Tungo sa Maka-Pilipinong Paraan ng Pananaliksik

● Nakita mula sa ibang diskusyon:

○ justification para sa pagiging DISIPLINA NG SP sa loob ng sikolohiya
○ justification para sa pagkakaroon ng KATUTUBONG PANANAW SA SIKOLOHIYA

■ ang tunay na KROS-KULTURAL na sikolohiya

○ pagbibigay ng ALTERNATIBONG PALIWANAG sa mga historikal na kaganapan

■ six phases of cultural domination
○ pagkakaroon ng KATUTUBONG PANANAW at ITERPRETASYON tungkol sa mga
KAUGALIAN ng mga Pilipino o pagkakaroon ng alternatibo, katutubo, at maka-bayang
pagtingin sa KALAGAYAN ng LIPUNAN
■ MRP
■ ningas kugon, manaña habit, bahala na, utang na loob, etc...
○ pagbibigay ng KATUTUBONG PANANAW tungkol sa PAGKATAO ng mga Pilipino

■ paglalahad ng KATUTUBONG TEORYA sa pagkatong pilipino

■ paglalahad ng iba't ibang KATUTUBONG KONSEPTO

● loob at labas
● utang na loob
● kapwa
● antas ng pakikipag-ugnayan
● pag-aantas ng mga konsepto
● nakita mula sa mga ito na HINDI ANGKOP ang mga KONSEPTO at PARAAN ng mga DAYUHAN
lalo na sa larangan ng sikolohiya at agham panlipunan
ang pagiging objective ba ng sikolohiya bilang siyensiya ay sinasabing walang pagkiling ang mga
sikolohista?
Mga isyu sa pagpili pa lamang ng paksa ng mga mananaliksik
○ MAYROONG NATURAL na PAGKILING sa PAGPILI ng mga PAKSA ang mga mananaliksik
■ intrinsic bias
○ PAG-UULIT NG MGA PAG-AARAL ng mga dayuhan sa konteksto ng Pilipinas

○ PAGDIDIKTA NG MGA TAGA-TUSTOS ng mga pag-aaral sa mga paksang dapat mapag-

aralan
Ano ngayon ang mga problema dito?
 ● Ang mga PAKSA AY HINDI HANGO SA TAONG PINAG-AARALAN

○ hindi sila ang paksa; INILALAPAT sa kanila ang paksang gustong pag-aralan

● WALANG KAUGNAYAN o KABULUHAN sa kanilang BUHAY AT SULIRANIN ang mga

sinasagawang mga pag-aaral
● hindi nakakatulong upang MABAWASAN ang KAMANG-MANGAN ng mga tao

○ hindi nakakatulong sa PAG-UNAWA ng mga PAGKATAO, sa PAGLUTAS ng mga

SULIRANIN, at PAGBIBIGAY ng mga REKOMENDASYON para sa PAGPAPAUNLAD

● higit sa lahat, ito ay reresulta sa PAGBABAGO at PAGLIHIS ng PAG-IISIP mula sa katutubo at

makatotohanan ayon sa karanasan ng mga Pilipino, patungo sa oryentasyon ng mga dayuhan
○ nakikita na ito ngayon:
■ pananaw na ang gawa ng DAYUHAN AY mas MAHUSAY

■ MATAAS ang PINAG-ARALAN kapag magaling magsalita ng INGLES

■ MABABANG PAGTINGIN sa mga elementong KATUTUBONG (kagandahan, pananamit,

wika, musika, pelikula, etc...)
Saan nagmumula ang ganitong uri ng problema
● Di makapamiling pagtanggap sa mga inihahain sa akademiya at lipunan
paano ngayon mararating ang ganitong uri ng pagsasakatutubo ng panlipunang agham sa Pilipinas?
● Pagbuo ng KATUTUBONG TEORYA at mga KONSEPTO

● PAGSASAKATUTUBO NG PARAAN NG PANANALIKSIK

○ disiplina ng SP bilang isang SIYENSIYA

Mga Mungkahi para sa maka-Pilipinong Pananaliksik

1. IBATAY sa INTERES ng mga KALAHOK ang pagpili ng PAKSANG sasaliksikin

○ dapat kilalanin muna ang mga kalahok at HANGUIN MULA SA KANILA ANG PAKSA

■ may KAUGNAYAN sa kanilang sariling KARANASAN ang pag-aaral

2. Wag magpapadala sa mga sinasabing ekspertong paraan ng pananaliksik, lalo na sa konteksto
ng sikolohiya at agham panlipunan
○ PAGKILING SA EKSPERIMENTAL na paraan sa sikolohiya

■ ang kalahok ay mga tao

○ mas maraming o MAKABULUHAN ang DATOS na mapupulot sa pag-aaral ng tunay na
buhay at karanasan (field methods)
■ qualitative research vs quantitative research (experimental)
 3. Hindi ang PAGSANG-AYON ng mga RESULTA sa HAKA-HAKA NG MANANALIKSIK ang
mahalaga
○ importante ay ang PAGLALAHAD NG KATOTOHANAN AYON sa mungkahi ng mga
KALAHOK
4. Pagbibigay ng halaga sa sariling karanasan, palagay at haka-haka
○ ang katotohanan tungkol sa sikolohiya at agham panlipunan ay nagmumula sa karanasan ng
mga tao, at hindi sa mga eksperto
■ mahirap kapag masyadong naka-dipende sa sinasabi ng mga DAYUHANG LITERATURA

● kahalagahan ng pagkakaroon ng KOLEKSYON NG KATUTUBONG MGA

PANANALIKSIK

5. Gumamit ng MODELO NG PANANALIKSIK na batay sa KARANASAN ng mga PILIPINO

○ dapat magkaroon ng sariling modelo na hango rin sa karanasan at angkop sa konteksto at
kultura ng mga Pilipino, ang paraan ng pananaliksik sa agham panlipunan

Iskala ng Mananaliksik at Kalahok

● Ang approach ng mananaliksik sa lugar na pagsasagawaan ng pag-aaral o sa mga kalahok
● mga metodong maaaring gamitin para makalikom ng datos
1. Pagmamasid
2. Pakikiramdam
3. Pagtatanong-tanong
4. Pagsubok
5. Pagdalaw-dalaw
6. Pagmamatyag
7. Pagsusubaybay
8. Pakikialam
9. Pakikilahok
10. Pakikisangkot
● pamana ng lahi at abot ito ng kamalayan ng mga Pilipino
● SUBOK ang mga ito sa karanasan, kultura, at konteksto ng Pilipinas bilang mga metodo upang
MAKALIKOM ng IMPORMASYON
○ kailangan mai-angat ang antas nito bilang isang sistematikong paraan ng paglilikom ng
datos upang maging siyentipiko, at pormal na maitura sa mga pamantasan
● ANGKOP sa pag-uugali at pang-araw-araw na pamumuhay sa KONTEKSTO ng mga PILIPINO
● nakaayos mula sa pinaka-simple hanggang sa pinakamasalimuot
Iskala ng Pagtutunguhan ng Mananaliksik at Kalahok/Antas ng Pakikipag-ugnayan
● Variation ng AnP pero sa konteksto ng pagsasagawa ng pananaliksik
1. Pakikitungo
○ ang pagsunod sa atas ng mabuting asal ayon sa kaugalian ng pakikipagkapwa
2. Pakikisalamuha
○ tumutukoy sa pakikitungo sa maraming tao
○ mas malapit sa pakikiisa kaysa pakikitungo
3. Pakikilahok
○ pagsali o pagsubok
4. Pakikibagay
○ PAG-AYON ng mga KILOS, LOOBIN at SALITA ng isang tao sa kanyang kapwa
○ hindi kailangang taos sa kalooban
Maaaring Layunin:
■ atas ng mabuting asal
■ atas ng pagnanais makinabang
■ atas ng hangaring ilapit ang loob sa iba
5. Pakikisama
○ paglahok at pagsama sa gawain ng ibang tao dahil sa pakikipagkaibigan o dahil sa maaaring
ipakinabang sa hinaharap o siyang hinihingi ng pagkakataon
6. Pakikipagpalagayang-loob
○ mga kilos, loobin at salita ng isang tao na nagpapahiwatig na panatag ang kanyang kalooban
sa kanyang kapwa
○ wala nang nararamdamang hiya dahil sa ganap na pagtitiwala
7. Pakikisangkot
○ mas malalim o mas immersed ang mananaliksik kaysa sa pakikilahok
○ participate vs involved
8. Pakikiisa
○ kilos, loobin at salita na nagpapahiwatig ng ganap at lubos na pagmamahal, pagkakaunawa
at pagtanggap sa minimithii bilang sariling mathiin din
● batay sa makapilipinong pananaw na ang RELASYON NG MANANALIKSIK at KALAHOK ay
PANTAY, at nagdaraan sa iba't ibang antas
○ ang kalahok ay hindi guinea pig
■ siya ang EKSPERTO at ang PINAGMUMULAN ng DATOS; ang MANANALIKSIK ay
TAGAPAG-BALITA lamang ng mga ito
 ■ siya ang TUNAY NA NAKAKAALAM ng mga bagay-bagay tungkol sa paksa

○ Nakadipende ang uri, KALIDAD AT KATOTOHANAN ng mga DATOS na makukuha sA

ANTAS NG PAG-UUGNAYAN ng mananaliksik at kalahok

■ BATAY SA ANTAS NA NAABOT sa iskala ng mananaliksik

■ ang PAGKAKALAPIT NG KALOOBAN ng mananaliksik at kalahok

○ sa antas ng PAKIKIPAGPALAGAYANG-LOOB nakukuha at MAPAPASOK ang TUNAY na

KALOOBAN ng kalahok

■ ang habol sa datos ng mga sikolohista ay yaong BUKAL sa KALOOBAN

■ dito nakukuha ang TAOS-PUSO at MALALIM na SAGOT

■ mahalaga ang PAGPAPAKITA ng KATUMBAS NA KILOS AT DAMDAMIN ng

mananaliksik sa kanyang kalahok (reciprocity)
● pananatili ng tiwala
● BUMABALIK SA MAS MABABAW NA ANTAS kapag naramdaman ng
kalahok na hindi nasusuklian ang kanyang pakikitungo
○ nawawala ang taos-pusong datos = sayang ang pananaliksik

Pakapa-kapa: Paglilinaw ng Isang Konsepto sa Nayon (Carmen E. Santiago)

● 1975, naging interesado si Carmen Santiago na pag-aralan ang konsepto ng pagkalalaki
○ walang kaugnayan ang mga nakasulat na materyales sa konteksto ng Pilipinas
● nagpasya siyang magtungo sa isang nayon sa Bulakan
○ walang istriktong disenyo ang kanyang pananaliksik, walang review ng literature
○ nagpunta siya doon na dala-dala ang nag-iisang tanong: Ano ang kahulugan ng
pagkalalaki?
● Dito natuklasan ang katutubong lapit ng PAKAPA-KAPA

○ isang paraan o METODO NG PANANALIKSIK NA WALANG BAHID NG ANUMANG PAG-

AAKALA o suppositions – suppositionless approach

Paraan ng Pagkuha ng Datos

● Ginamit ang pakikisangkot sa kalahok bilang metodo
○ hiram mula sa antropolohiya; subok na sa kakayahang lumikom ng datos mula sa field
■ nakakakuha ng datos na hindi maaaring makuha mula sa mga questionnaires o interview
EX: BEHAVIORAL OBSERVATIONS sa actual environment, problem with SELF-
REPORT SCALES
 ● kadalasan nakikita ang mga ito bilang superyor sa ibang metodo dahil sa laganap
ang paggamit nito sa pananaliksik , partikular sa mga dayuhan
○ ORYENTASYON ng mga SIYENTIPIKO sa pagiging OBJECTIVE
EX: qualitative vs quantitative
■ mahalaga ang triangulation
Ang Proseso
● nakitira sa baryo ng ilang buwan
● nakihalubilo at nakisama sa mga gawain, paniniwala, tradisyon, at ibang pang-araw-araw na
gawain
● sinubukang magbigay ng PTAT sa mga taga-baryo
○ hindi itinuloy dahil sa hindi sanay ang mga taga-baryo na sumagot ng mga psychological
tests
● walang guide questions, questionnaires o kung ano pa
○ ang mga kalahok ang nagdidikta ng pagkakasunod-sunod ng talakayan
1. hindi nabibigyan ng laya ng mga kalahok na sabihin ang sinsaloob kapag may guide
questions; at hindi sila sanay sa ganitong paraan ng pakikiusap sa mga tao
2. hindi maiiwasan ang leakage ng mga tanong sa ibang mga kalahok
3. madalas nararamdaman ng mga kalahok na isang pagsusulit ang nagaganap at sinusukat ang
kanilang katalinuhan

Activity: blind fold volunteer; huhulaan kung sino ang kinakapa

Pakapa-kapa as an approach in Philippine Psychology

● Kadalasang nangyayari kapag HINDI PAMILYAR SA LUGAR O GAWAIN O ISANG BAGAY

○ pumapasok o sumusubok ng walang alam at PINAKIKIRAMDAMAN kung PAPAANO

DAPAT KUMILOS at kung SAANG DIREKSYON TUTUNGO

● EXPLORATION into cultural, social or psychological data without the chains of overriding
theoretical frameworks
○ ORYENTASYON sa pagsasagawa at pagpasok ng mananaliksik sa lugar ng pag-aaral
○ iba sa nakasanayang kanluraning ortyentasyon ng pagsasagawa ng mga pag-aaral
EX:
■ PUNO ang isip ng mananaliksik ng mga HAKA-HAKA tungkol sa penomenang pag-
aaralan
■ HINDI TINITINGNAN ANG MGA KALAHOK BILANG MGA EKSPERTO; ang
mananaliksik ang maraming alam
 ■ mayroon ng AGENDA o GUSTONG MAKITA ang mananaliksik bago pa man makakuha
ng datos mula sa mga kalahok o sa setting
● confirmation bias
● unobtrusive
● qualitative o field method ng pananaliksik
○ mas NAHUHULI ANG DAMDAMIN AT SALOOBIN ng mga kalahok
■ hindi nabababa ang antas ng mga kalahok sa mga numero
EX: EXPERIMENTAL, STATISTICAL PROBABILITIES
○ kaakibat din ang ilang kritisismo ng ibinabato sa iba pang metodo ng pananaliksik
EX: bias, observer effect, and data contamination
■ maraming kritisismo tungkol sa qualitative research subalit ito ang mas akma para sa
agham panlipunan

Problem of Reliability and Validity

Reliability = repeatability of observations under same/similar situatinal conditions
Validity = “truth” or accuracy of observations or measurements
● pagmamasid (non-participant observation)
○ maaaring ULITIN ang OBSERVATIONS ng ilang ulit para makita kung PAREHAS ang mga
KONKLUSYON na mga makukuha
■ parehas ng test-retest na paraan ng paniniguro
● pagtatanong-tanong
○ maaaring magbigay ng DALAWANG MAGKATULAD NA PROBING QUESTIONS para
makita kung parehas ang mungkahi ng mga kalahok
EX: madalas ka bang magsinungaling vs madalas ka bang magsabi ng totoo
● sa isyu ng validity maaaring kumuha ng IBA'T IBANG SAMPLE para masiguro ang katiyakan ng
mga resultang nakukuha
● maaaring hindi tumugma ang PAKAPA-KAPA sa ibang paninigurong pang-agham

○ kakulangan sa STATISTIKAL NA IMPORMASYON o pruweba

■ maaaring gumamit ng mga NON-STATISTICAL na paraan para mapatunayan ang

reliability at validity nito bilang metodo sa pananaliksik
Observer/Investigator Effect
● problema sa PAGLILINAW kung ALIN ang INTERPRETASYON ng MANANALIKSIK at ano ang
FACTUAL
● maaaring magkaroon ng PAGKAKAIBA sa MUNGKAHI o responses ng mga kalahok DIPENDE
 kung sino ang MANANALIKSIK
○ apektado ng gender, physical attractiveness, etc...
○ maaring kumuha ng IBA'T IBANG mga MANANALIKSIK para makita kung parehas ang mga
mungkahing nakukuha
Disovery and Identification of concepts vs Hypothesis-Testing
Pakapa-kapa:
● sets aside “universal” concepts of psychology
○ leads to DISCOVERING CULTURAL PARTICULARITIES

● is LIBERATING for FILIPINO PSYCHOLOGISTS

○ not tied-down or restricted to experimental research techniques
○ not hampered by locally irrelevant methods
● works along traditionally/culturally accepted probing procedures
Ang Sikolohiya sa Pilipinas:
● STERILE AT IRRELEVANT dahil sa kagustuhang i-pattern sa kanluraning modelo

● huwag ang HYPOTHESIS TESTING ang maging POKUS

○ hindi natin hypothesis ang mga iyon
● mag-GENERATE muna ng SARILING mga TEORYA at HYPOTHESIS; map-out relevant concepts
or aspects of Filipino behavior
○ tsaka i-test ang mga ito
○ kaya kailanganng gumawa din ng mga KATUTUBONG PARAAN NG PANANALIKSIK