Araling Panlipunan: Patnubay NG Guro

4
Araling Panlipunan
Patnubay ng Guro
Yunit 1
Ang aklat sa pagtuturong ito ay magkatuwang na

inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at
pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat
namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon
na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa
Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Araling Panlipunan – Ikaapat na Baitang
Patnubay ng Guro
Unang Edisyon 2015
ISBN: ___________
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas

Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang
akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng
pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa
pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing
ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda /materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan
ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula atbp.)
na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay
sa isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing
Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot
sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkin ni
kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD
Direktor IV: Marilyn D. Dimaano, EdD
Direktor III: Marilette R. Almayda, Phd
Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro

Konsultant: Florisa B. Simeon
Tagasuri at Editor: Aurea Jean A. Abad
Mga Manunulat: Ma. Corazon V. Adriano, Marian A. Caampued,
Charity A. Capunitan, Walter F. Galarosa, Noel P.
Miranda, Emily R. Quintos
Belen P. Dado, Ruth A. Gozun, Rodante S. Magsino,
Maria Lucia L. Manalo, Jose B. Nabaza, Evelyn P. Naval
Illustrator: Peter D. Peraren
>ĂǇŽƵƚ ƌƟƐƚ ƚ ĞƐŝŐŶĞƌƌ Florian F. Cauntay, Belinda A. Baluca
Punong Tagapangasiwa: Anna Lourdes Abad-Falcon
Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address: 5th Floor, Mabini Bldg., DepEd Complex, Meralco
Avenue Pasig City, Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com
ii
Paunang Salita
Ang Patnubay ng Guro 4 ay inihanda upang maging gabay ng guro sa

pagtuturo ng Araling Panlipunan sa ikaapat na baitang. Tulad ng aklat para sa mga
mag-aaral, nahahati ang Patnubay sa apat na yunit. Nakapaloob sa bawat aralin ng
yunit ang layunin, paksang aralin, pamamaraan ng pagtuturo, at pagtataya. Bawat
yunit ay nagtatapos sa lagumang pagsusulit.
Ang nilalaman ng patnubay ay naaayon sa pangangailangan na nakasaad sa
kompetensi. Mahalagang ihanda ng guro nang mas maaga ang mga kagamitang
kailangan sa pagtuturo na nakasaad sa bawat aralin.
Datapwat masasabing buo ang pagtalakay sa mga aralin, ang mga guro ay may
layang magdagdag o magbago ng mga kagamitan, halimbawa, o paraan ng
talakayan, ayon sa pangangailangan ng aralin.
Inaasahang ang Patnubay na ito ay makatutulong sa pagiging lalong malikhain
ng mga guro, at magsilbing gabay nila sa lubusang pagkatuto ng mga mag-aaral.
Ang mga May-akda
iii
Mga Nilalaman
YUNIT I ANG AKING BANSA....................................................................1
ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa.................................................................1

2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas................................................................4
3 Ang Teritoryo ng Pilipinas........................................................................9
4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal.....................................................12
5 Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa........................16
6 Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri
ng Pananim at Hayop sa Pilipinas.....................................................18
7 Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular....................................22
8 Mga Pangunahing Anyong Lupa
at Anyong Tubig sa Bansa....................................................................24
9. Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa 28
10 Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan
bilang Yamang Likas ng Bansa..........................................................31
11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon
ng Bansa....................................................................................................35
12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa...............................38
13 Ang Pilipinas bilang Bahagi
ng Pacific Ring of Fire............................................................................41
14 Kahalagahan ng Katangiang Pisikal
sa Pag-unlad ng Bansa.........................................................................44
Lagumang Pagsusulit.............................................................................................................48
v
K to 12 Gabay Pangkurikulum
ARALING PANLIPUNAN
Baitang 4
Marso 25, 2014
ix
x
mGA KAKAYAhAN
1. Pagsisiyasat
2. Pagsusuri at Interpretasyon ng Datos
3. Pagsusuri at Interpretasyon ng Impormasyon
4. Pagsasaliksik
5. Komunikasyon
6. Pagtupad sa Pamantayang Pang-etika
PANGUNAhING PAmANTAYAN NG YUGTo (4–6)

Naipamamalas ang mga kakayahan bilang batang produktibo, mapanagutan at
makabansang mamamayang Pilipino gamit ang kasanayan sa pagsasaliksik,
pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain,
pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman at pakikipag-
talastasan at pag-unawa sa mga batayang konsepto ng heograpiya, kasaysayan,
ekonomiya, pamamahala, sibika at kultura tungo sa pagpapanday ng maunlad na
kinabukasan para sa bansa.
PAmANTAYAN SA PAGKATUTo
Naipagmamalaki ang pagka-Pilipino at ang bansang Pilipinas nang may pagpa-
pahalaga sapagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay sa paggamit ng mga
kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa
pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
SAKLAW
ANG BANSANG PILIPINAS
Pagpapahalaga sa pambansang pagkakakilanlan at ang mga kontribusyon ng bawat
rehiyon sa paghubog ng kulturang Pilipino at pambansang pag-unlad gamit ng mga
kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa
pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
xi
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
BAITANG 4
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO: Naipagmamalaki ang pagka-Pilipino at ang bansang Pilipinas na may pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from
sa paggamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa
mga mithiin ng bansang Pilipinas.
All rights reserv.
PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO LEARNING
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content ) ( Learning Competencies) MATERIALS
(Content Standard) (Performance Standard)
UNANG MARKAHAN - Ang Aking Bansa
A. Pagkilala sa Bansa Ang mag-aaral ay… Ang mag-aaral ay… 1. Natatalakay ang konsepto ng
bansa
No ofp
naipamamalas ang pag- naipapaliwanag na ang 1.1 Nakapagbibigay ng halimbawa

bansa. 1.2 Naiisa-isa ang mga katangian AP4AAB-Ia-1
art
unawa sa konsepto ng Pilipinas ay isang bansa ng bansa

ng bansa
this materi
2. Nakapagbubuo ng kahulugan ng AP4AAB-Ib-2

bansa
al
3. Naipapaliwanag na ang Pilipinas ay AP4AAB-Ib-3

isang bansa
may be
B. Ang Kinalalagyan ng Naipamamalas ang pang- Naipamamalas ang 4. Natutukoy ang relatibong lokasyon MISOSA Lesson #1
Aking Bansa unawa sa kasanayan sa paggamit (relative location) ng Pilipinas (Grade IV)
2. relatibong lokasyon mapa. 5. Natutukoy sa mapa ang AP4AAB-Ic-4
ng mapa sa pagtukoy ng
odu
ced
AP4AAB-Ic-5
epr
orr
pagkakakilanlan ng bansa batay sa mga nakapaligid dito
Batayang heograpiya ayon sa mga katangiang iba’t ibang lalawigan at gamit ang pangunahin at
1. direksyon heograpikal gamit ang rehiyon ng bansa pangalawang direksyon
transmitte
3. distansya kinalalagyan ng bansa sa rehiyong

Asya at mundo
d the DepEd Central Office.y First Edition, 2015.
Uri ng mapa 6. Nakapagsasagawa ng MISOSA Lesson #1

1. mapa ng Pilipinas sa interpretasyon tungkol sa (Grade IV)
mundo kinalalagyan ng bansa gamit ang AP4AAB-Id-6
in any orform by an mea
2. mapa ng mga lalawigan mga batayang heograpiya tulad ng

at rehiyon iskala, distansya at direksyon
3. mapa ng populasyon 7. Natatalunton ang mga hangganan
at lawak ng teritoryo ng Pilipinas AP4AAB-Id-7
gamit ang mapa
8. Naiuugnay ang klima at panahon MISOSA Lesson #9
sa lokasyon ng bansa sa mundo. (GRADE IV)
AP4AAB-Ie-f-8
8.1 Nakikilala na ang Pilipinas ay
ns
isang bansang tropikal

-
xii
without–photocopyingincludingmechanicalorelectronic
8.2 Natutukoy ang iba pang salik
maymaterialthisofpartNo.reservedrightsAll
(temperatura, dami ng ulan)

na may kinalaman sa klima
ng bansa
8.3 Nailalarawan ang klima sa iba’t
ibang bahagi ng bansa sa
tulong ng mapang pangklima
8.4 Naipapaliwanag na ang klima
ay may kinalaman sa uri
ngmga pananim at hayop sa
Pilipinas
9. Naipaliliwanag ang katangian ng MISOSA Lesson
Pilipinas bilang bansang maritime AP4AAB-Ig-9 #13 (Grade VI)
o insular
C. Ang Katangiang Pisikal ng 10. Nailalarawan ang bansa ayon sa MISOSA Lessons
Aking Bansa mga katangiang pisikal at 15-22 (Grade VI)
anyintransmittedorreproducedbe orform anyby
DepEdthefrompermissionwritten Central .Office Edition,First .2015
pagkakakilanlang heograpikal nito

Uri ng Mapa 10. 1 Napaghahambing ang iba’t
1. Mapang pisikal ibang pangunahing anyong
2. Mapang pangklima lupa at anyong tubig ng
3. Mapang topograpiya bansa
3.1 lokasyon 10.2 Natutukoy ang mga
3.2 klima/ panahon pangunahing likas na yaman
3.3 anyong tubig/ ng bansa
anyong lupa 10.3 Naiisa-isa ang mga
AP4AAB-Ig-
magagandang tanawin at
h-10
lugar pasyalan bilang
yamang likas ng bansa
10.4 Naihahambing ang
topograpiya ng iba’t ibang
rehiyon ng bansa gamit ang
mapang topograprapiya
10.5 Naihahambing ang iba’t
-means
ibang rehiyon ng bansa ayon

sa populasyon gamit ang
mapa ng populasyon
xiii
electronic or mechanical including photocopying –l without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

11. Nailalarawan ang kalagayan ng
Pilipinas na nasa “Pacific Ring of AP4AAB-Ii-11
Fire” at ang implikasyon nito.
All reserved
upang mabawasan ang masamang
12. Nakagagawa ng mga mungkahi

Pilipinas na sensitibo sa AP4AAB-Ii-j-
epekto dulot ng kalamidad
12.1 Natutukoy ang mga lugar sa
panganib gamit ang hazard 12

. No part of this materia may be reproduced
map
12.2 Nakagagawa ng nang
maagap at wastong
pagtugon sa mga panganib
13. Nakapagbibigay ng konlusyon
tungkol sa kahalagahan ng mga
AP4AAB-Ij-13
katangiang pisikal sa pag-unlad ng
bansa
IKALAWANG MARKAHAN - Lipunan, Kultura at Ekonomiya ng Aking Bansa
A. Gawaing Pangkabuhayan Ang mag-aaral ay… Ang mag-aaral ay… 1. Nailalarawan ang mga gawaing
ng Bansa pangkabuhayan sa iba’t ibang
1. Likas yaman nasusuri ang mga iba’t nakapagpapakita ng lokasyon ng bansa
2. Kahalagahan at ibang mga gawaing pagpapahalaga sa iba’t 1.1 Naiuugnay ang kapaligiran sa uri
pangangalaga pangkabuhayan batay sa ibang hanapbuhay at ng hanap buhay
or
3. Kabuhayan at heograpiya at mga gawaing pangkabuhayan 1.2 Naihahambing ang mga

mitt
ans
intr
1. mapang pisikal
pinagkukunang yaman oportunidad at hamong na nakatutulong sa

ng bansa.
produkto at kalakal na
pangingisda, paghahabi,
ed
kaakibat nito tungo sa pagkakakilanlang Pilipino matatagpuan sa iba’t ibang AP4LKE-IIa-1

Uri ng Mapa likas kayang pag-unlad. at likas kayang pag-unlad lokasyon ng bansa (Hal:
2. mapang pangklima pagdadaing, pagsasaka, atbp.)

any orform by
3. mapa ng mga produkto 1.3 Nabibigyang-katwiran ang pang-

aangkop na ginawa ng mga tao
sa kapaligiran upang matugunan
ang kanilang pangangailangan
2. Naipaliliwanag ang iba’t ibang
pakinabang pang ekonomiko ng
means
AP4LKE-IIb-2
mga likas yaman ng bansa
-
xiv
3. Nasusuri ang kahalagahan ng
matalinong pagpapasya sa
pangangasiwa ng mga likas na
yaman ng bansa
3.1 Natatalakay ang ilang mga
isyung pangkapaligiran ng bansa
3.2 Naipaliliwanag ang matalino at
di-matalinong mga paraanng
pangangasiwa ng mga likas
nayaman ng bansa
3.3 Naiuugnay ang matalinong AP4LKE-IIb-d-
pangangasiwa ng likas na yaman 3
sa pag-unlad ng bansa
3.4 Natatalakay ang mga
pananagutan ng bawat kasapi sa
pangangasiwa at pangagalaga
ng pinagkukunang yaman ng
bansa
3.5 Nakapagbibigay ng mungkahing
paraan ng wastong
pangangasiwa ng likas yaman
ng bansa
4. Naiuugnay ang kahalagahan ng
pagtangkilik sa
AP4LKE-IId-4
sariling produkto sa pag-unlad at
pagsulong ng bansa
5. Natatalakay ang mga hamon at
oportunidad sa mga gawaing AP4LKE-IId-5
pangkabuhayan ng bansa.
6. Nakalalahok sa mga gawaing
lumilinang sa pangangalaga, at
nagsusulong ng likas kayang pag- AP4LKE-IIe-6
unlad (sustainable development)
-means
ng mga likas yaman ng bansa

B. Pagkakilanlang Kultural Ang mag-aaral ay… Ang mag-aaral ay… 7. Nailalarawan ang mga
AP4LKE-IIe-f-
pagkakakilanlang kultural ng
7
Uri ng mapang kakailanganin naipamamalas ang pag- naipagmamalaki ang Pilipinas
xv
1. relihiyon unawa sa pagkakilanlang pagkakakilanlang kultural 7.1 Natutukoy ang ilang

2. panahanan Pilipino batay sa ng Pilipino batay sa pag- halimbawa ng kulturang
3. Katutubong Pamayanan pagpapahalaga sa unawa, pagpapahalaga at Pilipino sa iba’t ibang rehiyon
(indigenous peoples/ pagkakaiba-iba ng mga pagsusulong ng pangkat ng Pilipinas (tradisyon,

Indigenous Cultural pamayanang pang- kultural, pangkat etno- relihiyon, kaugalian,
Community) kultural. linggwistiko at iba pang paniniwala, kagamitan, atbp.)
4. pangkat etno- pangkat panlipunan na 7.2 Natatalakay ang kontribusyon
linggwistiko bunga ng migrasyon at ng mga iba’t ibang pangkat
5. Kaugalian, tradisyon, “inter-marriage”. (pangkat etniko, pangkat etno-
paniniwala linguistiko at iba pang pangkat
6. Pamanang Pook panlipunan na bunga ng
migrasyon at “inter-marriage”)
sa kulturang Pilipino
7.3 Natutukoy ang mga pamanang
pook bilang bahagi ng
pagkakakilanlang kulturang
Pilipino
7.4 Nakagagawa ng mungkahi sa
pagsusulong at pagpapaunlad
kulturang Pilipino
8. Nasusuri ang papel na
ginagampanan ng kultura sa AP4LKE-IIg-8
pagbuo ng pagkakakilanlang
Pilipino
9. Naipapakita ang kaugnayan ng
heograpiya, kultura at
AP4LKE-IIg-9
pangkabuhayang gawain sa
pagbuo ng pagkakilanlang Pilipino
10. Natatalakay ang kahulugan ng

AP4LKE-IIh-
pambansang awit at watawat
10
bilang mga sagisag ng bansa
11. Nakabubuo ng plano na

magpapakilala at magpapakita ng AP4LKE-IIi-11
pagmamalaki sa kultura ng mga
rehiyon sa malikhaing paraan.
xvi

12. Nakasusulat ng sanaysay na
AP4LKE-IIj-12
tumatalakay sa pagpapahalaga at
pagmamalaki ng kulturang Pilipino
IKATLONG MARKAHAN – Ang Pamamahala Sa Aking Bansa
A. Ang Pambansang Ang mag-aaral ay… Ang mag-aaral ay… 1. Natatalakay ang kahulugan at MISOSA Lesson #26
AP4PAB-IIIa-
Pamahalaan kahalagahan ng pambansang (GRADE VI)
1
1. Balangkas naipamamalas ang pang- nakapagpapakita ng pamahalaan
2. Mga Kapangyarihan ng unawa sa bahaging aktibong pakikilahok at
mga Sangay ginagampanan ng pakikiisa sa mga proyekto 2. Nasusuri ang balangkas o MISOSA Lesson #28
3. Sagisag ng bansa pamahalaan sa lipunan, at gawain ng pamahalaan istruktura ng pamahalaan ng (Grade VI)
mga pinuno at iba pang at mga pinuno nito tungo Pilipinas
naglilingkod sa sa kabutihan ng lahat 2.1 Natatalakay ang
pagkakaisa, kaayusan at (common good) kapangyarihan ng tatlong
kaunlaran ng bansa sangay ng pamahalaan
(ehekutibo, lehislatura at
hudikatura)
AP4PAB-IIIa-
2.2 Natatalakay ang antas ng

b-2
pamahalaan (pambansa at
lokal)
2.3 Natutukoy ang mga
namumuno ng bansa
2.4 Natatalakay ang paraan ng
pagpili at ang kaakibat na
kapangyarihan ng mga
namumuno ng bansa
3. Nasusuri ang mga ugnayang
kapangyarihan ng tatlong sangay
ng pamahalaan
3.1 Naipaliliwanag ang
“separation of powers” ng
tatlong sangay ng AP4PAB-IIIc-
pamahalaan 3
3.2 Naipaliliwanag ang “check
-means
and balance” ng
kapangyarihan sa bawat
isang sanga
xvii

B. Ang Pamahalaan at Naipapaliwanag ang 4. Natatalakay ang epekto ng
AP4PLR-IIId-
Serbisyong Panlipunan tungkulin ng pamahalaan mabuting pamumuno sa pagtugon
4
na itaguyod ang ng pangangailangan ng bansa
karapatan ng mga
mamamayan 5. Natatalakay ang kahulugan ng
ilang simbolo at sagisag ng
AP4PAB-IIId-
kapangyarihan ng pamahalaan
5
(ei. executive, legislative,
judiciary)
6. Nasusuri ang mga paglilingkod ng MISOSA Lesson

pamahalaan upang matugunan #29 (Grade VI)
ang pangangailangan ng bawat
mamamayan
6.1 Naiisa isa ang mga
programang pangkalusugan
6.2 Nasasabi ang mga
pamamaraan sa
pagpapaunlad ng edukasyon
sa bansa
AP4PAB-IIIf-
6.3 Nakakapagbigay halimbawa
g-6
ng mga programa
pangkapayapaan
6.4 Nasasabi ang mga paraan ng
pagtataguyod ng ekonomiya
ng bansa
6.5 Nakakapag bigay halimbawa
ng mga programang pang-
inprastraktura atbp ng
pamahalaan
7. Nasusuri ang tungkulin ng

pamahalaan na itaguyod ang
AP4PAB-IIIh-
karapatan ng bawat
7
mamamayan
xviii

8. Nasusuri ang mga proyekto at
iba pang gawain ng pamahalaan

AP4PAB-IIIi-8
sa kabutihan ng lahat o
nakararami
9. Nasusuri ang iba’t ibang paraan
ng pagtutulungan ng
pamahalaang pambayan,
AP4PAB-IIIj-9
pamahalaang panlalawigan at
iba pang tagapaglingkod ng
pamayanan
IKAAPAT NA MARKAHAN - Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng Aking Bansa
Mga Karapatan at Tungkulin ng Ang mag-aaral ay Ang mag-aaral ay 1. Natatalakay ang konsepto ng
Mamamayang Pilipino pagkamamamayan
naipamamalas ng mag- nakikilahok sa mga 1.1. Natutukoy ang batayan ng AP4KPB-IVa-
1. Kagalingang pansibiko aaral ang pang-unawa at gawaing pansibiko na pagka mamamayang Pilipino b-1
2. Karapatang Panlipunan pagpapahalaga sa nagpapakita ng pagganap 1.2. Nasasabi kung sino ang mga
3. Karapatang Pantao kanyang mga karapatan sa kanyang tungkulin mamamayan ng bansa

4. Karapatang pambansa at tungkulin bilang bilang mamamayan ng 2. Natatalakay ang konsepto ng
mamamayang Pilipino bansa at pagsasabuhay karapatan at tungkulin
ng kanyang karapatan. 2.1 Natatalakay ang mga
karapatan ng mamamayang AP4KPB-IVc-2
Pilipino
2.2 Natatalakay ang tungkulin ng
mamamayang Pilipino
3. Natatalakay ang mga tungkuling
AP4KPB-IVc-3
kaakibat ng bawat karapatang
tinatamasa.
4. Natatalakay ang kahalagahan ng MISOSA Lessons
mga gawaing pansibiko ng bawat 44-48 (Grade VI)
isa bilang kabahagi ng bansa
4.1 Naibibigay ang kahulugan ng
kagalingang pansibiko (civic AP4KPB-IVd-
efficacy) e-4
-means
4.2 Natatalakay ang mga gawaing

nagpapakita ng kagalingan
pansibiko ng isang kabahagi ng
bansa (hal. Pagtangkilik ng
xix

produktong Pilipino, pagsunod
sa mga batas ng bansa,

tumulong sa paglilinis ng
kapaligiran).
4.3 Nahihinuha ang epekto ng
kagalingang pansibiko sa pag-
unlad ng bansa.
5. Nabibigyang halaga ang bahaging
ginagampanan ng mga
mamamayan sapagtataguyod ng
kaunlaran ng bansa
5.1 Naipaliliwanag kung paano
itinataguyod ng
mgamamamayan ang
kaunlaran ng bansa AP4KPB-IVf-
5.2 Naipaliliwanag kung paano g-5
makatutulong sa pagunlad at
pagsulong ng bansa ang
pagpapaunlad sa sariling
kakayahan at kasanayan
5.3 Naibibigay ang kahulugan at
katangian ng pagiging
produktibong mamamayan
6. Napahahalagahan ang mga
pangyayari at kontribusyon ng mga
Pilipino sa iba’t-ibang panig ng AP4KPB-IVh-6
daigdig tungo sa kaunlaran ng
bansa (hal. OFW)
7. Naipakikita ang pakikilahok sa mga
programa at proyekto ng AP4KPB-IVi-7
pamahalaan na nagtataguyod ng
mga karapatan ng mamamayan
8. Nakapagsusulat ng sanaysay
AP4KPB-IVj-8
tungkol sa pagka-Pilipino at sa
Pilipinas bilang bansa
xx
Yunit I
Ang Aking Bansa
Pananaw
Sa simulang aralin ng yunit ay tatalakayin ang pagkilala sa bansa. Nakapaloob
dito ang pagtalakay sa konsepto ng bansa, pagbuo ng kahulugan nito, at
pagpapaliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa. Kasunod nito ay ang pagtatampok
sa relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid dito gamit ang mga
pangunahin at pangalawang direksiyon. Tutukuyin din sa mapa ang kinalalagyan ng
Pilipinas sa rehiyong Asya at sa mundo. Sa bandang huli ay ipaliliwanag ang
katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime o insular, at tatalakayin ang
katangiang pisikal ng bansa. Ilalarawan ang bansa ayon sa mga katangiang pisikal
at pagkakakilanlang heograpikal nito. Isusunod ang paglalarawan sa kalagayan ng
Pilipinas na nasa Pacific Ring of Fire at ang mga implikasyon nito. Itatampok din ang
mga mungkahi upang mabawasan ang masamang epektong dulot ng kalamidad. Sa
dakong huli ay ilalahad ang konklusyon tungkol sa kahalagahan ng mga katangiang
pisikal sa pag-unlad ng bansa.
ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa

7DNGDQJ3DQDKRQ ﾵ ăDUDZ
Layunin
1. Natatalakay ang konsepto ng bansa
2. Nakabubuo ng kahulugan ng bansa
3. Naipaliliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pilipinas ay Isang Bansa
Kagamitan : mapa ng Asya at mundo, panulat
Sanggunian : Learner’s Material, p. 2–7
K to 12 – AP4AAB-Ia-1; AP4AAB-Ib-2; AP4AAB-Ib3
Pamamaraan
A. Panimula
1. Ipalaro ang “Sakay, Lakbay, Salakay!” (likhang laro ni Ynnos Azaban)
a. Sabihin sa mga mag-aaral na kumuha ng ikaapat na bahagi ng
papel. Pasulatan ito ng pangalan ng bansa na alam nila maliban sa
Pilipinas. Tanggapin kung may magkapare-parehong bansa.
b. Sabihan silang bumuo ng malaking bilog na ang bawat isa ay
nakaharap sa loob nito. Ipalapag sa sahig sa tapat nila ang mga
papel na may nakasulat na pangalan ng bansa.
1
c. Pupuwesto ang guro sa loob ng bilog. Sabihan sila na kapag sinabi
ng guro na “Sakay!” kailangan nilang tumalikod at kapag sinabing
“Lakbay!” kailangang lumakad paikot sa kanan ang mga mag-aaral
(habang ginagawa ito ng mga mag-aaral, magbabawas ng isang
papel ang guro). Kapag sinabi ng guro ang “Salakay!” kailangang
huminto ang mga mag-aaral at tatapat sa mga papel na may
nakasulat na bansa. Ang mag-aaral na walang matatapatang papel
ay hindi na kasali sa laro at uupo na.
d. Maaaring gawin ang laro sa loob ng 3–4 na minuto.
e. Bigyan ng mas mataas na puntos sa pakikilahok at palakpak ang
mga mag-aaral na matitira sa laro.
2. Itanong:
a. Ano-ano ang mayroon sa laro na inyong ginawa?
b. Kung wala ang mga bagay na bumubuo sa laro, magagawa kaya ang
laro?
c. Sa mga natanggal sa laro, ano ang naramdaman ninyo?
d. Sa mga nanatili sa laro, ano ang naramdaman ninyo?
e. Bakit mahalagang makapuwesto ka sa tapat ng papel na may
nakasulat na bansa?
3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral.
Mga maaaring sagot…
a. Tao o manlalaro, papel na may nakasulat na salitang bansa, sahig
kung saan nakapuwesto ang papel.
b. Maaaring hindi, dahil kailangan ng manlalaro at ng papel na
nakalagay sa sahig.
c. Nalungkot dahil hindi na ako kasali sa laro.
d. Masaya dahil may puwesto ako lagi. Masaya dahil may bansa ako na
napuwestuhan.
e. Kasi hindi ako natatanggal sa laro. Kasi may puwesto ako lagi.
4. Iugnay ang mga sagot sa aralin.
Tulad ng ating nilaro, may mahahalagang bagay na kailangan upang
matawag na bansa ang isang lugar. Iyan ang pag-aaralan natin ngayon.
B. Paglinang
1. Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,
pahina 2.
2. Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng
sagot nila.
3. Ipabasa ang tekstong nagpapaliwanag sa kahulugan at mga elementong
bumubuo sa isang bansa.
4. Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 4.
5. Ipagawa ang mga sumusunod:
*DZDLQ$
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 5.
v Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.
2
*DZDLQ%
v Magpabuo ng pangkat na may tatlong kasapi lamang (triad).
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM, p. 5.
v Ipakopya sa papel ang saranggola at ipasulat ang sagot dito.
*DZDLQ&
v Gamitin ang kaparehong pangkat sa Gawain B.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,
pahina 5.
v Ipabasa ang tula tungkol sa bansa.
v Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa gawain.
v Sabihin sa mga kasapi ng pangkat na triad na ibahagi sa isa’t isa ang
ginawang pagbilog sa mga salitang nagpapatunay na ang Pilipinas
ay isang bansa.
v Pag-usapan kung ang kanilang sagot ay ayos na bago ipawasto sa
guro.
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 6 at talakayin ang
sagot.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 6.
Takdang Gawain
Magdala ng mapa ng Asya at ng mundo na nagpapakita ng kinalalagyan ng
Pilipinas.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
2, 3, 4, 5
*DZDLQ%
1–4. Tao, Teritoryo, Pamahalaan, at Soberanya. Maaaring hindi sunod-sunod.
*DZDLQ&
Ang mga may bilog ay ang mga salita/pariralang tao, malaya, mayroong
namamahala, at may teritoryo.
Natutuhan Ko
I. Ang mga may tsek ay ang bilang 1, 3, 4, at 5.
II. 1.  2.  3.  4.  5. J
III. Ang sagot ay maaaring:
Sa itaas na bahagi ng bandila: Ang bansa ay binubuo ng tao, teritoryo, may
pamahalaan, at may kalayaaan.
Sa ibabang bahagi ng bandila: Ang Pilipinas ay isang bansa dahil may mga
taong nakatira dito, may sariling teritoryo, may pamahalaan, at malaya.
Maaaring may ibang sagot ang mga mag-aaral. Tanggapin kung malapit sa
sagot na ibinigay sa itaas.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Bumuo ng pangkat na may tatlong kasapi. Magpagawa ng islogan tungkol sa
pagiging isang bansa ng Pilipinas. Sikaping maipakita ang katangian ng pagiging
bansa nito. Gawing gabay ang rubric sa ibaba.
8–10 5–7 3–4 1–2

Nilalaman Ang mensahe Di gaanong Medyo magulo Walang
10 puntos ay mabisang naipakita ang ang mensahe. mensaheng
naipakita. mensahe. naipakita.
Pagkamalikhain Napakaganda at Maganda at Maganda ngunit Di maganda
8 puntos napakalinaw ng malinaw ang di gaanong at malabo ang
pagkakasulat ng pagkakasulat ng malinaw ang pagkakasulat ng
mga titik. mga titik. pagkakasulat ng mga titik.
mga titik.
6–7 4–5 2–3 1
Kaugnayan sa May malaking Di gaanong Kaunti lamang Walang
Paksa kaugnayan naipakita ang ang kaugnayan kaugnayan
7 puntos sa paksa ang kaugnayan ng islogan sa sa paksa ang
islogan. sa paksa ang paksa. islogan.
islogan.
4–5 3 2 1
Kalinisan Malinis na Malinis ang Di gaanong Marumi ang
5 puntos malinis ang pagkakabuo. malinis ang pagkakabuo.
pagkakabuo. pagkakabuo.
Kabuang Puntos
= 30
Itanghal ang mga nagawang islogan sa likuran ng silid-aralan. Hikayatin ang

mga mag-aaral na tingnan at basahin ang mga nakapaskil na islogan.
ARALIN 2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas

Layunin
1. Natutukoy ang relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid dito
gamit ang pangunahin at pangalawang direksiyon
2. Natutukoy sa mapa ang kinalalagyan ng bansa sa rehiyong Asya at sa mundo
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kinalalagyan ng Pilipinas
Kagamitan : globo at mga mapa ng Asya at mundo, panulat
Sanggunian : Learner’s Material, pp. 8–14
K to 12 – AP4AAB-Ic-4; AP4AAB-Ic5
4
Pamamaraan
A. Panimula
1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima. Pasagutan ang worksheet na
naglalaman ng sumusunod:
Teacher’s table
Column
1 2 3 4 5
Row
1
2
3
4
2. Itanong:
a. Mula sa gitna ng silid-aralan, ano ang makikita sa gawing hilaga?
Silangan? Timog? Kanluran?
b. Ano ang masasabi ninyo sa puwesto ninyo na isinasaad sa
worksheet?
c. Bakit mahalagang malaman ang mga nakikita sa inyong paligid?
Maaaring sagot:
a. Kisame, dekorasyon, sahig, silya, at bintana.
b. Maaaring makatulong ang mga nasa paligid upang malaman kung
nasaan ang isang lugar.
4. Ipagawa ito sa kaparehong pangkat.
Hanapin sa globo ang kinalalagyan ng Pilipinas. Sagutin ang mga tanong:
a. Saang bahagi ng mundo matatagpuan ang Pilipinas?

b. Ano-ano ang nakapaligid sa Pilipinas?
c. Ano ang masasabi mo sa kinalalagyan ng Pilipinas?
B. Paglinang
pahina 10.
2. Pakinggan ang mga sagot ng mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng kanilang
sagot.
3. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa lokasyon ng Pilipinas
at sa mga nakapaligid dito.
4. Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 10.
5. Ipagawa ang mga gawain.
*DZDLQ$
pahina 11.
v Ipakopya sa notbuk ang mga grapikong pantulong sa LM, p. 12 at
ipasulat dito ang sagot ng mga mag-aaral.
5
*DZDLQ%
v Magpabuo ng pangkat na may 10 kasapi.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM,
pahina 12.
v Ipagawa ang gawain.
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 13.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 13–14 ng LM.
Takdang Gawain
Magdala ng ruler na may panukat na sentimetro at mapa ng Asya at mundo.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Mga Pangunahing Direksiyon
Taiwan
Dagat Kanlurang
Karagatang Pasipiko
Pilipinas
Dagat Celebes
Mga Pangalawang Direksiyon
Paracel Islands Dagat Pilipinas
Malaysia Palau
6
*DZDLQ%
Gawing gabay ang rubrik na ito para sa pagbibigay ng puntos para sa MAPA-
TAO.
Rubrik para sa MAPA-TAO
20 15 10 5
Katumpakan ng Tamang-tama Tama ang May ilang mali Marami ang
ginawa ang pagkaka- pagkaka- ang pagkaka- nagkamali sa
20 puwesto ng mga puwesto ng puwesto ng mga pagpuwesto sa
mag-aaral sa mga mag-aaral mag-aaral sa pagpapakita ng
pagpapakita ng bagamat may pagpapakita ng tamang
mga nakapaligid ilang hindi mga nakapaligid direksiyon.
sa bansa. eksakto. sa bansa.
15 10 5 3
Kaayusan Naging Maayos ang Maayos ang Hindi naging
15 napakaayos mga mag-aaral pagtatanghal maayos ang
ng mga mag- habang ngunit may mga pagtatanghal
aaral habang nagtatanghal. mag-aaral na at maingay ang
nagtatanghal. nag-iingay. mga mag-aaral.
15 10 5 3
Kooperasyon Buong pusong Nakikilahok Hindi kusang Hindi nakikilahok
15 nakikilahok sa ngunit nakikilahok. at walang
gawain. nagdadalawang- pakialam.
isip.
*DZDLQ&
Sabihin sa kaibigan mo sa Estados Unidos:
v Kumuha ka ng mapa ng mundo.
v Tingnan mo kung nasaan ang bansang Estados Unidos.
v Mula sa Estados Unidos, tumingin ka sa malayong kanan sa gawing silangan.
v Madadaanan ng iyong tingin ang kontinente ng Asya.
v Sa kontinente ng Asya, hanapin mo ang bansang nasa silangan ng China,
kanluran ng Pacific Ocean, hilaga ng Indonesia, at timog ng Taiwan.
v Kapag nasunod mo ang itinuturo ng mga direksiyong nabanggit, at nakita ang
parang babaeng nakaupo sa mapa, iyon na ang Pilipinas.
Natutuhan Ko
I. 1. T 4. H 7. T
2. K 5. T 8. H
3. T 6. S
II. 1. HS – Philippine Sea 3. HK – Paracel Island
2. TS – Palau Islands 4. TK – Borneo
III. Ang Pilipinas ay nasa Timog-silangang Asya sa kontinente ng Asya.
7
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Isagawa ang larong 6FDYHQJHU¶V+XQW.
Panuto:
1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat.
2. Sabihing may kailangan silang gamit o bagay na dapat makuha.
3. Makukuha nila ang mga gamit o bagay kung matutukoy nila ang direksiyon ng
bagay na ipinahahanap.
4. Sa silid, ikalat ang mga salitang Taiwan, Karagatang Pasipiko, Indonesia,
Vietnam, Dagat Pilipinas, Palau Islands, Paracel Islands, at Borneo ayon sa
mga direksiyong kinalalagyan nito kung ang batayan ay Pilipinas.
5. Ibigay ang task card sa bawat pangkat:
Pangkat 1 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog, timog-silangan,
at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa lugar na tinukoy.)
Pangkat 2 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa silangan, timog-
kanluran, at hilaga ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na
tinukoy.)
Pangkat 3 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa hilagang-silangan,
hilagang-kanluran, at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa
mga lugar na tinukoy.)
Pangkat 4 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog-hilaga, at
timog-silangan ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na
tinukoy.)
6. Sa ilalim ng mga salita ay makikita ang mga bagay na dapat kunin ng bawat
pangkat ayon sa direksiyong ibinigay sa kanila.
Lugar Lokasyon Bagay na Hahanapin
Taiwan hilaga lapis
Karagatang Pasipiko silangan bolpen
Indonesia timog papel
Vietnam kanluran tsok
Dagat Pilipinas hilagang-silangan krayola
Palau Islands timog-silangan pantasa
Paracel Islands hilagang kanluran pambura
Borneo timog-kanluran panyo
Mungkahi
Gawing dalawang piraso lagi ang bilang ng mga bagay. Maaari ding isulat na
lamang sa mga strip ng kartolina ang mga pangalan ng bagay o kaya’y iguhit
ang mga larawan nito.
7. Ito ang inaasahang makukuhang mga bagay ng bawat pangkat:
Pangkat 1 – papel, pantasa, at tsok
Pangkat 2 – bolpen, pambura, at lapis
Pangkat 3 – pantasa, pambura, at tsok
Pangkat 4 – papel, lapis, at pantasa
8
8. Bigyan ng 10 puntos ang mga pangkat na makakukuha ng tatlong tamang
bagay, 5 puntos sa makakakuha ng dalawang tamang bagay, at 3 puntos sa
makakukuha ng isang tamang bagay lamang.
ARALIN 3 Ang Teritoryo ng Pilipinas

Layunin
1. Nakagagawa ng interpretasyon tungkol sa kinalalagyan ng bansa gamit ang
mga batayang heograpiya tulad ng iskala, distansiya, at direksiyon
2. Natatalunton ang mga hangganan at lawak ng teritoryo ng Pilipinas gamit ang
mapa
Paksang Aralin
Paksa : Ang Teritoryo ng Pilipinas
Kagamitan : lapis, ruler, at mga mapa ng Asya at mundo
K to 12 – AP4AAB-Id-6; AP4AAB-Id-7
Pamamaraan
A. Panimula
1. Ipakita ang ilustrasyon sa mga
bata. Sabihing ipagpalagay nila na
may bata sa gitna ng Pilipinas at
kaniyang mga kamag-anak o
kaibigan sa palibot nito. Sabihin na
karamihan sa mga Pilipino ay may
kamag-anak o kaibigang nakatira
sa ibang bansa. Sa pamamagitan
ng mapa at mga batayang
heograpiya, matutulungan mo
silang malaman o matalunton ang
kinalalagyan ng Pilipinas at maging
ang hangganan at lawak nito.
a. Pabuuin ang mga mag-aaral ng pangkat na may limang kasapi.

b. Ipalabas ang kanilang mga ruler at lapis.
c. Gamit ang mapa at ruler, ipasulat ang distansiya mula sa Pilipinas
patungo sa mga bansang nakapaligid dito.
2. Itanong:
a. Batay sa inyong ginawa, ano ang napansin ninyo sa distansiya o layo
ng mga kamag-anak at kaibigan ng bata?
b. Taga-saang lugar ang pinakamalapit sa bata?
9
c. Taga-saang lugar naman ang pinakamalayo?
d. Ano ang ginawa ninyo para masukat ang layo o distansiya ng bata
mula sa mga kamag-anak o kaibigan niya sa ibang bansa?
Maaaring sagot:
a. Magkakaiba ang layo ng mga kaibigan o kamag-anak ng bata.
b. Malaysia
c. USA
d. Gumamit ng ruler at lapis sa pagsukat ng linya.
Alam ba ninyo na maaaring sukatin ang layo ng Pilipinas sa ibang
lugar sa mapa na parang ito talaga ang totoong distansiya o layo nila sa
isa’t isa? Iyan ang aalamin natin sa araling ito.
B. Paglinang
pahina 15.
2. Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang mga sagot
nila.
3. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa teritoryong sakop ng
Pilipinas at ang distansiya ng mga nakapaligid dito.
*DZDLQ$
v Sabihan ang mga mag-aaral na kumuha ng kapareha.
pahina 17.
v Ipasulat ang mga sagot ng mga mag-aaral sa kanilang notbuk.
*DZDLQ%
v Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 17.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B.
*DZDLQ&
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,
pahina 18.
v Gamit ang dating magkakapareha ipagawa ang isinasaad ng panuto
sa Gawain C.
v Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 18.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 19.
Takdang Gawain
Magdala ng mapang pangklima ng Asya o ng mundo.
10
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin.
Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
iskalang 1 cm = 5 000 km.
*DZDLQ%
Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin at sa bansa o lugar na mapipili ng
mag-aaral.
Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
*DZDLQ&
Maaaring sagot: Napakaganda ng lokasyon at teritoryo ng Pilipinas dahil
napapalibutan ito ng iba’t ibang anyong lupa. (Maaaring may iba’t ibang sagot ang
mga mag-aaral.)
Natutuhan Ko
I. 1. D
2. C
3. D
4. C
5. B
II. Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin ng mag-aaral o ipagagamit ng
guro. Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
III. Ang may tsek (3) ay ang sumusunod:
1. tubig
2. napakalayo sa Pilipinas
3. medyo malayo
4. mas maliit
5. mainam sa kalakalan at mayaman sa yamang likas
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima.
2. Bigyan sila ng task card na naglalaman ng sumusunod:
Gamit ang mapa ng Asya at ruler na nakabatay sa iskalang 1 cm = 5 000 km,
ibigay ang mga lugar na tinutukoy sa sukat na distansiya sa iskala.
a. Anong lugar ang nasa 50,000 kilometrong layo sa kanluran ng Pilipinas?
b. Anong lugar ang nasa 20,000 kilometrong layo sa hilaga ng Pilipinas?
c. Anong lugar ang nasa 60,000 kilometrong layo sa silangan ng Pilipinas?
d. Anong lugar ang nasa 10,000 kilometrong layo sa timog ng Pilipinas?
3. Isulat ang sagot sa ika-apat na bahagi ng papel at kapag nasagot na lahat ng
apat na tanong, pumunta ang lahat ng kasapi ng pangkat sa harapan ng klase.
Sabihin ang mga lugar na isinagot.
11
4. Bigyan ng puntos ang mga pangkat batay sa bilang ng kanilang tamang sagot.
4 na tamang sagot = 20 puntos

3 tamang sagot = 15 puntos
ARALIN 4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal

7DNGDQJ3DQDKRQ ﾵ ă ﾧ DUDZ
Layunin
1. Naiuugnay ang klima at panahon sa lokasyon ng bansa sa mundo
2. Nakikilala na ang Pilipinas ay isang bansang tropikal
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pilipinas ay Isang Bansang Tropikal
Kagamitan : mapang pangklima ng mundo, tsart ng Loop-A-Word sa manila
paper, at panulat
K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8
Pamamaraan
A. Panimula
1. Ipaskil ang tsart ng Loop-A-Word sa pisara.
2. Pabilugan sa mga mag-aaral ang salitang inilalarawan sa bawat bilang sa
LM, p. 21.
3. Itanong:
a. Ano-anong klima at panahon ang natukoy sa pagbilog sa mga salita?
b. Alin sa mga natukoy ang panahong nararanasan sa Pilipinas?

c. Ano kaya ang klimang nararanasan sa Pilipinas?
B. Paglinang
1. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa pagiging bansang
tropikal ng Pilipinas sa p. 22 ng LM.
*DZDLQ$
v Pangkatin ang klase sa lima.
pahina 24.
12
*DZDLQ%
v Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 24.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng gawain.
v Ipabahagi sa kapareha ang nagawa.
*DZDLQ&
v Bumuo ng pangkat na may 3-5 kasapi.
v Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa Gawain C sa LM, p. 24.
v Ipasulat sa papel ang nalikhang awit.
v Ipaawit ito sa klase.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 25–26 ng LM.
Takdang Gawain
Magdala ng mapang pangklima.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Mga maaaring sagot: Pilipinas, India, Yemen, Omman, Malaysia, at Indonesia
*DZDLQ%
Ang sagot ay depende sa pag-unawa ng mga mag-aaral.
*DZDLQ&
Rubric sa Paglikha ng Awit
3 2 1
Kaangkupan sa Napalutang o naipakita Napalutang o naipakita Hindi lumutang o
Paksa – 3 nang ganap ang paksa o ang paksa o tema sa naipakita ang paksa
tema sa awit. awit. o tema sa awit.
Pagkamalikhain Naipakita ang pagiging Nakapagpakita ng Hindi masyadong
–3 malikhain sa paglikha ng kaunting pagkamalikhain ang pag-
awit. malikhain sa awit. kakagawa ng awit.
Kooperasyon – 3 Bawat isa ay nakibahagi Karamihan ay May mga hindi naki-
sa paglikha at nakibahagi sa paglikha bahagi sa paglikha
pagtatanghal ng awit. at pagtatanghal ng at pagtatanghal ng
awit. awit.
Nilalaman – 3 Ang awit ay kawili-wili at Ang awit ay Ang awit ay kawili-
makahulugan. makahulugan ngunit wili ngunit hindi
di gaanong kawili-wili. makahulugan.
Paglalapat ng Napakaganda ng himig Maganda ang himig May maayos na
musika – 3 ng awit. ng awit. himig ang awit.
ﾵ
Natutuhan Ko
I. Ang mga dapat may tsek:
v Ang bansa ay bahagi ng Asya.
v Kadalasang mainit ang panahon sa bansa. v
Malapit na malapit sa ekwador ang bansa,
v Nabibilang ang bansa sa mga lugar sa mababang latitud.
v Nakararanas ng matinding init ng panahon ang bansa.
v Direktang nakatatanggap ng sikat ng araw ang bansa.
II.
III. May kani-kaniyang sagot ang mga mag-aaral.

Maaaring sagot:
Maganda Hindi Maganda

Masarap maligo sa dagat o beach. Maaaring magkasakit sa sobrang init.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
1. Pangkatin ang klase sa lima.
2. Ibigay sa bawat pangkat ang papel na may word hunt.
3. Ibigay ang panuto:
a. Hanapin ang mga salita o pahayag sa loob ng kahon na may kaugnayan
sa pagiging tropikal ng isang bansa.
b. Pabilugan ang makikitang mga salita o pahayag.
c. Bibigyan lamang kayo ng limang minuto para gawin ang task.
d. Ang pinakamaraming mabilugang tamang salita o pahayag ang panalo at
tatanggap ng 20 puntos at masigabong palakpakan.
14
e. Ang ibang pangkat naman ay maaaring bigyan ng 5 hanggang 15 puntos
ng guro depende sa dami ng kanilang nabilugang tamang salita o
pahayag.
WORD HUNT BOX
adfgqweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldf
g a q t e y I a aj a c k e t u y o d e t e p a y o n g e q u y o a s k n n
PDQLQLSLVQDGDPLW k l z a g h a d t k l z a c b n k o p q a t r s n
SDOLOLJRVDGDJDW a q k t w x b z m s n o w h a s a d f g q w e a
zvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldfgaqteyIa
a d e p a m a y p a y q y e l o a q e r w q y UDLQFRDW w l h a l o h
a l o m a c z v b a h r t y u a z v n m a b c d e f g h i j k m
VDJRDWJXODPDQ a z x c v w i n t e s x a WDJăXODQ a q a a d f g
qweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldfgaaz
d g a e q l j s t a g- i n i t a z x v b n a q k b a g y o f u r c o a t a q w
azvhjasgqaasdafgadfgqweazvbnmjkalqaranm
qfjkloopaeuoqteyIaabahaykuboqeadfgqweaz
vbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldfgaqteyIaa
haqsdpolarbeardazbjklqpoqryadgjamainitna
panahonawetqjsklqbklqheryankargshkalmqe
uIaadfgqweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoq
t l d f g a q t e b d a k l a n q m j NDODEDZ k a l q a r a n m q f j k l o
opaeuoqtldfgaqteadfgqweazvbnmjkalqaran m
ahalumigmigdqagetaqraetuikloopaeuoqtlklo
opaeuoqtlkloopaeuoqtl
15
ARALIN 5 Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa
7DNGDQJ3DQDKRQDUDZ
Layunin
1. Natutukoy ang iba pang salik (temperatura, dami ng ulan) na may kinalaman sa
klima ng bansa
2. Nailalarawan ang klima sa iba’t ibang bahagi ng bansa sa tulong ng mapang
pangklima
Paksang Aralin
Paksa : Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa
Kagamitan : globo, thermometer, malaking mapang pangklima ng Pilipinas
(ilagay sa manila paper), at larawan ng takbo ng hangin kapag
may bagyo
Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
+HRJUDSL\DDW.DVD\VD\DQ
6HU\HQJ3URGHG
. Quezon City:
Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #9 (Grade IV)
www.gov.ph/crisis-response/the-philippine-public-storm-
warning-signals/
Pamamaraan
A. Panimula
1. Pagbalik-aralan ang nakaraang aralin tungkol sa “Ang Pilipinas ay
Bansang Tropikal.”
a. Gamit ang globo, ipaturo sa mga bata ang kinalalagyan ng Pilipinas.
b. Ipasabi sa mga bata ang eksaktong kinalalagyan ng Pilipinas sa
mundo.
c. Sabihin sa mga bata na magbigay ng patunay na ang Pilipinas ay
isang bansang tropikal.
2. Maghanda ng apat na thermometer na ipagagamit sa bawat pangkat.
Pangkatin sa apat ang klase at ipakuha ang temperatura sa silid-aralan,
sa isang silid na may aircon, sa labas ng silid-aralan, at sa bagong kulong
tubig. Ipaliwanag sa mga bata ang wastong paggamit ng thermometer at
ang pagsulat ng temperatura nito. Ipalahad sa klase ang ginawa ng bawat
pangkat.
Itanong:
a. Ano ang temperatura ng silid-aralan? ng silid na may aircon? sa
labas ng silid-aralan? sa bagong kulong tubig?
b. Mataas ba ito o mababa?
c. Ano ang nadarama kapag mataas ang temperatura?
d. Ano ang nadarama kapag mababa ang temperatura?
3. Magpabalita sa harapan ng klase tungkol sa klima ng bansa. Iugnay ang
mga kasagutan ng bata sa aralin.
16
B. Paglinang
1. Itanong sa mga bata kung ano sa palagay nila ang iba pang salik na
may kinalaman sa klima ng bansa. Tanggapin ang lahat ng sagot. Isulat
sa pisara. Gamitin ang tanong sa simula ng bahaging Alamin Mo sa LM
sa p. 27.
2. Talakayin at pag-usapan ang mga salik na may kinalaman sa klima ng
bansa:
a. Temperatura
b. Dami ng ulan
3. Ipakita sa mga bata ang malaking mapang pangklima ng Pilipinas.
Talakayin ang mga panandang ginamit sa mapa.
4. Talakayin din ang mga babala ng bagyo sa p. 33 ng LM.
5. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging
*DZLQ0Rng LM, pp. 34–35.
6. Bigyang diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata
ang bahaging Tandaan Mo sa p. 35 upang mapagtibay ang mga
kaisipang dapat nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 36–37 ng LM.
Takdang Gawain
1. Gumawa ng isang linggong talaan ng temperatura sa inyong lugar sa tuwing
12:00 ng tanghali. Itala sa tsart gamit ang tsart tulad ng nasa ibaba.
Lunes Martes Miyerkoles Huwebes Biyernes Sabado Linggo
2. Kapanayamin ang ilang opisyal ng inyong barangay tungkol sa ginagawa nilang

kahandaan tuwing may paparating na bagyo.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
1. I 3. G 5. E 7. A 9. B
2. H 4. F 6. J 8. C 10. D
*DZDLQ%
(Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya. Gamitin ang inihandang malaking
mapang pangklima. Ipalit ang kulay sa mga panandang ginamit—pula para sa unang
uri, dilaw para sa ikalawang uri, asul para sa ikatlong uri, at berde para sa ikaapat na
uri.)
*DZDLQ&
1. Ang climate change o pagbabago sa klima ay pinaniniwalaang sanhi ng mga
gawain ng tao na maaaring makapagpabago sa komposisyon ng atmospera.
Nakaaapekto ito sa lalo pang pagtaas ng temperatura kung panahon ng tag-
araw na hindi pangkaraniwang pangyayari sa ating kalikasan.
17
2. May mga pagkakataon kasi na ang kakaibang pag-ihip ng malakas na hangin
ay nagpapatuloy hanggang sa ito ay maging isang bagyo.
3. May mga lalawigang nakararanas ng maulang klima sa buong taon dahil sa
kalapitan ng mga ito sa baybayin at kawalan ng mga bundok na hahadlang sa
ulang dala ng hanging amihan at habagat.
4. Hihikayatin ko ang aking mga magulang at kasambahay na lumikas na at
pumunta sa ligtas na lugar o evacuation center upang makasiguro sa aming
kaligtasan. (Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya dahil maaaring magkakaiba
ang kasagutan ng mga bata.)
Natutuhan Ko
I. 1. D 3. B 5. C 7. A 9. A
2. A 4. B 6. C 8. D 10. C
II. 1. Hanging amihan
2. Hanging habagat
3. Unang Uri – kalahating taon ng tag-araw at tag-ulan
4. Ikalawang Uri – umuulan sa buong taon
5. Ikatlong Uri – maulan at may maikling panahon ng tag-araw
6. Ikaapat na Uri – pantay-pantay ang dami at pagkakabahagi ng ulan sa
buong taon
7. Babala Bilang 1 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 30 hanggang 60
kilometro bawat oras sa loob ng 36 na oras
kilometro bawat oras sa loob ng 24 na oras
kilometro bawat oras sa loob ng 18 oras
10. Babala Bilang 4 – kapag ang bilis ng hangin ay hindi bababa sa 185
kilometro bawat oras sa loob ng 12 oras
ARALIN 6 Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri

ng Pananim at Hayop sa Pilipinas
7DNGDQJ3DQDKRQQDDUDZ
Layunin
Napapaliwanag na ang klima ay may kinalaman sa uri ng mga pananim at
hayop sa Pilipinas
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri ng Pananim at Hayop sa
Pilipinas
Kagamitan : mapa ng Pilipinas, malaking larawan ng kagubatan, mga ginupit
na larawan ng mga piling pananim at hayop na nakikita at di-
nakikita sa bansa, scotch tape o masking tape
18
6HU\HQJ3URGHG
. Quezon City: Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #9 (Grade IV)
Doblada, E.A. (1998) 3LOLSLQDV 3HUODV QJ 6LODQJDQDQ J.C.
Palabay Enterprises, Inc.
Pamamaraan
A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral muling pag-usapan ang mga salik na may
kinalaman sa klima ng bansa. Magdaos din ng maikling drill sa
pagbibigay-kahulugan sa sumusunod na mga kaisipan at terminolohiya—
temperatura, climate change, mga hanging monsoon (hanging amihan,
hanging habagat), apat na uri ng klima, bagyo, at mga babala ng bagyo.
2. Magdaos ng ilang minutong pagbabalitaan hinggil sa mga huling
kaganapan sa bansa.
3. Maghanda ng malaking larawan ng isang kagubatan. Ipaskil ito sa pisara.
Mamigay sa mga bata ng mga ginupit na larawan ng mga piling pananim
at hayop na nakikita at di-nakikita sa bansa. Ibigay ang larawan ng mga
pananim sa mga babae at sa mga lalaki naman ang mga larawan ng mga
hayop. Ipasuri sa mga bata ang larawan. Ipadikit sa malaking larawan ang
mga pananim at hayop na sa Pilipinas lamang makikita. Iugnay ang
pambungad na gawaing ito sa tatalakaying aralin.
B. Paglinang
1. Pukawin ang kawilihan ng mga bata. Itanong: Ano ang kinalaman ng klima
sa uri ng pananim at hayop na mayroon sa bansa?
2. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo sa mga
pp. 38–44 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang kinalaman
ng klima sa pagkakaroon ng mga pananim at hayop na sa Pilipinas
lamang makikita. Patunghayan din sa LM ang mga nakalarawang
halimbawa ng tinutukoy na mga pananim at hayop sa bansa upang madali
nilang makilala ang mga ito.
3. Bilang pagpapahalaga sa mga pananim at hayop sa Pilipinas, kunin ang
kanilang mga mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga
pananim at hayop na mayroon sa ating bansa. Himukin din silang
magbigay ng mungkahi tungkol sa pagkasira at pagkawala ng likas na
kapaligirang matitirahan ng mga hayop na nanganganib nang maubos.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata
ang bahaging Tandaan Mo sa LM, p. 46 upang mapagtibay ang mga
kaisipang dapat nilang malaman at isabuhay.
19
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 47 ng LM.
Takdang Gawain
1. Gumawa ng talaan ng mga pananim at hayop na makikita sa inyong lugar.
(Ipasulat sa tsart gaya ng nasa ibaba.)
Mga Pananim Mga Hayop
2. Sumulat ng isang talata na may kinalaman sa mga paraan kung paano

masasagip ang mga hayop na unti-unti nang nawawala o nauubos.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
P X K A L A W T
A I M A M A G A
L Y L B R N P L
A Z R A U V T I
Y Q M C N Z U S
W A S A T D B A
T N I Y O G O Y
B A K A W A N K
1. palay 6. talisay
2. niyog 7. tamaraw
3. tubo 8. mamag
4. abaca 9. pilandok
5. bakawan 10. kalaw
20
*DZDLQ%
1. Kinakailangan ang temperaturang hindi bababa sa 21°C at hindi naman tataas
sa 32°C.
2. Katamtamang patubig lamang at kailangang mataba ang lupang pagta-taniman
ng abaka. Kailangan ding nakakubli ito sa hangin dahil may kababawan lamang
ang ugat nito.
3. Kinakailangan ang katamtamang dami ng ulan sa pagpapalaki ng tubo. Hindi
dapat bababa sa 30 ang temperatura upang matiyak ang paglaki nito.
4. Mamasa-masa at makapal na lupa ang kinakailangan upang mabuhay ang mga
punongkahoy. Kinakailangan nito ang maulan at diretsong sikat ng araw upang
lalong yumabong.
*DZDLQ&
1. Mas maiksi ang sungay ng tamaraw kaysa sa kalabaw. Bahagyang matambok
ang gawing itaas ng mukha nito at may kalakihan ang tainga.
2. Ang mukha nito ay inihahambing sa daga kaysa sa itsura ng usa.
Maihahalintulad ang mga paa nito sa baboy at katulad ng sa baboy-ramo ang
mga pangil nito.
3. Inihahambing sa daga ang itsura at laki nito. Ang pagkakaiba nga lamang ay
malaki at bilugan ang mga mata nito. Idagdag pa rito ang kahabaan ng mga
daliri nito sa kamay at paa.
4. Ito ay may malaking tuka, pinagsamang kulay abo at tsokolate ang katawan nito
at kulay asul ang kaniyang mga mata. Mamuti-muti ang leeg at tiyan nito.
Umaabot sa tatlong talampakan hanggang isang metro ang laki nito.
Natutuhan Ko
I. 1. Tama 6. Mali – niyog
2. Tama 7. Tama
3. Tama 8. Tama
4. Tama 9. Tama
5. Mali – tubo 10. Tama
II. 1. Sapagkat ang palay ay tumutubo sa lahat ng dako ng bansa lalo na sa mga
lupang di-gaanong malagkit kung magputik.
2. Ang maulan at mainit na klima sa bansa ay nakatutulong sa mabilis na
paglaki ng palay.
3. Unti-unting nauubos ang ilang hayop sa bansa dahil sa pagkasira ng
kanilang likas na kapaligiran gaya ng kagubatan na nagsisilbing tirahan nila.
21
ARALIN 7 Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular
7DNGDQJ3DQDKRQ ﾧ DUDZ
Layunin
Napapaliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime o
insular
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular
Kagamitan : mapa ng Pilipinas, larawan ng mga daungan ng mga sasakyang
pandagat, larawan ng mga turista sa baybay-dagat
K to 12 – AP4AAB-Ig-9
+HRJUDSL\D .DVD\VD\DQ
6HU\H QJ 3URGHG
. Quezon City:
MISOSA Lesson #13 (Grade VI)
Pamamaraan
A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang kinalaman ng klima sa
mga uri ng mga pananim at hayop sa bansa.
kaganapan sa bansa.
3. Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, pasagutan sa mga bata ang
sumusunod na mga tanong:
a. Ano ang pagkakaunawa ninyo sa salitang maritime o insular?
b. Ano ang dahilan ng pagiging bansang maritime o insular ng
Pilipinas?
Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata at ipasulat ito sa pisara.
Sabihing babalikan ito pagkatapos ng pagtatalakay sa aralin upang
mapagtibay ang kawastuhan ng kanilang mga sagot.
B. Paglinang
1. Itanong sa mga bata kung bakit tinawag na kapuluan ang bansa.
Ipalarawan ang bansa bilang isang kapuluan.
2. Ipaskil ang mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipasuri sa mga bata ang mga
katubigang nakapaligid sa bansa bilang isang kapuluan.
3. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo sa p. 48
ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang katangian ng Pilipinas
bilang isang bansang maritime o insular. Pag-usapan din ang
kapakinabangan ng pagiging maritime o insular ng bansa.
22
4. Bilang pagpapahalaga sa katubigan ng bansa, kunin ang kanilang mga
mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga katubigan ng bansa.

*DZLQ0Rng LM, p. 50.
ang bahaging Tandaan Mo upang mapagtibay ang mga kaisipang dapat
nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 51 ng LM.
Takdang Gawain
Magsaliksik pa ng mga karagdagang kapakinabangan ng pagiging bansang
maritime o insular ng Pilipinas.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
1. Ang maritime o insular ay tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa isang
bansa. Dahil sa pagiging kapuluan ng bansang Pilipinas, asahan itong
napapalibutan ng mga dagat at karagatan.
2. — Akmang-akma ang mga baybaying-dagat sa pagpapatayo ng Tanggulang
Pambansa.
— Ang kainaman ng mga daungan sa bansa ay nagsisilbi ang mga itong
daanan ng mga sasakyang pandagat.
— Nagsisilbi rin itong daanan ng mga kalakal mula sa ibang bansa.
— Sa mga dagat na nakapaligid sa bansa nakakukuha ng mga yamang dagat
na nakatutulong sa kabuhayan ng bansa.
— Nagsisilbing pang-akit sa mga turista ang kagandahan ng mga dagat at
baybayin nito.
*DZDLQ%
Hinahayaan sa guro ang pagwawasto. Tiyaking nasa iginuhit na mapa ang
tamang kinalalagyan ng Karagatang Pasipiko (gawing silangan), Bashi Channel
(hilaga), West Philippine Sea o Kanlurang Dagat Pilipinas (gawing hilaga at
kanluran), at Dagat Celebes (timog).
Natutuhan Ko
I. 1. F 2. D 3. E 4. B 5. C
II. 1. B 2. A 3. D 4. B 5. A
ﾧ
ARALIN 8 Mga Pangunahing Anyong Lupa
at Anyong Tubig sa Bansa
7DNGDQJ3DQDKRQQDDUDZ
Layunin
Napaghahambing ang iba’t ibang pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng
bansa
Paksang Aralin
Paksa : Mga Pangunahing Anyong Lupa at Anyong Tubig sa Bansa
Kagamitan : mapang pisikal ng Pilipinas, malaking mapa ng Pilipinas na
blangko, larawan ng mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa,
flashcards na may mga pananda ng mga anyong lupa at anyong
tubig ng bansa, scotch tape/masking tape
K to 12 – AP4AAB-Ig-h10
6HU\HQJ3URGHG
. Quezon City:
Miranda, N.P. (2013). Ang Pamayanang Pilipino. Valenzuela
City: Jo-Es Publishing House, Inc.
MISOSA Lesson #16 & #17 (Grade VI)
Pamamaraan
A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang pagiging bansang
maritime o insular ng Pilipinas. Ipaisa-isa ang mga dagat at karagatang
nakapaligid sa bansa.
kaganapan sa bansa.
3. Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, magpakita ng mga larawan
ng mga anyong lupa at anyong tubig sa mga bata. Ipatukoy sa kanila ang
mga larawang ipakikita.
B. Paglinang
1. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo sa p. 53
ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang paghahambing sa mga
anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
2. Ipakilala sa mga bata ang mapang pisikal ng bansa upang lubusan nilang
malaman ang kinalalagyan ng mga pangunahing anyong lupa at anyong
tubig ng bansa.
3. Ipaskil ang blangkong mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipamahagi sa mga
bata ang mga flashcard ng mga pananda para sa mga anyong lupa at
anyong tubig ng bansa. Magbigay ng halimbawang pangalan ng mga
anyong lupa at anyong tubig. Itanong kung saan ito matatagpuan.
24
Tumawag ng isang bata na magdidikit nito. Ipagpatuloy ang gawain
hanggang sa makabuo ng mapang pisikal.
ang bahaging Tandaan Mo sa p. 65 upang mapagtibay ang mga
kaisipang dapat nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 65–66 ng LM.
Takdang Gawain
Gumawa ng mapang pisikal ng Pilipinas gamit ang mga panandang natutuhan
para sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
1 Z 6 A M B A L E 7 S 8 S
9 P I U
2 C H O C O 10 L A T E H I L L S
E I R U
L N R
E G 3 A R A Y A T
B A M
E Y 4 M A Y O N
S E D
N 5R A G A Y
E
25
*DZDLQ%
1. Kapatagan at talampas
Pagkakatulad : Parehong may malawak na patag na lupa
Pagkakaiba : Ang kapatagan ay patag na lupa samantalang ang talam-
pas ay mataas na anyong lupa na patag ang ibabaw.
2. Bundok at burol
Pagkakatulad : Parehong mataas na anyong lupa
Pagkakaiba : Mas mataas na anyong lupa ang bundok kaysa sa burol.
3. Kipot at tsanel
Pagkakatulad : Parehong nagdurugtong sa dalawang malaking anyong
tubig
Pagkakaiba : Ang kipot ay isang makipot na anyong tubig samantalang ang
tsanel ay malalim na anyong tubig na bahagi ng isang kanal o
ilog.
4. Look at golpo
Pagkakatulad : Parehong bahaging tubig na naliligid ng lupa.
Pagkakaiba : Ang look ay bahagi ng dagat samantalang ang golpo ay
bahagi ng karagatan.
*DZDLQ&
Punan ang tsart sa ibaba.
Mga Pangunahing Anyong Lupa sa Bansa
Anyong Lupa Paglalarawan Halimbawa

1. Kapatagan Patag at malawak na lupain Gitnang Kapatagan ng Luzon
2. Bundok Pinakamataas na anyong lupa Bundok Apo, Bundok ng Sierra
Madre, Bundok Arayat, Bundok
Caraballo, Bundok Cordillera,
Bundok Samat, Bundok Mariveles,
Bundok Natib, Bundok Pulog,
Bundok Silay, Bundok Madalangan,
at Bundok Diwata
3. Burol Mataas na lupa ngunit mas Chocolate Hills, mga burol sa
mababa sa bundok at pabilog lalawigan ng Rizal, Batangas,
ang hugis ng itaas nito Samar, Leyte, at Gitnang Luzon
4. Talampas Mataas na bahaging lupa ngunit Lungsod ng Baguio, Talampas ng
patag ang ibabaw Lanao, at Bukidnon
26
Mga Pangunahing Anyong Tubig sa Bansa
Anyong Tubig Paglalarawan Halimbawa

1. Karagatan Pinakamalalim, pinakamalawak, Karagatang Pasipiko
at pinakamalaki sa lahat ng mga
anyong lupa
2. Dagat Bahagi ng karagatan, ang tubig West Philippine Sea, Dagat
dito ay mas mainit kaysa sa Celebes, Dagat Pilipinas, Dagat
karagatan Visayas, Dagat Mindanao, at Dagat
Sulu
3. Tsanel Nagdurugtong sa dalawang Bashi Channel
malaking katawan ng tubig;
malalim na anyong tubig na
bahagi ng isang kanal o ilog
4. Kipot Makipot na anyong tubig na Kipot ng San Bernardino, Kipot ng

nagdurugtong sa dalawang Iloilo, Kipot ng Biliran, Kipot ng
malalaking anyong tubig Basilan, at Kipot ng Sarangani
5. Golpo Tulad ng look na halos naliligid Golpo ng Lingayen, Golpo ng
ng lupa at ito ay bahagi rin ng Ragay, Golpo ng Albay, Gulpo ng
karagatan na karaniwang nasa Leyte, at Golpo ng Sibuneg
bukana ng dagat.
6. Look Isang bahagi ng dagat na Look ng Maynila
nakapasok sa baybayin nito
Natutuhan Ko
I. 1. Wasto
2. Wasto
3. Hindi wasto – Ang bulkan ay tulad din ng bundok, ang pagkakaiba nga
lamang ay ang bunganga ng tuktok nito.
4. Wasto
5. Wasto
6. Hindi wasto – Ang tsanel ay bahagi ng isang kanal o ilog.
7. Wasto
8. Wasto
9. Wasto
10. Wasto
II. 1. I 3. J 5. G 7. D 9. E
2. C 4. H 6. B 8. A 10. F
27
ARALIN 9 Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa
Layunin
1. Naiisa-isa ang tatlong pangunahing likas na yaman ng bansa
2. Nailalarawan ang yamang lupa, yamang tubig, at yamang mineral
3. Nalalaman ang kahalagahan ng likas na yaman
4. Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng likas na yaman
Paksang Aralin
Paksa : Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa
Kagamitan : mga larawan ng anyong lupa at anyong tubig, manila paper
K to 12 competencies
Pamamaraan
A. Panimula
1. Magpakita ng magagandang larawan ng yamang-tubig tulad ng ilog na
may malinis na dumadaloy na tubig, malinis na baybay-dagat, bundok na
marami pang punong nakatanim at pamayanan na maayos at ang mga
nakatira doon ay masasayang nag-uusap. Maaari ding ipakita sa mga
mag-aaral ang larawan sa ibaba. Pagkatapos, ipalarawan sa kanila ang
tungkol sa nilalaman ng larawan.
ƉƉ Ɖ Ɖ Ɖ
ŚƩƉƉǁǁǁǁƚŚŝŶŬƐƚŽĐŬƉŚŽƚŽƐǁŝŶŝŵĂŐĞƐƚŽĐŬͲŝůůƵƐƚƌĂƟŽŶͲƐƵŵŵĞƌͲĚĂǇϰϴϰϲϲϵϮϮϭ
2. Itanong:
v Ano-ano ang nakita ninyo sa mga larawan?
v Paano nakatutulong sa atin ang mga binanggit ninyo tulad ng mga
ilog, karagatan, at bundok?
3. Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga mag-aaral.
4. Iugnay ang mga ito sa aralin.
28
B. Paglinang
1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 67.
2. Magkaroon ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat ng
sagot ng mga mag-aaral.
3. Talakayin isa-isa ang mga likas na yaman ng bansa sa bahaging ito.
a. Yamang lupa
b. Yamang mineral
c. Yamang tubig
4. Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin.
a. Ano ang kahulugan ng likas na yaman?
b. Anong mga likas na yaman ang matatagpuan sa inyong lugar?
c. Paano nakatutulong sa inyo ang mga likas na yamang ito?
d. Ano ang maaaring mangyari kung pababayaan ang mga likas na
yaman sa inyong lugar?
e. Bakit kailangan ang pangangalaga sa mga likas na yaman ng bansa?
5. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.

*DZDLQ$
v Bumuo ng limang pangkat.
pahina 69.
v Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.
v Pasagutan ang mga tanong 1–3.
v Ipaulat sa mga mag-aaral ang natapos na gawa ng kanilang pangkat.
*DZDLQ%
v Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.
v Ipaliwanag na sasagutin ang Gawain B, p. 70 ng LM.
v Ipaliwanag sa mga mag-aaral na magbibigay pa sila ng mga
halimbawa ng likas na yaman na makukuha sa:
1. lupa
2. minahan
3. tubig
v Sabihin sa bawat pangkat kung saan nila maaaring ipaskil ang
kanilang natapos na mga gawain.
v Magsagawa ng Gallery Walk kung saan ang bawat pangkat ay
maglilibot at titingnan ang ginawa ng ibang pangkat. Isusulat nila ang
kanilang mga puna sa ibaba ng nakapaskil kung mayroon.
29
*DZDLQ&
v Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain C.
v Ipahanda ang mga kagamitan.
v Magbigay ng paalaala sa mga mag-aaral sa pagiging maayos at
malinis sa paggawa ng gawain.
v Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 70.
v Ipadikit sa bulletin board ang natapos na gawain ng mga pangkat.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 71–72 ng LM.
Takdang Gawain
Magdala ng mga larawan ng magagandang tanawin na madalas nilang
puntahan. Gagamitin ito sa susunod na aralin.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
*DZDLQ%
Yamang lupa Yamang mineral Yamang tubig

abaka bakal korales
goma carbon sinarapan
kapok chromite perlas
waling-waling sulphur pandaka pygmaea
tubo tanso
enerhiyang geothermal enerhiyang geothermal
*DZDLQ&
Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
Natutuhan Ko
I. Tama o Mali
1. Tama 6. Mali
2. Tama 7. Tama
3. Mali 8. Tama
4. Mali 9. Tama
5. Mali 10. Tama
II. Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Pangkatin ang mga mag-aaral sa tatlo. Magpagawa ng mga poster na
nagpapakita ng mga paraan sa wastong pangangalaga ng mga likas na yaman ng
bansa.
Pangkat 1 — Yamang lupa
Pangkat 2 — Yamang mineral
Pangkat 3 — Yamang tubig
Ipaskil sa bulletin board ng paaralan ang ginawang poster upang makita ng
mga kapuwa mag-aaral. Hikayatin ang mga magulang nila na tingnan ang mga
ginawang poster ng kanilang mga anak.
ARALIN 10 Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan

bilang Yamang Likas ng Bansa
7DNGDQJ3DQDKRQ ﾵ DUDZ
Layunin
1. Naiisa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa bansa
2. Nailalarawan ang katangian ng magagandang tanawin at pook-pasyalan sa
bansa
3. Natutukoy ang kahalagahan ng magagandang tanawin at pook-pasyalan bilang
bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas
4. Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng magagandang tanawin at
pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas
Paksang Aralin
Paksa : Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan bilang Yamang Likas
ng Bansa
Kagamitan : mapa ng Pilipinas at mga larawan ng magagandang tanawin sa
bansa
K to 12
Pamamaraan
A. Panimula
1. Tanungin ang mga mag-aaral kung ano-anong magagandang tanawin at
pook-pasyalan ang makikita sa kanilang pamayanan. Ipalarawan ito at
itanong kung bakit pinupuntahan nila ito at maging ng mga taga-ibang
pamayanan.
2. Ipakita isa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa ating
bansa. Tanungin ang mga mag-aaral kung sino sa kanila ang nakapunta
na sa mga lugar na ito. Ipalarawan at ipasabi kung ano ang mga
naramdaman nila nang makita nila ang magagandang tanawin at pook-
pasyalang ito.
ﾵ
3. Ipaliwanag sa kanila na ang magagandang tanawin at pook-pasyalan ay
bahagi ng likas na yaman ng bansa.
4. Sabihin din sa kanila na karamihan sa magagandang tanawin at pook-
pasyalang ito ay nakikilala na sa buong mundo kaya maraming Pilipino at
dayuhang turista na ang nagpupunta sa mga lugar na ito.
5. Iugnay ang mga ito sa aralin.
B. Paglinang
1. Ilahad ang aralin gamit ang maiksing artikulo sa Alamin Mo sa LM,
pahina 74.
2. Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral.
3. Talakayin ang mga ibinigay na magagandang tanawin at pook-pasyalan
sa ating bansa.
4. Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin.
5. Itanong:
a. Ano ang islogan ng Kagawaran ng Turismo tungkol sa magagandang
tanawin at pook-pasyalan sa ating bansa?
b. Paano inilarawan ang mga tanawin at pook-pasyalan?
6. Ipakita ang mga larawan. Tumawag ng mag-aaral sa bawat tanawin at
magpasabi ng nalalaman nila tungkol sa magagandang tanawin at pook-
pasyalan.
a. Puerto Prinsesa Subterranean River
b. Talon ng Maria Cristina
c. Vinta sa Zamboanga
d. Bundok Apo
e. Philippine Eagle National Center
f. Rizal Shrine
g. Boracay Beach
h. Chocolate Hills
i. Tulay ng San Juanico
j. Hagdan-hagdang Palayan
k. Bangui Windmills
l. Hundred Islands
m. Bulkang Mayon
n. Bulkang Taal
7. Tanungin ang mga mag-aaral ng mga dahilan kung bakit kahanga-hanga
ang mga tanawing ito. Ipasulat ang mga dahilan sa pisara.
8. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
*DZDLQ$
v Bumuo ng tatlong pangkat. Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa
ng Gawain A sa p. 77 ng LM.
v Pasagutan ang mga inihandang tanong.
v Ipaulat sa klase ang nabuong sagot.
ﾧ
v Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral.
v Ipasulat sa pisara ang mga puna ng mga bata. Talakayin ang mga ito.
*DZDLQ%
v Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.
v Hatiin ang magagandang tanawin at pook-pasyalan ayon sa pangkat.
v Ipagawa ang isinasaad sa talahanayan.

v Magpagupit sa bond paper ng mga pangalan ng magagandang
tanawin at pook-pasyalan.
v Ipadikit ang mga ito sa mapa kung saan matatagpuan ang
magagandang tanawin at pook-pasyalan.
v Ipaulat sa klase ang kanilang output.
v Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral. Ipasulat sa pisara
ang kanilang mga puna.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa p. 79 ng LM.
Takdang Gawain
Magdala ng mapa ng Pilipinas na nagpapakita ng mga rehiyon sa Luzon,
Visayas, at Mindanao.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Maaaring iba-iba ang sagot.
*DZDLQ%
Magagangdang
Lugar kung Saan ito
Tanawin at Lugar Natatanging Katangian nito
Matatagpuan
Pasyalan sa Bansa
Vinta Sa karagatan ng Zamboanga, Isang tradisyunal na bangka na
Mindanao may makukulay na banderitas.
Bulkang Taal Sa Lawa ng Taal sa lalawigan Magandang bulkan na nasa gitna
ng Batangas sa Luzon ng isang lawa
Bulkang Mayon Sa lalawigan ng Albay sa May hugis perpektong kono ang
rehiyong Bicol sa Luzon bunganga ng bulkang ito.
Rizal Shrine Sa lungsod ng Dapitan, Tirahan ng bayani na si Jose
Zamboanga del Norte sa Rizal
Mindanao
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office.
First Edition, 2015.
Chocolate Hills Sa lalawigan ng Bohol sa Tumpok-tumpok na mga burol,
Kabisayaan kapag tag-araw, kulay tsokolate
ang mga halaman sa mga burol.
Tarsier Sa lalawigan ng Bohol sa Pinakamaliit na unggoy
Kabisayaan
Hundred Islands Sa Golpo ng Lingayen, Tumpok-tumpok na mga pulo na
Pangasinan sa Luzon nagkalat sa Golpo ng Lingayen
Boracay Beach Sa lalawigan ng Aklan sa Pinong-pino ang maputing
Kabisayaan buhangin nito.
Bundok ng Apo Sa pagitan ng mga lalawigan ng Pinakamataas na bundok sa
Davao at Hilagang Cotabato sa bansa at tahanan ng mga
Mindanao haribon, ang pambansang ibon
ng Pilipinas
Bangui Windmills Sa Bangui, Ilocos Norte Malalaking elise na pinagkukunan
sa Luzon ng lakas-enerhiya mula sa
hangin
Tulay ng San Juanico Mga lalawigan ng Samar at Leyte Pinakamahabang tulay sa bansa
sa Kabisayaan na pinabibilis ang paglalakbay
ng mga tao at pagdadala ng mga
produkto sa maraming lugar
Talon ng Maria Cristina Sa Lanao del Norte, Mindanao Isa sa pinakamataas na talon,
ang lakas nito ay nagtutustos sa
malaking bahagi ng Mindanao
Hagdan-hagdang Sa Banaue, Ifugao sa Luzon Hinubog ang palayang ito ng
Palayan ating mga ninuno na isang
patunay ng sipag at tiyaga ng
mga Pilipino. Napasama ito
sa listahan ng UNESCO World
Heritage Sites.
Philippine Eagle Sa Malagos, lalawigan ng Davao Sentro kung saan kinukupkop at
National Center pinararami ang nanganganib na
maubos na mga agila sa ating
bansa
Krus ni Magellan sa Lungsod ng Cebu Isang pananda ng kasaysaysan
ng Pilipinas
Sto. Niño Shrine sa Lungsod ng Cebu Dinarayo ng mga relihiyoso
tuwing kapistahan nito ng Enero
Puerto Prinsesa Sa Puerto Prinsesa sa Palawan Mahabang ilog sa ilalim ng
Subterranean River yungib na may mga batong
stalactites at stalagmites.
Napasama ito sa listahan ng
UNESCO World Heritage Sites.
Natutuhan Ko
I. 1. J (Puerto Prinsesa Subterranean River)
2. I (Talon ng Maria Cristina)
3. H (Tulay ng San Juanico)
4. D (Bundok Apo)
5. E (Chocolate Hills)
6. F (Hagdan-hagdang Palayan)
7. B (Bulkang Mayon)
8. C (Bulkang Taal)
9. A (Boracay Beach)
10. G (Vinta)
II. Maaaring iba-iba ang sagot.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
v Magpagawa ng isang pangako sa wastong pangangalaga sa magagandang
tanawin at pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansa.
v Ipaskil ito sa bulletin board ng paaralan na nakikita ng kapuwa mag-aaral, mga
magulang, at bisita.
ARALIN 11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon

ng Bansa
Layunin
1. Nasasabi ang kahulugan ng topograpiya
2. Nailalarawan ang topograpiya ng sariling pamayanan at mga karatig-
pamayanan sa sariling rehiyon
3. Naihahambing ang topograpiya ng iba’t ibang rehiyon gamit ang mapa ng
topograpiya
Paksang Aralin
Paksa : Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon ng Bansa
Kagamitan : mapa ng Pilipinas
K to 12
Pamamaraan
A. Panimula
1. Tumawag ng mga mag-aaral at itanong ang uri ng kapaligiran sa kanilang
pamayanan.
2. Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral. Isulat ang mga ito sa pisara.
3. Ipangkat ang mga sagot ayon sa sumusunod:
a. malapit sa mga ilog, tabing-dagat o iba pang anyo ng tubig
b. malapit sa mga bundok o iba pang anyong lupa
c. pamayanang urban o mga lungsod
4. Sabihin sa mga mag-aaral na ang mga ibinigay nilang sagot ay bahagi ng
topograpiya at matutuhan nila sa araling ito ang kahulugan at
kahalagahan ng topograpiya ng isang lugar.
B. Paglinang
1. Sa pamamagitan ng mapa ng topograpiya ng Pilipinas, ipagawa ang
isinasaad sa Alamin Mo sa LM, p. 81.
2. Maaaring ipaguhit ang hugis ng mapa ng Pilipinas sa kanilang kuwaderno.
3. Ipalista ang mga anyong tubig at anyong lupa na makikita sa bawat

rehiyon ng bansa.
4. Ipagawa ang sumusunod:
*DZDLQ$
v Bumuo ng limang pangkat.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa p. 86
ng LM.
v Pasagutan ang mga tanong 1–3.
v Ipaulat ang ginawang output.
v Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna.
v Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.
v Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.
*DZDLQ%
v Gamitin ang kaparehang pangkat sa naunang gawain. Bigyan ng
kani-kaniyang rehiyon ang bawat pangkat.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa p. 86 ng
LM.
v Ipasagot at ipasulat sa manila paper ang sagot sa talahanayan sa
*DZDLQ% gamit ang mapa ng topograpiya ng bawat rehiyon.
v Ipasulat din ang mga tanyag na anyong lupa at anyong tubig na
matatagpuan sa bawat rehiyon.
v Ipaulat ang ginawang output.
v Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna.
v Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.
v Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.
*DZDLQ&
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C.
v Paghambingin ang mga ginawang mapa ng topograpiya ng bawat
lugar sa inyong rehiyon.
v Ipasulat sa pisara ang mga puna sa ginawang paghahambing ng
topograpiya ng kani-kaniyang rehiyon.
v Ipaskil sa nakalaang lugar sa silid-aralan.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, pp. 87–88.
Takdang Gawain
Itanong sa mga miyembro ng iyong pamilya:
“Kung kayo ay papipiliin, saang rehiyon ninyo nais manirahan? Bakit?”
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Maaaring iba-iba ang mga sagot.
*DZDLQ%
*DZDLQ&
Natutuhan Ko
I. 1. Bulkang Taal Rehiyon IV–A
2. Talon ng Pagsanjan Rehiyon IV–A
3. Bundok Banahaw Rehiyon IV–A
4. Golpo ng Lingayen Rehiyon I
5. Lawa ng Laguna Rehiyon IV–A
6. Hundred Islands Rehiyon I
7. Ilog Cagayan Rehiyon II
8. Lawa ng Taal Rehiyon IV–A
9. Bulkang Mayon Rehiyon V
10. Look ng Maynila Rehiyon (NCR)
II. 1. Pangasinan
2. Lambak ng Cagayan
3. Rehiyon III
4. Bundok Banahaw
5. Tangway
6. Lambak
7. Bundok Apo
8. Rehiyon II
9. Rehiyon XII
10. National Capital Region
ARALIN 12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa

Layunin
1. Natutukoy ang mga rehiyon at bilang ng populasyon nito gamit ang
demographic map
2. Naihahambing ang iba’t ibang rehiyon ng bansa ayon sa dami ng populasyon
nito
3. Nasasaliksik kung bakit may mga rehiyon na napakarami at napakaliit na bilang
ng populasyon
Paksang Aralin
Paksa : Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa
Kagamitan : demographic map, mga istrip ng kartolina
K to 12 AP4AAB-Ig-h-10
Pamamaraan
A. Panimula
1. Magpalaro ng Blockbuster. Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
Magpaunahan sa paghula sa mga salitang nagsisimula sa mga letrang
LAPOSYOPUN na itatanong ng guro. Gumupit ng tig-1/4 na bond paper
(Maaari ding kartolina) at isulat ang bawat letra, kapag nasagot ang
tanong, ididikit sa pisara ang letra. Pagkatapos, ipabuo ang jumbled
letters. (POPULASYON)
Mga tanong:
Anong L ang tawag sa anumang biyaya ng kalikasan? (Likas yaman)
Anong A ang kontinenteng kinabibilangan ng Pilipinas? (Asya)
Anong P ang lalawigang katatagpuan ng Underground River? (Palawan) Anong
O ang bagyong nanalanta sa Kamaynilaan at nagpalubog sa malaking
bahagi nito? (Ondoy)
Anong S ang rehiyong katatagpuan ng Samar, Leyte at Biliran? (Silangang
Visayas)
Anong Y ang pinakahilagang isla ng Pilipinas? (Y’ami)
Anong O ang lungsod na matatagpuan sa Zambales? (Olonggapo City)
Anong P ang prutas na may isang korona at maraming mata? (Pinya)
Anong U ang isang bayan sa Pangasinan? (Urdaneta)
Anong N ang tinatawag na tree of life? (Niyog)
Itanong kung ano ang nabuong salita? (Populasyon)
B. Paglinang
1. Itanong: Ano ang populasyon?
2. Talakayin ang nilalaman ng Alamin Mo sa LM, p. 89 gamit ang tsart at
demographic map. Mas makabubuti na makapaghanda ng malaking mapa
ng populasyon.
3. Cooperative Learning Technique (CLT). Hatiin ang klase sa apat na
pangkat. Ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 91 at ipaulat sa buong klase.
Bigyang-pansin ang mga ginawang paghahambing ng bawat pangkat,
Pagkatapos ng pag-uulat, muli itong balikan.
4. Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 92 (individual). Ipasulat ang sagot sa
notbuk. Pagkatapos, talakayin ito sa klase. Bigyang-pansin ang sagot ng
mga mag-aaral at ipasuri kung bakit ang mga ito ang may pinakamarami
at pinakakaunting bilang ng populasyon. Isulat sa pisara ang mga sagot.
5. Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 92. Magsaliksik tungkol sa mga dahilan

kung bakit ang mga rehiyon sa Gawain B ang may mga pinakamalalaki at
pinakamaliliit na bilang ng mga naninirahan. Isulat o i-print ang sagot sa
maikling bond paper. Magtakda ng mag-aaral na mag-uulat sa buong
klase. Ipaisa-isang muli ang mga pangunahing rehiyon na may
pinakamalaki at pinakamaliit na populasyon. Habang nag-uulat, papunuan
ang tsart.
Mga dahilan
Mga rehiyong may Mga dahilan o Mga rehiyong may
o sanhi ng
pinakamalaking sanhi ng pagiging pinakamaliit na
pagiging maliit na
populasyon malaking populasyon populasyon
populasyon
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa p. 92 ng LM.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa pp. 93–94 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
CALABARZONLUZON NCR CAR LUZON CARAGA

12.61 M 11.86 M 1.52 M 2.42 M
*DZDLQ%
Unang Limang Unang Limang

Rehiyon na May Pangkat ng Pulo na Rehiyon na May Pangkat ng Pulo na
Pinakamalaking Kabilang Ito Pinakamaliit na Kabilang Ito
Populasyon Populasyon
1. CALABARZON 1. Luzon 1. CAR 1. Luzon
2. NCR 2. Luzon 2. CARAGA 2. Mindanao
3. Gitnang Luzon 3. Luzon 3. MIMAROPA 3. Luzon
4. Kanlurang 4. Visayas 4. Lambak ng 4. Luzon
Visayas 5. Visayas Cagayan 5. Mindanao
5. Gitnang Visayas 5. Tangway ng
Zamboanga
Natutuhan Ko
I. 1. CALABARZON
2. CAR
3. Luzon
4. 11.80 milyon
5. Dahil dito matatagpuan ang maraming pagkakakitaan
II. 2 – Silangang Visayas
3 – Rehiyon ng Ilocos
1 – Tangway ng Zamboanga
4 – Rehiyon ng Bicol
5 – Gitnang Visayas
40
III. Maaaring magkaroon ng iba-ibang sagot. Gawing gabay ang rubrik sa
pagmamarka.
Pamantayan 3 2 1 Iskor
Nilalaman/ Punung-puno Maganda Nagbanggit
Makatotohanan ng mga ideya at ang ideya ng isang ideya
(2 puntos) makatotohanan ngunit hindi ngunit hindi
(6) makatotohanan makatotohanan
(4) (2)
Organisasyon Napakaayos ng Maayos ang Magulo ang
(1 punto) pagkakalahad pagkakalahad pagkakalahad
(3) (2) (1)
Kabuuang
Puntos = 9
ARALIN 13 Ang Pilipinas bilang Bahagi

PI2CEKſE4KPIQH(KTG
7DNGDQJ3DQDKRQăDUDZ
Layunin
1. Nailalarawan ang lokasyon o kalagayan ng Pilipinas sa mapa ng mundo
2. Natutukoy ang implikasyon ng pagiging bahagi ng bansa sa Pacific Ring of Fire
3. Natutukoy ang mga lugar sa bansa na sensitibo sa panganib

4. Nagagawa ang maagap at wastong pagtugon sa mga panganib
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pilipinas bilang Bahagi ng Pacific Ring of Fire
Kagamitan : mapa ng mundo, iba’t ibang uri ng hazard map
K to 12 AP4AAB-Ii-11
http://funny.picsource.biz/63155-world-map-political-map-of-the-
world
http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/ringfire.htm
www.pagasa.dost.gov.ph
www.ncsb.gov.ph
http://www.maps.nfo.ph/philippines-tsunami-prone-areas
www.phivolcs.dost.gov.ph
2014. Disaster Risk Reduction Management. Mandaluyong City.
HYDN Publishing Agno, L.N. 1998. Edukasyong Araling
Panlipunan. Quezon City. JMC Press, Inc.
41
Pamamaraan
A. Panimula
1. Magpakita ng mapa ng mundo.
2. Ipahanap sa mapa ng mundo ang lokasyon ng Pilipinas. Ipaturo ito sa
pamamagitan ng arrow strip.
3. Talakayin ang lokasyon ng Pilipinas gamit ang drill board. Ang klase ay
hahatiin sa 4–5 pangkat, bawat miyembro ay bibigyan A – bilang 1, B –
bilang 2... hanggang mabigyan ang lahat ng takdang bilang. Ang bawat
tanong ng guro ay sasagutin sa drill board ng tatawaging numero. Ang
makakuha ng tamang sagot ang siyang magkakapuntos. Bigyang-pansin
ang pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of Fire.
B. Paglinang
1. Itanong: Ano ang Pacific Ring of Fire? Ano ang iba pang tawag dito?
Pabigyang-pansin ang mapa ng Pacific Ring of Fire. Maghanda at ipakita
ang malaking mapa ng Pacific Ring of Fire.
2. Talakayin ang mga impormasyon tungkol sa Pacific Ring of Fire. Bigyang-
pansin ang implikasyon nito sa mga tao, likas na yaman, at teritoryo.
3. Ibigay bilang Takdang Aralin. Pag-usapan ang sagot sa ginawang

pananaliksik at ilahad sa klase.
*DZDLQ
Cooperative Learning Technique. Hatiin ang klase sa 4-5 pangkat.
Magsaliksik sa maaaring maging implikasyon sa tao/mamamayan, likas
na yaman, at teritoryo ng pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of
Fire. Pagkatapos magbigay ng sariling opinyon hinggil dito.
Implikasyon Pananaliksik Opinyon

Sa Tao/Mamamayan
Sa Likas na Yaman
Sa Teritoryo
4. Ipagawa ang Gawain A sa p. 104 ng LM.

5. Ipagawa ang Gawain B sa p. 104 ng LM mula sa ibinigay na Takdang
Aralin. Ilahad sa klase at magkaroon ng malayang talakayan.
6. Talakayin ang epekto ng kalagayan ng Pilipinas sa Pasipiko at iba pang
mga panganib na lugar dahil sa kalamidad.
7. Ipakita ang hazard map ng lindol, landslide, tsunami, bagyo, storm surge,
at baha. Ipasuri at ipatukoy ang mga lugar na panganib sa mga kalamidad
na ito. Talakayin ang nilalaman ng bawat hazard map at
42
ang mga paghahanda na dapat gawin gayundin ang mga ahensiya ng
pamahalaan na namamahala o responsable sa mga ganitong
pagkakataon.
8. Ipagawa ang Gawain C sa p. 105 ng LM.
Tandaan ang mga hakbang sa pagsasagawa ng sociodrama:
a. Paglalahad ng suliranin
b. Paghahanda ng pangkat
c. Pagpili sa mga magsisiganap
d. Paglalahad ng mga gawain ng aktor
e. Pagtulong sa mga mag-aaral sa magaling na pakikinig at pagsusuri
f. Pagsasadula ng sitwasyon
g. Pagsusuri at talakayan tungkol sa sitwasyon
10. Ipagawa ang Gawain 4. Pagkatapos, kumuha ng kapareha. Ibahagi ang
sagot (dyad). Tumawag ng 3–4 na mag-aaral na magbabahagi ng
kanilang sagot sa klase.
Pagtataya
Susi sa Pagwawasto
I. 1. Pacific Ring of Fire
2. Phivolcs
3. Signal no. 4
4. coastal
5. Philippine Atmospheric, Geophysical, and Astronomical Services
Administration
II.
Sitwasyon Nararapat Gawin
Babala ng Bagyo Bilang 3 Ang mga nasa mabababang lugar ay kailangang
lumikas sa matataas na lugar.
Lumayo sa tabing-dagat at mga lugar na malapit sa
ilog.
Tsunami Alert Level 1 Ang mga komunidad malapit sa tabing dagat ay
kailangang maging alerto sa posibilidad ng paglikas.
Lumilindol sa Paaralan Duck, cover, at hold
Manatili rito hanggang matapos ang pagyanig.
Pagkatapos, lumabas at pumunta sa ligtas na lugar.
Maging kalmado, huwag mag-panic.
Masyadong Malakas ang Ulan Lumikas patungo sa mataas na lugar. Maghanda ng
na Maaaring magdulot ng pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, tubig,
Pagbaha damit, at gamot.
III. Maaaring magkakaiba-iba ang sagot. Tunghayan ang rubrik sa pagmamarka.
Siguraduhing naibigay ang rubrik sa pagmamarka.
Kraytirya Natatangi (4) Natutupad (3) Nalilinang (2) Nagsisimula (1)

Paksa Malinaw ang Magkakaugnay May kaugnayan Walang
pahayag at ang mga ang ilang kaugnayan ang
magkakaugnay. pahayag. pahayag sa mga pahayag
paksa. sa paksa.
Nilalaman Maganda at Maayos Hindi Hindi
maayos, may ngunit may maliwanag makahulugan
kahulugan at ilang pahayag ang simula ang mga
kaugnayan ang walang at katapusan detalye sa
ang simula kaugnayan ng nabuong proyekto.
at katapusan sa hakbang proyekto.
ng hakbang/ o proyektong
proyektong ginawa.
ginawa.
Pagkamaka- Lubhang Makatotohanan Hindi gaanong Walang
totohanan makatotohanan ang mga makatotohanan katotohanan
ang mga hakbang na ang mga ang mga
hakbang na binuo. hakbang na hakbang na
binuo. binuo. binuo.
ARALIN 14 Kahalagahan ng Katangiang

Pisikal
sa Pag-unlad ng Bansa
7DNGDQJ3DQDKRQăDUDZ
Layunin
1. Naiisa-isa ang katangiang pisikal ng bansa
2. Naiuugnay ang kahalagahan ng katangiang pisikal sa pag-unlad ng bansa
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kahalagahan ng Katangiang Pisikal sa Pag-unlad ng Bansa
Kagamitan : larawan ng mga tanawin/katangiang pisikal, mapa ng Pilipinas,
mga istrip (kartolina kung saan nakasulat ang mga katangiang
pisikal)
K to 12, AAAP4AAB-Ii-j-12; AP4AAB-Ij-13
http://www.tourism.gov.ph/Pages/IndustryPerformance.aspx
http://www.8thingstodo.com/banaue-rice-terraces-philippines
44
https://www.google.com.ph/search?q=pagsanjan+falls
http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_the_Philippines
https://www.google.com.ph/search?q=underground+river+in+
palawan&client
http://www.trekearth.com/gallery/Asia/Philippines/Central_
Visayas/Bohol/Loboc/photo336245.htm
http://achividaryan.wordpress.com/mayon-volcano-2/
http://traveldelights.wordpress.com/2012/01/18/the-philippines-
7-107-islands-7-107-adventures/
http://www.fabulousphilippines.com/banaue.html
http://www.boracayrates.net/fridays boracay.htm
http://reviews.visitpinas.com/203/pagsanjan-falls/
http://www.philippinebeaches.net/2010/05/mount-pinatubo-and-
its-beauty-after-the-eruption/
http://lucbanhistoricalsociety.blogspot.com/2013/08/history-of-
banahaw-volcano-eruption.html
http://www.philippinen-reisen.com/amainen/index.php/places/
luzon-northern/benguet/baguio-city/
http://worldcometomyhome.blogspot.com/2013/08/0786-
philippines-visayas-chocolate.html
http://rbs.gtatravel.com/hk/promo/A4A/images/man/Tagaytay.jpg
http://billyjawboiles.wordpress.com/2014/01/20/
https://c2.staticflickr.com/8/7009/6785000709 f5b2122f34_z.jpg
http://www.hotelcaritabanten.com/foto berita/27banana1.jpg
http://1.bp.blogspot.com/-fbqNtEFEEng/UkwNDW9ROxI/
AAAAAAAAAB4/zxxCg9BaM24/s1600/brp.jpg
Pamamaraan
A. Panimula
1. Paint Me A Picture. Hatiin ang klase sa 4–5 pangkat. Bilang balik-aral,
magpa-Paint Me A Picture tungkol sa kalagayan ng Pilipinas bilang bahagi
ng Pacific Ring of Fire at ibang panganib na lugar sa bansa. Magbigay ng
mga katanungan, halimbawa: Bilang bahagi ng Pacific Ring of Fire, paano
mo ilalarawan ang mga mamamayan sa mga apektadong lugar?
Magbigay ng isang minutong paghahanda. Pagkatapos ng isang

minuto, kinakailangang lahat ng pangkat ay naka-freeze saka iisa-isahin
ng guro ang pagkakalarawan ng bawat pangkat. Ang may pinaka-angkop
na paglalarawan ang siyang makakukuha ng puntos. Bigyang-pansin din
ang mga paghahandang dapat gawin ng mga tao kapag may paparating
na kalamidad.
45
Paglinang
1. Itanong: Paano mo ilalarawan ang Pilipinas? Pabigyang-kahulugan ang
salitang arkipelago.
2. Talakayin ang mga katangiang pisikal na binanggit sa panimula bilang 2.
Bigyang-pansin ang mga kilalang anyong lupa at tubig na nagpapasigla sa
turismo ng bansa. Isa-isahin at ipatukoy ang mga larawan habang
ipinakikita o idinidikit sa pisara ang mga ito. Itanong din ang lugar kung
saan ito matatagpuan. Itanong kung gaano kahalaga ang turismo sa
bansa. Pabigyang-pansin ang datos mula sa Kagawaran ng Turismo.
Talakaying mabuti ang mga ito at iugnay sa pag-unlad ng bansa.
Gayundin ang iba pang kapakinabangan na maaaring makuha sa lupa at
tubig. Bigyang-pansin ang mga larawan.
3. Itanong: Maliban sa pagkakakitaan o kabuhayan na napapakinabangan
ng ating bansa dahil sa katangiang pisikal nito, ano naman kayang
katangian ng mga Pilipino ang napaunlad nito? Magpa-role play tungkol
sa mga katangian ng mga Pilipino na napaunlad dahil sa iba’t ibang
katangiang pisikal nito. Ipatukoy sa mga mag-aaral ang ugali/ katangiang
napaunlad. Halimbawa: Pagiging matatag – dahil sa iba’t ibang uri ng
kalamidad na dumarating sa bansa.
4. Ipagawa ang Gawain A. Gumamit ng rubric para dito.
5. Pangkatin ang klase sa apat na grupo. Ipagawa ang isinasaad sa Gawain
B. Patnubayan ang mga bata sa pag-a-upload ng patalastas sa social
media. Gumamit ng rubrik para sa gawain.
6. Ipaisa-isa ang nilalaman ng Tandaan Mo sa LM, p. 111.
Pagtataya
Susi sa Pagwawasto
I. 1. Underground River
2. Banawe Rice Terraces
3. Pagsanjan Falls
4. Mayon Volcano
5. Windmill
Rubric para sa Islogan
8–10 5–7 3–4 1–2

Nilalaman Ang mensahe Di gaanong Medyo magulo Walang
10 puntos ay mabisang naipakita ang ang mensahe. mensaheng
naipakita. mensahe. naipakita.
Pagkamalikhain Napakaganda at Maganda at Maganda ngunit Di maganda
8 puntos napakalinaw ng malinaw ang di gaanong at malabo ang
pagkakasulat ng pagkakasulat ng malinaw ang pagkakasulat ng
mga titik. mga titik. pagkakasulat ng mga titik.
mga titik.
46
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office.
First Edition, 2015.
6–7 4–5 2–3 1
Kaugnayan sa May malaking Di gaanong Kaunti lamang Walang
Paksa kaugnayan naipakita ang ang kaugnayan kaugnayan
7 puntos sa paksa ang kaugnayan ng islogan sa sa paksa ang
islogan. sa paksa ang paksa. islogan.
islogan.
4–5 3 2 1
Kalinisan Malinis na Malinis ang Di gaanong Marumi ang
5 puntos malinis ang pagkakabuo. malinis ang pagkakabuo.
pagkakabuo. pagkakabuo.
Kabuang Puntos
= 30
Rubric para sa Patalastas

Pamantayan 3 2 1 Iskor
Nilalaman/ Punung-puno Maganda ang Nagbanggit
Makatotohanan ng mga ideya at ideya ngunit hindi ng isang ideya
(2 puntos) makatotohanan makatotohanan ngunit hindi
(6) (4) makatotohanan
(2)
Organisasyon Napakaayos ng Maayos ang Magulo ang
(1 punto) pagkakalahad pagkakalahad pagkakalahad
(3) (2) (1)
Kabuuang
Puntos = 9
II. Ibigay ang kahalagahan ng sumusunod na mga katangiang pisikal sa pag-unlad

ng bansa. Isulat ang sagot sa nakalaang espasyo.
Kahalagahan
Katangiang Pisikal
(mga posibleng sagot)
Bulubundukin Nagsisilbing pananggalang sa mga parating na bagyo,
pagsasaka at pagmimina, maaari ding sa turismo
Dalampasigan Turismo, pangingisda
Bulkan Turismo, pagsasaka
Talon Turismo, hydropower
Kapatagan Pagsasaka, Pagawaan, at Komersiyo
47
Lagumang Pagsusulit
UNANG YUNIT
Sagutin ang mga tanong ayon sa hinihingi. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
I. KAALAMAN (15%)
Tukuyin ang inilalarawan sa bawat bilang. Isulat ang titik ng sagot.
1. Ang ikalawang pinakamalaking kapuluang matatagpuan sa rehiyong
Timog-silangang Asya ay ang ____________.
a. Indonesia c. Pilipinas
b. Malaysia d. Thailand
2. Ang samahang politikal na itinataguyod ng tao at may layuning tugunan
ang kanilang mga pangangailangan ay tinatawag na
____________.
a. bansa c. soberanya
b. teritoryo d. pamahalaan
3. Ang pangkalahatang kalagayan ng panahon sa isang lugar na may
kinalaman sa atmospera, temperatura, at iba pang nakaaapekto sa
pamumuhay ng mga nilalang dito ay .
a. amihan c. klima
b. bagyo d. monsoon
4. Ang pagsasalarawan ng hugis pang-ibabaw ng isang lugar o rehiyon sa
mapa ay tinatawag na .
a. tropikal c. populasyon
b. arkipelago d. topograpiya
5. Ang mapa ng populasyon ay tinatawag ding ____________.
a. climate map c. economic map
b. physical map d. demographic map
6. Batay sa sensus ng 2010, ang rehiyon na may pinakamalaking sukat at
ang may pinakamalaki ring bilang ng naninirahan ay ang ____________.
a. CAR c. ARMM
b. NCR d. CALABARZON
II. PROSESO/KASANAYAN (25%)
A. Gawin ang sumusunod:
7. Tingnan ang mapa ng mundo sa pahina 10 ng inyong LM. Ano ang
masasabi mo sa lawak nito kung ihahambing sa China?
8. Ano ang kaibahan ng tsunami sa storm surge?
9. Suriing muli ang hazard map ng Pilipinas sa inyong LM. Aling mga
lalawigan sa bansa ang may higit na panganib sa lindol?
10. Ano ang mga kailangang gawin kung may darating na bagyo sa
inyong lugar?
48
11. Ang Pilipinas ay isang arkipelago o kapuluan.
12. Nasa timog ng Indonesia ang Pilipinas.
13. Napakalapit ng bansang India sa Pilipinas kung ihahambing sa
Taiwan.
14. Napapaligiran ng mga anyong tubig ang Pilipinas.
15. Ang Pilipinas ay nasa kanluran ng Karagatang Pasipiko.
,,,3$*81$:$
A. Basahin ang mga pangungusap. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng dapat
na gawin ng isang batang Pilipino batay sa iyong mga natutuhan.
16. Paano nakatutulong sa pag-unlad ng pamumuhay ng mamamayan
ang mga likas na yaman ng bansa?
17. Ano ang ipinahihiwatig ng kinaroroonan ng Pilipinas sa Pacific Ring
of Fire?
18. Ipaliwanag ang kahalagahan ng tao, teritoryo, pamahalaan, at
kalayaan sa pagbubuo ng isang bansa.
19. Ilarawan ang katangiang pisikal ng inyong lalawigan.
20. Ipaliwanag kung paano maging handa sa pagdating ng bagyo.
B. Tingnan ang sumusunod na mapa. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng
pangungusap na nagsasabi ng totoo tungkol sa bansang Pilipinas batay
sa heograpiya nito.
49
,9 352'8.723(5)250$16
29–40. Paggawa ng Leaflet o Brochure
Magkakaroon ng kumbensiyon tungkol sa turismo at kagandahan ng Asya
upang palakasin pa ang turismo sa mga bansa rito. Dadalo sa kumbensiyong
ito ang mga may-ari ng travel agency sa iba’t ibang bansa sa Asya at mga
kinatawan ng Kagawaran ng Turismo. Bilang isang advertiser ng sikat na travel
agency sa bansa, layunin mong ipagmalaki ang bansang Pilipinas kaya
hihikayatin mo ang iba pang may-ari ng travel agency na isama ang Pilipinas sa
Asia Tour Package na pinapatalastas nila. Gagawa ka ng leaflet o brochure na
magpapakita ng lokasyon, topograpiya, at iba pang maipagmamalaki ng
Pilipinas kasama ang klima at mga nararapat gawin o paghandaan sa pagtungo
sa bansa.
Sa pagsasagawa mo ng leaflet o brochure, isaalang-alang ang nilalaman
at konsepto, presentasyon at kalinisan, at pagkamalikhain at organisasyon ng
iyong gawa.
50
Talahuluganan
DKHQVL\D– sangay ng pribado at pampublikong tanggapan/opisina.
DOWLWXG – kataasan ng isang lugar.
DUNLSHODJR – tumutukoy sa pangkat ng mga pulo, tinatawag din itong kapuluan.
EDWLG – alam.
bukal – anyong tubig na nagmumula sa ilalim ng lupa.
bulkan – mataas na bahaging lupa na may bunganga sa tuktok.
bundok – mataas na bahagi ng anyong lupa; pinakamataas na anyong lupa.
EXURO – mataas na lupa na mas mababa sa bundok; pabilog ang itaas nito.
&
climate change – hindi pangkaraniwang pangyayari sa kalikasan na maaaring

makapagpabago sa komposisyon ng atmospera.
FXUIHZ– uri ng ordinansa na naglilimita ng oras ng pamamalagi sa lansangan.
'
GDJDW – bahagi ng karagatan.
GD\XKDQ– banyaga/mga bagong dating sa lugar o bayan; tawag sa mga tao na

hindi Pilipino o may ibang nasyonalidad.
GHOHJDV\RQ – pangkat ng mga delegado upang katawanin ang isang pangkat (na
pampolitika o panlipunan) sa isang kalipunan o pagtitipon.
demographic map – mapang pampopulasyon.
186
'HSDUWPHQW RI (QYLURQPHQW DQG 1DWXUDO 5HVRXUFHV – isang
ahensiya o departamento ng pamahalaan na nangangasiwa at nag-aalaga sa
kapakanan ng kalikasan at mga likas yaman ng bansa.
GLPDWHU\DO QD NXOWXUD – ang mga kaugalian, tradisyon, panitikan, musika,

sayaw, paniniwala at relihiyon, pamahalaan at hanapbuhay ay sumasaklaw sa
di-materyal na kultura. Ang mga ito ay nagpasalin-salin sa iba’t ibang panahon.
GLVNULPLQDV\RQ – pagtatangi, di parehong pakikitungo.
dual citizenship – ang mga dating mamamayang Pilipino na naging mamamayan

ng ibang bansa sa pamamagitan ng naturalisasyon ay muling naging
mamamayang Pilipino.
HKHNXWLER – tagapagpaganap, tagapangasiwa.
HNVSORUDV\RQ – pagsisiyasat sa mga pook o lugar na hindi pa alam,

pagsasaliksik, at pagtuklas.
HSHNWR – naging bunga at sanhi ng mga pangyayari.
HVWHUR – bahagi ng bunganga ng ilog na tagpuan ng agos at dagat, kanal.
expatriation – Itinakwil ang kaniyang pagkamamamayan at nag-angkin ng

pagkamamamayan ng ibang bansa.
global warming – lubhang pag-init ng atmospera dulot ng mga makabagong

makinarya na ginagamit sa mga pabrika na nagbubuga ng mga usok na
nagiging dahilan ng pagkasira ng ozone layer.
JROSR – bahagi ng karagatan na karaniwang nasa bukana ng dagat.
hanging amihan – malamig na hanging buhat sa hilagang-silangan.
KDQJLQJKDEDJDW – hanging mainit buhat sa timog-kanluran.
187
hanging monsoon – paiba-ibang direksiyon ng ihip ng hangin batay sa kung saang
lokasyon mas mainit o malamig.
hazard map – mapang nagpapakita ng mga lugar na may panganib sa kalamidad

tulad ng lindol, bagyo, baha, tsunami, at pagguho ng lupa.
illegal logging – bawal at walang habas na pagputol ng mga puno
ilog – mahaba at paliko-likong anyong tubig na tumutuloy sa dagat.
LPSOXZHQVL\D– pagtulad o paggaya sa mga bagay o gawi ng mga dayuhan.
LQGXVWUL\DOLVDV\RQ – pagbabago at pag-unlad ng lugar at kapaligiran.
informal settler – sinumang naninirahan sa isang bahay o pook nang walang

pahintulot o hindi niya dapat tirahan.
LULJDV\RQ – pagpapalabas ng tubig sa mga lupaing taniman sa pamamagitan ng

mga ginawang kanal o patubig.
Jus sanguinis – pagkamamamayan na naaayon sa dugo o pagkamamamayan ng

kaniyang mga magulang o isa man sa kanila.
Jus soli – pagkamamamayan na naaayon sa lugar ng kaniyang kapanganakan

anuman ang pagkamamamayan ng kaniyang mga magulang.
NDND\DKDQ– taglay na abilidad o kagalingan sa pamumuno.
kalakal – bagay na ibinibenta, ipinapalit, at iniluluwas sa loob at labas ng bansa.
kalamidad – kapahamakan.
NDSDOLJLUDQ – kabuuan ng mga kondisyon na pumapaligid at

nakaiimpluwensiya sa isang organismo (Agno).
NDSDWDJDQ – malawak at patag na lupang sakahan; malawak na lupain na patag

at mababa.
188
NDSD\DSDDQ– pagpapanatili ng katahimikan at kaayusan ng bansa.
NDUDJDWDQ – pinakamalalim, pinakamalawak, at pinakamalaki sa lahat ng

anyong tubig.
NDUDSDWDQ – anumang bagay o mga paglilingkod na tinatamasa dapat

tamasahin ng isang tao na naaayon sa batas; mga kapakinabangan o
pribilehiyo na tinatamasa ng bawat kasapi.
NDUDSDWDQQJQDVDVDNGDO – Ito ang mga karapatang nangangalaga sa

nasasakdal sa anumang kasalanan upang mabigyan ang mga ito ng
makatarungang paglilitis.
NDUDSDWDQJ SROLWLNDO – Ito ay mga karapatang nauukol sa ugnayan ng

mamamayan sa pamahalaan.
NDUDSDWDQJ SDQOLSXQDQ DW SDQJNDEXKD\DQ – Ito ay mga karapatang

nakatutulong sa pangangalaga ng kapakanan at kabuhayan ng mga
mamamayan.
NDUDSDWDQJVLELO – mga karapatang nauukol sa pagtamasa ng mga

mamamayan ng kapayapaan at kaligayahan sa buhay.
NLSRW – makipot na anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking anyong

tubig.
NRPHQWDU\R – paglalahad ng kuro-kuro, puna, o opinyon.
NRRSHUDWLED – samahang pangkalakal na itinatag ng lima o higit pang kasapi

na ginagamitan ng puhunan ng bawat kasapi at nagbabalik ng tubo sa
puhunan o pinamili.
NXOWXUD – paraan ng pamumuhay ng isang pangkat ng mga tao sa isang lugar;

nagbibigay ng pagkakakilanlan ng isang mamamayan.
lambak – patag na lupa sa pagitan ng mga bundok.
ODZD – anyong tubig na halos napapaligiran ng lupa.
libelo – paninirang-puri.
OLNDVND\DQJSDJXQODG – pagtungo sa pangangailangan at aspirasyon ng mga

tao nang hindi kinukompormiso ang abilidad ng susunod na henerasyon na
makamit ang kanilang pangangailangan.
189
OLNDV QD NDUDSDWDQ – karapatang ipinagkaloob ng Diyos sa tao upang
makapamuhay nang matiwasay at maligaya.
OLNDVQD\DPDQ – mga pananim, hayop, halaman, at iba pang pinagkukunang-

yaman na makikita sa mga anyong-lupa at anyong-tubig.
OLSXQDQ – binubuo ng iba’t ibang kasapi.
OLULNR – pagpapahayag ng damdamin at emosyon.
OLVHQVL\D – kapahintulutan o laya sa paggawa ng anuman na nakukuha sa mga

awtoridad upang maisagawa ang isang negosyo, propesyon, o iba pang
gawain.
look – bahagi ng dagat na nakapasok sa baybayin nito.
PDJVDVDND – isang taong nagsasaka sa bukid o bahagi ng anyong lupa.
makabuluhan – may saysay.
PDQJLQJLVGD – isang taong nangingisda sa mga bahagi ng anyong tubig.
PDSDJNDZDQJJDZD – matulungin sa kapuwa/walang pinipiling tutulungan.
maritime – insular; tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa isang bansa.
PDVXVL– matagal na pinag-iisipan ang mga plano o mga gagawin.
PDWHU\DOQDNXOWXUD – kinabibilangan ng mga bagay na pisikal o nakikita

tulad ng pagkain, kasuotan, tirahan, alahas, gusali, at mga kasangkapan.
medical mission – pangkat ng mga doktor, nars at iba pang volunteer na sama-
samang naglunsad ng tulong medikal lalo sa mahihirap na mamamayan.
PLQLPLWKL– pinapangarap na maabot at mapagtagumpayan.
PRGHUQLVDV\RQ – pagkamakabago.
mouse deer – pilandok.
mungkahi – isang pag-aanyaya sa taong gusto mong magkaroon ng isang mabuti

at tamang gawain.
190
N
QDVDVDNGDO – inirereklamo.
QDWDWDQJL – naiiba, nabubukod, o pambihira.
QDWXUDOLVDGRQJPDPDPD\DQ – mga dayuhan na naging mamamayang

Pilipino dahil sa proseso ng naturalisasyon.
QDWXUDOLVDV\RQ – ay isang legal na paraan kung saan ang isang dayuhan na

nais maging mamamayan ng isang bansa ay sasailalim sa isang proseso sa
korte o hukuman.
QHJRV\DQWH– nagbebenta ng iba-ibang produkto o serbisyo.
3DFLILF 5LQJ RI )LUH – lugar o bahagi ng Karagatang Pasipiko kung saan

nakalatag ang mga aktibong bulkan; kilala rin sa tawag na Circum-Pacific Belt.
SDJDDQJNDW– pagbili ng produkto mula sa ibang bansa.
3KLOLSSLQH $WPRVSKHULF ﾤ *HRSK\VLFDO ﾤ $VWURQRPLFDO DQG 6FLHQWLILF

$GPLQLVWUDWLRQ
3$*$6$
– ahensiya ng pamahalaan na nangangasiwa sa mga paparating na bagyo at iba pang
kondisyon o kalagayan ng panahon.
SDJEDKD DW SDJJXKR QJ OXSD – epekto ng pagpuputol ng mga malalaking

punongkahoy lalo sa kabundukan.
SDJNDNDLQJLQ – paglilinis o paghahawan ng bahagi ng gubat o bundok sa

pamamagitan ng pagsunog.
SDJNDNDNLODQODQ – isang proseso ng pagyari at pagbibigay-kahulugan na

nagmumula sa kagustuhang mapaiba.
SDJNDPDPDPD\DQ – pagiging kasapi o miyembro ng isang bansa ayon sa

itinatakda ng batas.
SDJSXSXVOLW– lihim na pagpapasok o paglalabas ng mga produkto sa bansa.
SDJVXORQJ – pag-unlad.
SDPDQDQJSRRN – mga antigong estruktura at kagamitan.
SDQDQDJXWDQ – dapat gawin ng isang sektor o tao para sa kaniyang sarili at

para sa kaniyang bayan.
191
pandaka pygmaea – tabios; isa sa pinakamaliit na isda sa buong mundo.
SDQJNDWHWQLNR – grupo ng mga tao na may iisa at sariling kultura na tatak ng

kanilang pagkakakilanlan.
SD\DSD – tahimik.
3KLOLSSLQHHDJOH – agila na kulay tsokolate at abo; matatagpuan sa Pilipinas.
3+,92/&6 – ahensya ng pamahalaan na namamahala sa mga pagkilos ng mga

bulkan sa bansa.
SLJHRQ OX]RQ KHDUW – kalapating may kulay pulang hugis puso sa may dibdib
nito.
SROXV\RQ – pagdumi ng hangin, tubig, o kapaligiran dahil sa maling paggamit o

pag-aabuso ng mga likas na yaman.
SRSXODV\RQ – tumutukoy sa bilang ng mga taong naninirahan sa isang tiyak na

lugar.
SURGXNWR– bagay na ipinoprodyus o nililikha ng kalikasan, industriya o sining

(Agno).
recycle – muling paggamit ng mga luma o patapong bagay upang mapakinaba-ngan

pa.
reduce – pagbabawas ng mga basura sa paligid.
UHKDELOLWDV\RQ – pagbabagong-tatag, pagbabagong-buhay.
UHVSRQVLELOLGDG – tungkuling nakaatang sa isang tao o pangkat.
reuse – muling paggamit o pagkumpuni sa mga patapong bagay na maaari pang

pakinabangan.
VDJLVDJ– nagbibigay ng kahulugan sa mga natatanging mga pananda; simbolo.
6DOXDJ,VODQG – pinakadulong pulo sa gawing timog ng bansa.
VDQLWDV\RQ – kalinisan, kalusugan.
192
VDULOLQJSURGXNWR – mga bagay o kalakal na gawa sa sariling bansa.
VHJXULGDG– proteksiyon.
VLPEROR – panandang nakikita sa pamamagitan ng paglalarawan.
storm surge – hindi pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat o karagatan dulot

ng malakas na hanging dala ng bagyo.
WDODPSDV – patag na lupa sa ibabaw o itaas ng bundok.
WDORQ – tubig na umaagos mula sa mataas na lugar.
tarsier – mamag; matatagpuan sa Bohol.
WHNQLNDO – may kinalaman sa tama o tiyak na bahagi ng anumang sining o

siyensiya.
WHPSHUDWXUD – nararanasang init o lamig sa isang lugar.
WUDGLV\RQ – kaugalian na naipapasa sa salit-saling lahi.
WVDQHO – anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking katawan ng tubig.
WVXQDPL – di pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat sa normal nitong lebel

bunga ng paglindol.
WXQJNXOLQ – mga gawain o mga bagay na dapat isagawa ng isang tao o mamamayan.
<
<¶DPL,VODQG – pinakadulong pulo sa gawing hilaga ng bansa.
193

Araling Panlipunan: Patnubay NG Guro

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Araling Panlipunan: Patnubay NG Guro

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

4

Ang aklat sa pagtuturong ito ay magkatuwang na

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Ang Patnubay ng Guro 4 ay inihanda upang maging gabay ng guro sa

Ang mga May-akda

YUNIT I ANG AKING BANSA....................................................................1

ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa.................................................................1

Marso 25, 2014

PANGUNAhING PAmANTAYAN NG YUGTo (4–6)

naipamamalas ang pag- naipapaliwanag na ang 1.1 Nakapagbibigay ng halimbawa

unawa sa konsepto ng Pilipinas ay isang bansa ng bansa

2. Nakapagbubuo ng kahulugan ng AP4AAB-Ib-2

3. Naipapaliwanag na ang Pilipinas ay AP4AAB-Ib-3

pagkakakilanlan ng bansa batay sa mga nakapaligid dito

3. distansya kinalalagyan ng bansa sa rehiyong

Uri ng mapa 6. Nakapagsasagawa ng MISOSA Lesson #1

2. mapa ng mga lalawigan mga batayang heograpiya tulad ng

isang bansang tropikal

(temperatura, dami ng ulan)

pagkakakilanlang heograpikal nito

ibang rehiyon ng bansa ayon

(Content Standard) (Performance Standard)

upang mabawasan ang masamang

12. Nakagagawa ng mga mungkahi

panganib gamit ang hazard 12

3. Kabuhayan at heograpiya at mga gawaing pangkabuhayan 1.2 Naihahambing ang mga

pinagkukunang yaman oportunidad at hamong na nakatutulong sa

kaakibat nito tungo sa pagkakakilanlang Pilipino matatagpuan sa iba’t ibang AP4LKE-IIa-1

2. mapang pangklima pagdadaing, pagsasaka, atbp.)

3. mapa ng mga produkto 1.3 Nabibigyang-katwiran ang pang-

ng mga likas yaman ng bansa

1. relihiyon unawa sa pagkakilanlang pagkakakilanlang kultural 7.1 Natutukoy ang ilang

(indigenous peoples/ pagkakaiba-iba ng mga pagsusulong ng pangkat ng Pilipinas (tradisyon,

10. Natatalakay ang kahulugan ng

11. Nakabubuo ng plano na

NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO LEARNING

2.2 Natatalakay ang antas ng

(Content Standard) (Performance Standard)

6. Nasusuri ang mga paglilingkod ng MISOSA Lesson

7. Nasusuri ang tungkulin ng

NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO LEARNING

iba pang gawain ng pamahalaan

3. Karapatang Pantao kanyang mga karapatan sa kanyang tungkulin mamamayan ng bansa

4.2 Natatalakay ang mga gawaing

NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO LEARNING

sa mga batas ng bansa,

ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa

8–10 5–7 3–4 1–2

Itanghal ang mga nagawang islogan sa likuran ng silid-aralan. Hikayatin ang

ARALIN 2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas

a. Saang bahagi ng mundo matatagpuan ang Pilipinas?

Mga Pangunahing Direksiyon

Mga Pangalawang Direksiyon

Paracel Islands Dagat Pilipinas

ARALIN 3 Ang Teritoryo ng Pilipinas

a. Pabuuin ang mga mag-aaral ng pangkat na may limang kasapi.

4 na tamang sagot = 20 puntos

ARALIN 4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal

b. Alin sa mga natukoy ang panahong nararanasan sa Pilipinas?

III. May kani-kaniyang sagot ang mga mag-aaral.