ΤΟ Κ Ε . ΚΡΗ. ΛΟ .

Κ ΑΙ Ο Ι ΕΚΔΟ Σ ΕΙ Σ ΤΟ Υ

Νίκος Μαθιουδάκης
Διδάκτορας Υφογλωσσολογίας
του Πανεπιστημίου Θράκης

Φίλοι και φίλες,

Καθώς οδεύουμε στη λήξη της εκδήλωσης γνωριμίας με το συγγραφικό έργο
του Στέλιου Βισκαδουράκη, λαμβάνω τον λόγο και εγώ με τη σειρά μου
προκειμένου να μιλήσω για το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας –το γνωστό σε
όλους μας ως ΚΕ.ΚΡΗ.ΛΟ. – και τις δράσεις του, με έμφαση στις εκδόσεις του.
Το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας (ΚΕ.ΚΡΗ.ΛΟ.) είναι ένα «παγκρήτιο σωματείο
μελέτης και προβολής του έργου κρητών λογοτεχνών από τη δημώδη
βυζαντινή παράδοση και την αναγεννησιακή βενετσιάνικη περίοδο μέχρι
σήμερα», το οποίο δραστηριοποιείται κυρίως στην Κρήτη με πλήθος δράσεων,
όπως συνέδρια, ημερίδες, παρουσιάσεις βιβλίων, εκδηλώσεις μνήμης,
εκδηλώσεις γνωριμίας με το έργο νεότερων λογοτεχνών, αφιερώματα, ομιλίες,
συζητήσεις και άλλα πολλά, πάντα σχετικά με τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό.
Στο πλαίσιο της προαγωγής και διάδοσης της κρητικής λογοτεχνίας, το
ΚΕ.ΚΡΗ.ΛΟ. ασχολείται και με εκδόσεις, μια πτυχή δράσης σημαντική καθώς
με την έκδοση και κυκλοφορία βιβλίων επιτυγχάνεται η προβολή του έργου του
Κέντρου στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο αλλά και στον κόσμο.
Σχεδόν είκοσι χρόνια το ΚΕ.ΚΡΗ.ΛΟ. εκδίδει αυτόνομους τόμους αλλά και
πρακτικά συνεδρίων και ημερίδων, συμβάλλοντας με τον τρόπο του στις
κρητολογικές μελέτες. Συγκεκριμένα, η εκδοτική δραστηριότητά του αριθμεί
περίπου δέκα πέντε (15) εκδόσεις –επτά (7) μονογραφίες και οχτώ (8) τόμους
πρακτικών συνεδρίων– και φυσικά έπεται μια δημιουργική συνέχεια, καθώς ήδη
έχουν κατά καιρούς ανακοινωθεί επίσημα η έκδοση και άλλων έργων.
Ανάμεσα στις μονογραφίες συγκαταλέγονται: η Εργογραφία του Εμμανουήλ
Κριαρά (1932-2000) της Αλεξάνδρας Λαμπράκη-Παγανού, τα Κρητικά
«ΜΟΤΤΟ» στην ποίηση του Δημάκη του Αντώνη Σανουδάκη, η Προσφώνηση
στην ερωτική μαντινάδα του Ανδρέα Λενακάκη, ο Οδηγός έργων της Κρητικής
Λογοτεχνίας (1370-1660) των Arnold van Gemert, Anita Stamoulis, Dusjka
Stijfhoorn, Saskia Alting, το Ηράκλειο και η περιοχή του του Νίκου Γιγουρτάκη,
ο Λαβύρινθος: Γραφές και γλώσσες της μινωικής και μυκηναϊκής Κρήτης του
Gareth Owens, τα Δίλογα του Γιώργη Καράτζη· ενώ ορισμένοι τόμοι πρακτικών
είναι οι: Κρήτη και Ευρώπη: Συγκρίσεις, συγκλίσεις και αποκλίσεις στη
λογοτεχνία (επιμ. Κωστής Ψυχογιός), Νίκος Καζαντζάκης: Το Έργο και η
πρόσληψή του (επιμ. Κωστής Ψυχογιός), Η μαντινάδα της Κρήτης (επιμ.
Κώστας Μουτζούρης), Ο παροιμιακός και γνωμικός λόγος στην Κρήτη (επιμ.
Κώστας Μουτζούρης), Το κρητικό παραμύθι (επιμ. Κώστας Μουτζούρης), και
τα πιο πρόσφατα βιβλία Τα αινίγματα-(α)νιώματα: ο λαϊκός αινιγματικός λόγος
στην Κρήτη (επιμ. Κώστας Μουτζούρης), Τα κρητικά μοιρολόγια (επιμ. Κώστας
Μουτζούρης) και Τα Αστερούσια της Παράδοσης και της Ιστορίας (επιμ. Κώστας
Μουτζούρης).
Δυστυχώς, στη συγκεκριμένη παρουσίαση, εξαιτίας του περιορισμού του
χρόνου, δεν γίνεται να αναφερθούμε λεπτομερώς σε όλες τις εκδόσεις του
Κέντρου Κρητικής Λογοτεχνίας, για τον λόγο αυτόν επέλεξα ορισμένες από
αυτές, που κατά τη γνώμη μου αποτελούν σημαντικούς σταθμούς στην εκδοτική
δράση του Κέντρου.
Το 2000-2001, που ορίζεται και η αρχή των εκδόσεων του ΚΕ.ΚΡΗ.ΛΟ.,
κυκλοφορούν δύο έργα:
 η Εργογραφία του Εμμανουήλ Κριαρά (1932-2000) υπό την ευθύνη της
Αλεξάνδρας Λαμπράκη-Παγανού, στην οποία περιλαμβάνεται το
σύνολο των επιστημονικών δημοσιευμάτων του Εμμανουήλ Κριαρά,
ακόμα και συνεντεύξεις του σε εφημερίδες και περιοδικά, οι οποίες
πάντοτε είχαν ως αντικείμενο επιστημονικά ζητήματα, ενώ από τη δομή
του βιβλίου διαπιστώνεται πως η εργασία είναι αποκλειστικά
εργογραφική. Τέλος, μια ενδιαφέρουσα σημείωση της συντάκτριας της
εργογραφίας τοποθετείται στον πρόλογο του βιβλίου: «Ευχής έργο θα
ήταν να συμπληρωθεί και με το βιβλιογραφικό της τμήμα, που θα
περιλαμβάνει όλες τις βιβλιοκρισίες για τα δημοσιεύματά του, καθώς και
τις διάσπαρτες αναφορές που έχουν γίνει κατά καιρούς για τις ποικίλες
δραστηριότητές του και τη γενικότερη προσφορά του».

 τα πρακτικά του Α΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου του Κέντρου

Κρητικής Λογοτεχνίας με τίτλο Κρήτη και Ευρώπη: Συγκρίσεις,
συγκλίσεις και αποκλίσεις στη λογοτεχνία υπό την επιμέλεια του Κωστή
Ψυχογιού, στα οποία συμπεριλαμβάνονται το μεγαλύτερο μέρος των
εισηγήσεων του συνεδρίου που αναφέρονταν στην κρητική
αναγεννησιακή λογοτεχνία, αλλά και σε νεότερους κρήτες συγγραφείς,
από τον Καζαντζάκη και τον Πρεβελάκη μέχρι τον Μανόλη Πρατικάκη και
την Ιωάννα Καρυστιάνη.
Εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 2004, με πρωτοβουλία του
Κέντρου Κρητικής Λογοτεχνίας και με τη στήριξη της Γενικής Γραμματείας
Ολυμπιακών Αγώνων του Υπουργείου Πολιτισμού κυκλοφορεί μια δίγλωσση
επιστημονική έκδοση με τον τίτλο Το Ηράκλειο και η περιοχή του: Διαδρομή στο
χρόνο υπό την ευθύνη του Νίκου Γιγουρτάκη, αναδεικνύοντας με εξαιρετικό
τρόπο την Ολυμπιακή Πόλη του Ηρακλείου. Εργασίες σημαντικών συγγραφέων
και διακεκριμένων επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό μας
ταξιδεύουν στην ιστορία και τη λαογραφία της πόλης του Ηρακλείου, μας
συστήνουν την αρχιτεκτονική και τα μνημεία της, τους τοπικούς αθλητές και τα
αθλήματα, το δημοτικό τραγούδι και την τέχνη που ήκμασε στην πόλη του
πολιτισμού και της παράδοσης.
Εν έτει 2006, ως προάγγελος του εορτασμού των 50 χρόνων από τον θάνατο
του Νίκου Καζαντζάκη, κυκλοφορεί ένα πολυτελής τόμος Νίκος Καζαντζάκης:
Το Έργο και η πρόσληψή του, ο οποίος περιλαμβάνει τις εισηγήσεις του
αφιερωματικού συνεδρίου για τον κρητικό λογοτέχνη που διοργάνωσε το
ΚΕ.ΚΡΗ.ΛΟ. το 2004. Το συνέδριο αποτέλεσε σταθμό στις καζαντζακικές
μελέτες, ενώ ο τόμος των πρακτικών είναι σημείο αναφοράς στην ελληνική και
ξενόγλωσση βιβλιογραφία, καθώς συγκεντρώνει τα «λεγόμενα» των πλέον
διακεκριμένων μελετητών και ερευνητών στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, και
συγκεκριμένα τα κείμενα των –με αλφαβητική σειρά– Θανάση Αγάθου,
Στυλιανού Αλεξίου, Roderick Beaton, Peter Bien, Χαράλαμπου-Δημήτρη
Γουνελά, Δημήτρη Δημηρούλη, Αγγέλας Καστρινάκη, Darren J. N. Middleton,
Χριστίνας Ντουνιά, Δημήτρη Παπανικολάου, Παναγιώτη Ροϊλού, Έρης
Σταυροπούλου, Δημήτρη Τζιόβα, Σταμάτη Ν. Φιλιππίδη κ.ά. Αξίζει να
σημειωθεί πως το συνέδριο αυτό ήταν το πρώτο αφιέρωμα που διοργανώθηκε
από το ΚΕ.ΚΡΗ.ΛΟ. προς τιμή του παγκόσμιου έλληνα συγγραφέα, ενώ έκτοτε
διοργάνωσε το Κέντρο άλλα δύο συνέδρια: ένα το 2016 (ως εισόδια
προαναγγελία του «2017: Έτους Νίκου Καζαντζάκη») με τίτλο «Ο ποιητής
Νίκος Καζαντζάκης» και το δεύτερο το 2018 (ως εξόδιο άσμα του
αφιερωματικού έτους) με τίτλο «Ο Νίκος Καζαντζάκης και η επίδραση του έργου
του σε άλλους συγγραφείς, σύγχρονους και μεταγενέστερούς του, στην Ελλάδα
και την αλλοδαπή», από τα οποία αναμένεται η έκδοση των πρακτικών υπό την
ευθύνη του Κώστα Μουτζούρη.
Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ ακροθιγώς και στις πιο πρόσφατες εκδόσεις
πρακτικών συνεδρίων του Κέντρου που είναι άκρως ενδιαφέρουσες. Δυο τόμοι
του 2016, που αναφέρονται στον λαϊκό παροιμιακό λόγο και στα μοιρολόγια της
Κρήτης, είδη λογοτεχνικού λόγου ιδιαίτερα σημαντικού καθώς σχετίζονται
άμεσα και με την καθημερινή ζωή των Κρητών μέσα στους αιώνες. Ένας άλλος
τόμος, που κυκλοφόρησε το 2017, αποτελεί την πρώτη έκδοση του Κέντρου
Κρητικής Λογοτεχνίας, σχετικά με έναν τόπο τα Αστερούσια, ξεχωριστού
φυσικού κάλους με μεγάλη παράδοση και ιστορία, τα οποία αναδεικνύονται
μέσα από τις εισηγήσεις που περιλαμβάνονται στο τόμο, φωτίζοντας το
πολύπτυχο πέπλο, που σκεπάζει την ευρύτερη περιοχή, μέσα από τομείς όπως
πνευματικότητα και πολιτισμός, αρχαιολογία και λαογραφία, γλώσσα και
τοπωνύμια, περιβάλλον και οικονομία.
Κλείνοντας, θα ήθελα να μου επιτραπεί να μοιραστώ μαζί σας μια ιδέα η οποία
με απασχολεί τα τελευταία χρόνια, καθώς ανήκω στη νεότερη γενιά μελετητών,
και η οποία αποτελεί μια εν μέρει εμπειρική αποτύπωση της επαφής μου με
νέους φοιτητές. Η ιδέα-πρόταση απευθύνεται προς το Κέντρο Κρητικής
Λογοτεχνίας, καθώς πιστεύω πως είναι ο φορέας που θα μπορούσε να την
ολοκληρώσει με επιτυχία, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα των μέχρι τώρα
δράσεων και εκδόσεών του. Θεωρώ πως αποτελεί επιτακτική ανάγκη η
δημιουργία ενός έργου υπό τη μορφή συλλογής ή απανθίσματος ενός τόμου με
τον διακριτικό τίτλο «Ανθολογία Σύγχρονων Κρητών Λογοτεχνών» που θα
περιλαμβάνει κείμενα πεζού και ποιητικού λόγου συγγραφέων της νεότερης
γενιάς, προκειμένου να γνωρίσουν οι παλαιότεροι και νεότεροι αλλά και οι νέοι
το σύγχρονο λογοτεχνικό δυναμικό της Κρήτης, του τόπου μας, που γέννησε
και γεννά σπουδαία ονόματα πεζογράφων και ποιητών.