BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

Yenilikçi Devlet Üniversitesi

DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

KMB406 Kimyasal Teknolojiler Dersi
Teknik Gezi Raporu I

Bursa Çimento Fabrikası A.Ş

150106901 Dovran Nuryagdyyev

Etkinlik Tarihi: 08.03.2019

Raporun Teslim Tarihi: 15.03.2019
Sorumlu Öğretim Elemanı: Dr. HALİT LEVENT HOŞGÜN

Mart 2019
Bursa
Bursa Çimento Tarihçesi

Bursa Çimento Fabrikası A.Ş. 30.000.000 Tl sermaye ile 14 Temmuz 1966 yılında
Bursa’ nın gözde yerlerinden biri olan Kestel semtinde anonim şirket olarak işe koyulmaya
başlamıştır. Daha sonra Kütahya şehrinde ek üretim tesisini kurmuştur. Bu fabrika şu an da
%100 halka açık sermaye ile işini sürdürmektedir.

Fabrikada Üretilen Ürünler

 CEM I 42,5 R PORTLAND ÇİMENTO: Portland çimento klinkeri, minör bileşen olarak
kalker ve priz düzenleyici olarak bir miktar alçı taşının birlikte öğütülmesiyle elde
edilen çimontadır.
 CEM II / A-M (P-L) 42,5 R PORTLAND KOMPOZE ÇİMENTO: Portland çimento klinkeri,
%12-20 doğal puzolan tras ve kalker ile bir miktar alçı taşının birlikte öğütülmesiyle
elde edilen hidrolik bağlayıcıdır.
 CEM IV / B (P-V) 32,5 N PUZOLANİK ÇİMENTO: Portland çimento klinkeri, %36-55
doğal puzolan tras, endüstriyel puzolan silissi uçucu kül ve minör bileşen kalker ile
bir alçı taşının birlikte öğütülmesi ile elde edilen çimontadır.
 CEM II / A-M (P-V) 42,5 R PORTLAND KOMPOZE ÇİMENTO: Portland çimento
klinkeri, %12-20 doğal puzolan tras ve endüstriyel puzolan silissi uçucu kül ve minör
bileşen kalker ile bir miktar alçı taşının birlikte öğütülmesiyle elde edilen hidrolik
bağlayıcıdır.

Fabrikada Gerçekleştirilen Faaliyetler

 Hammadde ve takviye maddelerinin eldesi: Bu işletme ihtiyacı olan kalker ve kili

ocaklardan elde etmektedir, kalkeri patlatma usulüyle ocaklardan çıkarmaktadır. Kil
ise fabrika yakınındaki kil sahalarından temin edilmektedir. Alçıtaşı, tras, kum gibi
 yardımcı malzemeler ise tedarikçiler vasıtasıyla fabrikaya getirilmekte. Çimentoda
katkı maddesi olarak kullanılan uçucu kül, bağlı ortaklarından olan firmalarından
alınmaktadır.
 Patlatma işlemi: Bu süreç gerçekleşmeden önce tüm yasal işlemler kontrol edilir ve
sorumlu kurumlardan izinler alınmaktadır. Patlatılacak ocaklardan örnek
hammaddeler alınarak laboratuvarlarda uygunluk analizleri yapılmaktadır.
Patlayıcılar ocaklara 3 metre aralıklarla yerleştirilmektedir. Patlayıcılar 11-12 metre
derinliklere yerleştirilir ve üzerine pembe anfo yerleştirilmektedir. Uzaktan
kumanda yardımıyla ve jandarmaların da eşliğinde patlama işlemi gerçekleştirilir.
 Kırma işlemi: Ocaklardan gelen hammaddeler ve yardımcı maddeler olan kalker,
tras, alçı taşı kırıcılarda kırılarak boyutça küçültülür ve stokholde ilgili hollere
alınır.Bu işlemler ayrı ayrı kırıcılarda gerçekleştirilir. Kil ve kum ise kullanılmak üzere
stokholde stoklanır.
 Enerji eldesi: Bu fabrikanın kullandığı esas yakıt kömürdür. Buna alternatif olarak
doğal gaz, katı atıklar ve sıvı atıklar kullanılmaktadır. Bunlar yakıldıktan sonra
fırından dışarı atılan atık ısı elektrik enerjisine dönüştürülerek fabrikanın elektrik
enerjiye olan ihtiyacının neredeyse %30 lara yakınını karşılamaktadır.
 Öğütme işlemi: Stoklarda stoklanan kalker, kil, kum farin değirmene
beslenmektedir. Bu değirmenlerde kurutma ve öğütme işlemi yapılmaktadır.
 Pişirme işlemi: Değirmende öğütme işleminden geçtikten sonra döner fırınlarda
kullanılan yakıtlar yardımıyla 1450 oC sıcaklıklara çıkılarak pişirilmektedir.
 Çimento eldesi: Klinkere istenilen özellikler dikkate alınarak alçı taşı ve takviyeler
ilave edilerek tekrar öğütme işleminden geçirilmekte ve elde edilen çimento uygun
koşullarda stoklanmaktadır.

Fabrikanın Laboratuvarı ve Faaliyetleri

 Kimya laboratuvarı: Fabrikada üretim esnasında kullanılacak olan hammaddeler ve

takviye maddeler ile mamullerin uygunluk analizleri yapılmaktadır. Bu
laboratuvarda yapılan deneylerden bazıları:
 SO3 tayini
 Kızdırma kaybı tayini
 Cl tayini
  Çimento bileşenlerinin tayini
 Çözünmeyen kalıntı tayini
 Serbest CaO’ in etilen glikol yöntemi ile tayini
 Fizik Laboratuvarı: bu laboratuvarda diğer laboratuvarda yapılacak olan analizler
için numune alma ve hazırlama işlemleri yapılmaktadır. Burada yapılan bazı
deneyler:
 CaCO3 ve MgCO3 tayini
 Dansite tayini
 İncelik tayini
 Hava geçirgenlik metodu ile incelik tayini
 XRF Laboratuvarı: Bu laboratuvarda dışarıdan gelen hammadde ve klinkerlerin
toplam kimyasal analizleri yapılmaktadır. Elde edilen sonuçlar ünitelerdeki
operatörler ile paylaşılır, değişiklikler bildirilmektedir.
 Beton Laboratuvarı: Bu departmanda çimentonun fiziksel özellikleri olan genleşme,
dayanım ve priz sürelerine bakılmaktadır. Yapılan bazı analizler:
 Priz süresi tayini
 Dayanım tayini
 Genleşme tayini
 Kıvam suyu tayini

Kumanda Odası

Kumanda odasında fabrikada yapılan bütün işlemler bilgisayarlarda kurulu olan özel
programlar ile kontrol edilmektedir. Üretim esnasında fark edilen kusurlar operatörlere
bildirilerek kontrol işlemi yapılmaktadır. Bu odada 7 gün 24 saat hizmet devam etmektedir.

Teşekkür:

Bu etkinliğin gerçekleşmesinde emeği geçen Halit Levent HOŞGÜN, Bursa Teknik

Üniversitesi yöneticileri, Bursa Çimento Fabrikası A.Ş ve bütün emeği geçenlere
teşekkürlerimi sunuyorum.