WIKA

Ang wika ay isang bahagi ng pakikipagtalastasan na ginagamit araw-

araw. Kalipunan ito ng mga simbolo, tunog, at mga kaugnay na bantas
upang maipahayag ang nais sabihin ng kaisipan.

Katuturan ng Wika

Binanggit ni Austero et al (1999) mula kay Gleason na “ang wika ay

masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na isinaayos sa paraang
arbitraryo. Ang mga tunog ay hinugisan/binigyan ng mga makabuluhang
simbolo (letra) na pinagsama-sama upang makabuo ng mga salita na gamit sa
pagpapahayag.”
Dagdag naman nina Mangahis et al (2005) na ang wika ay may mahalagang
papel na ginagampanan sa pakikipagtalastasan. Ito ang midyum na ginagamit sa
maayos na paghatid at pagtanggap ng mensahe na susi sa pagkakaunawaan.

Kahalagahan ng Wika

Mahalaga ang wika sapagkat:

ito ang midyum sa pakikipagtalastasan o komunikasyon;
ginagamit ito upang malinaw at efektivong maipahayag ang damdamin at
kaisipan ng tao;
sumasalamin ito sa kultura at panahong kanyang kinabibilangan;
at isa itong mabuting kasangkapan sa pagpapalaganap ng kaalaman.
Katangian ng Wika

Ang wika ay isang masistemang balangkas dahil ito ay binubuo ng mga

makabuluhang tunog (fonema) na kapag pinagsama-sama sa makabuluhang
sikwens ay makalilikha ng mga salita (morfema) na bumabagay sa iba pang
mga salita (semantiks) upang makabuo ng mga pangungusap. Ang pangungusap
ay may istraktyur (sintaks) na nagiging basehan sa pagpapakahulugan sa
paggamit ng wika.
Ponolohiya o fonoloji – pag-aaral ng fonema o ponema; ang fonema ay tawag
sa makabuluhang yunit ng binibigkas na tunog sa isang wika. Halimbawa ay
ang mga fonemang /l/, /u/, /m/, /i/, /p/, /a/ at /t/ na kung pagsama-samahin sa
makabuluhang ayos ay mabubuo ang salitang [lumipat].
Morpolohiya o morfoloji – pag-aaral ng morfema; ang morfema ay tawag sa
pinamakamaliit na makabuluhang yunit ng salita sa isang wika. Sa Filipino ang
tatlong uri ng morfema ay ang salitang-ugat, panlapi at fonema.
Salitang-ugat = tao, laba, saya, bulaklak, singsing, doktor, dentista
Panlapi = mag-, -in-, -um-, -an/-han
Fonema = a
*tauhan, maglaba, doktora
Sintaksis – pag-aaral ng sintaks; sintaks ay ang tawag sa formasyon ng mga
pangungusap sa isang wika. Sa Filipino, maaaring mauna ang paksa sa panaguri
at posible namang pagbaligtaran ito. Samantalang sa Ingles laging nauuna ang
paksa.
Hal. Mataas ang puno.
Ang puno ay mataas.
The tree is tall. (hindi maaaring ‘Tall is the tree.’ o ‘Tall the tree.’)
Semantiks – pag-aaral ng relasyon ng salita sa bawat isa sa iisang pangungusap;
ang mga salita sa pagbuo ng pangungusap ay bumabagay sa iba pang salita sa
pangungusap upang maging malinaw ang nais ipahayag.
Hal. Inakyat niya ang puno.
Umakyat siya sa puno.
Makikita na nang ginamit ang pandiwang [inakyat] ang panghalip ng aktor sa
pangungusap ay [niya] at ang pantukoy sa paksa ay [ang]. Samantalang sa
ikalawang pangungusap ang pandiwa ay napalitan ng [umakyat] kaya
nakaapekto ito sa panghalip ng aktor na dati’y [niya] ngayo’y [siya] na. Imbis
na pantukoy na [ang] ay napalitan na ng pang-ukol na [sa]. Nagkaiba na ang
kahulugan ng dalawang pangungusap.
Ang wika ay binubuo ng mga tunog. Upang magamit nang mabuti ang wika,
kailangang maipagsama-sama ang mga binibigkas na tunog upang makalikha ng
mga salita. (Tingnan ang ponolohiya)
Ang wika ay arbitraryo. Lahat ng wika ay napagkakasunduan ng mga
gumagamit nito. Alam ng mga Ilokano na kapag sinabing [balay], bahay ang
tinutukoy nito. Sa Chavacano naman ay [casa] kapag nais tukuyin ang bahay at
[bay] naman sa Tausug samantalang [house] sa Ingles. Kung sakaling hindi
naintindihan ng isang tao ang isang salita o pangungusap ng isang wika,
nangangahulugan na hindi siya bahagi ng kasunduang pangkaunawaan. Ngunit
kung pag-aaralan at matututunan niya ang wika, nangangahulugang sumasang-
ayon siya sa kasunduan ukol sa naturang wika.
Ang wika ay may kakanyahan. Lahat ng wika ay may sariling set ng
palatunugan, leksikon at istrukturang panggramatika. May katangian ang isang
wika na komon sa ibang wika samantalang may katangian namang natatangi sa
bawat wika.
Halimbawa
Wikang Swahili – atanipena (magugustuhan niya ako)
Wikang Filipino – Opo, po
Wikang Subanon – gmangga (mangga)
Wikang Ingles – girl/girls (batang babae/mga batang babae)
Wikang Tausug – tibua (hampasin mo), pugaa (pigain mo)
Wikang French – Francois (pangngalan /fransh-wa/)
Mapapansin sa wikang Swahili (isang wika sa Kanlurang Afrika) isang salita
lamang ngunit katumbas na ng isang buong pangungusap na yunik sa wikang
ito. Sa Filipino lamang matatagpuan ang mga salitang opo at po bilang
paggalang. Sa Subanon naman, mayroong di pangkaraniwang ayos ng mga
fonema gaya ng di-kompatibol na dalawang magkasunod na katinig sa iisang
pantig na wala sa karamihang wika. Sa Ingles naman, isang fonema lamang ang
idinagdag ngunit nagdudulot ng makabuluhang pagbabago. Sa Tausug naman
ang pagkabit ng fonemang /a/ ay nagdudulot na ng paggawa sa kilos na saad ng
salitang-ugat. Sa French naman, mayroon silang natatanging sistema sa
pagbigkas ng mga tunog pangwika.
Ang wika ay buhay o dinamiko. Patuloy na nagbabago at yumayaman ang wika.
Nagbabagu-bago ang kahulugan ng isang salita na dumaragdag naman sa
leksikon ng wika.
Halimbawa: BOMBA
Kahulugan
a. Pampasabog
b. Igipan ng tubig mula sa lupa
c. Kagamitan sa palalagay ng hangin
d. Bansag sa malalaswa at mapanghalay na larawan at pelikula
e. Sikreto o baho ng mga kilalang tao
Lahat ng wika ay nanghihiram. Humihiram ang wika ng fonema at morfema
mula sa ibang wika kaya’t ito’y patuloy na umuunlad. Gaya sa Chavacano,
binibigkas na ang ‘ka’ na hiniram sa Visaya bilang kapalit ng ‘tu’ at ‘bo’. Ang
Filipino ay madalas manghiram gaya ng paghiram sa mga salitang [jip, jus at
edukasyon] na mula sa Ingles na [juice], [jip] at Kastilang [educaćion].
Ang wika at kultura ay magkabuhol at hindi maaaring paghiwalayin. Maraming
salita na hindi maisalin sapagkat wala silang katumbas sa ibang wika. Dahil sa
ganitong pagkakataon, napipilitang humiram ng salita mula sa isang wika
sapagkat hindi komon ang salita sa kultura ng wikang patutunguhan.
Halimbawa, walang katumbas ang /malong/ sa Tagalog sapagkat hindi bahagi
ng kultura ng mga Tagalog ang salitang ito. Ang /lamaw/ naman ng Cebuano ay
hindi rin matutumbasan sapagkat iba ang paraan ng paghahanda ng buko ng
mga Cebuano sa iba pang komunidad sa bansa.
Ang wika ay bahagi ng karamihang anyo/uri ng komunikasyon. Sa
komunikasyon ng mga pipi, hindi wika ang kanilang ginagamit kundi mga
kilos. Hindi wika ang kanilang midyum sapagkat hindi nito taglay ang
katangian ng isang ganap na wika.
Nasusulat ang wika. Bawat tunog ay sinasagisag ng mga titik o letra ng
alfabeto. Ang tunog na “bi” ay sinasagisag ng titik na ‘b’. Ang simbolong ‘m’
ay sumasagisag sa tunog na “em”.