( TRIAL ) Ang Paglilitis at Hatol kay Rizal

Nalaman ni Rizal sa isang opisyal na siya ang sinisisi ng mga Espanyol ukol sa

nagaganap na madugong himagsikan sa Pilipinas. Nadawit siya bilang kapangkat at

kapanalig ng mga nag-aalsa. (KKK).

Oktubre 6, 1896 - iniwan ni rizal ang barcelona pabalik sa pilipinas , upang humarap
sa paglilitis . sinabing iyon na marahil ang pinaka malungkot na sandali sa kanyang
buhay dahil nakikini-kinita na niya ang ulap ng katapusan ay nakakulob na sa kanyang
ulo.

Nobyembre 3, 1896 - dumaong sa Maynila ang Bapor Colon siyang dating ni rizal.

Fort Santiago - dinala si Rizal at nag hanap ng ebidensiya ang mga kastila laban kay
rizal.

Paciano - dinakip, pinarusahan at pilit na pinalalagda sa kasulatang nagpapatunay na

si rizal ay kasama sa mga nag hihimagsik.

Nobyembre 21 - 25, 1896 - nagkaroon ng paunang pagsisiyasat, si rizal ay sumailalim

sa limang araw na mahigpit na imbistigasyon upang matiyak na may matibay na
ebidensya laban sa kanya.

Miguel Perez - eskribyente ng hukuman at tumulong sa Imbestigador na opisyal ng

Hukumang Militar ng Kwartel Heneral sa pagsisiyasat.

Koronel Francisco Olive - Huwes o imbestigador na opisyal ng Hukumang Militar.

Nobyembre 26, 1896 – matapos ang paunang paglilitis, ipinadala ni gobernador

heneral ramon blanco ang mga naging resulta ng pagsisiyasat kay kapitan domingo.

Kapitan rafael domingo – hinirang na espesyal na hukom tagapagtanggol upang

lutasin ang kaso batay sa mga katibayanginilahad upang paratangan si rizal.

Disyembre 2, 1896 - ang naging bunga ng pagsisiyasat ay ipinadala ni Gobernador

Heneral Ramon Blanco kay Rafael Dominguez na tanging Huwes-Panghukbo.

Kabuuang ibinigay ni Rafael Dominguez batay sa mga patotoong testimonyal at

dokumental laban kay Rizal:

1. Ang bumuo at nagtatag ng samahan

2. Ang kaluluwa ng himagsikan
3. Sumalat ng mga babasahin at mga aklat na may ideyang mang-akit sa mga tao
upang mag himagsik.
 4. Supremo ng pambansang kilusan ng mga manghihimagsik

“Lumalabas na si Jose Rizal Mercado, ang nasasakdal, ang siyang pangunahing

tagapagtatag at buhay na kaluluwa ng insureksyong Pilipino, ang tagapagtatag ng mga
samahan, pahayagan, at librong nagpapaapoy at nagpapalaganap ng mga ideya hinggil
sa rebolusyon.”

Don Nicolas dela Peña - Hukom ng Hukbo ipinasya ang mga sumusunod na
rekomendasyon matapos basahin ni Rafael Dominguez ang akusasyon kay Rizal.

 ang nasasakdal ay litisin,

 ikulong,
 samsamin ang mga ari-arian katumbas ang isang milyong multa,
 at ipagtanggol sa hukuman ng isang opisyal ng hukbo.

Isang talaan na may isang daang una at pangalawang tenyente ang ibinigay kay rizal
upang buhat dito ay makapili siya sa kanyang tagapagtanggol.

Disyembre 10, 1896 – Don Luis Taviel de Andrade Unang Tenyente ng Artilyero
piniling maging tagapagtanggol ni Rizal.

Di nagtagal, naunawaan ni rizal kung bakit pamilyar ang pangalan ng kanyang

tagapagtanggol, siya pala ay kapatid ni kapitan tenyente jose taviel de andrade , na isa
sa mga badigard niya sa calamba noong 1887.

Disyembre 11 - binasa kay Rizal ang mga sakdal laban sa kanya sa harap ng kanyang
tagapagtanggol sa Fort Santiago. Hindi tumanggi si rizal sa korte ngunit hindi rin niya
inako ang paratang ng paghihimagsik .

Tatlong sakdal kay rizal :

1. Pag-aalsa o rebulusyon
2. Sedisyon
3. Konspirasyon o pagbuo ng mga samanng illegal

Disyembre 13, 1896 - Dala ng pagkakataon, si gobernador heneral ramon blanco na

naniniwalang si rizal ay walang kasalanan ay pinalitan ni gobernador polavieja.

Gobernador Heneral Camilo G. de Polavieja - gobernador heneral na sinasabing

may kamay na bakal at siya rin ang lumagda sa order ng kamatayan ni rizal.

Disyembre 15 – sumulat si rizal sa loob ng kanyang bilangguan sa fort santiago ng

manipesto sa mga pilipino na humihilimg na itigil na ang walang saysay na pagdanak
ng dugo at sa halip ay kamtin ang kalayaan sa pamamagitan ng edukasyon at
pagsusumikap.
Sulat ni rizal :

“subalit hangad ko muna ang edukasyon ng mga mamayanan upang sa pamamagitan

ng karunungan at paggawa ay maging karapat-dapat sila sa nilulunggating kalayaan.
Ang edukasyon at budhing sibiko ang kailangang-kailangan sangkap na ikatutubos ng
bayan. Isinulat ko ang mga pananalita ko’y pauli-ulit upang makapagbunga ng
pagbabago ay kailangang mag mula sa itaas sapagkat ang mga pagbabagong
manggagaling sa ibaba ay hindi matatag at pansamantala lamang “

Ang Manipesto ni Rizal sa Taumbayan

 Isinulat niya ito dahil gusto niyang ibahagi sa taumbayan na makakamit lang
natin ang kalayaan sa pamamagitan ng edukasyon at pagsisikap.
 Sinasabi rito na ikininagulat niya na ang ngalan niya ang naging pamansag ng
ilang mga rebolusyon.
 Nililinaw din dito na tinutulan na niya ang balak ng rebolusyon dahil hindi pa raw
tayo handa para dito.

Ang manipesto ay hindi ipinaalam sa mga mamayanan ni gobernador polavieja sa payo

ng hukom tagapagtanggol heneral nicolas de peña upang hindi lumabas na taliwas sa
mga katibayan laban kay rizal.

Disyembre 25, 1896 – Ang pinakamalungkot na pasko sa buong buhay ni rizal. Mag-
isa siya sa kanyang selda at ang kanyang pasko ay wala nang pag-asa.

Sinulatan ni rizal si Tenyente Luis taviel de Andrade at sinabing hihintayin niya ang
tagapagtanggol ng araw na iyon sapagkat may mahalaga siyang sasabihin bago sana
siya humarap sa korte. Binati din niya ang tenyente ng maligayang pasko.

Ang paglilitis kay rizal ay isang maliwanag na patunay na walang katarungan at di

mahusay na pamamahala ng mga kastila dahil :

1. Ang kanyang pasko ay hinuhusgahan ng korte militar samantalang siya ay isang

sibilyan.
2. Ang lahat ng mga paratang ay tinggap ngunit hindi siya binigyan ng karapatang
magtanggol ng kanyang sarili.
3. Hindi siya hinayaang humarap sa mga saksing laban sa kanya.

Disyembre 26, 1896 Ika-8 ng umaga – ang hukumang militar na maglilitis kay rizal ay
magaganap sa gusaling tinatawag na sa “Cuartel de España”.

Pitong miyembro ng hukumang militar ang nakaupo sa tapat ng mahabang

mesa’t nakauniporme :
Mga Miyembro ng Hukumang-Militar :

1. Ten. Kol. Jose Togores Arjona (pangulo ng lupon)

2. Kapt. Ricardo Muñoz Arias
3. Kapt. Manuel Reguera
4. Kapt. Santiago Izquierdo Osorio
5. Kapt. Braulio Rodriguez Nuñez
6. Kapt. Manuel Diaz Escribano
7. Kapt. Fermin Perez Rodriguez

Mga Tauhan sa Hukuman :

1. Dr. Jose Rizal (Ang akusado)

2. Ten. Taviel de Andrade (Tagapagtanggol ni Rizal)
3. Kapt. Rafael Dominguez (Huwes Tagapagtanggol)
4. Ten. Enrique de Alcocer (Tagapag-usig)
5. Kasama rin dito si Josephine Bracken,
6. isang kapatid na babae ni Rizal,
7. mga manonood, mamamahayag at maraming Kastila.

Simula ng Paglilitis :

Larawan ni rizal habang nililitis :

1. napapatingin sa dalwang sundalo

2. iginapos siya ng abot siko
3. itim na itim ang kanyang suot , puti ang kurbata at puti rin ang tsaleko.
4. Payapa at kagalang-galang ang kanyang kaanyuan
5. Mapapansin ang kagitingan ng kanyang loob

Ang akusado ay iginapos mula siko pa-siko, ngunit siya ay nanatiling kalmado.

Ang Huwes Tagapagtanggol na si Kapt. Dominguez ang siyang nagpaliwanag sa

hukuman ng kaso laban kay Rizal.

Si Ten. Alcocer, taga-usig, ang siyang nagbigay ng talumpati ng buod ng kaso ni Rizal
at sinasabing karapat-dapat na siya ay patawan ng kamatayan.

Mga parusa batay sa batas ng mga kastila :

Pag-aalsa o rebelyon at sedisyon – ay mula sa pagkabilanggo habangbuhay

hanggang kamatayan.

Konspirasyon o sa pagbuo ng mga samahang ilegal – ay pagkabilanggo

koreksyonal at pagmumulta muna 325 peseta hanggang 3,250 peseta.
Si Ten. Taviel de Andrade, tagapagtanggol ni Rizal, ay nagbahagi ng madamdaming
talumpati upang ipagtanggol si Rizal. Ngunit, pasok-labas lang sa tenga ang hukom
dahil sa sila ay may napagdesisyunan na hatol bago man magsimula itong paglilitis.

Winakasan niya ang kanyang pagsasalita sa pasasabing “Ang mga hukom ay hindi
na dapat

maging mapaghiganti manapa’y dapat maging makatarungan.”

Pagtanggol ni Rizal sa Sarili : - pinatunayan ni Rizal na siya ay inosente sa

pamamagitan ng 12 puntos:

1) Wala siyang kaugnayan sa rebolusyon dahil siya mismo ang nagpayo kay Dr. Pio
Valenzuela noon sa Dapitan na huwag na silang mag-aklas

2) Hindi siya nakipagsulatan sa mga elementong radikal at rebolusyonaryo.

3) Ginamit ng mga rebolusyonaryo ang kanyang pangalan nang hindi niya alam. Kung
siya’y maysala, disinsana’y tumakas siya sa Singapore.

4) Kung may kaugnayan siya sa rebolusyon, disinsana’y tumakas siya sakay ng isang
vintang Moro at di nagpatayo ng tahanan, ospital, at bumili ng lupain sa Dapitan.

5) Kung siya ang pinuno ng rebolusyon, bakit hindi siya kinonsulta ng mga
rebolusyonaryo?

6) Inamin niya na siya ang sumulat ng Konstitusyon ng La Liga Filipina ngunit ito ay
pansibikong asosasyon at hindi isang samahang pangrebolusyon.

7) Hindi nagtagal ang La Liga Filipina sapagkat pagkatapos ng unang pulong ay

pinatapon na siya sa Dapitan.

8) Kung muling nabuhay ang La Liga pagkaraan ng siyam na buwan, hindi niya alam.

9) Hindi itinataguyod ng La Liga Filipina ang mga simulain ng mga rebolusyonaryo.

Kung hindi, sana’y di na itinatag ang Katipunan.

10) Ang dahilang ng mapapait na komentaryo niya ay dahil noong 1890, ang kanyang
pamilya ay inuusig, kinukumpiska ang bahay, bodega, lupain, atbp., at ang kanyang
kapatid na lalaki at mga bayaw ay ipinatapon.

11) Ang buhay niya sa Dapitan ay kapuri-puri kahit itanong pa sa mga komandenteng
naroon at sa mga misyonerong pari.

12) Noong siya ay nagtalumpati sa bahay ni Doroteo Ongjunco, hindi totoong pinukaw
ng kanyang talumpati ang rebolusyon. Alam ng mga kaibigan niya na tutol siya sa
armadong rebolusyon. Kaya bakit nagpadala ang Katipunan ng isang sugo sa Dapitan
na hindi niya kakilala? Dahil ang mga kakilala niya ay alam na hindi siya payag sa
anumang kilusang marahas.

Ang mga pagsamo ni Rizal ay hindi na pinakinggan ng Hukom, dahil may pinapanigan
na silang desisyon.

Pinalabas na ang mga tao sa hukuman at ipinalalagay ni Ten. Kol. Togores Arjona na
tapos na ang paglilitis.

December 26, 1986 – ipinataw ang sentensiyang kamatayan kay rizal.

Kaagad nilang pinadala ang desisyon sa korte ni Gob. Hen. Polavieja. At Humingi ang
Gob. Hen. ng payo mula sa Huwes Tagapagtanggol na si Heneral Nicolas de la Peña.

December 28 – nilagdaan ni Gob. Hen. Polavieja ang desisyon na hatol kay Rizal
nakamatayan.

Desisyon ni Gob. Hen. Polavieja

“ Sang-ayon sa sumunod na opinyon. Inaprubahan ko ang sentensiya ng Hukumang-

Militar sa kasalukuyang kaso, dahilan nito parusang kamatayan ang ipinataw sa
akusadong si Jose Rizal Mercado, na isasagawa sa pamamagitan ng pagbaril sa kanya
sa ganap na alas siyete ng umaga ng ika-30 araw ng buwang ito sa Bagumbayan”
 ( DEATH ) ANG KAGITINGAN SA BAGUMBAYAN ANG MGA HULING ORAS NI
RIZAL

1. Sa ganap na ika -6:00 ng umaga ay binasa ni Kapitan Rafael Dominguez ang

kapasiyahan na siya ay bitayin, sa Bagumbayan sa Disyembre 30, 1896 sa ganap na
ika- 7 ng umaga.

2. Alas 7:00 ng umaga - Tinanggap niyang bisita sina Padre Miguel Saderra Matta
(Rector ng Ateneo) at Padre Luis Viza, isang Jesuitang Guro.

3. Alas 8:00 ng umaga - Pumalit kay Padre Viza si Padre Antonio Rosell, inimbitahan
siya ni Rizal na mag-almusal. Pagkatapos na mag-almusal dumating si Tinyente Luis
Taviel de Andrade at nagpasalamat si Rizal dito sa ginawang pagtatanggol niya.

4. Alas 9:00 ng umaga - Dumating si Padre Federico Faura at sinabi ni Rizal na tama
ang sinabi ng pare na mapuputulan siya ng ulo sa pagsulat ng Noli Me Tangere .

5. Alas 10:00 ng umaga - Dumating si Padre Villaclara (guro ni Rizal sa Ateneo) at

Padre Vicente Balaguer (kura paroko ng Dapitan). Dumating si Santiago Mataix at
kinapanayam si Rizal para sa pahayagang El Heraldo de Madrid.

6. Alas-12:00 ng tanghali - naiwan si Rizal na nag-iisa sa kanyang silid para

magtanghalian. Pagkatapos nito ay ipinagpatuloy niya ang kanyang pagsusulat.
Natapos na niya ang Mi Ultimo Adios at itatago na lamang sa lutuang alcohol at ginawa
na rin ni Rizal ang kanyang huling sulat kay Ferdinand Blumentritt.

7. Alas 3:00 ng hapon ay nagbalik si Padre Balaguer sa Fort Santiago at kinukulit si

Rizal na gumawa ng isang retraksiyon sa kanyang isinulat na laban sa simbahang
Katoliko.

8. Alas 4:00 ng hapon - dumating ang ina ni Rizal sa Fort Santiago. Lumuhod dito si
Rizal at hinalikan ang kanyang ina. Sumunod si Trinidad at dito ay ibinigay niya ang
lutuang alcohol na naglalaman ng Mi Ultimi Adios .

9. Sa pag-alis ng mga magulang at kapatid ni Rizal ay nagbalik pa rin ang mga Jesuita
sa pangungulit kay Rizal na gumawa ng retraksiyon.

10. Alas 6:00 ng gabi - Patuloy pa rin sa pangungulit ang mga Jesuita at mga prayle na
gumawa na si Rizal ng isang retraksiyon.

11. Alas 8:00 ng gabi - nagsagawa si Rizal ng kanyang huling hapunan sinabi niya kay
kapitan Dominguez na pinatatawad na niya ang lahat ng kanyang mga kaaway .

12. Alas 10:00- ipinadala ng Arsobispo Nozaleda ang isang kopya ng retraksiyon na
pipirmahan ni Rizal ngunit ito ay tinaggihan ni Rizal. Dahilan sa hindi napapirma si Rizal
sa retraksiyon, ang paring Jesuita ay hinuwad ang lagda nui Rizal at pagkamatay ni
Rizal ay sinabi nila na si Rizal ay lumagda ng isang retraksiyon.

13. Alas 3:00 ng umaga- sinasabi ng mga paring Jesuita na si Rizal ay nakinig ng misa
at tumaggap ng komunyon. Ngunit ito ay walang basehan.

14. Alas 5:30- kinain ni Rizal ang kanyang huling almusal pagkatapos ay sinulat niya
ang dalawang sulat para sa kanyang kasambahay at sa kapatid na si Paciano.

15. Sa nabanggit din na oras ay dumating si Josephine Bracken at ipinagkaloob ni Rizal

ang isang aklat ni Kempis na may pamagat na Imitacion de Cristo . Sa nasabing aklat
inilagay ni Rizal ang isang sulat na To my dear and unhappy wife, Josephine December
30, 1896. Jose Rizal.

16. Alas 6:00 ng umaga - habang naghahanda para sa martsa sa Bagumbayan,

inihanda ni Rizal ang kanyng huling sulat para sa kanyang ama at ina.

17. Alas 6:30 - nagsimulang umalis ang martsa mula saa Fort Santiago patungo ng
Bagumbayan. Apat na sundalong Espanyol na nakabaril at bayoneta ang nasa
harapan, sa likuran si Rizal na mahinahong naglalakad kasabay ni Tinyente Luis Taviel
de Andrade sa isang tabi at si Padre March at Villaclara sa kabila. Sa likuran ng
maraming mga sundalong Espanyol na nasasandatahan. Sa panabi ng martsa ay ang
hanay ng mga taong nanonood.

18. Sa pagdating ni Rizal sa Bagumbayan mas maraming bilang ng mga tao ang
naghihintay upang saksihan ang gagawing pagbitay kay Rizal.

19. Nagpaalam si Rizal kay Luis Taviel de Andrade . Pinulsuhan siya ni Dr. Castillo
isang manggagamot ng hukbong Espanyol at humanga sa normal na tibok ng pulso
nito.

20. Alas 7:00 ng umaga - binaril si Rizal sa Bagumbayan.

21. Pagkatapos ng barilin ng firing squad isang opisyal ng hukbo ang lumapit sa
kanyang katawan at binaril na malapitan sa puso. Upang tiyakin na patay na ito.

22. Pagkatapos ng pagbitay, ang bangkay ni Rizal ay inilibing sa sementeryo ng Paco.

 PAPAANO BINARIL SI JOSE RIZAL? PAHARAP BA O PATALIKOD?

Para sa mga napatunayang taksil sa gobyerno ng Espanya. Sila ay binabaril ng

nakatalikod para sa kanilang pagkakatumba ay susubsob ang kanilang mukha sa lupa,
hatol na kamatayang walang kadangal dangal.

30 December 1896 , 6:30am. Naglakad sila rizal at ng kanyang mga kasama mula sa
Fort Santiago hanggang sa Bagumbayan. Mas pinili ni rizal na maglakad kesa sumakay
sa karwahe. Bakit? Siguro para tumagal pa sya kahit ilang minuto sa mundo. Suot ni
rizal ang pinakamagandang damit, nagkasumbrero pa. Kasama nyang naghatid ang
naging propesor nya sa Ateneo; sina Padre March at Padre Villaclara.

Nang makarating sa lugar na kanyang pagbabarilan. Nag-request si rizal sa kapitan

heneral na wag syang barilin ng patalikod, dahil hindi daw sya taksil sa gobyerno ng
Espanya. Hindi ito pinayagan. Dapat pa nga daw ay paluhurin at nilagyan ng piring o
takip sa mata, pero hindi na ito ginawa tulad ng ibang binibitay sa pamamagitan ng
pagbaril ng nakatalikod. Tanging naging hiling ni rizal ay barilin sya sa likuran malapit
sa kanyang puso.

7:03am, sumigaw ang heneral, “Preparado!”, habang itinaas ang kanyang espada.
“Apunten!”, itinutok kay rizal ang mga ripple. Gayun pa din, kalmadong kalmado si rizal.
Kasabay ng pagbagsak ng espada ng heneral ang pagsigaw ng “Fuego!”. Pumutok ang
mga baril.

Ginamit nya ang puwersa ng mga balang tumama sa’kanya para mapaikot at hindi
bumagsak ng nakasubsob sa lupa ang kanyangg mukha. Umikot ang katawan ni rizal at
tumumba ng nakatingala sa kalangitan. Namatay sya ng may dangal.

“Viva España! Muerte de los Traidores!”, sigaw ng mga espanyol. Patay na ang
numero unong kaaway ng Espanya.