UNIVERSITETI SHTETËROR I TETOVËS

Punim Seminarik
Tema:Historia e qytetit të Tetovës
Lënda: Gjuhë dhe Letërsi Shqipe

Bartësi i Lëndës Studenti

Arbana Ajdini Besar Garipi

Dhjetorë,2016
Tetovë
 PËRMBAJTJA

POPULLATA E TETOVËS.................................................................................................... 3
ETIMOLOGJIA...................................................................................................................... 4
TREGIME NGA TË HUAJTË................................................................................................ 5
TETOVA NËN SUNDIMIN E PERANDORIS OSMANE................................................... 7
MBRETËRIT QË SUNDUAN NË TETOVË......................................................................... 9
TETOVA, PJES E REPUBLIKËS SOCIALISTE TË MAQEDONISË................................ 10
RRËZIMI I JUGOSLAVISË.................................................................................................. 11
TETOVA SOT........................................................................................................................ 12
LITERATURA E SHFRITËZUAR........................................................................................ 13

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
Vallë kush ishte Tetova në kohën kur arritëm të gjejm informatat e saj?

Qyteti i Tetovës gjendët në pjesën veriperëndimore të Maqedonisë, ku nga pjesa e veriut

kufizohet me Kosovën, Në lindje të saj ajo kufizohet me Shkupin, si dhe në jugperëndim
kufizohet me Gostivarin.
Tetova me një sipërfaqe prej 261.89km2 shtrihet në pjesën e poshtme të fushës së Pollogut dhe
është e rrethuar me malin Sharr dhe malin e Thatë, me një lartësi mbidetare prej 460-500m.
Sipas regjistrimeve të popullsise së qyteteve, te dhënat thonë se qyteti i Tetoves mesatarisht
duhet te ket rreth 178.337 banor.
Në qytet jetojn shumë grupe etnike, ku prej tyre vetem Shqiptarët përbëjn rreth 70.3% të
popullsisë, Maqedonasit rreth 20%, Romanët rreth 2.7%, Turkët rreth 2.2%, Serbët rreth 0.7%, si
dhe një numër shumë i vogël i Boshnjakëve ku ato përbëjn gjithashtu rreth 0.2% të popullsisë.
Dhe në bazë të përkatësisë fetare diku rreth 75% i përkasin fesë islame ndërsa diku rreth 25% i
përkasin fesë orthodokse.
Kemi edhe një statistik Turke gjat kohës së sundimtarëve Osman përplot 500 vite ndoshta edhe
më tepër në disa vende, ku ishte si një nga arsyet më të mëdha për kombin shqipëtar që kishin,
kanë dhe që shpresoj se do të bëhet një ndryshim i madh sa i përket mësimit dhe dituris që së
paku ti përfshijë pasardhësit tanë.

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
si e mori Tetova emrin e saj?

Pra Tetova ishte edhe si qendër ekonomike, kulturore e administrative ku që në kohrat e lashta
antike ishte përmendur me emrin “Enea” [1] apo sic e shkruan Tit Livi [2], “Oaeneum” që ka pasur
një kuptim më vete.
Duke u bazuar edhe nga etimologjia e cila është shkenca mbi fjalët e lashta, ku përshkak të
sundimit 5 shekullor nga perandoria Osmane Tetova gjithashtu quheshte “Kalkandelen” që
kishte kuptime dhe mendime të plota ku ndërt to ishte gojëdhëna se Tetova ishte një ndër qytetet
ku janë vendosur shumë imigrantë nga Anadolli, dhe në bazë të asaj mori emrin “kalkan
gelen”(shkues ardhës), por tham se kemi gojëdhëna të shumëta ku një tjetër nga ato thot se emri
“Kalkandelen” ishte emrin i armëve të cilat i prodhonin migruesit të cilët vinin nga Anadolli!
Gjithashtu për sa i përket emrit Tetovë, kemi plot mendime e studime të ndryshme që janë
marrur me këtë, ku thuhet se emri Tetovë kishte mbetur që nga koha e Skënderbeut, ku ai gjat
luftrave të tijë nëpër qytetin e Tetovës duke luftuar me Osmanlinjtë kishte bërë tetë sulme pra
“Tet-hove bazuar ne te folurit e Tetovarëve.
Ndërsa kemi patur edhe shumë zbulime që janë gjetur mbrenda teritorit të Tetovës, ku njëri prej
të cilëve ishte profesori i historis Ismet Jonuzi, ku në zbulimin e parë i cili u gjetë rastësisht janë
shkruar emrat e fëmijëve të Prokles.

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
Tetova nga tregimet e një mësuesi Bullgar!

Tetova për shkak të potencialit ekonomik dhe pozitës së saj gjeografike ku ajo gjendej, gjithmon
ka qen në qendë të vëmendjes jo vetëm ndaj pushtuesve të saj por edhe ndaj kronistëve të
ndryshëm gjat historis së vet.
Një tregim bazuar në atë se si jetonin banorët e Tetovës gjat asaj kohe ishte tregimi i një mësuesi
Bullgar Andrea Stojanov të cilat i publikoi në gazetën e Stambollit “Novini” e cila kishte një
titull të vecant “Shënime nga udhëtimet e mija në Tetovë 1”.
Shënimet e zotëri Stojanovit mbi pollogun ishin kryesisht informata të mbledhura nga qytetarët
gjat viteve 1866-1890 kur ai e kryente detyrën e tij në tetovë si mësues, dhe të cilët informata më
pas janë shfritëzuar deri më sot edhe nga shumë shkrimëtar maqedonas.
Në këto shënime gjejm plotë të dhëna mbi gjendjen sociale të popullatës, mbi arsmimin,
strukturat nacionale e fetare etj.
Pra më mir të themi se ai kishte hyr në brendi të strukturës e mënyrës se jetesës së Tetovarëve.
Ai thoshte se popullata kryesisht merrej me tregti, zejtari e gurbet, dhe thoshte se Tetovarët
gjendeshin kudo në Stamboll, Sofje, Bukuresht, ku mjeshtëria e tyre kishte filluar të shitej edhe
në Rusi, dhe thoshte se “ Nuk ka burrë që nuk ka udhëtuar ose nuk ka jetuar në gurbet”.

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
Z.Stojanov gjithashtu kishte shënuar edhe të përshkruarit e pamjes fizike të qytetarëve ku thoshte
se ato ishin të lartë, të fort, dhe të bukur, përpos punës së rënd fizike që bënin pasi që ishin
shumë zejtar të mirë, si dhe njohës të mirë të përpunimit të hekurit.
Tetova ishte gjithashtu edhe qendra e rëndësishme për prodhimin e disa llojeve të armëve të
quajtura Martina [3], si dhe në kushte shumë të vështira, tregëtarët Tetovarë mundoheshin të bëjnë
tregti me shumë vende të huaja duke u shitur lesh, groshë, gështenja, mollat e njohura Tetovare,
por nuk kanë munguar edhe prodhimet e jashtme ne Tetovë që vinin njerëzit e qytetrave dhe
shtetrave të jashtëm për të bërë tregëti. Pastaj ai përshkruan edhe për gjendjen sociale të
popullatës së pollogut ku thoshte se ka shumë njerëz të pasur dhe shumë nga muslimanët kishin
cifliqe, por në fshatra kishte shumë njerëz të varfër dhe kishte shumë gra të veja me 3-4 fëmijë
që nuk mundeshin të siguronin kafshatën e gojës e aq më pak edhe veshëmbathjen.
Z. Stojanov dha mundin e tij që i’a mundësoi Tetovës të ketë një histori të shkruar dhe të
publikuar në gazetat Boshnjake të asaj kohe.

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
Nën sundimin e perandoris Osmane!
Në fund te shekullit XIV, domethën pas vdekjes së të madhit Gjergj Kastriot Skënderbeu(1468)
ku Tetova ra nën sundimin e perandoris Osmane.
Tetova kishte një presenc të madhe shqipëtarësh, ku në vitin 1452 kishte 146 familje krishtere
dhe 60 familje muslimane, në vitin 1468 kishte 180 familje krishter dhe 41 familje muslimanesh,
ndërsa dallimi vërehet nga viti 1545 ku kishte 99 familje krishtere dhe 101 familje muslimanesh,
dhe kështu filloi një ndryshim i madh ku deri në vitin 1568 ishin vetem 108 familje krishte dhe
mbi 330 familje muslimane.
Pastaj turqit Osman filluan të bëjn ndërtesa fetare, xhamia të ndryshme ku njëra ndër më të
njohurat e cila egziston edhe sot si dhe është ende në shërbim të besimtarëve musliman dhe ajo
njihet si xhamia e larme ose xhamia e Pashës.

e ndërtuar në vitin 1459.

Gjat pushtimit të Osmanlinjëve në qytetin e Tetovës menjëher në shekullin e 16 erdhën disa lloj
besimtarësh të ngjajshëm me fenë islame por shumë dallime kishin ndërmjet tyre.
Ku edhe ato bënë një ndërtes fetare ku ajo egziston deri më sot ku besimtarët bekteshian e
shfritëzojn ende këtë objekt dhe bëjn ende rituale fetare ku xhdo vit festohen festa fetare
bekteshiane.

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
 .

Më pastaj Tetova filloi të ris numrin e popullates ku vinin njerës nga fshatrat përreth, dhe gjatë
gjith atyre malltretimeve që bëri perandoria Osmane ndaj një populli të dobët e të pafuqishëm sic
ishin shqipëtarët e asaj kohe, por që asnjëher nuk i humbën shpresat për ta larguar armikun nga
territori i tyre, dhe asnjëher nuk i humbën vlerat kombëtare të nënës Shqipëri.
Edhe pse me shumë malltretime ato mundoheshin të mësojn pasardhësit e tyre dhe ta zhvillojn
diturin aqë sa mundeshin, ku mësimet i mbanin në shtëpit e tyre edhe pse ishin të vetëdijshëm se
cfar reziku kishin mbi kokë. Dhe në qoftëse dikush prej osmanlinjëve do ti shihte dhe do të
tregonte tek pashai, ato do të ishin të vrarë ose ndoshta do të urdhëronte pashai të bënin ndonjë
vrasje në sy të të gjith njerëzimit që të tjerët të shohin se me të vërtet ishte krim i madh nëse
mundohesh ta largosh analfabetizmi nga pasardhësit. Pasi që Osmanlinjtë kishin shumë frikë nga
njerëzit e mencur e sidomos shqipëtarët të cilët kishin një talent nga vet natyra.
Gjatë shpërbërjes së Perandorisë Osmane, Tetova u vendos nën kontrollin shqiptar nga forcat të
cilat udhëheqeshin nga Hasan Prishtina. Dhe më pas nga një periudhë tjetër mes viteve të 1913
dhe 1915, domethënë gjatë luftës Ballkanike, ushtria serbe pushtoi Tetovën dhe të gjithë rajonin
e saj përreth që është Maqedonia e sotme e cila u bë e njohur si "jug i Serbisë", si pjesë e
Mbretërisë së Serbisë.

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
Gjatë luftës së parë botërore ndodhi një përcarje në mes forcave Bullgare dhe atyre Serbe. Ku
diku në vitin 1916, në kuadër të mbretëris Bullgare, dhe bazuar në regjistrat e shënuara që
kishin ato thuhej se Tetova kishte një popullsi prej 22, 000 banorë. Dhe thuhej se dy e treta e
kësaj popullate ishte përfaqësuar nga Shqipëtarët dhe një e treta nga Serbët e Bullgarët.
Përshkak të lojave dhe ideve të shëmtuara të mbrëtërisë Jogusllave mundësoi që tua lehtësoj
shqipëtare një udhëtim më të lehtë por edhe i kërcënoi dhe i detiroi ato për të shkuar në SHBA
dhe Kanada, dhe të punojn punë fizike. Dhe i gjith qëllimi i kësaj ishte që ta zvogëlojnë numrin e
popullatës shqiptare, ndërsa në anën tjetër mijëra serbë u inkurajuan për të lëvizur drejt qytetit të
Tetovës dhe për të zhvilluar industrinë hidro-elektrike të minierave, zhivillim e qytetit me
ndërtesa të larta, ndryshimin ekonomik të qytetit si dhe ndërtimin e shumë kishave ortodokse,
dhe zbukurimin e kodrës së diellit ku e bënë një tradit skijimi gjat kohës së dimrit.
Në vitin 1941 Tetova përsëri erdhi nën sundimin e shqipëtarëve, ku Balli kombëtar i themeluar
nga Ali Këlqyra dhe Midhat Frashëri udhëhiqte Tetovën me ushtri dhe fonde nga forcat axis (e
cila u formua në vitin 1940 për shkak të disa grupeve të cilat nënshkruan për aktin tripalësh dhe
ato 3 shtetet kryesore dhe fuqi botërore ishin: Gjermania, Italia dhe Japonia).
Më pas u ngrit flamuri i shqipëtarëve në qendër të tetovës, dhe franku shqipëtar u bë i njohur dhe
i vlefshëm në at kohë si valutë zyrtare, si dhe të gjitha objektet shkollore dhe shëndetsore si
gjuhë zyrtare ishte gjuha shqipe.
Më pas, pasi që Gjermanët e humbin betejën e tyre, të gjitha gjërat erdhën në favor të
komunistëve serbë. Në kohën kur Serbët erdhën më në fuqi, ato filluan të sjellin edhe serbë të
tjer nga Serbia për të jetuar në Tetovë, si dhe në atë moment filloi edhe shqetësimi i shqipëtarëve
nga pushtuesit serbë, ku Balli kombëtar ishte i detyruar të filloj luft ndaj komunistëve serbë, pasi
që ato përvetëse donin të udhëheqin Tetovën dhe të sundojn në atë teritor, ato gjithashtu edhe
donin dhe në fakt filluan luftën zhdukjen ose largimin e races shqipëtare duke filluar nga
ndalimi i hapjeve të shkollave për fëmijët shqipëtar, gjithashtu u mundësonte që ta kishin më të
lehtë për të shkuar në gurbet ose i detironte shqipëtarët për të shkuar të punojn punë të rënda
fizike në gjithë serbinë ku pjesë e këtyre shqipëtarëve ishte gjithashtu edhe gjyshi im, ku ai me
fjalët e veta më tregoi për malltretimet që u jepnin shqipëtarëve në at kohë, dhe thoshte se të gjith
punët e rënda fizike bëheshin nga moshatarët e tij shqipëtar, ndërsa serbët mereshin me
shkollime dhe po thuaj se të gjith serbët ishin në punë shtetërore dhe rrogat e tyre ishin më të
mëdha se sa rroga e punëtorëve të krahut, dhe të cilët gjithmon që atëher si pikë kryesore e kishin
mësimin, leximin dhe studimin nëpër degë të ndryshme.
Në vitin 1944 balli kombëtar i Tetovës ende ishte në luftime kundër forcave të armatuara
Jugosllave të cilët ishin më të fortë në gjendjën e tyre ekonomike dhe ishin shumë më fortë të
armatuar. Dhe beteja zgjati diku deri në vitin 1948, dhe pas gjith atyre viteve luft dhe mbrojtje të
vendit të tyre, ato ishin dëmtuar shumë rëndë, si në gjendjen e tyre ekonomike ashtu edhe u bë
zvogëlimi i popullatës. Ku ne në atë koh kemi pasur edhe munges të fakullteteve.

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
 Në këtë
fotografi është mbajtur mbledhja kombëtare shqipëtare në qytetin e Tetovës gjat vitit 1944, në
mes në të majt është Xhem Hasa dhe në mes në të djathtë është Mefail Shehu.
Dhe këtu Tetova u bë pjesë e republikës socialiste të Maqedonisë, ku vitet fillestare ishin shumë
të turbulla dhe shkatëruese për popullin Shqipëtarë. Dhe largimi i shqipëtarëve nëpër vendet e
huaja u bë si pika kryesore për serbët, ku numri i të larguarëve vazhdonte të ritej ku xhdo shtëpi
kishte së paku një ndoshta edhe më shum anëtar të cilët ishin në gurbete dhe punonin vetëm për
të mbajtur të gjith anëtarët e familës të gjall, ndërsa në anën tjetër regjimi komunist për serbët
mundësonte një jetë më të mirë duke u hapur vende pune ku mundeshin të punonin të gjith
anëtarët e familjes dhe që në fund ishin përsëri të barabartë ekonomikisht me shqipëtarët që
punonin në gurbete.
Edhe sot dëgjoj plot sllavë ku thonë se në kohën e regjimit komunistë jugosllav kishte qenë më
mirë, vetëm e vetëm se u kishin dhënë xhdo sllavi nga një banesë për vlerë shumë të vogël që
ndoshta edhe pa mos paguar asgjë, të gjith shërbimet shëndetësore për sllavët kanë qenë pa
pagesë, dhe së paku dërgimi i fëmive sllavë nëpër shkolla kishte qen obligativ, gjë që ishte në
favor të serbëve që sot e quajn veten "maqedonas”.

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
Rrëzimi i Jugosllavisë.
Kur u bë e qartë në vitin 1990 se Jugosllavia ishte gati të bjerë, mbi 2000 shqiptarë etnikë
marshuan nëpër Tetovë të cilët kërkuan shkëputjen nga Republika Socialiste e Maqedonisë dhe
bashkimin me Shqipërinë etnike. Vetëvendosja ndaj një pakice etnike brenda një shteti nuk ishte
e drejtë nga kushtetuta e Republikës Socialiste së Maqedonisë, dhe duke protestuar për
përfaqësimin e një kushtetute të Republikës së re të Maqedonisë, shqiptarët e Maqedonisë e
bojkotuan referendumin për pavarësi nga Jugosllavia dhe kështu u përjashtua nga çdo përfaqësim
në qeverinë e re. Tetovë u bë selia e partive të reja politike shqiptare, të cilat janë konsideruar si
antikushtetut nga ana e Republikës së Maqedonisë. Tensionet ishin të përkeqësuara, ku Tetova
së bashku me qytetin e Gostivarit, mori dhe strehoi mijëra refugjatë boshnjakë muslimanë nga
viti 1992 deri në fund të luftës në Bosnje. Para bombardimeve të forcave serbe në Kosovë të
NATO-s, në Tetovë u bë baza e furnizimit për Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës, dhe më pas i
morrën në shtëpi më shumë se 100.000 refugjatë kosovarë nga lufta e Kosovës. Në vitin 1997,
Alajdin Demiri, kryetari i komunës së Tetovës, u burgos për ngritjen e dyfishtë të flamurit me
shqiponjë të Shqipërisë nga forcat policore të qytetit të Tetovës, dhe në vitin 2000 shpërthimi i
armiqësive në Tanushë kishte derdhur shumë gjak edhe në qytetet e Tetovës dhe Gostivarit. Në
vitin 2001, shqiptarët nisën një kryengritje, ku për fat të mirë, u themelua Marrëveshja e Ohrit,
duke lejuar paqe për t'u kthyer në qytet përsëri, dhe ti zhvillojnë të drejtat e barabarta edhe për
shqipëtarët.

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
Ndërsa sot pas gjith atyre malltretimeve, pas gjith asaj historie që kishte patur si dhe shkuarjes
prapa në të gjitha mënyrat, përsëri për sa i përket gjendjes ekonomike Tetova njihet si një ndër
qytetet më të zhvilluara në të gjithë Maqedoninë me disa kompani gjigande, si dhe njihet si i
vetmi vend që ende xhdo shtëpi ka së paku një person të familjes që punon në vendet
perëndimore apo ndoshta edhe më larg, ndërsa në të shumtën e rasteve dhe në fakt si një
fatkeqësi e madhe për Tetovën është se në të shumtën e rasteve kemi plot familje që braktisin
vendlindjen e tyre për të kërkuar një jetë më të mirë, dhe që në fakt ato largojnë mundësin për të
marur udhëheqen e Tetovës nga ana e shqipëtarëve pasi që është shumë e lënë pas dorësh nga
fondet qeveritare. Edhe pse të ardhurat vjetore janë shumë të larta në krahasim me qytetet e tjera
dhe të cilat të ardhura më së shumti janë investuar në zbukurimin e infrastrukturës së qyteteve të
banuara më me së shumti të banuar me popullatë maqedone.
Tetova gjithashtu është e pasur për sa u përket kulturave të ndryshme pasi që aty kanë qenë
perandori të ndryshme gjat gjith kohes, që donë të thotë se ato kanë lënë gjithashtu edhe traditat
dhe kulturat e veta.
Dhe për sa i përket turizmit, Tetova ka plot vende të njohura turistike duke ditur se kemi Kodrën
e Diellit, e cila xhdo vitë rrit numrin e turistëve.

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.
 LITERATURA E SHFRITËZUAR

1. http://ËËË.forumishqiptar.com/threads/128350-ZBULIMET-ARKEOLOGJIKE-ILIRE-
DARDANE-ne-ILIRIDA

2. http://ËËË.forumishqiptar.com/threads/137692-Tetova-e-para-nj%C3%AB-shekulli-
n%C3%AB-syt%C3%AB-e-nj%C3%AB-kronisti-bullgar-(1866-1890)

3. https://en.Ëikipedia.org/Ëiki/Tetovo_Municipality

4. https://sq.Ëikipedia.org/Ëiki/Tetova

5. https://en.Ëikipedia.org/Ëiki/Tetovo

[1] Enea ose Oaeneum ishte një qytet i Penestis i vendosur në një rrugë e cila të conte në vendin e
Lebeatëve e formuar nga një mal dhe nga lumi Artatus
[2] historiani më i rëndësishëm romak i kohës së Augustit.
[3] Martina ishin armët që prodhonin Tetovarët e asaj kohe.