BOSNA I HERCEGOVINA БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНА

FEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE ФЕДЕРАЦИЈА БОСНЕ И ХЕРЦЕГОВИНЕ

TUZLANSKI KANTON ТУЗЛАНСКИ КАНТОН
Ministarstvo privrede Министарство привреде

BOSNIA AND HERZEGOVINA

FEDERATION OF BOSNIA AND HERZEGOVINA
TUZLA CANTON
Ministry of Economy

Tuzla, Rudarska br 57. tel: +387 35 369-327, fax: +387 369-332, e-mail: mp@tk.kim.ba, web: mrp.tk.gov.ba, www.vladatk.gov.ba

Broj: 03/1-18-015339/18
Tuzla, 20.06.2018. godine

Vlada Tuzlanskog kantona

n/r Sekretara

Predmet: Informacija o monitoringu stanja

stijenskog masiva na Tuzlanskom
ležištu kamene soli, dostavlja se

Poštovani,

U skladu sa odredbom člana 28. Poslovnika o radu Vlade Tuzlanskog kantona

(„Službene novine Tuzlanskog kantona“, broj: 7/05, 7/07, 11/08 i 16/13), kao i programom
rada Ministarstva privrede Tuzlanskog kantona za 2018. godinu, u tematskom dijelu, u
prilogu dopisa dostavljamo Vam „Informaciju o monitoringu stanja stijenskog masiva na
Tuzlanskom ležištu kamene soli“, kao materijal za sjednicu Vlade Tuzlanskog kantona, na
razmatranje i usvajanje.

S poštovanjem.

Prilog:
- Informacija o monitoringu stanja stijenskog
masiva na Tuzlanskom ležištu kamene soli

DOSTAVITI: MINISTAR
1 x Naslovu
1 x Evidencija Osman Puškar, prof.
1 x a/a
 BOSNA I HERCEGOVINA БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНА
FEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE ФЕДЕРАЦИЈА БОСНЕ И ХЕРЦЕГОВИНЕ
TUZLANSKI KANTON ТУЗЛАНСКИ КАНТОН
Ministarstvo privrede Министарство привреде
BOSNIA AND HERZEGOVINA
FEDERATION OF BOSNIA AND HERZEGOVINA
TUZLA CANTON
Ministry of Economy

Tuzla, Rudarska br 57. tel: +387 35 369-327, fax: +387 369-332, e-mail: mp@tk.kim.ba, web: mrp.tk.gov.ba, www.vladatk.gov.ba

INFORMACIJA
o monitoringu stanja stijenskog masiva na Tuzlanskom ležištu
kamene soli

juni 2018. godine

 SADRŽAJ:
1.UVOD.................................................................................................................................................... 3
1.1.Uvodne napomene .................................................................................................................... 3
1.2.Vlasnička i upravljačka struktura Rudnika soli „TUZLA“ d.d. Tuzla............................... 4
1.3.Organizacija društva ................................................................................................................. 4
2. ISTORIJAT DOSADAŠNJEG MONITORINGA STIJENSKOG MASIVA ............................ 5
2.1.Monitoring nivoa podzemnih voda (NPV) ............................................................................ 6
2.2.Monitoring fizičko-hemijskih karakteristika slane vode ..................................................... 7
2.3.Inženjersko-geološki monitoring ............................................................................................ 8
2.4.Geodetski monitoring ............................................................................................................... 9
2.5.Geofizički monitoring ............................................................................................................ 10
2.5.1.Seizmički monitoring .......................................................................................................... 10
2.5.2.Seizmološki monitoring ...................................................................................................... 11
3. INFORMACIJA O MONITORINGU STIJENSKOG MASIVA NA TUZLANSKOM
LEŽIŠTU KAMENE SOLI ZA 2016. GODINU...................................................................11
3.1. Realizacija planiranog monitoringa u 2016. godini .......................................................... 11
3.2. Informacija o rezultatima monitoringa za izvještajni period ........................................... 12
3.2.1.Početak rekultivacije područja sonih bunara .................................................................... 12
3.2.2.Zapunjavanje glavnog i ventilacionog okna jame Tušanj .............................................. 12
3.2.3.Inženjersko geološki monitoring ....................................................................................... 12
3.2.4.Hemijski monitoring pijezometrijskih uzoraka ............................................................... 13
3.2.5.Monitoring nivoa podzemnih voda (NPV-a) ................................................................... 13
3.2.6.Interpretacija seizmološkog monitoringa ........................................................................ 13
3.2.7.Geodetski monitoring .......................................................................................................... 14
4. INFORMACIJA O MONITORINGU STIJENSKOG MASIVA NA TUZLANSKOM
LEŽIŠTU KAMENE SOLI ZA 2017. GODINU I PERIOD I-III 2018. GODINE...........14
4.1. Realizacija planiranog monitoringa za navedeni period........................................14
4.2. Zapunjavanje okana (glavnog i ventilacionog) kamenim agregatom......................15
4.3. Monitoring nivoa podzemnih voda (NPV)..........................................................16
4.4. Monitoring fizičko-hemijskih karakteristika slane vode.......................................17
4.5. Inženjersko-geološki monitoring površine terena za izvještajni period..................17
4.6. Monitoring površine terena geodetskim metodama na Tuzlanskom ležištu soli......18
4.7. Seizmološki monitoring....................................................................................18
4. ZAKLJUČAK ................................................................................................................................... 19

2
 1. UVOD

Proizvodnja soli u svakoj zemlji ima posebno značenje, jer so ili proizvodi njene
pretvorbe predstavljaju značajnu industrijsku sirovinu u proizvodnji brojnih proizvoda.
Eksploatacija soli u Bosni i Hercegovini vezana je za tuzlansko područje i to za ležište
kamene soli u Tuzli, na kome se industrijska eksploatacija soli vršila više od 100 godina kao i
novo ležište kamene soli Tetima, koje u zadnjih desetak godina intenzivira eksploataciju i
koje predstavlja zamjenski kapacitet za Tuzlansko ležište.

1.1. Uvodne napomene

Prvi pisani podaci o postojanju tuzlanskih prirodnih slanih izvora potiču iz ranog
srednjeg vijeka mada se sa sigurnošću može reći da se so na ovim prostorima dobivala od
pamtivjeka. Na ovo ukazuje sam naziv koji se prije koristio za ovo područje (Salines na
latinskom jeziku znači grad solana) dok neki istoričari smatraju da je i ime Bosna vezana za
so jer na ilirskom jeziku boss znači so. Današnji naziv Tuzla je dobila u 15. Vijeku po dolasku
Turaka i opet je vezano za so jer na turskom jeziku tuz znači so.
Industrijska eksploatacija soli iz ležišta u Tuzli započela je 1885. godine po modelu
kolonijalne industrijalizacije u Bosni i Hercegovini. Metode za eksploataciju soli bile su:
- Nekontrolisana eksoploatacija soli sa površine terena na istočnom reviru Hukalo-
Trnovac (od 1885. godine do 2006. godine),
- Komorno stubno otkopavanje na zapadnom reviru iz jame „Tušanj“ (od 1967. godine
do 2002. godine),
- Kontrolisano izluživanje na zapadnom reviru iz jame „Tušanj“ (od 1983. godine do
1992. godine).
Radi ilustracije, do sada je iz tuzlanskog ležišta iscrpljeno oko 90 miliona m³ slane
vode prosječnog saliniteta 300 kg/m³ odnosno eksploatisano je oko 27 miliona tona soli što je
stvorilo deficit čvrste mase od oko 12,6 miliona m³. Ovo je imalo za posljedicu gravitaciono
kretanje tj. spuštanje krovine što rezultira laganim i sporim procesima prenošenja ovih
pokreta, opadajućom brzinom kroz masiv sve do površine terena, gdje se proces manifestuje u
obliku njegovog slijeganja zauzimajući pri tomke daleko veću površinu rasprostiranja u
odnosu na primarnu površinu izluživanja u produktivnoj formaciji. Površina područja
lociranja bunara iznosi oko 25 ha, površina ležišta soli oko 160 ha dok je površina slijeganja
terena preko 500 ha.
Višegodišnja sistematska geološka istraživanja dokanjske sinklinale, geološkom i
hidro-hemijskom prospekcijom, nastavljena savremenim geološko-geofizičkim metodama
koja su ukazala na potencijalnost ove strukture započeta su 1971. godine.
Bušenjem 1978. godine, perspektivnost je potvrđena otkrivanjem ležišta kamene soli
„Tetima“. Istraživanje i okonturenje ležišta vršeno je narednih 6 godina, sa 24 istražne
bušotine, od kojih su 17 nabušile sono tijelo. U planu ležište ima nepravilan eliptičan oblik
dužine oko 2,2 km i širine do 1 km. Deponovano je u istočnom dijelu dokanjske sinklinale i
ima dinarski pravac pružanja maksimalne moćnosti do 200 m.

3
 U postupku istraživanja ležišta kamene soli Tetima sproveden je prinsip
multidisciplinarnosti ali je ipak glavna uloga pripala istražnom bušenju na osnovu koga je
izvršena geometrizacija sonog tijela. Tadašnji stepen poznavanja nekih bitnih ležišnih
karakteristika i parametara (geoloških, hidrogeoloških, hemijsko-tehnoloških i drugih), a koji
imaju odlučujući uticaj kod izbora načina i metode eksploatacije jednog sonog ležišta,
nametali su da se kao optimalno rješenje usvoji koncept po kome će se eksploatacija ovog
ležišta vršiti kontrolisanim izluživanjem pojedinačnim bušotinama sa površine terena.
Ležište kamene soli „Tetima“ je smješteno na južnim obroncima Majevice,
sjeveroistočno od Tuzle, na udaljenosti od 12 km.
Otvaranje rudnika je započeto 1989. godine izvođenjem pet istražno eksploatacionih bušotina.
Područje prvog polja izluživanja zahvata istočni dio ležišta, i u geološkom pogledu ovo je
ujedno i najplići dio sonog tijela, gdje je došlo do maksimalne koncentracije soli koja je
izdigla krovinske sedimente uslijed čega su isti ispucali, razlomljeni i u geotehničkom i
hidrogeološkom pogledu znatno degradirani.
Glavnim rudaskim projektom, koji je rađen osamdesetih godina prošlog stoljeća,
predviđen je fazni razvoj od 1.600.000 m³ preko 2.500.000 m³ do konačnih 4.500.000 m³
slane vode na godinu. Svi rudarski objekti, postrojenja i uređaji su dimenzionirani prema
konačnom kapacitetu i izgrađeni su početkom devedesetih godina prošlog stoljeća, kada je
rudnik i pušten u probni rad.
Zbog ratnih i poratnih okolnosti proizvodnja slane vode sa ležošta Tetima nije bila u
funkciji od 1992. godine do 2001. godine. U zadnjih nekoliko godina, privatizacijom fabrike
sode Lukavac, te povečanjem kapaciteta od strane drugog potrošača fabrike soli, intenzivirana
je proizvodnja slane vode. Sa porastom kapaciteta intenzivirani su i svi ostali rudarski radovi
koji je prate.

1.2. Vlasnička i upravljačka struktura Rudnika soli „TUZLA“ d.d. Tuzla

Vlasnička struktura kapitala u društvu je sljedeća:

- 72,6371 % - državni dionički kapital i
- 27,3629 % - ostali dionički kapital.
Ukupno upisani kapital iznosi 130.344.691,50 KM.
Upravljačka struktura društva je utvrđena Statutom, te istu čini:
- Skupština društva,
- Nadzorni odbor društva i
- Uprava društva, kao organi upravljanja i
- Odbor za reviziju
Prava i obaveze svakog organa u upravljačkoj strukturi utvrđene su Statutom.

1.3. Organizacija društva

Društvo je pravno lice koje samostalno obavlja djelatnost 08.93 - Vađenje soli, s
ciljem sticanja dobiti, a isto je upisano u sudski registar kao Rudnik soli „TUZLA“ d.d. Tuzla,
sa sjedištem u Tuzli, ulica Hasana Brkića 72.
Pravilnikom o radu, organizacijom i sistematizacijom poslova, utvrđene su sljedeće
organizacione cjeline Društva:

4
 • Uprava društva
• Proizvodnja – tehnički poslovi
• Zaštita na radu
• Investicije i razvoj
• Pravni poslovi i
• Ekonomsko-finansijski poslovi

2. ISTORIJAT DOSADAŠNJEG MONITORINGA STIJENSKOG MASIVA

Cilj monitoringa je ostvarivanje direktnog uvida i kontrole reakcije površine terena

prouzrokovane eliminacijom deficita čvrstih masa zbog prestanka eksploatacije soli i
promjene bilansa tečnih masa, izraženog preko porasta nivoa podzemnih voda u ležištu.
U cilju trajnog otklanjanja uzroka slijeganja terena u Tuzli, kao sigurnosna mjera prvo je
obustavljena eksploatacije kamene soli u jami Tušanj (2002.-2005. godine). Nakon ovih
aktivnosti pristupilo se planskoj obustavi eksploatacije slane vode metodom nekontrolisanog
izluživanja iz Tuzlanskog ležišta kamene soli.
Ove aktivnosti su realizovane na osnovu: Glavnog rudarskog projekta prestanka
nekontrolisane eksploatacije slane vode i imobilizacije Rudnika soli “ Tušanj” na tuzlanskom
sonom ležištu RGF Tuzla 1995. godina, Dopunskog rudarskog projekta planskog potapanja
jame Tušanj obustavi eksploatacije slane vode metodom nekontrolisanog izluživanja
(Rudarski institut d.d. Tuzla, 2002. godina), Dopunskog rudarskog projekta obustave crpljenja
slane vode na reviru Hukalo- Trnovac (Rudarski institut d.d. Tuzla, mart 2006. godina) i
Dopunskog rudarskog projekta obustave crpljenja slane vode na reviru Hukalo-Trnovac - II
Faza (Rudarski institut d.d. Tuzla, august 2007. godina). Pri izradi projektne dokumentacije a
radi specifičnosti nekontolisane metode eksploatacije brojni nepoznati parametri (koji definišu
mehanizme izluživanja, distribuciju i geometriju izluženih prostora u sonoj masi,
hidrogeološki koji definišu brzinu povrata NPV u kvaziprirodno stanje i dr.) su
pretpostavljeni.
Nakon potpune obustave crpljenja a potom i stabiliziranja nivoa podzemnih voda u ležištu
2014. godine urađen je Dopunski rudarski projekat kontrolno-sigurnosnih mjera u
posteksploatacionom periodu ležišta kamene soli u Tuzli (Rudarski institut d.d. Tuzla, maj
2014. godine). Dozvolu za izvođenje radova po ovo projektu je izdalo Federalno ministarstvo
energije, rudarstva i industrije Mostar; br. Up/1 broj 06-18-102/15 od 04.03.2015. godine.
Radi kontrole i usmjeravanja pojedinih parametara te eventualne korekcije projektovanih
vrijednosti tokom realizacije aktivnosti, Projektom je predviđen Monitoring stanja stjenskog
masiva na tuzlanskom ležištu kamene soli koji je vršen od 2002. godine, od stručnog-
Ekspertnog tima formiranog od strane Nadzornog odbora Rudnika a imao je slijedeće
zadatke:
- Kontinuirano praćenje, kontrola i usmjeravanje aktivnosti nakon obustavljanja
eksploatacije nekontrolisanim izluživanjem na tuzlanskom ležištu kamene soli u
skladu sa Dopunskim rudarskim projektima obustave crpljenja slane vode, na reviru
Hukalo-Trnovac.

5
 - Kontinuirano praćenje parametara tokom monitoringa koje podrazumjeva:
a. Mjerenje nivoa podzemne vode na svim dostupnim pijezometrima i bunarima,
b. Monitoring fizičko-hemijskih karakteristika slane vode na svim dostupnim
pijezometrima i bunarima,
c. Inženjersko-geološki monitoring površine terena,
d. Geodetski monitoring,
e. Geofizički monitoring
- Konstantno sprovođenje analize svih dostupnih parametara relevantnih za pouzdanu
procjenu stanja procesa konsolidacije masiva i njegove površine i ustanovljavanje
korelacionih veza porasta nivoa podzemne vode u ležištu i slijeganja terena.
Ekspertni tim za monitoring stijenskog masiva na Tuzlanskom ležištu kamene soli je
prestao s radom 31.12.2014. godine. Početkom 2015. godine Tim je pretrpio transformaciju i
imenovan je od strane direktora pod nazivom Ekspertni tim za monitoring kontrolno
sigurnosnih mjera i realizaciju daljih istraživanja u posteksploatacionom periodu ležišta
kamene soli u Tuzli, koji se svake godine mijenja po potrebi.
Ekspertni tim redovno je održavao sjednice jednom mjesečno a o svom radu i poduzetim
aktivnostima, izvještavo i Upravu Društva a po potrebi i Ministarstvo industrije, energetike i
rudarstva Tuzlanskog kantona.
Mjesečni izvještaji o radu Ekspertnog tima su analizirani, razmatrani i nakon eventualnih
smjernica za dalji rad od strane Nadzornog odbora i usvajani. Analizirano je stanje
„stijenskog masiva“ - krovinskih sedimenata za protekli mjesec, pri čemu su članovi
Ekspertnog tima koji su zaduženi za pojedine segmente monitoringa podnosili izvještaje te
davali svoja mišljenja, prijedloge i sugestije.
Od pet navedenih segmenata projektovanog monitoringa stijenskog masiva, Rudnik soli
je operativno, kontinuiranao provodio tri segmenta u vlastitoj režiji i to:
1. monitoring nivoa podzemnih voda,
2. monitoring fizičko-hemijskih karakteristika slane vode i
3. inženjersko-geološki monitoring.
Geodetski monitoring površine terena i geofizički monitoring izvodila su treća lica a sva
urađena dokumentacija koja je vezana za ova dva segmenta monitoringa je proučena i
analizirana od strane Ekspertnog tima, prilikom čega je održano i nekoliko stručnih rasprava
sa izvođačima.
U daljem tekstu, radi cjelovitosti informacije, dati su rezultati po pojedinim segmentima
monitoringa od početka implementacije Dopunskih rudarskih projekata obustave crpljenja
slane vode na reviru Trnovac-Hukalo do 2015. godine.

2.1. Monitoring nivoa podzemnih voda (NPV)

Generalno se potvrđuju ranije uočene i istaknute karakteristike podzemnih voda a posebno

se naglašava činjenica jedinstvenog hidrauličkog mehanizma u cijelom prostoru pukotinsko
karstnog akvifera u ležištu. Ova činjenica se naglašava, jer je omogućila kontinuiran uvid i
praćenje stanja u masivu tokom i nakon prestanka crpljenja slanice, bez ikakvih vanrednih i
nepredviđenih događaja u masivu, koji bi se inače manifestovali prvenstveno na nivoima
podzemne vode.
Tokom monitoringa povrata nivoa podzemnih voda (NPV), uočljiva su tri perioda:
- Prvi period karakteriše se intenzivnim i konstantnim porastom nivoa podzemnih voda
(NPV) u svim kontrolnim tačkama. Intenzitet porasta je bio znatno viši od

6
 prognoziranog u Dopunskom rudarskom projekatu (DRP), što ima odgovarajuća
obrazloženja a ovdje se može istaći da je to imalo pozitivne implikacije, jer je period
do uspostavljanja prirodnog režima podzemnih voda u masivu skraćen, što je sa
aspekta konsolidacije masiva poželjno, što se vidjelo krajem 2007. godine. Ukupni
porast (NPV) u ovom periodu je 55-60 m, sa prosječnim intenzitetom ~ 10 cm/dan (~
3 m/mjesec), u toku 20 mjeseci.
- Drugi period se karakteriše vrlo sporim porastom nivoa podzemnih voda (NPV) i
približavanjem očekivanom kvaziprirodnom stanju. U ovom periodu je ukupni porast
nivoa podzemnih voda (NPV) — 2,5 m za 15 mjeseci, sa prosječnim dnevnim
intenzitetom oko 0,55 cm/dan i izraženim kontinuiranim porastom i slabo izraženim
promjenama uslovljenim uticajem hidroloških uslova.
- Treći period nastaje krajem 2009. godine a traje i danas, kada se umjesto
kontinuiranog rasta dešavaju kolebanja (NPV), a naglašeno se manifestuje u periodu
maj-juli 2010. godine i u periodu april-maj 2014. godine. Osnovna karakteristika ovog
perioda su izraženi periodi stagniranja i blage promjene nivoa podzemnih voda (NPV)
na svim pijezometrima, reda veličine do 2 m sa nešto sporijim povratom u prethodno
stanje. Ovakva kolebanja nivoa se mogu neposredno dovesti u vezu sa hidrološkim
uslovima, odnosno uticajem obilnih padavina ili dugotrajnih sušnih perioda na
infiltraciju.
Pored navedenog, značajne trenutne promjene nivoa podzemnih voda (NPV) su
registrovane 20. februara 2015. godine, kada je NPV imao značajne oscilacije na pojedinim
pijezometrima, pad i porast i to:
- na pijezometru IB-3 pad od - 0,86 m,
- na pijezometru SI-16 porast od + 6,62m,
- na pijezometru Tr-178 porast + 0,74 m.
Ova pojava je uočena nakon jačeg zemljotresa čiji je epicentar regiostrovan na području
Srbije a osjetio se i u Tuzli.

2.2. Monitoring fizičko-hemijskih karakteristika slane vode

Ispitivanje fizičko-hemijskih karakteristika slane vode na početku monitoringa vršeno je

na bunarima: B-170, B-178, B-180 i istražnoj bušotini IB-4 :
Hemijskom analizom slane vode utvrđivan je sadržaj:
- NaCI, Na 2 S0 4 , tvrdoće vode, Ca2+, Mg2+, Cl', S0 4 2",C0 3 2', HC0 3 ', ukupne
mineralizacije i H 2 S-
- gustoća slane vode i
- temperatura slane vode.
Slane vode iz svih bunara predstavljaju rastvor više različitih soli, te su za prikaz i ocjenu
hemijskog procesa koji se odvija u ovom rastvoru, odabrane dvije dominantne soli koje čine
ovaj rastvor: NaCI i Na 2 S0 4 , odnosno sistem NaCI - Na 2 S0 4 - H 2 0. Promjene u sadržaju ovih
soli u slanici mogu imati refleksiju na ponašanje masiva. Iz tog razloga konstruirani su
dijagrami iz kojih se može pratiti međusobni odnos promatranih soli u slanici svakog bunara,
te na osnovu kojih se mogu donositi odgovarajući zaključci i eventualna objašnjenja.
Analizom mjerenja sadržaja soli, gustine, ukupne mineralizacije i temperature na
bunarima B- 170, B-178 i B-180, može se uočiti "lagan" porast ukupne mineralizacije slane
vode, bez značajnih oscilacija promatranih soli.

7
 Na istražnoj bušotini IB-4 (dno bušotine je u zoni karstifikacije III serije soli) u periodu
31.03.2009.-31.08.2010. godine, došlo je do osciliranja ili smanjenja udjela Na 2 S0 4 u
ukupnoj mineralizaciji slane vode na mjernim kotama +80m i +98m. Moguće objašnjenje
pojave je, da je u navedenom periodu došlo do spajanja slane vode iz potopljenog rudnika sa
okolnom izdani.
Veličine i promjene mjerenja sadržaja soli, gustine i ukupne mineralizacije, ne ukazuju na
neočekivane promjene u konsolidacijskom procesu masiva nakon prestanka crpljenja slane
vode na tuzlanskom sonom ležištu.
Ovaj dio monitoringa je imao duže periode neprovedbe, radi kvara na uređaju za uzimanje
uzoraka (2011. do 2013. godina i od maja do septembra 2014. godine) a potom i gubitka
uređaja za uzorkovanje u istražnoj bušotini IB-4.
Takođe evidentiranje temperature nije moguće vršiti radi nepovoljnog uticaja slane vode
na mjerni eloktronski instrument.

2.3. Inženjersko-geološki monitoring

Inženjersko-geološki monitoring se sastoji u vizuelnom osmatranju i geodetskom mjerenju

relativnih pomjeranja dva susjedna bloka, koji se sučeljavaju duž markantnih ožiljaka
slijeganja.
Mjere se međusobne relativne promjene visina (+/- h) i međusobne udaljanosti (+/- L)
dviju tačaka ugrađenih na susjednim blokovima.
U periodu od skoro 10 godina, broj mjernih mjesta se smanjivao, mjerenje je u početku
vršeno na preko 90 mjernih mjesta, dok je kontinuirano mjerenje vršeno na oko 20. Broj
mjesta i intenzitet mjerenja se smanjivao isključivanjem „mirnih“ mjesta osmatranja, na
kojima nema promjene visina i udaljenosti, radi oštećenja pojednih tačaka usljed intenzivne
tehnogene aktivnosti koje su istovremeno imale značajan uticaj na rezultate mjerenja.
Na osnovu analize mjerenih podataka u vezi s deformacijama se uočava slijedeće:
- pomjeranja su izraženija na tačaka koje su locirane oko centara slijeganja,
- područja povećanog intenziteta pomjeranja blokova registrovana su i na rubnim
markantnim ožiljacima slijeganja koncentrisanim oko anhidriskih breča sa
sjeveroistočne i jugozapadne strane na potezu: benzinska pumpa „Ina“, Pravoslavna
crkva, slastičama „Korzo“ - prema Ćevabčinci „Bešlagić“, Soni trg; duž istog ožiljka u
smjeru sjeverozapada intenzitet deformacija se smanjuje prema radnji „Planica“, ulici
Tabašnice i dalje prema zapadu - Hendeku i Slatini,
- po zastupljenosti najzastupljenija su vertikalna pomjeranja blokova (slijeganje) uz
međusobno udaljavanje istih što se podudara s rezultatima geodetskih mjerenja, zatim
slijede deformacije izdizanja s približavanjem blokova te vertikalno kretanje blokova,
kretanje Trnovačke padine generira pomjeranje blokova koji klize ka centrima
slijeganja i dalje prema rijeci Jali, s tim što anhidritske breče dijele područje slijeganja
na površine s manjim intenzitetom pomijeranja (jugozapadni prostor) od površina s
povećanim intenzitetom pomijeranja (sjeveroistočni prostor),
- intezivna tehnogena aktivnost na području Trnovačke padine i u blizini centara
slijeganja remeti započete procese grube konsolidacije, ali istovremeno (radi dodatnog
opterećenja površine) posredno omogućava davanje procjene o stanja krovinskih i
dubljih degradiranih sedimenta u području bivšeg fronta izluživanja.

8
 Deformacije odnosno ožiljci slijeganja nisu podjednako prisutni na površini iznad ležišta
soli u Tuzli, nad jamom i na području zahvaćom slijeganjem. Za razliku od jugoistočnog, na
sjeverozapadnom dijelu nema vizuelno uočljivih markantnih ožiljaka slijeganja iako su
geodetskom metodama utvrđena slijeganja površine terena iznad jame Tušanj.
Posredni podaci (smicanja kolone pijezometra SI-17 na dubini 77,30 m u septembru 2013.
godine), ukazuju da procesi konsolidacije u početnoj fazi i da imaju dugoročan karakter.

2.4. Geodetski monitoring

Analizirajući rezultate geodetskog segmenta monitoringa može se uočiti više etapa kroz
koje je prolazio stijenski masiv.
Početkom redukcije obima crpljenja slanica iz revira sonih bunara, relativno brzo
slijeganje tačaka se postupno usporava, s porastom brzine podizanja nivoa podzemnih voda u
ležištu, što sugeriše na promjenu naponsko-deformacionog stanja u masivu zbog pojave sila
uzgona. Kasnije, u slijedećoj etapi reakcija masiva, sve ili gotovo sve tačke na njegovoj
površini se izdižu, što je sugerisalo da je uticaj gravitacionih sila od slijeganja masiva manje
izražen od sila uzgona.
Pojava ponovnog slijeganja tačaka u zonama gdje su se one ranije izdizale, koje su
registrovane u periodima masivnih tehnogenih aktivnosti - građevinskih zahvata na površini
terena, nedvojbeno ukazuju na slabokonsolidovan masiv, odnosno na masiv u kome su
konsolidacioni procesi tek započeti i znatno prigušeni sadašnjom pozicijom nivoa podzemnih
voda koji je zauzeo novo prirodno stanje.
Geodetski monitoring pomjeranja tla na revirima Tušanj, Hukalo - Trnovac i urbanom
dijelu grada su vršena geodetskim metodama u nivelmanskoj mreži i GNSS.
Na osnovu konkretnih rezultata nivelmanskih mjerenja može se konstatovati da postoje
pomjeranja u vertikalnoj ravni, slijeganje i izdizanje, koje je zadržalo ranije uspostavljeni
trend.
I. Najizraženija ulijeganja - slijeganja su registrovana na:
Području sonih bunara:
- na tački P 2102 koja se nalazi na platou Vidikovac na Banji, iznad jezera “Panonika”u
periodu 2014.-2015. godina, ulijeganje iznosi - 99,1mm, a u periodu 2013.-2015.
godina ulijeganje iznosi -161,5 mm,
- na tački P50/2 koja se nalazi na lokalitetu bivšeg Vrtića u periodu 2014.-2015. godina
ulijeganje iznosi-104,2 mm, a u periodu 2013.-2015. godina, ulijeganje iznosi -157,7
mm,
- na tački GT007 koja se nalazi na lokalitetu Kojšina, skretanje u „Cestotehnik“ u
periodu 2013.-2015. godina, ulijeganje je iznosilo - 22,6 mm.
II. Području Rudnika Tušanj:
- na području Rudnika Tušanj deformacije slijeganja su istočno i zapadno od puta koji
vodi ka naselju Tušanj, oko poligone tačke P 2010 (istočno od skladišta „AKM“ oko
120m) u periodu 2013.-2015. godina, ulijeganje iznosilo -29,0 mm,
- oko zapunjenog okna na tački P 8/2 u periodu 2013.-2015. godina, ulijeganje iznosilo
-22,6 mm.
III. Područja s najizraženijim izdizanjem terena registrovana su:
- na dijelu Stare Čaršije, teren ima trend stabilizacije i izdizanja u prosjeku od 3 mm sa
maksimalnim izdizanjem +8,9 mm na tački GT0 56 (između sjeverne saobraćajnice i
pravoslavne crkve),

9
 - Istočno od Komemorativnog centra, kod mezarja u Kojšinu na tački GT014, u periodu
2013.-2015. godina, izdizanjeje iznosilo +4,4 mm.
Podaci geodetskih mjerenja prikupljeni nakon obustave eksploatacije Tuzlanskog sonog
ležišta pokazuju da još uvijek traje proces pomjeranja terena stijenskog masiva.Proces
pomjeranja se definiše izdizanjem na području „Caršije“, a slijegenjem na području kopleksa
“Panonike” (južna saobraćajnica diletira ova dva procesa) i oko “Rudnika Tušanj”.
Analiza rezultata mjerenja ukazuje na stabilnost monitoring stanice Tušanj za razliku od
stanice na području kopleksa „Panonika“, na kojoj su već registrovana znatnija pomjeranja.
Istvremeno su registrovana vektorska pomjeranja tačaka na trnovačkoj padini i na
području Tušnja - istočno od saobraćajnice Tušanj-Mandići i širem prostoru zatvorene jame.

2.5. Geofizički monitoring

Ovaj segment monitoringa je podijeljen na seizmički i seizmološki dio.

2.5.1. Seizmički monitoring

Seizmički monitoring je realizovan metodom plitke reflektivne seizmike i to u četiri serije

na zapadnom reviru (Tušanj) i dvije serije na istočnom reviru (Hukalo-Trnovac).
Na temelju analize rezultata geofizičkih mjerenja u junu 2011. godine i njihove
usporedbe s rezultatima iz ranijih serija, može se zaključiti da se krovinske stijenske mase u
područjima koja su obuhvatila ova istraživanja nalaze u fazi smirivanja, odnosno nalaze se u
dosta uznapredovanoj fazi odvijanja konsolidacionih procesa. To se može zaključiti po tome
što su refleksije slojevitosti na presjecima iz 2011. godine bolje formirane, pa čak i u
segmentima stjenskog masiva gdje su prije bile haotične, što posmatrano sa geološkog
aspekta, ukazuje da se ta područja sa narušenim prirodnim stanjem strukturnog sklopa,
odnosno tektonizirana ili pak kataklazirana područja sve više konsoliduju.
Na zapadnom reviru u krovinskim stijenskim masama istraživanog područja u periodu od
dvije godine, registrovan je pozitivan trend ispoljavanja uređenosti refleksa u tektoniziranim
zonama registrovanim u prvoj i drugoj seriji mjerenja. Nema naznaka da se poremećaji
prirodnog stanja naslaga proširuju, odnosno registrovan je proces migracije strukturnih
poremećaja ka površini terena, praćen konsolidacijom stijenskih masa, tako da u ovom
segmentu istražnog prostora u značajnoj mjeri su smanjeni uslovi koji bi mogli dovesti do
formiranja iznenadnih proloma. Rezultati reflektivno-seizmičkih mjerenja upućuju na
činjenicu da će se proces konsolidacije odvijati i dalje, malo više usporeno, tako da će daljnja
slijeganja ili izdizanja („komešanje" stijenskih masa u podpovršinskom segmentu stijenskog
masiva) na površini biti sve manja i manja.
Uspoređujući refleksijske presjeke iz marta 2009. godine - druga serija mjerenja i juna
2011. godine - četvrta serija mjerenja, vezane za područje Hukalo - Trnovac, može se
konstantovati da se krovinske stijenske mase u gradskom području u ovom periodu od dvije
godine nalaze u poodmakloj fazi smirivanja. Refleksije slojevitosti na presjecima iz 2011.
godine, su bolje formirane i u onim dijelovima gdje su prije bile haotične. To znači da se
skoro uspostavilo novo ravnotežno naponsko stanje u krovinskim stijenskim masama i da
nema indikacija za pojavu novih iznenadnih većih slijeganja i proloma.

10
2.5.2. Seizmološki monitoring

Do septembra 2015. godine seizmološki monitoring je provođen samo u jednom navratu u

trajanju od šest mjeseci u periodu juli-decembar 2010. godine. Ocjena Ekspertnog tima je da
se radi o neprofesionalnom odnosu izvođača koji je u svojim izvještajima iznosio prije svega
informacije o inženjerskoj seizmologiji a ne vrijeme i mjesto seizmološkog događaja. Nakon
navedenog problema angažovani su stručnjaci iz instituta IGH Zagreb, koji su izvršili reviziju
istraživanja i konstatovali da autori seizmoloških istraživanja nisu podesili program praćenja i
mogućnosti raspoložive seizmološke opreme zahtjevima monitoringa za kontinuirano
praćenje i interpretaciju seizmoloških događaja u konkretnim uslovima. Niz pogrešnih
postupaka ili nepripremljenosti opreme, nedostatak selekcije izvorno i sekundarno izazvanih
pobuda odnosno ambijentalnih smetnji na instrumentu, te nekontinuiran seizmološki
monitoring su doveli do toga da se provedeni seizmološki monitoring nije mogao prihvatiti
kao mjerodavan niti je odgovorio postavljenim ciljevima za ovu vrstu monitoringa.
Krajem 2015. godine Rudnik je nabavio i instalisao seizmološku opremu koju koristi za
kontinuirani seizmološki monitiring „masiva “ iznad jame Tušanj. Inerpetaciju izvodi firma
CTU IPIN iz Bijeljine uz edukaciju uposlenika Rudnika. Plan je da se uposlenici Radnika po
završetku edukacije pruzmu praćenje i interpretaciju mjerenih podataka krajem 2016. godine.

3. INFORMACIJA O MONITORINGU STIJENSKOG MASIVA NA

TUZLANSKOM LEŽIŠTU KAMENE SOLI ZA 2016. GODINU

3.1. Realizacija planiranog monitoringa za navedeni period

Za nastavak realizacije Projekta Ekspertni tim za monitoring stijenskog masiva na

tuzlanskom ležištu kamene soli planiranao je realizacija monitoringa u 2016. godini sa
slijedećim zadacima:
- Realizacija istraživanja na revirima Trnovac-Hukalo i Tušanj u skladu sa
„Dopunskim rudarskim projektom kontrolno-sigurnosnih mjera u
posteksploatacionom periodu ležišta kamene soli u Tuzli",
a) geofizičkih (seizmološkog monitoringa i plitke reflektivne seizmike),
b) hidrogeoloških i
c) izradom bušotina,
- Registrovanje i analizia rezultata svih dostupnih parametara relevantnih za
pouzdanu procjenu stanja procesa konsolidacije masiva i njegove površine i
ustanovljavanje korelacionih veza kroz realizaciju,
a. hidrogeološkog monitoringa: mjerenja nivoa podzemnih voda na svim dostupnim
pijezometrima i bunarima i usmjeravanje aktivnosti,
b. mjerenje fizičko-hemijskih karakteristika, gustine, saliniteta i temperature vode na
svim dostupnim pijezometrima i bunarima i usmjeravanje aktivnosti,
c. geodetskih mjerenja na stabiliziranim tačkama i usmjeravanje daljnjih aktivnosti,
d. inž. geološkog monitoringa na području zahvaćenom slijeganjem i
e. seizmološkog mjerenja na reviru Tušanj,
a po potrebi i drugih parametara u skladu s „Dopunskim rudarskim projektom kontrolno-
sigurnosnih mjera u posteksploatacionom periodu ležišta kamene soli u Tuzli" izrađenim
2014. godine.

11
 Planom poslovanja za 2016. godinu, Rudnik soli Tuzla d.d. Tuzla planirao je
realizaciju monitoringa stijenskog masiva u skladu sa projektnom dokumentacijom sa
sljedećim radovima:

Tabela 1. Planirani radovi

OPIS RADOVA izvođač
1. Početak rekultivacije područja sonih bunara Rudnik soli - (RST)
2. Zapunjavanje glavnog i ventilacionog okna jame Tušanj (RST)
3. Inženjersko geološki monitoring (RST)
4. Hemijski monitoring pijezometarskih uzoraka (RST)
5. Monitoring nivoa podzemnih voda (RST)
6. Interpretacija seizmološkog monitoringa Treća lica
7. Ekspertni nadzor na monitoringu RST uz angažovanje trećih lica

3.2 Informacija o rezultatima monitoringa za izvještajni period

Ekspertni tim za monitoring stijenskog masiva na tuzlanskom ležištu kamene soli

sjednice je održavao jednom mjesečno i vršio analizu rezultata svih dostupnih-izvršenih
segmenata monitoringa iz prethodnog mjeseca.
Shodno navedenom objavljujemo rezultatate po pojedinim segmentima monitoringa
realizovanim u izvještajnom periodu.

3.2.1 Početak rekultivacije područja sonih bunara

U dosadašnjem periodu ove aktivnosti na području sonih bunara nisu započele.

3.2.2 Zapunjavanje glavnog i ventilacionog okna jame Tušanj

U dosadašnjem periodu ove aktivnosti na području jame nisu vršene, a planirane su i

radi eventualnog ubacivanja otpadnog građevinskoh materijala koji je nastao pri rekultivaciji i
rušenju građevinskih objekata i rekultivaciji kruga rudnika Tušanj, koja je do sada u najvećoj
mjeri izvršena.

3.2.3 Inženjersko - geološki monitoring

Ova mjerenja u izvještajnom periodu generalno su se vrše jednom mjesečno na

markantnim i aktivnim mjernim mjestima.
Mjerenje pomaka tačaka na ''markantnim ožiljcima slijeganja'' za navedeni period
izvršena na mjernim mjestima, na uobičajen način, registrovanjem međusobnih pomjeranja
tačaka ugrađenih u susjednim blokovima (izdizanja ili spuštanja +/dH, udaljavanje ili
približavanje +/– dL) na „markantnim ožiljcima slijeganja“.
Na osnovu mjerenja obavljenih u navedenom periopdu prema prosječnim mjesečnim
vrijednostima pomjeranja tačaka iste se mogu svrstati u 4 grupe i to:
- I grupa mjernih mjesta na kojima nije registrovano pomjeranje kojoj pripada jedna
tačka T-8.
- II grupa mjernih mjesta s tačkama na kojima je registrovano mjesečno pomjeranje do
2mm, kojoj pripada pet tačaka: H-13, T15/1, T-17, T-18 i T-39/1.
- III grupa mjernih mjesta s tačkama na kojima je registrovano mjesečno pomjeranje
do 5 mm, kojoj pripadaju četiri tačke: H-9/1, T-1, T-7 i T-56.
- IV grupa mjernih mjesta s tačkama na kojima je registrovano mjesečno pomjeranje
preko 15 mm, kojoj pripada jdna tačka H-6, Kojšino Kompred (raskrsnica)

12
 Pozicija aktivnih mjernih mjesta unutar područja zahvaćenog slijeganjem je različita,
duž ulice Kojšino i generalno na rubnim ožiljcima slijeganja.
Na osnovu prezentiranih podataka se uočava da je intenzitet pomjeranja tačaka daleko
iznad prosječnih vrijednosti registrovanih u prethodnom periodu, registrovano je samo
dominantno vertikalno pomjeranje, izdizanje i u jednom slučaju spuštanje tačaka.
Na osnovu prezentiranih podataka se uočava da intenzitet pomjeranja tačaka ima
prosječne vrijednosti a registrovano su samo vertikalna pomjeranja, izdizanje i spuštanje
tačaka.
Ostali događaji su u skladu sa onim događajima koji su predviđeni u rudarskoj
dokumentaciji, tj. nisu konstatovana dodatna pomjerenja.

3.2.4 Hemijski monitoring pijezometrijskih uzoraka

Ova mjerenja u izvještajnom periodu generalno su se vrše jednom mjesečno na

markantnim i aktivnim mjernim mjestima.
U izvještajnom periodu vršen je monitoring hemizma vode sa pijezometara.
Uzorkovanja su vršena redovno i na istim dubinama. Iz dobivenih rezultata hemijskih analiza
uzoraka sa pijezometra može se konstatovati da nema većih odstupanja u odnosu na rezultate
iz predhodnih perioda.

3.2.5 Monitoring novoa podzemnih voda (NPV-a)

Ova mjerenja u izvještajnom periodu generalno su se vrše jednom mjesečno na

markantnim i aktivnim mjernim mjestima.
Mjerenje nivoa podzemnih voda na pijezometrima ležišta kamene soli u Tuzli vršeno
je na 8 osmatračkih mjesta – pijezometara (Tr-180, IB-2, IB-3, IB-4, SI-16, SI-7, Tr-170 i Tr-
178).
Prema prikupljenim paramterima oscilacija podzemnih voda može se konstatovati da
nije bilo nekih većih odstupanja. Mjerenjem dubine do nivoa zasipa na izvoznom i
ventilacionom oknu apsolutne kote nivoa zasipa su ostale nepromjenjene.

3.2.6 Interpretacija seizmološkog monitoringa

Radi kontinuiranog praćenja stanja „masiva“ iznad jame Tušanj septembra 2015. godine
Rudnik je nabavio i instalisao seizmološku opremu koju koristi za kontinuirani seizmološki
monitiring „masiva“ iznad potopljene jame Tušanj. Inerpetaciju registrovanih podataka izvodi
firma CTU IPIN iz Bijeljine.
U izvještajnom periodu, registrovano je više događaja od kojih je nekoliko imalo
karakter lokalnog potresa a ostalo su registrovane smetnje.
Ove pojave - potresi ukazuju na da se u zoni rudnika dešavaju procesi rasterećenja i
promjene naponskog stanja u masivu. Promjene u višim nivoima za sada indiciraju procese
preraspodijele napona u području uticaja nekontrolisane eksploatacije sa sonih bunara na
sedimente u području jame.
Tokom mjeseca juna vršen je i seizmološki monitoring.
Izvještaj o ovom monitoringu nije sačinjen jer tokom ovog mjeseca nisu registrovana
nikakva dešavanja (obaveza izvođača je kontinuirano praćenje i interpretacija i podnošenje
izvještaja ukoliko se desi neki vanredni događaj - pojava).
Svi izmjereni geofizički događaji koji se mogu povezivati da su emitovani iz jame (iz
masiva jame) svrstavaju se u prvi stepen MCS skale i na pragu su osjetljivosti instrumenata,
što pokazuje da su procesi uravnoteženja masiva prigušeni.

13
 Datum događaja 04.10.2016. godine - Registrovan jedan događaj sa vremenom
aktiviranja sistema registracije u cca 7 sati, sistem registracije događaja aktiviran sa
seizmološke stanice SS-1 bušotina. Analizom registrovanog seizmograma ustanovljeno je da
registrovani događaj ispunjava kriterijume koji karakterišu lokalni potres, odnosno:
- događaj registrovan na svim umreženim seizmološkim stanicama,
- dominantna frekvencija oscilacija iznad cca 5 Hz (13,67 Hz),
- vrijeme nailaska P talasa na bušotinskom trokomponentnom seizmometru prethodi
vremenu nailaska na površinskom trokomponentnom seizmometru na seizmološkoj
stanici SS-a.

3.2.7 Geodetski monitoring

Ova mjerenja se vrše redovno jednom godišnje. Mjerenja finansira Rudnik i Grad Tuzla
naizmjenično uz međusobnu razmjenu podataka. U 2016. godini mjerenja su vršena i
finansirana od strane Grada Tuzla. Na osnovu izvještaja geodetskog monitoringa Grada Tuzla,
može se konstatovati da nije bilo posebnih odstupanja na mjernim tačkama. Geodetski
monitoring u 2017. godini finansira Rudnik soli „Tuzla“.

4. INFORMACIJA O MONITORINGU STIJENSKOG MASIVA NA

TUZLANSKOM LEŽIŠTU KAMENE SOLI ZA 2017. GODINU I I-III 2018.
GODINE

4.1. Realizacija planiranog monitoringa za navedeni period

Za nastavak realizacije Projekta Ekspertni tim za monitoring stijenskog masiva na

tuzlanskom ležištu kamene soli planirana je realizacija monitoringa sa slijedećim zadacima:
- Realizacija istraživanja na revirima Trnovac-Hukalo i Tušanj u skladu sa
„Dopunskim rudarskim projektom kontrolno-sigurnosnih mjera u
posteksploatacionom periodu ležišta kamene soli u Tuzli",
a) geofizičkih (seizmološkog monitoringa i plitke reflektivne seizmike),
b) hidrogeoloških i
c) izradom bušotina,
- Registrovanje i analizia rezultata svih dostupnih parametara relevantnih za
pouzdanu procjenu stanja procesa konsolidacije masiva i njegove površine i
ustanovljavanje korelacionih veza kroz realizaciju,
a. hidrogeološkog monitoringa: mjerenja nivoa podzemnih voda na svim dostupnim
pijezometrima i bunarima i usmjeravanje aktivnosti,
b. mjerenje fizičko-hemijskih karakteristika, gustine, saliniteta i temperature vode na
svim dostupnim pijezometrima i bunarima i usmjeravanje aktivnosti,
c. geodetskih mjerenja na stabiliziranim tačkama i usmjeravanje daljnjih aktivnosti,
d. inž. geološkog monitoringa na području zahvaćenom slijeganjem i
e. seizmološkog mjerenja na reviru Tušanj,
a po potrebi i drugih parametara u skladu s „Dopunskim rudarskim projektom kontrolno-
sigurnosnih mjera u posteksploatacionom periodu ležišta kamene soli u Tuzli" izrađenim
2014. godine.

14
 Na osnovu Rješenja Direktora Rudnika soli Tuzla d.d. Tuzla broj: 02-16/17-742 od
02.03.2017. godine i 02-16/18-1434 od 03.04.2018. god imenovan je Ekspertni tim za
monitoring kontrolno-sigurnosnih mjera i realizaciju daljih istraživanja u
posteksploatacionom periodu ležišta kamene soli u Tuzli.
Planom poslovanja za 2017. godinu, Rudnik soli Tuzla d.d. Tuzla planirao je
realizaciju monitoringa stijenskog masiva u skladu sa projektnom dokumentacijom sa
sljedećim radovima:

OPIS RADOVA REALIZOVANO

1. Početak rekultivacije sonih bunara NE
2. Zapunjavanje okana (glavnog i ventilacionog) kamenom DA
3. Inženjersko-geološki monitoring DA
U VLASTITOJ
4. Hemijski monitoring pijezometarskih uzoraka DA
REŽIJI
5. Monitoring nivoa podzemnih voda DA
6. Implementacija seizmološkog monitortinga DA
7. Ekspertni nadzor na monitoringu DA
ANGAŽOVANJE
8. Geodetski monitoring DA
TREĆIH LICA

U izvještajnom periodu plan radova je realizovan po tačkama koje se odnose na

monitoring stijenskog masiva i nadzor na monitoringu kako slijedi:

4.2. Zapunjavanje okana (glavnog i ventilacionog) kamenim agregatom

Radovi na zapunjavanju glavnog i ventilacionog okna su izvedeni u periodu od

15.08.2017.do 24.08.2017. godine.
Podaci o količini ubačenog kamenog agregata i dubini do nivoa zasipa na glavnom i
ventilacionom oknu po danima su predstavljeni tabelarno (tabela 3. i 4.).

Podaci o dubini do nivoa zasipa i količini ubačenog kamena u glavno okno.

Tabela 3.
Dubina do Količina Apsolutna
Kota terena
Datum nivoa zasipa ubačenog kota nivoa
(m)
(m) kamena (m3) zasipa
15.8.2017. 14,00 - 255,90 269,896
16.8.2017. 12,57 51,00 257,33 269,896
17.8.2017. 10,70 51,00 259,20 269,896
18.8.2017. 9,70 34,00 260,20 269,896
19.8.2017. 7,93 34,00 261,97 269,896
21.8.2017. 7,93 0,00 261,97 269,896
22.8.2017. 5,85 68,00 264,05 269,896
24.8.2017. 4,10 68,00 265,80 269,896
Ukupno (m3) 306,00

15
Podaci o dubini do nivoa zasipa i količini ubačenog kamena u ventilaciono okno

Tabela 4.
Dubina do Količina
Apsolutna kota Kota terena
Datum nivoa zasipa ubačenog
nivoa zasipa (m)
(m) kamena (m3)
15.8.2017. 64,63 - 211,92 276,550
16.8.2017. 64,63 51,00 211,92 276,550
17.8.2017. 44,32 153,00 232,23 276,550
18.8.2017. 27,90 119,00 248,65 276,550
19.8.2017. 18,20 102,00 258,35 276,550
21.8.2017. 6,70 102,00 269,85 276,550
24.8.2017. 0,00 34,00 276,55 276,550
3
Ukupno (m ) 561,00

U glavno okno je ukupno deponovano 306,00 m3 kamena krečnjaka. Nakon

zapunjavanja dubina do nivoa zasipa na oknu iznosi 2,70 m.
U ventilaciono okno ukupno je deponovano 561,00 m3 kamena krečnjaka, dubina do
nivoa zasipa je na vrhu ventilacionog okna.

4.3. Monitoring nivoa podzemnih voda (NPV)

Radovi su izvedeni u vlastitoj režiji.
U okviru ovog dijela monitoringa nastavljeno je kontinuirano osmatranje i
evidentiranje apsolutnih vrijednosti nivoa podzemnih voda na osposobljenim
pijezometarskim bušotinama. Osmatranja su vršena na IB-2; IB-3; IB-4; Tr-170; Tr-178; Tr-
180; Si-16 i Si-7.
Mjerenja izvedena u periodu januar 2017. - april 2018. god. ukazuju na potpunu
saglasnost NPV na svim osmatračkim objektima. Podaci o oscilacijama NPV-a na
osmatračkim pijezometrima su slijedeći:
Oscilacije NPV-a na Tuzlanskom ležištu solI za period januar 2017.- april 2018.
godine.

Tabela. 5.
Broj izvedenih
mjerenja (period Godišnja oscilacija
Pijezometar Kota pijezometra (m)
januar 2017 - april NPV-a (+/-) m
2018. god.)
Tr-180 45 1,64 251,40
Tr-178 45 1,87 246,08
Tr-170 45 1,14 243,89
IB-2 44 1,45 271,10
IB-3 36 1,05 246,92
IB-4 45 1,15 265,43
Si-16 36 2,72 325,28
Si-7 20 0,08 230,99

16
 Podaci mjerenja nivoa podzemnih voda na osmatračkim objektima - pijezometrima
IB-2; IB-3; IB-4; Tr-170; Tr-178; Tr-180; Si-16 i Si-7. za period januar 2017. - april 2018.
godine. su predstavljeni tabelarno (tabela 4). Podaci o ukupnim padavinama (januar 17- april
18.) su dati u tabeli 6.
Podaci o ukupnim padavinama za period januar 2017. - april 2018. godine:
Tabela 6.

Ukupne Ukupne
Godina Mjesec padavine Godina Mjesec padavine
(l/m2) (l/m2)
Januar 41,80 Januar 68,72
Februar 72,10 Februar 93,10
Mart 69,30 Mart 89,30
April 155,60 April 53,94
Maj 134,50 Maj -
Juni 62,30 Juni -
2017.

2018.
Juli 82,10 Juli -
August 27,90 August -
Septembar 84,40 Septembar -
Oktobar 118,10 Oktobar -
Novembar 69,10 Novembar -
Decembar 74,20 Decembar -
Ukupno 991,40 Ukupno 305,06

4.4. Monitoring fizičko-hemijskih karakteristika slane vode

Ispitivanja su izvedena u vlastitoj režiji. Ukupno je analizirano do šesnaest uzoraka (za
period januar 2017. - april 2018. godine) u bušotinama IB-2, IB-3, IB-4,TR-170 SI-7 i TR-
180. Rezultati analiza ukazuju na blage oscilacije sadržaja soli i promjene sadržaja Na 2 SO 4
na račun sadržaja NaCl i obratno. Oscilacije hemijskog sastava su u granicama tačnosti
metode. Na uzrocima iz bunara TR-180 rezutati hemijskih analiza nisu upoterbljivi za
poređenje radi oštećenja konstrukcije kolona koje su od ranije uočene.

4.5. Inženjersko-geološki monitoring površine terena za izvještajni period

Za ovaj period je karakteristično da su izvršene pripreme i ugradnja dodatnih mjernih
mjesta na području Trnovac –Hukalo i tačaka na Reviru Tušanj, tako da je od juna mjeseca
2017. godine broj mjerenih tačaka najčešće 40 ( povećanje sa 19-20 na 40).
Mjerenjem relativnog pomjeranja blokova duž markantnih ožiljaka slijeganja na
području potvrđena su ranija zapažanja da su deformacije generalno izraženije na rubnim
ožljcima slijeganja te da su dominantna vertikalna pomjeranja blokova u ulici VI Bosanska
(raskrsnica do br. 3); na Slatini (Trotoar iza solitera kod Licinog kafića i iza obdaništa); kod
Ćevabđinica Bešlagić; na Korzou (stepenište ispred slastićarne); kod Fontane Jedinstva, kod
Ulaza u komemorativni centar; u Kojšino kod Kompreda (raskrsnica); T-17 Soliter Slatina
(iza obdaništa).

17
 Posebna su značajna pomjeranja blokova na Slatini oko solitera u ul. Safet bega
Bašagića (bivšoj A.Herljevića br.14) gdje su povećana pomjeranja tačaka T-17, T-18 i T-16a.
Rezultati mjerenja ukazuju da procesi konsolidacije traju i da su najvjerovatnije u
početnoj fazi. Poseban uticaj na deformacije imaju tehnogene aktivnosti i hidrološke prilike.
Ranije je uočeno da je Intenzitet pomjeranja blokova pojačan u periodima povečanih
padavina ili izraženo suhog perioda..
Rezultati mjerenja pomjeranja blokova i pukotina na stabilnim objektima nad jamom
Tušanj i prolomom B-31 ukazuju da masiv u ovom području miruje
Bitno je napomenuti da uočena pojava gasa, vjerovatno H 2 S na području sjverne
saobračajnice na potezu između novo izgrađenih mostova na sjevernoj saobraćajnici i pumpne
stanice Pinga, zahtjevaju ispitivanja uočenih gasova, koncentraciju istih te češću vizuelnu
kontrolu područja.

4.6. Monitoring površine terena geodetskim metodama na Tuzlanskom ležištu

soli
Geodetska mjerenja površine terena iznad ležišta soli u Tuzli, vršena su tokom 2017.
godine od strane Rudnika soli. Interpretacija podataka geodetskih mjerenja je dostavljena od
strane člana ekspertnog tima Salihović Rusmira, dipl. ing. geod. u obliku: ''IZVJEŠTAJA
PRAĆENJA POMJERANJA TLA NA PODRUČJU REVIRA TUŠANJ, HUKALO-
TRNOVAC U SKLOPU DOPUNSKOG RUDARSKOG PROJEKTA OBUSTAVE
CRPLJENJA SLANE VODE NA REVIRU HUKALO - TRNOVAC U TUZLI I URBANOM
DIJELU GRADA TUZLA SERIJA NOVEMBAR 2017''.
4.7. Seizmološki monitoring
Seizmološki monitoring kao kontinuirani način praćenja stanja krovinskih sedimenata
u području jame Tušanj i ležišta soli je počeo s realizacijom septembra 2015. godine
instalisanjem bušotinskog geofona u bušotinu SB-1, ugradnjom seizmološke stanice u krugu
Tušnja, (sa geofonima instalisanim u potkopu Glavnog okna, Magacinu uvozne opreme,
bušotiskog geofona u bušotinu SB-1).
Tokom 2017. godine nastavljen je seizmološki monitoring u vlastitoj režiji, pri ćemu
je tokom 2017. godine registrovan jedan događaj od 02.10.2017. godine. U tabeli broj 7.
predstavljeni su registrovani događaji koji su prostorno definisani od početka aktiviranja
seizmološkoh monitoringa do 31.12.2017. godine.
Tabela 7.
Koordinate Apsolutna
Broj
Datum kota događaja
tačke Y X (m)
1. 04.11.2015. 6.553.489,59 4.933.974,82 117,50
2. 13.11.2015. 6.553.501,89 4.934.014,16 117,30
3. 14.11.2015. 6.553.486,73 4.934.054,16 98,10
4. 10.11.2015. 6.553.307,28 4.934.136,11 -155,00
5. 17.11.2015. 6.553.266,95 4.934.139,15 -276,20
6. 13.04.2016. 6.553.219,00 4.934.104,50 -153,20
7. 23.04.2016. 6.553.354,50 4.934.118,00 0,00
8. 18.05.2016. 6.553.195,74 4.934.086,59 -71,15
9. 04.10.2016. 6.553.168,50 4.934.115,50 0,80
10. 02.10.2017. 6.553.319,93 4.934.105,34 140,82

18
 5. ZAKLJUČAK

Na osnovu prikupljenih i analiziranih podataka tokom implementacije Monitoringa

može se zaključiti:
- da rekultivacija područja sonih bunara nije dovršena,
- da je zapunjavanje glavnog i ventilacionog okna završeno,
- mjerenjem relativnog pomjeranja blokova duž markantnih ožiljaka slijeganja na
području potvrđena su ranija zapažanja da su deformacije generalno izraženije na
rubnim ožljcima slijeganja te da su dominantna vertikalna pomjeranja blokova u ulici
VI Bosanska (raskrsnica do br. 3); na Slatini (Trotoar iza solitera kod Licinog kafića i
iza obdaništa); kod Ćevabđinica Bešlagić; na Korzou (stepenište ispred slastićarne);
kod Fontane Jedinstva, kod Ulaza u komemorativni centar; u Kojšino kod Kompreda
(raskrsnica); T-17 Soliter Slatina (iza obdaništa),
- rezultati hemijskih analiza vode sa pijezometara gdje su uzorkovanja vršena redovno i
na istim dubinama, pokazuju da nema većih odstupanja u odnosu na rezultate iz
prethodnog perioda i da su u granicama tačnosti metoda analiziranja,
- prema prikupljenim paramterima oscilacija podzemnih voda konstatovano je da nije
bilo nekih većih odstupanja,
- da i dalje traje slijeganje površine terena, i da intenzitet ovisi od tehnogenih aktivnosti
i hidrološke prilike,
- unutar revira „Tušanj“ u zoni proloma, međukomornih stubova i području krovinskih
sedimenata zahvaćenih slijeganjem usljed nekontrolisane eksploatacije dešava se
proces preraspodijele napona koji se prati seizmološkim mjerenjima,
- registrovani potresi kao posljedica rasterećenja „masiva“ su na granici osjetljivosti
opreme,
- proces trajne obustave eksplotacije prema dostupnim podacima se odvija u skladu sa
očekivanjima.

Broj: 03/1-18-015339/18
Tuzla, 20.06.2018. godine

MINISTAR

Osman Puškar, prof.

19
 BOSNA I HERCEGOVINA
FEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE
TUZLANSKI KANTON
VLADA

Broj: 02/1-
Tuzla,

Na osnovu člana 5. i 29. Zakona o Vladi Tuzlanskog kantona (Službene novine

Tuzlanskog kantona broj: 17/00, 1/05, 11/06 i 13/11), Vlada Tuzlanskog kantona na sjednici
održanoj dana ____________2018. godine donosi

Z A K LJ U Č A K

Prihvata se Informacija o monitoringu stanja stijenskog masiva na Tuzlanskom ležištu

kamene soli, broj: 03/1-18-015339/18 od 20.06.2018. godine, koja je dostavljena na
razmatranje i usvajanje od strane Ministarstva privrede.

Dostaviti: PREMIJER KANTONA

1x Ministarstvo privrede, Jakub Suljkanović

1x Evidencija
1x Arhiva