sinang: Sige na Maria pumayag ka na.
Maria Clara: Hay naku,sige na nga pero isa lang ha.
(Tutugtug ng gitara si Ibarra at kakanta si Maria-
Kundiman song,natapulala ang lahat sa mala-anghel na
boses ni Maria hanggang sa…)
Leon: Buwaya?! May buwaya sa lawa.
(Walang kaabog-abog na tumalon ang bangkero sa lawa
matapos makinig ang sinabi ni Leon… Agad na
nagsigawan ang lahat ng nasa Bangka ng tumalon ang
bangkero)
Leon: Huwag kayong mabahala ang binatang iyon ay kilala
sa paghuli ng mga buwaya.( CLOSE CURTAIN)
NARRATOR; (Ilang sandali pa ay wala pa ring bangkero
na lumilitaw sa tubig kaya napandesisyunan na ni Ibarra
na sumunod sa lawa. Nang lumusong si Ibarra ay mabilis
niyang nasagip ang bangkero at bumalik na agad sila sa
bangka…)
(OPEN SESAME)
Ibarra: Ginoo…. (Tapik sa pisnge ni Elias) Ginoo….
(At magigising na nga si Elias….)
Elias: Salamat sa iyo ginoo,utang ko sa inyo ang buhay ko.
(Sambit nito na halatang nanghihina pa.) ( CLOSE
CURTAIN)
------------------------------------------------------------------
TAGPO: 14 Sa Gubat
NARRATOR: (Matapos ang misa, nagtungo sa gubat si
Padre Salvi) maririnig ang boses ni Maria at lihim
niyang panunuorin at susundan ang dalaga., ngunit
maiisipan bumalik nalang at harapin ang iba pang
nagpicnic) (OPEN SESAME)
(Sasalubungin ni Padre Salvi ang iba)
Alperes: Saan kayo galing reverencia? Maramihang
galos ang mukha ninyo? Nahulog ba kayo?
Padre Salvi: Hindi! Naligaw ako!ng butas na bangka!
Albino: (magbubukas ng inumin)
Ngayon ay hindi kana makaiimbento. Walang kabutas-
butas katulad ng pinggang ito.
(magtatawanan ang lahat)
Padre Salvi: tenyente, May balita ba kayo tungkol sa
lumapastangan kay Padre Damaso?
Alperes: Lumapastangan?
Padre Salvi: Sino pa kundi ung bumugbog kay Padre
Damaso noong makalawa.
(binugbog??- tanungan ng lahat)
Padre Salvi: tama, sinasabing Elias daw ang
kriminal.’yon ding taong humagis sayo sa
putikan.Bueno, akala ko’y alam ninyo ang
nangyari(may pang-aasar sa tenyente)
(Lalapit si Sisa sa grupo)
Babae: Bigyan ninyo ng pagkain. Iha, halika rito.
(lalapit si Sisa kay Padre Salvi, mabibitawan ni Padre
Salvi ang hawak na kutsilyo dahil makikilala niya si
Sisa.)
Sisa: Madilim ang gabi at nawala ang mga bata.
(biglang matatakot si Sisa at tatakbo palayo)
Crisostomo: Sino siya?
Don Filipino: Isang sawing palad, dahil sa labis na
kalungkutan. Apat na araw na siyang ganyan.
Bise Alkalde: Hinuli siya ng mga sundalo mo. (wika sa
tenyente) ipinarada siya sa buong bayan dahil sa
sinasabing pagkakasala ng mga anak.
Tenyente: Ano? (gulat na tanong) sabay lingon sa Kura.
Siya ba ang ina ng dalawa ninyong sakristan?
Don Filipino: nawala sila at walang nakakaalam kung
nasaan.
Crisostomo: Sundan ninyo ang babaing iyon!
Ipinangako kong tutulong ako sa paghahanap sa mga
bata.
Tenyete: nawala?? nawala nga ba ang inyong
dalawang sakristan Padre? (CLOSE CURTAIN)
----------------------------------------------------------------------
TAGPO 15 sa Gubat (OPEN SESAME)
Kapitan Basilio: Dismis na dismis na! (tuwang tuwang
napasaigaw)
(Darating ang apat na guwardiya sibil)
Guwardiya: Walang kikilos! Babarilin namin ang kikilos!
Crisostomo: Ano ang kailangan ninyo?
Guwardiya: Pagsuko ngayon ng kriminal na si Elias…
ang inyong piloto kanina.(galit na wika ng guwardiya)
Crisostomo: Kriminal? Baka nagkakamali ka?
Guwardiya: Hindi! Si Elias ang akusadong nambugbog
ng pari!
Crisostomo: aahh siya ba ang piloto?
Guwardiya: Siya na nga, tumanggap kayo ng
masamang tao sa inyong handaan Ginoong Ibarra.
Crisostomo: Hindi ko tungkuling sumangguni sa iyo ang
lahat ng ginagawa ko.
Guwardiya: (mag-uutos sa kanyang sundalo na
hanapin si Elias sa gubat.) Hanapin ang kriminal!
(Babasahin ni Don Filipino ang deskripsyong dala ng
guwardiya)
Don Filipino: aba, ang deskripsyong iyan ay angkop sa
bawat sampung Pilipino baka nagkakamali kayo.
Leon: Si Elias pala ang naghagis sa tenyente sa putikan.
(CLOSE CURTAIN)
TAGPO 16
NARRATOR: NAG UUSAP SILA SALOME A ELIAS ( OPEN
SESAME)
Salome: Akala ko’y sa batis ka magdaraan
Elias: Hindi maaari Salome.(mahinang tugon ni Elias)
May mga patrulya roon ang ga guardiya civil!may
makakakita roon sa akin.
Salome: Diyos ko! (mapapabuntong hininga)
(tatahimik sandali) Masiyahan ka bang mabuti?
Elias: Sila lamang. Nasiyahan silang mabuti.
6
Salome: Ikwento mo nga sa akin ang mga nangyari.
Para na rin akong nakasama sa iyo.
Elias: Namangka sila… nangisda… nagkantahan
at…(mapapaisip si Elias)
Salome: (Lalapitan si Elias) mukhang malungkot ka
Elias. (lumuha si Salome) alam ko malungkot ang
buhay mo. Nangangamba ka ba na mahuli ka nila?
Elias: (bahagyang napangitin si Elias)
Salome: May kailangan ka ba?
Elias: Kaibigan na kita hindi ba? At kapwa tayo
mahirap.
Salome: Kung ganun ano ang nangyari sa iyo?
Elias: Madalas mong sabihin sa akin Salome na hindi
ako palakibo.
Salome:(Yuyuko at magtatampo)marami ba kayo?
Elias: Marami sila.
Salome: Maraming babae?
Elias: marami.
Salome: Sino-sino ang… mga dalaga? Mga magaganda?
Elias: Hindi ko sila kilalang lahat. May isa… yung nobya
ng mayamang bisita na karating sa Europa.
Salome: Aah.. alam ko na. Yung anak ng mayamang si
Kapitan Tyago. Balitang balita ang kanyang ganda.
Elias: Talagang maganda. Napakaganda. (hihinga ng
malalim) Paalam na Salome. Gabi na at sabi mo hindi
magandang makita ako ng kapit bahay na inaabot ako
ng gabi rito. Ngunit…. umiiyak ka?
Salome: Ha? Oo nalulungkot din kasi ako. Sapagkat
hindi magtatagal at iiwan ko ang pook na itong
sinilangan ko.
Elias: Ngunit bakit?
Salome: Hindi tamang mamuhay ako ng mag-isa, titira
ako sa mga kamag-anak ko sa Mindoro. Malapit ko ng
mabayaran ang utang na iniwan ng namatay kong ina.
(CLOSE CURTAIN)
TAGPO 17
NARRATOR: Sa tahanan ni Pilosopo Tasyo (OPEN
SESAME)
Tasyo: Nandito ka na pala.
Crisostomo: Pasensiya na po kayo. Abalang- abala pala
kayo.
Tasyo: Ano po ba ang inyong sadya?
Crisostomo: Mahalahang bagay po. Kahapon nang
hapon po ay…
Tasyo: nahuli nila ang kahabag habag na taong yon?
(agaw ng Tasyo)
Crisostomo: Si Elias po ba ang tinutukoy niyo?
Tasyo: Nakita ko ang mutya ng guwardiya sibil
kahapon.
Crisostomo: Sino po?
Tasyo: Ang misis ng tenyente. Hindi ninyo siya
naimbitahan pero alam ng lahat ang tungkol sa napatay
ng buwaya.
Crisostomo: naging ugali ng aking ama na humingi ng
payo sa inyo at ito po ay gagawin ko ngayon. (aarting
nagpapaliwanag ng isang mahalagang bagay) Ibig ko
pong sabihin ninyo kung sino sa bayang ito ang dapat
kong lapitan.
Tasyo: Isinasakatuparan mo ngayon ang malaon ko
nang pangarap gawin. Pangarap ng isang matandang
baliw. Sasabihin nilang baliw ka din.
Sumangguni ka sa kura paroko, sa alkalde at sa iba
pang matataas na tao. Bibigyan ka nila ng masasamang
payo at walang halaga. Syempre naman hindi mo iyon
susundin. Papaniwalain mo silang sinusunod mo ang
gusto nila.
Crisostomo: Maganda ang payo ninyo pero mahirap
sundin. Kailangan po bang palihim kong isakatuparan
ang aking mga plano?
Tasyo: Gaano man kalaki ang layunin ng gobyernong
pagbutihin ang bansa at ang inang bayan ay wala itong
nakikita, walang naririnig at walang ipapasiya kundi
ang gusto lamang ipakita.
Naniniwala ako sayo
Crisostomo: Hindi mabibigo ang mabubuti ninyong
payo.
Crisostomo: Paalam na ho.
Tasyo: Makikita natin. (CLOSE CURTAIN)
TAGPO 18 - PAGKATAPOS NG MISA PARA SA PISTA
NARRATOR; pag tapos ng misa para sa pista ay sabay
sabay na umuwi sila maria, Ibarra at kanilang mga
kaibigan, ngunit habang nasa daan ay may nakita silang
isang ketongin)
(OPEN SESAME)
Maria: Sino ang taong iyan?
Iday: May sakit siyang ketong. Matagal na siyang may
sakit, sabi ng iba nakuha niya sa kanyang ina. Sabi
naman ng iba sa tagal ng pagkakakulong. Nilalayuan
siya ng lahat dahil takot mahawa.
Maria: Totoo? (lalapit sa basket ng ketongin at
ihuhulog ang kanyang relikaryong kabibigay lamang ng
ama.
Iday: anong ginagawa mo?(nabigla sa nakita)
Maria: Wala akong ibang limos.
Victoria: Pero ano ang mapapakinabangan niya sa
iyong kwintas? May nagbigay sa kanya ng pera pero
itinulak niya iyon ng patpat. Walang gustong
tumanggap galing sa kanya sa takot na mahawa.
(lalapit si Sisa sa ketongin)
Sisa: Magdasal tayo… magdasal tayo! Ito ang araw ng
mga patay! Ipagdasal natin ang aking mga anak!
(bibitawan ni Sisa ang ketongin at umalis ng umaawit)
Maria: Ano ang nagawa mo para sa babaing iyon?
Crisostomo: Wala pa. Hindi siya natagpuan nang
nakaraang mga araw. At saka abalang -abala ako. Pero
huwag kang mag-alala at gagawa ako ng paraan upang
matulungan siya.
Maria: Hindi bat ang sabi ng tenyente ay ay iuutos niya
ang paghahanap sa dalawang bata?
Crisostomo: Oo ng ipangako niya iyon ay medyo lasing
siya.
(makikitang nilang kinakaladkad ng dalawang
guwardiya sibil si Sisa) (CLOSE CURTAIN)
TAGPO 19- PANGHUGOS
NARRATOR: PANGHUHUGOS
(OPEN CURTAIN)
Lalaking may mapulang buhok: Tingnan niyo! Tingnan
niyo maestro juan kung papaanong naitaas ko ang
panghugos ng mag-isa.
Nyol Juan: Sino ang nagturo sa iyo ng paggawa nito?
LMB: Ang ama ko, yumao kong ama.
Nyol Juan: Si Don Saturnino? Ang lolo ni Crisostomo?
Gobernador: Makakaasa kayo sa aking suporta
kailanman at para sa mabuting layunin.
Crisostomo: (malilingon si Elias)
7
Gobernador: Ginoong Ibarra, maaari bang ilagay na
ninyo sa dapat kalagyan ang tubo? Naghihintay ang
mga pari.
Crisostomo: Ikasisiya ko po.
Gobernador: Mga mamamayan ng San Diego, ngayon
ay nabasbasan na ang mahalagang panulok na bato ng
gusaling ito. Mabuhay ang Espanya!
Mabuhay! Mabuhay! (magsisigawan)
Salvi: Hindi ba kayo maglalagay ginoong Ibarra?
Gobernador: Sige na (marahang itinulak si Ibarra)
(nang pumagitna na si Ibarra isang malakas ng kalabo
ang maririnig bumagsak ang panghugos (malaking
bato) (malilito ang mga tao)
Tao: Milagro! Milagro!
Gobernador: Hulihin ang tagapangasiwa ng
konstruksiyon at idemanda! ( CLOSE CURTAIN)
TAGPO 20 - SA TAHANAN NI IBARRA
(OPEN SESAME)
Utusan: May tagabukid pong nais kayong makausap.
Crisostomo: Papasukin mo. (nabigla siya ng makita si
Elias)Iniligtas mo ang buhay ko. Kakalahati pa lamang
ang naibabayad ko.
Elias: Wala ho kayong dapat ipagpasalamat. Nagtungo
ako upang ipakiusap sa inyo…
Crisostomo: Sabihin ninyo.
Elias: Hindi po para sa akin ito… hindi para sa
kapakanan ko! Ito ay para sa kapakanan ninyo!
Crisostomo: Hindi ka isang magbubukid o piloto.
Elias: May mga kaaway kayo sa mataas at mababang
lipunan.
Crisostomo: Kilala ba ninyo ang mga kaaway ko?
Elias: May kilala akong isa. Kagabi ay natuklasan kong
nagpaplano siya tungkol sa inyo.
Crisostomo: Sino kayo? Nakapag-aral ba kayo?…
(maguusap ang dalawa)
Elias: Kailan tayo magkikitang muli?
Elias: Kailama’t kailanganin ninyo ako… kung
makatutulong ako sa inyo. May utang pa ako sa inyo.
( CLOSE CURTAIN)
TAGPO 21
SETTINGS:KUMEDOR-HAPAG KAINAN
NARRATOR (Isang marangyang pananghalian ang
pinagsasalusaluhan ng mga mamamayan sa San Diego.
Nang may natanggap si Kapitan Tiago na isang
telegram na ibinigay sa kanya ng isang kawani ng
telegrapo.)
( OPEN SESAME)
Kapitan Tiago: Mga padre,ginoo at binibini.
Ipagpatawad niyo ngunit kailangan ko ng umalis.
Nagpadala ng telegrama ang kapitan heneral at siya ay
dadarating mamayang ikaapat ng hapon. Kailangan ko
pang magayos sa bahay para sa pagdating
niya,sapagkat sa tahanan ko siya tutuloy. Paalam
(At kumaripas na ng takbo si Kapitan Tiago. Ilang saglit
pa ay dumating si Padre Damaso binati siya ng lahat
maliban na lamang kay Ibarra na nagulat sa pagdating
nito. Masiglang pinuntahan ni Padre Damaso ang isang
bakanteng upuan ngunit agad siyang napasimangot ng
makita niyang nakaupo si Maria sa gawing kanan ni
Ibarra.)
Padre Damaso: Oh, ano nga pala ang inyong
pinaguusapan nuong ako’y hindi pa nadating?
Alkalde: Binabanggit po ni Ginoong Crisostomo ang
mga taong tumulong sa kanya sa pagpapatayo ng
paaralan at ang arkitektong gumawa ng plano.
Padre Damaso: (Matatawa) Balewala sa akin amng
mga arkitekto. Natatawa ako sa mga taong kumukuha
pa ng serbisyo sa arkitekto,ipinapakita lamang nila na
sila ay mga mangmang. Ako nga, ako lang ang nagplano
ng simbahan natin.
Alkalde: Pero kailangan ng isang eksperto upang
makapagpatayo ng isang gusali gaya ng paaralan.
Padre Damaso: Eksperto? Nagbibiro ka ba? Ang
paaralan ay binubuo lamang ng ng apat na pader at
isang bubong na sawali. Diba napakadali,tapos
kailangan pa ng isang dalubhasa? Hahahahaha.
Nagpapatawa ka nga talaga ata,ginoo.
(Lahat ng tao ay napatingin kay Ibarra, ngunit
nanatiling walang kibo si Ibarra at kunwari ay abala sa
kanyang kinakain.)
Padre Damaso: Tingnan mo nga naman ang mga indyo,
kapag natuto ng kaunti ay masyado ng nagiging
palagay at mayabang. Silang lahat ay hindi nararapat sa
mundong ito. Kaya naman pinarurusahan ang mga
magulang ng mga iyan. Ha! Nangamatay sa piitan.
(Hindi na napigilan pa ni Ibarra ang sarili at nilundagan
na niya ang padre.)
Ibarra: Bawiin mo ang mga sinabi mo. (Sabi ni Ibarra
habang nasa itaas ni Padre Damaso at habang
kinukwelyuhan ito.)
Padre Damaso: Bakit? Totoo naman ang mga sinabi ko
ah. (Sambit ng padre na may halong panunuya sa tinig
niya.)
(Labis na naginit ang ulo ni Ibarra at aambangan na
sana niya ng suntok ang padre ng….)
Maria Clara: Crisostomo! Tama na! (Sigaw ni Maria
habang hinihila palayo si Ibarra ngunit ayaw paawat ni
Ibarra kaya kailangan pang tumulong ang ibang bisita
magawat lamang ito.)
Ibarra: Hindi masamang tao ang ama ko!!!! (Sigaw niya
kay padre Damaso habang nagpupumiglas sa mga
umaawat sa kanya. Si Padre Damaso naman ay
nakaupo na sa sahig at pinapakalma na ni Padre
Sibyla.)…Isang marangal na tao ang aking ama. Mabuti
8
siya,ang nais lamang niya ay mapabuti ang kanyang
bayan.
(Kumuha ng kutsilyo si Ibarra at ilalapat na sana niya
kay Padre Damaso ngunit biglang pumagitna si Maria
kaya unti-unting lumuwag ang pagkakahawak ni Ibarra
sa patalim na hawak hanggang sa nabitawan niya ito.
Tila natauhan siya.Gulong-gulo ang utak ni Ibarra
napatakip siya sa kanyang mukha at patakbong nilisan
ang lugar.) (CLOSE CURTAIN)
TAGPO 22
SETTINGS:TAHANAN NI KAPITAN TYAGO
NARRATOR:(Pagkapasok pa lamang ng Kapitan Heneral
sa tahanan nina Kapitan Tiago ay hinanap niya agad si
Don Crisostomo Ibarra.)
(OPEN SESAME)
Kapitan Heneral: Magandang araw sa inyong lahat.
Nasaan nga pala si Don Crisostomo Ibarra?
Padre Sibyla: Maya-maya lamang po siguro ay narito
na siya, baka nahuli lang siya ng dating.
Kapitan Heneral: Ah, si Padre Damaso? Nasaan siya?
Padre Sibyla/Padre Salvi: Hindi po siya
makakapunta/May sakit siya. (Ang magkasabay na
tugon ng dalawang padre.)
(Pumasok na ng silid sina Kapitan Tiago at Maria Clara.)
Kapitan Heneral: Ito na ba ang anak mo?
Kapitan Tiago: Siya na nga. Si Maria Clara (Punong-
puno ng pagkagalak ang tinig nito.)… Ah sige maiwan
ko na muna kayong dalawa, magaasikaso lamang ako
ng mga bisita. Tawagin ninyo lamang po ako kung
mayroon kayong kailangan. At maupo muna kayo
habang kayo ay naguusap.
Kapitan Heneral: Maraming salamat Kapitan
Tiago…..(Ng makaalis na si Kapitan Tiago ay kaagad na
kinausap ng heneral si Maria.) Hija maswerte ang mga
magulang mo. Marami na akong nakikinig na papuri sa
inyo ngunit higit kong pinasasalamatan ang ginawa
niyo sa nangyari kaninang tanghalian. Dahil sa ginawa
niyo ay nararapat lamang kayong gantimpalaan.
Maria Clara: Pero---
(Hindi na pinatapos ng kapitan heneral ang sasabihin ni
Maria….)
Kapitan Heneral: Hayaan ninyong patunayan ko sa inyo
na hindi lang parusa ang katumbas ng katarungan
kundi gantimpala rin.
Maria Clara: Ano ang ibig niyo pong sabihin?
Kapitan Heneral: Ilang minuto na lamang ay dadarating
na si Don Crisostomo. At karangalan para sa akin na
kayo’y magkaharap ng muli bago ako lumisan sa
bayang ito.
Padre Sibyla: Mawalang galang na po. Wala akong
intensyong makisalo sa usapan niyo, ngunit heneral
nakakalimutan niyo na po ba na si ginoong Ibarra ay isa
ng excomunicado?
Kapitan Heneral: Hangad ko ang mabilis na paggaling
ni Padre Damaso. Sa tingin ko ay nararapat na nga
siyang bumalik sa Espanya. Pagpalain nawa kayo ng
Diyos.
(Napansin ng mga padre na malamig ang pakikitungo
ng kapitan heneral sa kanila dahil sa kasalanan ng isang
pari,kaya mas pinili na lamang nilang umalis ng lugar na
iyon. Ng aalis na ang mga padre ay nakasalubong nila si
Ibarra,napatigil sila sa kanilang kinatatayuan at mariin
na nagtitigan matapos ang ilang sandal ay umalis na rin
ang mga padre. Si Ibarra naman ay pinagpatuloy na ang
kanyang paglalakad papunta sa kapitan heneral.
NARRATOR: Makikita ni Maria si Ibarra na papalapit sa
kanila kaya agad siyang nataranta at biglang tumayo sa
kanyang upuan…)
Maria Clara: Ah…. Ipagpatawad po ninyo ngunit
kailangan ko lang pumunta sa aking silid. May
kailangan lang akong asikasuhin.
Kapitan Heneral: (Mapapatayo na rin siya) Ngunit
parating na si Ibarra. Hindi mo ba siya hihintayin
muna?
Maria Clara: Ah, hindi na po kamahalan, sige po
mauuna na ko. (At kumaripas na siya ng takbo patungo
ng kanyang silid.)
(Matapos iyon ay saktong napalingon ang kapitan
heneral at nakita niya si Ibarra, napatingin din sa kanya
si Ibarra at agad na tumungo si Ibarra sa pwesto ng
kapitan heneral…)
Kapitan Heneral: Ginoong Crisostomo nagagalak akong
makita ka. Pakiusap maupo ka.
(Mapapakamot sa batok si Ibarra dahil sa hiya. Ngunit
sinunod pa rin niya ang kapitan heneral)
Kapitan Heneral: Huwag na kayong magalinlangan sa
pagbibigay ko ng katarungan. Ipanatag niyo ang
kalooban ninyo.
Ibarra: Isa pong malaking karangalan ang pagtanggap
ng ganito mula sa kahamalan.
Kapitan Heneral: Oo nga pala, nais kong sabihin sa hari
ng Espanya na kayo ay parangalan dahil ninanais
niyong makapagpatayo ng paaralan.
9
Ibarra: Maliit na bagay lamang po ang aking
nagawa,hindi ko na po kailangan ng parangal para
duon.
Kapitan Heneral: Napakabuti mo talagang tao. Hindi
mo inaasam ang karangalan bagkus ay ang pagtulong
ng walang kapalit,hanga ako sayo binata. (Nahihiyang
ngumiti na lamang si Ibarra)…. Tungkol naman sa
nangyrai sa inyo ni Padre Damaso (Mapapakunot ng
noo ang binata sa sinabi ng heneral.) wag ka ng
mabahala pa roon. Kakausapin ko ang arsobispo at
pakikialaman ko ang pagka-excomunicado ninyo.
Magbibigay tayo ng bahagyan para sa korporasyon ng
mga prayle,iyan ang sistema ditto at kailangan nating
mag-ingat. Lubos akong humahanga sa pagpapakita
ninyo ng pagmamahal at pagmamalasakit sa inyong
bayan iyon ang dahilan kung bakit ko kayo gustong
ipagtanggol.
Ibarra: Salamat po sa inyong paniniwala sa akin.
Kapitan Heneral: Wag mo ng isipin iyon ginoo. Sandali
lamang maiba ako. Ibig niyo bang sumama sa akin
pabalik sa Espanya? Sapagkat naniniwala ako na hindi
bagay ang bayan na ito sa inyong angking katalinuhan.
Ibarra: Hindi ko po kailanman malilimutan ang inyong
kabutihang loob. Ngunit mas maligayang mamuhay sa
sariling lupain kung saan namuhay rin ang aking mga
magulang.
Kapitan Heneral: Kung yan ang kagustuhan mo ay hindi
na kita hahadlangan. Pinapunta nga pala kita dito
upang magkausap kayo ng inyong kasintahan na si
Maria. Sige na puntahan mo na siya at papuntahin mo
ang kanyang ama dito,para walang sagabal sa inyo. At
ginoo,maaari mo rin bang papuntahin muna dito ang
alkalde?
Ibarra: Sige po papupuntahin ko sila dito.Salamat po sa
inyo,tatanawin ko po itong malaking utang na loob sa
inyo. (Tatayo at lulukod sa kapitan heneral). Mauuna
na po ako.
(Nasa harapan na ng kapitan heneral ang alkalde.)
Alkalde: Nais ninyo daw po akong makausap?
Kapitan Heneral: Ah oo (Tatayo sa pagkakaupo) Nais ko
lamang sanang sabihin na hindi na dapat maulit ang
nangyari sa pananghalian.Pangalagaan ninyong mabuti
ang kapakanan at kaligtasan ni Ginoong Crisostomo
Ibarra. Bigyan siya ng kaluwagan sa kanyang
magagandang proyekto at layunin. Ipaalam rin ito sa
Alperes. Yun lamang maraming salamat.
Alkalde: Masusunod po ang inyong kagustuhan. (CLOSE
CURTAIN)
SCENE 23
SETTINGS:TAHANAN NINA ALPERES AT DONYA
CONSOLACION
NARRATOR:(Bago dumaan ang prusisyon ay ipinasara
ni Donya Consolacion ang lahat ng bintana ng kanilang
bahay at ipinakandado naman ang mga pintuan ayaw
niyang making ang nagkakasiyang mga tao.Hindi siya
pinayagan ng asawa niyang si Alperes na magsimba
kaya’t nasa bahay lamang siya. Wala siyang ginagawa
hanggang sa….) (OPEN SESAME)
Sisa: La la la hahahhaah lalalala
(Nakinig ni Donya Consolacion ang pagkanta ni Sisa na
ngayon ay nakakulong sa kwartel.Kaya’t ipinatawanag
niya si Sisa,ng makarating na si Sisa sa donya ay hindi
niya ito binigyan ng galang pasayaw sayaw lamang siya
habang hawak ang magkabilang dulo ng saya niya.Sa
galit ng donya ay kinuha niya ang latigo ng kanyang
asawa at inihampas ito sa sahig sabay sabing…)
Donya Consolacion: Vamos magcantar icau!
(Binulong niya sa isang kawal ang gusto niyang
mangyari upang sabihin nito kay Sisa.)
Kawal: Hoy! Ikaw! (Turo kay Sisa) Tumigil na ka daw sa
pagkanta mo.
(Ngunit tila wala pa ring nakikinig si Sisa patuloy pa rin
siya sa pagkanta ng Kundiman pero ito ay sintunado.)
Donya Consolacion: (Tatakpan ang tenga) Argh! Tama
na! Tumigil ka na sa pagkanta!
(Tumigil naman si Sisa sa pagkanta at nasabi ng kawal
na…)
Kawal: Sus,marunong naman palang magtagalog
nagiinarte lang.
Donya Consolacion: Baila! Baila! (Pagsigaw ng Donya
na sinabayan pa ng pagindak.)
Sisa: Aha… Hahahahah (pagtawa ni Sisa habang
tinuturo ang donya.Mapapatigil naman sa pagsasayaw
ang donya at…)
Donya Consolacion: (Hagupit ng latigo) Ikaw naman
ang sumayaw!
(Pero hindi pa rin sumusunod si Sisa kaya hinataw ni
Donya Consolacion ang latigo sa paa nito.)
Donya Consolacion: Ano ba! Magsasayaw ka ba o
hindi?! Ha?! Sayaw! (Malakas niyang hinagupit ng
latigo si Sisa at dahil dito ay natumba si Sisa habang si
Donya Consolacion naman ay patuloy lamang sa
10
paglalatigo sa baliw. Ng biglang dumating ang kanyang
asawa na si Alperes. Hindi kumibo si Alperes kaya…)
Donya Consolacion: Hindi mo man lang ba ako babatiin
ng magandang gabi?
(Hindi pinansin ng Alperes ang asawa at agad na itinayo
si Sisa…)
Alperes: Marta! Marta!
Marta: Bakit po?
Alperes: Bihisan mo ang babaeng ito. Pakainin siya at
gamutin ang mga sugat. Huwag niyong hahayaan na
masaktan siyang muli. At bukas na bukas din ay ihatid
siya kay Ginoong Crisostomo Ibarra….Consolacion,mag-
uusap tayo.
Donya Consolacion: Bakit nanaman ba? Ano nanamang
ginawa ko?
Alperes: Sa kwarto na lamang tayo mag-usap.
(At naglakad na sila patungo sa kanilang silid)
( CLOSE CURTAIN)
SCENE 24
SETTINGS:TAHANAN NINA KAPITAN TIAGO
NARRATOR (Nakakabinging katahimikan ang ngayon
ay bumabalot sa tahanan nina Kapitan Tiago,ito ay
dahil may sakit si Maria. Ilang sandali pa ay dumating
na ang manggagamot na si Dr. Tiburcio kasama ang
kanyang asawa na si Donya Victorina kasama rin nila
ang binatang pinsan ni Donya Victorina.)
Kapitan Tiago: Salamat naman at dumating na kayo.
Donya Victorina at Doktor Tiburcio at….. (sabay tingin
sa binatang kasama nila.)
Donya Victorina: Ah, oo nga pala. Ipinakikilala ko sa
inyo ang pinsan kong si Don Alfonso Linares,kamag-
anak din siya ni Padre Damaso.
Linares: Ikinararangal ko po kayong makilala kapitan
(yuyukod)..
Kapitan Tiago: Ganun din ako ginoo.Oh siya mabuti
pang dalhin ko na kayo kay Maria upang magamot na
agad siya.
{+?(Naglakad na sila patungo sa silid ni Maria at ng
makarating na sila ay makikitang lantang-lanta
nakaratay sa kama si Maria habang may bimpong
nakalagay sa ulo niya. Agad namang pinulsuhan ni Don
Tiburcio si Maria,tiningnan din niya ang dila nito at
umiling.Nasa loob din ng silid si Padre Salvi, Tiya Isabel
at ang mga kaibigan ni Maria,nilapitan agad ni Linares
si Padre Salvi…)
Linares: Padre alam niyo ba kung saan ko makikita si
Padre Damaso?
Padre Salvi: Maswerte ka at nandito si Padre Damaso
sa San Diego,siguro at mayamaya ay narito na siya.
Linares: Marami pong salamat.
(Mapapadpad ang tingin ni Linares kay Maria tila ba
may kung anong kuryente ang dumaloy sa buong
katawan niya ng masilayan niya dalaga…..)
Kapitan Tiago: Malala po ba ang sakit niya?
Don Tiburcio: Magagamot pa naman siya basta inumin
lang niya ang reseta ko sa kanya. (Nagsulat ng reseta si
Don Tiburcio at ibinigay sa Kapitan…) Siguraduhan
ninyong iniinom niya ang mga ito araw-araw.
Padre Salvi: Ginoong Linares…..Ginoong Linares…..
(Iwawagayway ang kamay sa mukha nito.)
Linares: Ha? Ah? Ano po iyon?
(Tila bumalik sa katauhan si Linares.)
Padre Salvi: Gusto ko lamang sana sabihin na nandyan
na si Padre Damaso.
(Dumating si Padre Damaso na putlang-putla halatang
galing siya sa sakit. Agad niyang hinwakan ang kamay
ni Maria at…)
Padre Damaso: Maria hija. Anong nangyari sayo?
Nagalala ako ng lubos ng malaman ko na may sakit ka
daw.
Tiya Isabel: (Hahawakan sa balikat ang pari) Maayos
naman daw ang kalagayan niya,kailangan lang daw
niya inumin ang mga gamut na nireseta sa kanya
atsaka syempre kailangan din niya ng sapat na pahinga.
Kaya wag ka ng magalala.
Donya Victorina: Kapitan Tiago,mauuna na kaming
umalis. May mga bagay pa kaming dapat asikasuhin.
Kapitan Tiago: Sige,maraming salamat sa inyo. At
hayaan niyo akong ihatid hanggang labas.
(CLOSE CURTAIN)
NARRATOR(Umalis na nga sila ng tahanan ni Kapitan
Tiago at si Linares at titig na titig pa rink ay Maria kahit
ng sila ay paalis na.)
SCENE 25
SETTINGS:LANSANGAN
11
NARRATOR (Namamasyal ang magasawang sina Don
Tiburcio at Donya Victorina,kitang-kita sa itsura ni
Donya Victorina ang pagkadiri sa bawat tao na
makakasalubong nila. Hanggang sa nagkasalubong sila
ni Donya Consolacion.) (OPEN SESAME)
Donya Victorina: Pwe! Nakakasuka talaga ang mga tao
dito. Amoy….Amoy mahirap!
Donya Consolacion: Ako ba ang pinasasaringan mo?
Donya Victorina: Paano mo naman nasabi na para sa
iyo ang mga binitawan kong mga salita? Ah hahaha
alam ko na kasi naman isang hamak na labandera ka
lang dati hahahaha.
Donya Consolacion: O sige? pero kumusta naman kaya
yang kulot mong buhok.
Donya Victorina: Aba’t hinahamon mo talaga ako ha!
Don Tiburcio: Tama nay an,ang mabuti pa ay umuwi na
tayo.
Donya Victorina: Hindi! Kailangan matuto ang babaeng
ito kung saan siya lulugar. Ikaw! (Ituturo si Donya
Consolacion) Hindi mo ba ako nakikilala? Hindi mo baa
lam na ako’y taga Maynila? Hindi nakakapasok sa loob
ng aking tahanan ang alperes dahil hanggang pintuan
lamang sila!
Donya Consolacion: Ah talaga? Hanggang pintuan
lamang sila? Pero pwedeng pumasok ang mga pilay
katulad ng asawa mo! Hahahaha
Donya Victorina: Talagang!
(At nagsabunutan na nga sila. Inaawat sila ni Don
Tiburcio ngunit away nilang tumigil. Hanggang sa
dumating ang Alperes at ang kura kaya naawat na rin
agad ang dalawa.)
Padre Sibyla: Tama na! Alam niyo bang napakalaking
eskandalo ang ginawa ninyo?
Alperes: Pakiusap,huwag niyo na kaming pakialaman
(Tugon nito sa kura. At humarap kay Don
Tiburcio)…Ang mabuti pa ay iuwi niyo na ang asawa
ninyo Don Tiburcio, pasensya na sa nangyari.
Don Tiburcio: Pasensya na rin sa nangyari. Sige mauuna
na kami. ( CLOSE CURTAIN)
NARRATOR:(Habang naglalakad ay panay ang
pagsasalita ni Donya Victorina hanggang sa nadaanan
nila ang tahanan nina Kapitan Tiago at nakita nila si
Linares na nakikipagusap kay Maria kasama ang mga
kaibigan nito. Mapapangiti naman si Donya Victorina.)
(OPEN SESAME)
Donya Victorina: Linares! (pagtawag niya sa pinsan,
napatingin naman sa kanya si Linares at sinenyasan
niya si Maria ng sandal lamang)
Linares: Anong maipaglilingkod ko sa inyo?
Donya Victorina: Gusto kong hamunin mo ng dwelo
ang Alperes ngayon din.
Linares: Ha? Pero bakit?
Donya Victorina: Gawin mo kundi ay ipagkakalat ko sa
buong San Diego ang tunay mong pagkatao.
Linares: S-sige gagawin ko.
(Mabilis na umalis si Linares sa lugar na iyon.
Samantala ay kararating lamang ni Kapitan Tiago galing
sa sabungan,sinalubong agad siya ng donya at
sinabing…)
Donya Victorina: Kailangang hamunin ni Linares ang
Alperes sa isang dwelo kundi ay huwag ninyong
ipakakasal sa kanya si Maria Clara. Hindi nararapat na
mapangasawa ng anak ninyo ang isang lalaking duwag.
Yun lamang Kapitan,hanggang sa muli (CLOSE
CURTAIN)
NARRATOR:(Matapos iyong sabihin ni Donya Victorina
ay ngumiti siya ng nakakaloko at umalis na rin agad
kasama ang asawa niya. Habang si Kapitan Tiago
naman ay wala na ring nagawa kundi ang pumasok sa
kanilang tahanan.)
SCENE 26
SETTINGS:TAHANAN NG ALPERES
NARRATOR:(Dali-daling nagpunta si Padre Sibyla sa
tahanan ng Alperes. Nang makarating na siya ay….)
(OPEN SESAME)
Alperes: Mabuti na lamang at pumunta kayo dito.
Pupuntahan ko sana kayo ngayon dahil sa mga
kambing ninyo na sumisira n gaming bakod. Sa
susunod na sirain ulit iyong ng mga kambing ninyo at
babarilin ko na sila.
Padre Sibyla: N-ngunhit ha-ha-ha h-hindih iyon ahng
pinuntah kho dihtoh (Hingal na pahayag ng Kura.)…
Naririto ako upang ipalaam sa inyo na nanganganib ang
buhay ng marami. Mamayang gabi ay may magaganap
na pag-aalsa.
(Nanlaki ang mata ng alperes sa narinig at agad na
kinuha ang kanyang baril.)
12
Alperes: Sino sa kanila? Sino? Pauulanan ko sila ng bala
ang lahat.
Padre Sibyla: Huminahon kayo at makinig ng mabuti.
May sapat na panahon tayo hanggang ikawalo ng gabi.
Nalaman ko ang pagaalsa sa kumpisalan ng isang babae
na nagsabing sasalakayin nila ang kwartel,ang
kumbento,kukunin ang palwa ng mga guwardiya sibil at
papatayin ang lahat ng Kastila.
Alperes: Sabihin ninyo sa akin kung sino ang babae. At
agad ko siyang ipadadampot.
Padre Sibyla: Ipagpatawad ninyo ngunit hindi ko
pwedeng sabihin ang pagkatao niya. Ang kumpisal ay
sagrado at hindi ito dapat pinagkakalat sapagkat
kasalanan itong malaki sa Diyos.
Alperes: Kung gayo’y kailangan nating humingi ng
tulong galing sa ibang pankat.
Padre Sibyla: Iyan ang mas mainam na gawin. Oo nga
pala maaari rin ba kayong magpadala ng apat na
guwardiya sibil sa kumbento?
Alperes: Makakaasa kayo Padre
Padre Sibyla: Salamat ginoo, magiingat kayo sapagkat
mamayang ikawalo ng gabi ay uulan ng bituin at krus .
Aalis na ako,hanggang sa muli. (CLOSE CURTAIN)
NARRATOR: (At umalis na nga ang kura sa tahanan ng
Alperes.Habang si Elias naman ay tumatakbo patungo
sa bahay ni Ibarra at ng makarating na siya ay….)
(OPEN SESAME)
Ibarra:Elias ikaw pala iyan,anong maipaglilingkod ko sa
iyo? Maiba ako alam mo bang nakatuklas ako ng isang
kawayan na hindi nagliliyab? Ang galing diba?
Elias: Hindi po kawayan ang dapat nating pag-usapan.
Kailangan niyo pong itago ang lahat ng inyong
kasulatan at tumakas na rin kayo. Sunugin niyo po ang
lahat ng mga kasulatan na makakapagpahamak sa inyo.
Kailangan na po nating magmadali.
Ibarra: Naguguluhan ako sayo. Ano ba ang nangyayari?
Elias: Natuklasan ko po na magkakaroon ng pagaalsa
mamaya at ang pangalan niyo ang isisigaw ng mga
maghihimagsik na bayaran. Ang sabi ay kayo raw ang
nagbayad sa kanila.Kaya huwag na po kayong
magalinlangan pa. Ngayon din ay kumilos na kayo bago
mahuli ang lahat.
Ibarra: Ngunit saan naman ako pupunta? Si Maria Clara
naghihintay siya sa akin ngayong gabi.
Elias: Kahit saan basta malayo sa lugar na ito.
Ibarra: Sige tulungan mo na lamang akong ayusin ang
aking mga papeles.
(Tinulungan naman siya ni Elias,habang inaayos ni Elias
ang mga kasulatan ni Ibarra at may nakita siyang
nakapagpagulat sa kanya…)
Elias: Ginoo,kilala ba ninyo si Ginoong Pedro
Ibarramendia?
Ibarra: Opo. Nuno ko siya sa tuhod. Pinaikli lamang
naming ang apelyido naming dahil masyadong mahaba
ito.
Elias: Alam ba ninyong siya ang dahilan ng pagkasawi
ng aking angkan. Matagal ko ng hinahanap ang
apelyidong ito. At tingnan mo nga naman ikaw ang
ibinigay sa akin ng Diyos. Makakapaghiganti na rin ako.
Dapat kang mamatay!
(Kinuha ni Elias ang kanyang armas at itinutok kay
Ibarra)
Ibarra: Huminahon ka Elias mapaguusapan natin ito ng
maayos (Sabi niya habang ang dalawa niyang kamay ay
nasa harapan niya. Tila ba pinatitigil niya si Elias sa
maaari niyang gawin. Ngunit hindi nagpatinag si
Elias,itinaas niya ang kanyang armas at….)
Elias: Ahhh…( Ilalapat n asana niya ang kutsilyo kay
Ibarra ng bigla siyang natauhan,nabitawan niya ang
hawak niya at agad na napaatras sa kanyang
kinatatayuan. Napasapo siya sa kanyang noo at
kalmadong sinabi kay Ibarra ang….) Maghahanap
lamang ako ng bangka na inyong gagamitin sa
pagtakas.
(Mabilis niyang nilisan ang tahanan ni Ibarra matapos
iyon.) (CLOSE CURTAIN)
SCENE 27
SETTINGS:ILOG
NARRATOR: (Habang nagsasagan si Elias papuntang
San Gabriel ay nag-uusap sila ni Ibarra….)
(OPEN SESAME)
Elias: Makinig kayo sa akin ng mabuti ginoo ito ang
aking plano. Dadalhin ko kayo sa bahay ng isa sa mga
kaibigan ko sa Mandaluyong,pagkatapos ay ihahatid ko
sa inyo ang inyong mga salapi na naitago ko. Maaari
ninyo iyong gamitin upang makapangibang bansa.
(Paliwanag ni Elias habang patuloy pa rin sa
pagsasagwan)
Ibarra: Mangingibang bansa?
13
Elias: Makakapamuhay kayo sa ibang bansa ng
katamihik at walang gulo. Marami kayong salapi at isa
pa sa Espanya ay marami rin kayong mga kaibigan
maaari kayong matulungan ng inyong mga kaibigan
upang malinis ang pangalan ninyo. Mas mabuti pa ang
ibang lupain kaysa sa sarili nating bayan.
Ibarra: Elias…. Dalawang ulit mo ng niligtas ang aking
buhay sa kabila ng kasawian ng iyong angkan sa aking
angkan. Karapat-dapat lamang na isauli ko sa inyo ang
yaman ninyo. Sumama ka sa akin sa ibang bansa at
duon na manirahan maturingan tayong parang
magkapatid. Pareho lamang tayo na sadyang
sawimpalad sa sarilinating bayan.
Elias: Ipagpatawad ninyo ginoo ngunit hindi ako
makakasama sa inyo. Hindi ako magiging maligaya sa
ibang lupain. Dito ko nais magtiis at mawalan ng buhay.
Ibarra: Pero bakit mo ako pinapayuhan na mangibang
bansa?
Elias: Sa ibang bansa ay hindi kayo makakadanas ng
hirap. Maaari kayong magtagumpay duon. Kung
daranasin ninyo ang hirap dito ay baka dumating ang
panahon na kasuklaman ninyo ang inyong bayan.
Ibarra: Hindi totoo iyan! Kahit kelan ay hindi ko
magagawa ang itakwil ang sarili kong bayan. Wala
akong inisip kundi ang makakabuti para sa bayan.
Elias: Malamang yan ang sinasabi sapagkat hindi niyo
pa nadaranas ang paghihirap dito. Naniniwala ako na
iniibig ninyo ang inyong bayan sapagkat iyon ang
itinuro ng inyong ama sa inyo. Ngunit sa panahon na
makaranas kayo ng gutom,paghihirap at pag-uusig ay
baka kalimutan na ninyo ang inyong sariling bayan.
Patawarin ninyo ako sa mga masasakit na salita na
nasabi ko pero minumulat ko lamang kayo sa
katotohanan. Minsan ay may lumapit sa inyo na isang
kapus-palad ngunit hindi ninyo siya pinakinggan bagkus
ay pinakinggan ninyo ang kanyang mga kaaway. At
ngayon ay tinutugis na nila kayo at itinuturing na
kaaway.
Ibarra: May katwiran ka. Aamin ko na ako’y nagkamali
umayon lamang ako sa takbo ng mundo. Ngayon ay
malinaw na ang lahat sa akin, may kanser ang ating
lipunan na kailangan nating gamutin at sugpuin. Ako na
nagtatanggol sa sarili kong bayan ay isa na ngayong
pilibustero. Tatlong daang taon silang nagpasasa sa atin
habang tayo ay naging sunod-sunuran lamang. Ngayon
ay halos nawawalan na tayo ng pag-asa….Unti-unti na
tayong nawawalan ng paniniwala sa Diyos. Wala ng
natitira sa atin kundi ang ating lakas at karapatan.
(CLOSE CURTAIN)
(NARRATOR: Patuloy pa rin sa pagsasagwan si Elias
hanggang sa napadpad sila sa tapat ng palasyo ng
kapitan-heneral. Napakita nila na nagkakagulo ang mga
kawal.)
(OPEN SESAME)
Elias: Mahiga kayo upang matakluban ko kayo ng mga
damon, mukhang natuklasan na nila ang inyong
pagtakas.
(Sinunod naman ito ni Ibarra, ng matagluban na ni Elias
si Ibarra ay….)
Kawal: Sandali lamang…. Saan ka nagmula ginoo?
Elias: Galing po ako ng Maynila,nirarasyunan ko po ng
ng damo ang kura at ang hukom sa Maynila.
Kawal: Ganun ba? Sige maaari ka ng magpatuloy sa
iyong paglalakbay. Huwag ka lamang magsasakay ng
kahit na sino sa iyong Bangka sapagkat may isang
bilanggo na nakatakas at ngayon ay pinaghahanap na.
Elias: Makakaasa po kayo,mauuna na ako ginoo.
Narrator: (Muling nagsagwan si Elias at ng makalayo na
sila ay sinabihan ni Elias si Ibarra na maaari na siyang
bumangon kaya agad naman itong bumangon. Ilang
oras pa ay may isang bangka na puno ng guwardiya ang
nakasunod sa kanila…)
Elias: Crisostomo hinahabol na tayo ng mga guwardiya
sibil…. Kayo na ang mamangka at tatalon ako. Ililigaw
ko sila. Sige na ginoo.
(Tatalon na sana si Elias ng hawakan siya ni Ibarra sa
kanyang balikat at…)
Ibarra: Huwag na kayong umalis,lumaban na lamang
tayo.
Elias: Hindi tayo mananalo sa kanila sapagkat wala
tayong sandata.Magkita na lamang tayo sa Noche
Boena sa libingan ng inyong mga ninuno. Mauna na
kayo ginoo paalam. (CLOSE CURTAIN)
NARRATOR;(At tumalon na nga siya sa ilog. Tiningnan
pang muli ni Ibarra si Elias ngunit wala na siya nagawa
kaya nagsagwan na lamang siya papalayo. Rinig na rinig
ni Ibarra ang tunog ng mga bala ngunit hindi siya
natinag at nagpatuloy na lamang sa pagsasagwan. Sa
kabilang banda naman ay nakita ng mga guwardiya
sibil na may bahid ng dugo sa ilog aya tumigil na sila sa
pagpapaputok at nilisan na ang lugar)
SCENE 28
SETTINGS:GUBAT
14

NARRATOR:(Paika-ikang naglalakad si Basilio patungo
sa kanilang tahanan. Nasasabik na siyang makitang
muli ang kanyang ina at kanyang kapatid. Matagal-tagal
na rin siyang hindi nakakauwi. Habang naglalakad siya
ay may napansin siyang isang babae na pamilyar sa
kanya….)
huwag sanang kalimutan kaming mga namatay at
nagtanggol sa Inang-bayan. (Kasabay ng paglubog ng
araw ay ang pagkawala rin ng buhay ni Elias.)
(CLOSE CURTAIN)

(OPEN SESAME)

Basilio: Nay? Nay! Nanay! Sandali (Hinabol niya ang

WAKAS.
kanyang ina ngunit takbo pa rin ng takbo si Sisa.
Hanggang sa tumigil sa pagtakbo si Sisa kaya naabutan
siya ni Basilio at niyakap agad.)

Sisa: Sino ka? Hindi ikaw ang anak ko.(Sabi niya habang
kinakalasa ng yakap ng anak.) Nasa kumbento ang mga
anak. Naku baka nakauwi na ang mga iyon,sigurado
akong pagod sila. Ah magluluto na lamang ako ng
kakainin nila. (Aalis na sana si Sisa ng pigilan siya ni
Basilio sa pamamagitan ng pagyakap ditto ng
mahigpit…)

Basilio: Nay… Ako poi to si Basilio hindi niyo na po ba

ako nakikilala? Nay… (Sambit ni Basilio habang naiyak.
Pinagmasdan ni Sisa ang anak at unti-unti niya itong
nakilala…)

Sisa: Basilio! Anak! (At mahigpit niya itong hinagkan

hanggang sa nakarinig sila ng isang putok ng bala.)

Basilio: Nay…. Nay! (Sigaw niya ng makita niyang dahan

dahang nawawalan ng buhay si Sisa. Nakita niya na
may dugo ito sa likod….) Nay!!!!! (Sigaw niyang muli
habang nakahiga ang nanay niya sa kanyang bisig.)
Nay….Wag mo akong iwanan nay….

(May isang lalaking sugatan at sira-sira na ang damit

ang darating halos pagapang na siyang lumapit kayna
Basilio hawak niya rin ang parte ng katawan niya na
may tama ng bala….)

Elias: S-sino ang b-babaeng iyan?

Basilio: Siya po si Sisa…. Nanay ko. (Tugon nito ng

naiyak)

Elias: Makinig kang mabuti sa akin. May sugat ako at

dalawang araw na akong hindi kumakain at
umiinom,ilang oras na lamang siguro ay mamamatay
na rin ako. Ganito ang ga—aahhh (Namimilipit na siya
sa sakit ng kanyang sugat) Sunugin mo ang mga
bangkay namin ng iyong ina. Kung walang dadarating
na sinuman ay hukayin mo ang mga ginto na ibinaon
ko. Ariin mong iyo ang mga iyon at gamitin mo sa
pagaaral. (Hingal na hingal na sambit ni Elias.Bago
malagutan ng hininga si Elias ay tiningnan niya ang
papalubog na araw at…) Mamamatay akong hindi man
lang makikita ang bukang-liwayway sa mahal kong
bayan. Kayong mga nakasaksi nito,batiin niyo siya at
15