33 хориотой ном

Орчуулсан: Б.Оюунчимэг

ISBN: 978-99973-40-26-9

© Энэхүү бүтээлийн эрх нь Монгол Улсын Зохиогчийн Эрхийн тухай хуулиар хамгаалагдсан
болно. Бүтээлийг цахим хэлбэрээр түгээх эрхийг bookstore.mn цахим хуудас эзэмших бөгөөд
зөвшөөрөлгүйгээр бүтнээр нь буюу хэсэгчлэн хувилах болон бусад ямар нэгэн хэлбэрээр
олшруулах, ашиглахыг хориглоно.

www.bookstore.mn
 Талархал

“33 хориотой ном” бүтээлийг гаргахад оролцсон, тусалсан, дэмжсэн нийтлэлч Баабар,
Б.Болдбаатар,

“Тойм” сэтгүүлийн эрхлэгч Д.Батбаяр, Америкийн соёл мэдээллийн төвийн хамт олон,
Олуулаа клуб, “Монгол Залуус” ХХК-ийн хамт олон, С.Гоомаргад, С.Марал, хөгжмийн
зохиолч Г.Пүрэвдорж, гитарчин Өөжгий, гэр бүл, найз нөхөд болон бусад бүх дэмжиж,
тусалж, урам хайрласан хүмүүст талархал илэрхийлье.
 Оршил

“Адам, тэр зүгээр л энгийн хүн байсан – үүнд л хамаг утга учир оршиж байна. Тэр зөвхөн
алимнаас болж алимыг идэхийг хүсээгүй, алим идэх хориотой байсан учраас л идэхийг
хүссэн.

Алдаа нь гэвэл могойг хориогүйд байгаа, хэрэв хориотой байсан бол тэр могойг идчих л
байсан”. – Марк Твен

“ХОРИОТОЙ” зүйлд тэмүүлэх нь гэм биш, зан.

Гэхдээ “хориотой ном”-нд учир бий. Түүний санаа хэн нэгний ашиг сонирхолд нийцээгүй
тул тэрхүү үзэл санаа, дуу хоолойг боож хаах гэж хориглосон нь гарцаагүй. Зарим тохиолдолд
ийнхүү хориглосон нь тухайн бүтээлийг улам ч алдаршуулсан нь бий.

Тодорхой нийгэм, цаг үед зохиол бүтээлийг янз бүрийн шалтгаанаар дэлхийн өнцөг булан
бүрт хориглож, заримдаа бүр шатаан устгасан гашуун түүх олон. Ном ч гэсэн өөрийн түүхтэй.

Зохиогч нь хорвоогийн мөнх бусыг үзсэн ч ном амьдарсаар л байна. Улс төр, шашин шүтлэг,
садар самуун агуулга, зүй бус хэллэг агуулсан гээд номыг хорьж, “цензурдэх” шалтгаан түм
бум.

Тэр бүх саад бэрхшээл, хорио цээрийг даван, хэзээ ч үнэ цэнээ алдаагүй зохиол бүтээлүүдийг
толилуулъя.

Энэхүү “33 Хориотой ном”-д хориглож, шатааж байсан алдартай зохиол бүтээлүүдээс 33
номыг түүвэрлэн уншигч та бүхэнтэй хуваалцаж, мэдлэг оюуны далайд тань дусал нэмэх
гэсэн бөлгөө.

“Унших эрх” хүн бүхэнд бий гэж итгэнэм.

 #1

Animal Farm

Амьтны ферм

Зохиолч: Жорж Орвелл (George Orwell) Хэвлэгдсэн он: 1945

Төрөл: Улс төрийн сэдэвт роман

Зохиогчийн тухай

Жорж Орвелл хэмээх нууц нэрээр олонд танигдсан Английн зохиолч Эрик Артур Блэйр (Eric
Arthur Blair) 1903 онд Энэтхэгт төрсөн бөгөөд тухайн үед Британий төрийн албан хаагч
байсан эцэг Ричард Валмесли Блэйр нь Энэтхэгийн Бенгалд суурьшиж байжээ. Блэйр нэр
хүндтэй сургуулиудад тэтгэлгээр суралцсан ч хожим тэр их сургуулиа орхин, Бирм дэх
Энэтхэгийн эзэн хааны армид орсон. Гэвч нэвчсэн империалист үзлийг тэвчиж чадалгүй
хэдхэн жилийн дараа албанаасаа чөлөөлөгджээ. Энэ тухай өөрийн анхны “Бирмийн өдрүүд”
(Burmese Days, 1934) роман болон “Зааныг буудах” (Shooting an Elephant) зэрэг эссэнүүдэд
өгүүлсэн юм. Харин “Парис, Лондонгоор бядан явсан тэмдэглэл”-дээ Бирмийг орхисны
дараах өөрийн ядуу зүдүү амьдралаа харуулсан байдаг.

“1984” (1949) зөгнөлт роман болон “Амьтны ферм” ёгт тууж нь Орвеллийн хамгийн
алдартай бүтээлүүд. Испаний иргэний дайнд оролцсон туршлагадаа тулгуурлан бичсэн
“Каталоны магтуу” (Homage to Catalonia, 1938) өндөр үнэлгээ авсан бүтээлийнх нь нэг билээ.
Жорж Орвелл 2008 онд The Times cэтгүүлээс тодруулсан “1945 оноос хойшхи Британий
хамгийн аугаа 50 зохиолч”-ийн хоёрдугаарт бичигджээ.
 Хориг

Жорж Орвеллийн “Амьтны ферм” ёгт зохиол 1945 оны

8 дугаар сарын 17-нд Англид хэвлэгдэн гарсан. Орвеллийн өгүүлснээр тус номонд 1917 оны
Оросын хувьсгалаас Зөвлөлт Холбоот Улсад Сталины дэглэм тогтох хүртэлх үеийг харуулсан
ажээ. Ардчилсан социалист үзэлт зохиолч Иосиф Сталинд нилээд шүүмжлэлтэй ханддаг
байсан бөгөөд Дотоод Хэргийн Ардын Комиссариат (НКВД) болон Испаний Иргэний дайны
гашуун туршлагаасаа сталинизмийг эсэргүүцэх болжээ.

Зохиолч тус бүтээлээ Их Британи улс Зөвлөлт Холбоот Улстай холбоотон болж, ард иргэд
болон сэхээтнүүдийн дунд Сталин өндөр нэр хүндтэй байсан тэр үе буюу 1944 оны 11 дүгээр
сараас 1945 оны

2 дугаар сар хүртэлх хугацаанд туурвисан байна. Дэлхийн II дайны үед, Зөвлөлтийн эсрэг
уран зохиолыг хэвлэлийн газрууд хэвлэхээс эмээж байгаа нь тодорхой болсон бөгөөд түүний
бүтээлийг хэвлэдэг Виктор Голланц (Victor Gollancz) хүртэл “Амьтны ферм”-ийг хэвлэхээс
татгалзсан гэдэг. Эцэст нь Secker and Warburg эхний хэвлэлийг 1945 онд хэвлэсэн юм.

ЗСБНХУ-д 1980-аад оныг хүртэл тус номыг коммунизмын эсрэг хэмээн хориглосон бол,
АНУ-д түүний оршил хэсэгт коммунизмын утга санаа бүхий хэсэг орсон гэж хориглож байв.

“Амьтны ферм”-ээр сэдэвлэсэн жүжгийг авлигад автсан удирдагч нарыг шүүмжилсэн гэж
1991 онд Кени улсад хориглосон.

Сүүлд, 2002 онд Арабын Нэгдсэн Эмират Улсад исламын шашны үнэт зүйлсийн эсрэг зураг
болон агуулгатай, нэн ялангуяа хүнтэй төстэй, ярьдаг гахай гардаг гэсэн үндэслэлээр дунд
сургуулиудад хориглосон юм. Тус номыг Куба болон Хойд Солонгост мөн хориглосон байдаг.
 Номын тухай

Эзэмшлийн Фермийн Мажор нэртэй хөгшин бодон бусад амьтдыг цуглуулан хурал хийж,
тэдэнд “Английн араатнууд” хэмээх хувьсгалын дуу зааж өгч, хүмүүсийг “шимэгчид” хэмээн
ухуулна. Мажорыг нас барахад Сноуболл, Наполеон нэрт хоёр залуу гахай удирдлагыг гартаа
авч, бослогод бэлдэхээр болдог. Амьтад бослого гаргаж, архичин, хариуцлагагүй эзэн Жонсыг
фермээс хөөх бөгөөд фермийн нэрийг “Амьтны ферм” болгож өөрчилнө. Тэд амьтдын дагаж
мөрдөх 7 журмыг гаргах бөгөөд түүнээс хамгийн чухал нь “Бүх амьтад эрх тэгш” байх зарчим
аж.

Сноуболл амьтдад уншиж, бичихийг заах бөгөөд хоол хүнсээр элбэг дэлбэг байж, фермийн
ажиллагаа хэвийн үргэлжилнэ. Гахайнууд өөрсдийгөө удирдлагын байр сууринд аваачиж,
эрүүл мэндэд тустай тусгай хоол хүнс хэрэглэнэ. Наполеон фермийн нохдын гөлгийг авч
тэжээн, нууцаар өөрөө сургана. Наполеон, Сноуболл хоёр эрх мэдлийн төлөө тэмцэлдэнэ.
Сноуболл салхин тээрэм барих тухай саналаа танилцуулахад, Наполеон үүнийг эсэргүүцэн
Сноуболлыг нохдоороо хөөлгөж, өөрөө удирдагч болдог.

Наполеон фермийн засаглалын бүтцэд өөрчлөлт оруулж, хурал зөвхөн фермийг удирдах
гахайнуудын хорооны бүрэлдэхүүнтэй хуралддаг болов. Наполеон Матаач нэртэй залуу
гахайг ашиглан, салхин тээрэм барих санаагаа хэрэгжүүлнэ. Салхин тээрэм барихаар
амьдрал нь хөнгөрнө гэсэн итгэлээр амьтад илүү махруу ажиллацгаана. Хүчтэй шуурганы
дараа салхин тээрэм эвдрэхэд Наполеон, Матаач хоёр Сноуболл үүнийг сүйтгэсэн хэмээн
амьтдыг сэнхрүүлж чадна. Сноуболлыг “хилсээр” буруутгамагцаа, Наполеон фермийг
нохдынхоо тусламжтай “дарангуйлан захирч” эхлэх бөгөөд хуучин дайсантай нь үгссэн
хэргээр амьтдыг хөнөөнө.

“Английн араатнууд” дууны оронд хүний амьдралын хэв маягийг дууриах болсон Наполеоныг
магтсан дуу сүлд дуу нь болно. Амьтад хуучин эзэн Жонсын үеийнхээс амьдрал нь хавьгүй
дээрдсэн гэж итгэсэн хэвээр.

Хөрш фермийн нэгнийх нь эзэн Фредрик дахин сэргээн барьсан салхин тээрмийг нураахаар
тэсэрдэг бодис ашиглан амьтдын

ферм рүү довтолно. Хэдийгээр амьтад энэ тулаанд ялалт байгуулсан ч энэ ялалт нь маш их
үнэ цэнээр олджээ. Олон амьтан, түүн дотроо ажлын морь Боксер шархадсан байлаа.
Шархадсан ч гэлээ Боксер урьд өмнөхөөсөө ч илүү хичээнгүйлэн ажиллана. Гэвч тэр салхин
тээрмийг босгохоор ажиллаж байгаад хүнд бэртжээ. Наполеон ачааны тэрэг явуулж, түүнийг
малын эмчид хүргүүлэхээр болох бөгөөд тэнд Боксерт илүү их анхаарал халамж тавих болно
гэлээ. Бусад гахайнуудын нэг адил уншиж чаддаг Бенжамин сармагчин явуулсан тэрэг морь
нядлагчийнх болохыг таньж, дэмий л түүнийг аврахаар оролдоно. Матаач түүнд энэ тэргийг
эмнэлэг худалдаж авсан, хуучин эзнийх нь нэрийг сольж амжаагүй байгаа юм гэж итгүүллээ.
Тэрээр амьтдад Боксерийг эмнэлгийн сайн асаргаанд байж байгаад амьсгал хураасан тухай
худал түүхийг ярьж өгөв.

Он жил улирсаар, гахайнууд цэх явж суран, ташуур барьж, тэр бүү хэл хувцас өмсдөг
болцгоожээ. Долоон журам хасагдсаар “Бүх амьтад эрх тэгш, гэхдээ зарим амьтад бусдаасаа
илүү эрхтэй” гэсэн ганцхан журамтай болов. Наполеон гахайнууд болон нутгийн бусад
фермерүүдтэй өөрийн шинэ холбоотон болсныг нь тэмдэглэж үдэшлэг зохионо. Тэр
хувьсгалын ажиллагаагаа нэгмөсөн зогсоож, фермээ “Эзэмшлийн ферм” болгон нэрийг нь
өөрчилнө. Тэдний яриаг сэм сонссон амьтад гахайнуудын царай өөрчлөгдсөнийг анзаарчээ.
Покер тоглох үеэр Наполеон болон Пилкингтон нарын хооронд маргаан дэгдэхэд амьтад
гахайнуудын царай хүний царайтай адил болсныг мэдэх ч гэлээ хэн ч энэ тухай хэлж эс
чадна.
 Зарим дүрийн тухай

Гахайнууд

• Хөгшин Мажор (Old Major) – Тус номонд Бослого дэгдэхэд түлхэц өгсөн Хөгшин цагаан
бодонгийн дүр. Энэ дүрээр коммунизмын үндсийг тавигчдын нэг Карл Маркс болон Оросын
хувьсгалын коммунист удирдагч Ленинийг хослуулан ёгтолж харуулсан.

• Наполеон (Napoleon) – Том биетэй, ширүүн төрхтэй зөвхөн Беркширийн фермд байдаг
Беркширийн бодон бөгөөд уран илтгэгч биш гэлээ ч өөрийн аргаар нэр хүнд олж авч чадсан.
Энэхүү дүрээр Иосиф Сталиныг ёгтлон харуулсан бөгөөд зохиолын гол дүр юм.

• Сноуболл (Snowball) – Наполеоны өрсөлдөгч бөгөөд Жонсыг хөөсний дараа фермийн анхны
удирдагч болсон. Түүгээр үндсэндээ Лев Троцкийг харуулсан ч Лениний төрх шинж бас
байдаг.

• Матаач (Squealer) – Наполеоны баруун гар болох жижиг тарган цагаан гахай бөгөөд ухуулга
суртлын сайд, нэг ёсондоо Молотовтой адилхан албан тушаалтан гэж хэлж болно.

Хүмүүс

• Ноён Жонс (Mr.Jones) – Фермийн хуучин эзэн Жонс бол архаг архичин. Түүнийг маш их
ууж, амьтдаа тэжээж, асарч чадахаа больсноос фермд бослого гардаг. Тэр бол 1917 оны
Хоёрдугаар сарын хөрөнгөтний хувьсгалын дараа хаан ширээнээс бууж, 1918 оны 7 сарын 17-
нд большевикуудын гарт гэр бүлийн хамт цаазлагдсан Оросын Николай хааны ёгт дүр юм.

• Ноён Фредрик (Mr.Frederick) – Жижиг боловч эмх журамтай хөрш зэргэлдээх Пинчфийлд
фермийн эзэн бөгөөд хэсэгхэн хугацаанд Наполеоны холбоотон болж байсан. Түүгээр Иосиф
Сталинтай холбоотон болчихоод тун удалгүй ЗХУ-руу цөмрөн орсон Адольф Гитлерийг
ёгтлон харуулсан.
 Бусад илэрхийллүүд

• Мосес (Moses) –Ферм дээр үе үе үзэгддэг хөгшин хэрээний дүрээр Оросын үнэн алдартны
сүмийг илэрхийлдэг. Мосес амьтдыг шаргуу ажиллах юм бол үхэхдээ үүлсийн цаана байдаг
гайхалтай Амтат чихрийн ууланд очно гэж амална. Сүм хааны мэдэлд байсан шиг Мосес нь
Жонсын тэжээвэр хэрээ бөгөөд бослогын дараа фермийг орхин явдаг нь Орост шашин хүчгүй
болсон үеийг харуулж байгаа юм. Гэхдээ Сталин үнэн алдартны сүмийг эргүүлэн авчирдаг
шиг Наполеон хэрээг буцаан авчирдаг.

• Амтат чихрийн уул (Sugarcandy Mountain) – Диваажин. Энэ бол Мосес хэрээний амьтдад нас
барсныхаа дараа очно гэж итгүүлдэг газар.

• Салхин тээрэм – Сталины таван жилийн төлөвлөгөөг үүгээр илэрхийлсэн. Амьтад хөлс
хүчээ шавхан Салхин тээрмийг босгохоор зүтгэдэг. Энэ салхин тээрэм хоёр удаа нурж
эвдэрдэг нь Сталины төлөвлөгөөний дутагдалтай талыг харуулсан.

• Ноён Пилкингтоны эзэмшдэг Фоксвүүд (Foxwood) – Энэ бол Наполеон өөрөө урваж, дараа
нь Фредрик түүнээс урвасны дараа тусламж гуйдаг хөрш ферм бөгөөд үүгээр Англи улсыг
илэрхийлжээ. Бодит байдал дээр: Орос эхлээд Англиас нүүр буруулсан ч, Герман тэдэн рүү
довтлох үед эргээд Англиас тусламж хүсдэг.

• Ноён Фредрикийн эзэмшдэг Пинчфийлд (Pinchfield) – Герман улс.

• Ноход – Нууц цагдаа. Наполеон гөлөгнүүдийг дөнгөж төрснийх нь дараа авч сурган, Сталин
нууц цагдааг ажилчин ангийг цагдан хянадаг байсан шиг амьтдыг айлгахад ашигладаг.

• Молли морь (Mollie the horse) – Молли бослогод оролцохгүй бөгөөд зөвхөн хар амиа хичээж,
хүмүүс түүний тухай юу гэж бодох бол гэдэгт санаа нь зовох тул Амьтдын фермийг орхин
явдаг. Үүгээр Оросын хувьсгалыг

огт хайхралгүй, Оросыг орхин явсан хөрөнгөтнүүдийг илэрхийлжээ.

• Тагтаанууд – Тагнуулчид.
 #2

American Psycho

Америк солиотон

Зохиолч: Брет Истон Эллис (Bret Easton Ellis) Хэвлэгдсэн он: 1991

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

Брет Истон Эллис 1964 оны 3 дугаар сарын 7-ны өдөр АНУ- ын Калифорни мужийн Лос
Анжелос хотод төржээ. Түүний эцэг Роберт Мартин Эллис чинээлэг үл хөдлөх хөрөнгийн
бизнес эрхлэгч байсан бөгөөд түүний согтууруулах ундаанд хэт донтсон байдал нь Эллисийн
зохиол бүтээлд гүнзгий нөлөөлжээ. Тэрээр дутагдах гачигдах зүйлгүй, хангалуун өсч, зөвхөн
кино урлагийн баячуудын хүүхэд суралцдаг Бакли дунд сургуульд суралцаж төгсчээ. Түүнийг
1982 онд ахлах сургуулиа төгсөх жил эцэг эх нь салсан ажээ. 1985 онд коллежид сурч байхдаа
тэрээр анхны “Тэгээс бага” (Less than Zero) романаа хэвлүүлсэн нь шүүмжлэгчдийн зүгээс
талархал хүлээн, багагүй амжилтад хүрсэн байна. Түүнээс хоёр жилийн дараа уг бүтээлээр
нь кино хийсэн ажээ. Түүний хоёр дахь роман “Таталцлын хууль” (Rules of Attrac- tion)-ыг
хэтэрхий хувийнхаа амьдралыг харуулсан гэж шүүмжилж байсан ч бусад бүтээл шиг нь
анхаарал татаагүй юм.

41 насандаа Эллис шуугиан тарьсан өөрийн гуравдахь роман болох “Америк солиотон”
бүтээлээрээ Америкийн “Х” ангиллын бүтээл (зөвхөн насанд хүрэгчдэд зориулсан)
туурвигчдын хамгийн том төлөөлөлд тооцогдох болсон байна.
 Хориг

Брет Истон Эллисийн “Америк солиотон” роман хэвлэгдэхээсээ өмнө л “хэл аманд” орж
байжээ. Өмнөх хоёр романыг нь хэвлэсэн Simon & Schuster хэвлэлийн компаниас түүнд
300000 ам.долларын урьдчилгаа төлсөн байсан ч хэвлэгдэхээс ганцхан сарын өмнө гэрээгээ
цуцалж, “ийм асуудалтай бүтээл дээр өөрсдийн нэрийг гаргах нь байж боломгүй алдаа
болно” гээд хэвлэхээс татгалзжээ. Гэсэн хэдий ч

1991 оны 3 дугаар сард Random House/Knopf тус бүтээлийг хэвлэсэн юм.

Тус бүтээл АНУ-д хэвлэгдсэнээс хэдхэн өдрийн дараа Канадын гааль уг номыг Канадын
нутаг дэвсгэрт борлуулахаар импортлох, дараагаар нь хэвлэхийг хориглосон шийдвэр
гаргажээ.

Германд, тус номыг “бага насныханд муу нөлөөтэй” гэж үзэн, номыг худалдаалах болон
сурталчлахыг 1995 оноос 2000 он хүртэл хатуу хориглож байжээ.

Австралид, “Америк солиотон”-ыг гялгар уутаар ороон худалдаалж байсан бөгөөд Үндэсний
бичиг зохиолыг хянах хуулийн дагуу “R18” (18-аас доош насныхан уншихыг хориглосон)
ангилалд бүртгэж, 18-аас доош насныханд зарахыг хоригложээ. Мөн Австралийн
Кюүнсландмужид тус номыг худалдахыг хориглосон байдаг.

Шинэ Зеландад, Засгийн газрын харъяа “Кино, утга зохиолын ангиллын алба”-аас тус номыг
R18 ангилалд оруулжээ. “Америк солиотон”-ыг 18-аас доош насныханд худалдах, номын санд
олгохыг хориглосон байв. Номын дэлгүүрүүдэд ерөнхийдөө зөвхөн гялгар уутаар ороож
худалдаалдаг байна.
 Номын тухай

Тус бүтээл олон нийтийн анхаарлыг татаж байсан ч, дэлхий даяар номын сүлжээ дэлгүүрүүд
болон номын худалдаачид “Америк солиотон”-ыг худалдаалахаас татгалзсан байна. “Америк
солиотон” АНУ-д худалдаанд гарсныхаа маргааш 100000 хувь зарагдаж, маш амжилттайгаар
“шилдэг борлуулалттай ном” болсон хэдий ч The New York Times уг бүтээлийг агуулгаас нь
болоод шилдэг борлуулалттай номын жагсаалтаасаа хассан байна.

Тухайн цаг үед хэвлэгдсэн “Х” ангиллын бүх бүтээлүүд дотроос АНУ-ын Үндэсний
эмэгтэйчүүдийн байгууллага “Америк солиотон”-ыг онцлон сонгож, “хүмүүн бус, харгис
хэрцгий хүчирхийллийг бэлгийн дур сонирхлоор халхавчлан гаргасан” гэж мэдэгдэж байсан
ба уг номыг тус байгууллагын урьд өмнө үзэж байгаагүй “эмэгтэй хүнийг хамгийн ихээр үзэн
ядсан илэрхийлэл” бүхий ном гэжээ.

1991 онд таксины жолооч Вэйд Франкум Австралийн Сиднэй хотын захын дүүргийн нэгэн
худалдааны төвд 7 хүнийг буудан хороож, цагдаа нар ирэх үеэр өөрийгөө егүүтгэсэн хэрэг
гарсан юм. Франкумын ганцаар амьдарч байсан байрнаас цагдаа нар хүчирхийллийг
харуулсан их хэмжээний ном болон видео олсны дотор “Америк солиотон” байжээ.
Хэдийгээр уг ном Франкумыг гэмт хэрэг үйлдэхэд түлхэц болсон гэсэн баттай нотолгоо
байгаагүй ч, сонин хэвлэлүүдээр таагүймэдээллүүд нилээд цацагдсан юм.

“Америк солиотон” бүтээлд эмэгтэйчүүдийг балмадаар хөнөөсөн гэмт хэргийг дүрсэлсэн

учир “эмэгтэйчүүдийг ихээр үзэн ядсан” утга санаа бүхий хэмээн хориглосон бөгөөд
Франкумын хөнөөсөн долоон хохирогчийн тав нь эмэгтэй байсан тул хүмүүст ийнхүү сөрөг
таамаг гаргахад хүргэсэн байх талтай.

Канадад цуврал алуурчин Паул Бернардод тус ном байсан нь илэрч, тэрээр үүнийг өөрийн
“Библи” хэмээн шуугиан тарьсны дараагаар “Америк солиотон”-ыг тойрсон маргаан дахин
дэгдсэн юм.

Зохиолын үйл явдлыг хураангуйлан өгүүлвээс

1980-аад оны сүүлээр Уолл Стритэд гарсан эдийн засгийн хэт өсөлтийн үеэр Манхэттэнд
туурвисан “Америк солиотон” зохиолд баян чинээлэг, залуухан хөрөнгө оруулалтын
мэргэжилтэн Патрик Бейтманы өдөр тутмын амьдралыг өгүүлдэг.

Зохиолын гол дүр Бейтман бол догшин хэрцгий, өршөөл энэрэлгүй хүн бөгөөд 1980-аад оны
Уолл Стритийн залуусын хамгийн “хөгийн” төлөөлөл. Тэр сэтгэцийн өвчтэй. Бейтман бараг
хүн бүрийг л өөрт нь талтай гэж боддог ч тэдний анхаарал, халамжийг огт мэдэрдэггүй,
ямагт ганцаар байхыг илүүд үзнэ. Жианни Версачийн хүрмийг тэртээ холоос хараад л шууд
таньдаг ч, өөрийн өмсч буй оймсныхоо дизайнерыг ялгаж танихгүй бол гутардаг тансаг
хэрэглээнд хэт донтсон нэгэн.

Түүх эхлэхэд 30 шүргэж яваа Бейтман Нью-Йорк хотын Уолл Стрит дэх тансаг амьдралаас
шөнө болоход аллага үйлдэхээр явдаг тухай өөрийн амьдралын өдөр тутмын үйл явдлыг
дүрсэлжээ. Одоо цаг дээр болж буй үйл явдлыг хүүрнэх Бейтман Баасан гаригийн үдшийг
ажлынхантайгаа шөнийн клубт хэрхэн өнгөрүүлдэг, тэд клубт ирж буй хүмүүсийн хувцсыг
шүүмжлэн, нэг нэгэндээ загварын талаар зөвлөгөө өгч, мансууруулах бодис хэрэглэдэг
тухайгаа өгүүлнэ.

Бейтман хамтран зүтгэгч Паул Овэнийг алсныхаа дараа, өөрийн байрыг хохирогч нарыг
хороож, хадгалах газар болгоно. Бейтман өөрийн зэрлэг балмад үйлдэлд хяналт тавих нь улам
дордоно. Түүний аллага илүү садист, нарийн түвэгтэй болж ирнэ. Түүний хоёрдмол
амьдралын зааг замхарч эхэлнэ. Тэр энгийн яриандаа цуврал алуурчдын тухай дурдах бөгөөд
заримдаа хамтран ажиллагсаддаа өөрийн үйлдсэн аллагын талаарилэн далангүй ярина. Гэвч
тэд яриаг нь хэзээ ч ноцтойгоор хүлээж авч байсангүй.

Бейтман хачин жигтэй хий юм үзэж эхлэх бөгөөд энэ нь түүнийг гудамжинд хэд хэдэн
хүнийг буудахад хүргэж, нисдэг тэргээр мөшгин хөөх тусгайгийн багаас зугатаж, ажлын
өрөөндөө нуугдана. Тэндээс өөрийн өмгөөлөгч Харолд Карнэс рүү залгаж, автомат
хариулагчид нь үйлдсэн бүх гэмт хэргээ өчдөг. Хамгийн хачин жигтэй хүчирхийлэлд сэтгэл
ханах болсон тэрээр үйлдсэн бусармаг хэргээ түгдрэх ч үгүй нэгд нэггүй ярьсан байжээ.

Тэр гэр оронгүй эрийн нүдийг ухан авч, хамтран ажилладаг бизнесийн хамтрагчаа огт сэжиг
аваагүй байхад нь сүхээр цохин алсан. Түүний үйлдсэн хэрэг үүгээр дуусахгүй.
Эмэгтэйчүүдийг хэрхэн тамлан хороосон тухай өчиг нь аймшигтай бөгөөд жигшмээр ажээ.

Зохиолын төгсгөлд, Бейтман өөрийнх нь автомат хариулагчид үлдээсэн яриаг сонсоод мэл
гайхаж, түүнийг тоглоом наргиа хийж байна гэж хүлээн авсан Карнэстэй нүүр тулна. Карнэс
Бейтманыг ийм гэмт хэрэг үйлдэж чадахааргүй хэтэрхий хулчгар гэж үзжээ. Карнэс түүнийг
Овэнийг алсан гэж сэжиглэх нь огт үндэслэлгүй хэрэг, бид хэдэн өдрийн өмнө Лондонд нэг
биш, бүр хоёр ч удаа хамтдаа оройн хоол идсэн гэж эрээ цээрээ алдсан Бейтманы талд
зогсож, түүнийг хамгаалдаг.

Түүх яг эхэлсэн шигээ Бейтман ажлынхантайгаа шинээр нээгдсэн клубт Баасан гаригийн
үдшийг олиггүй яриа өрнүүлэн зугаацаж байгаагаар дуусдаг.

Олон талаараа Америк мөрөөдлийн бодит биелэл болсон баян чинээлэг, эрх мэдэлтэй,
ухаалаг, царайлаг, эрч хүчтэй, амжилттай яваа хэрнээ өөрийн эцэс төгсгөлгүй, хувиа хичээсэн
хэрэглээнээс болж таашаал, сэтгэл ханамж, амьдралын утга учрыг мэдрэхгүй болсон
“солиотой” алуурчны нүдээр ертөнцийг харж, ертөнц хийгээд мөрөөдөл хоёрын хоосон
чанарыг илэрхийлэн гаргасан байна. Садар самуун агуулгатай гэхээсээ илүүтэй “Америк
солиотон” нь улс төрийн гүн гүнзгий утга агуулгатай юм. Эллис хэн нэгний эсрэг
хүчирхийллийг хэзээ ч магтаж эсхүл өдөөн турхираагүй ч ихэнх шүүмжлэгчдийн энэхүү
номын гаргаж ирж магадгүй гэж айж буй хүчирхийллийн хэлбэрүүдээр зогсохгүй бусад
нийгмийн асуудлуудыг үл тоомсорлож буйг энэ бүтээлээр гаргасан гэхэд хилсдэхгүй.

Эллис 1991 онд “Нью-Йорк Таймс”-т өгсөн ярилцлагадаа “Би зөвхөн нийгмийн гадна
байдал, өнгөц зүйлийг бичсэн. Бүх зүйл бол өнгөлөн далдлалт – идэж ууж, эдэлж хэрэглэж
буй зүйлс нь ямар хүн болохыг нь тодорхойлохгүй болохыг харуулах гэсэн” хэмээжээ.

Зохиолч нэр нь үл мэдэгдэх этгээдээс амь насанд нь заналхийлсэн захидал, сануулга 13 удаа
хүлээн авчээ. Зарим нэгд нь түүний зургийг элдвээр “эрэмдэглэсэн” байж. “Энэ бүхэн бага
зэрэг түгшүүртэй. Бейтман мангас болохоос би мангас биш” хэмээн Эллис

бухимдлаа илэрхийлсэн байдаг.

Гэвч зохиолч болон түүний зохиомол дүр хоёрыг ялгаж салгахгүй байгааг илтгэх тэдгээр
заналхийллээс болоод зохиолч олны нүдэнд үзэгдэхээ больсон байжээ.

2000 онд зохиолч Гвиневер Турнер болон найруулагч Мэри Хэррон нар “Америк солиотон”
зохиолоор найруулсан инээдмийн киног Lions Gate Films продакшнтай хамтран гаргажээ.
Бейтманы дүрд Кристиан Бэйл (Christian Bale), туслах дүрүүдэд Виллем Дафое (Willem
Dafoe), Риз Витерспүүн (Reese Witherspoon) нар тогложээ. Зохиолч Эллис энэ тухай “Америк
солиотон” бол миний хэзээ ч кино болгох хэрэгтэй гэж төсөөлж ч байгаагүй ном, ингэж кино
хэлбэрээр гаргасан нь зохиолыг ямар ч сонирхолгүй болгож байна” гэжээ.

2009 онд, Audible.com сайтаас тус зохиолын аудио хувилбарыг гаргажээ. Номын Унгар
хувилбар болох “Будапештын солиотон” (Buda- pesti skizo) бүтээлийг Аттила Хазай (Attila
Hazai) 1997 онд гаргасан нь түүний хамгийн алдартай бүтээл болжээ. Гэвч энэ ном англи
хэлнээ орчуулагдан гараагүй юм.

2013 онд, Kickstarterкампанит ажлын хүрээнд “Америк солиотон”-ыг мюзикал хэлбэрээр

тайзнаа тавихаар бэлтгэж байгаа бөгөөд 2013 оны 12 дугаар сард Лондонгийн Алмейда
театрт Дункан Шейк (Duncan Sheik)-ийн үг, аяар тус мюзикалыг тоглохоор зарласан байгаа
ажээ.
 #3

Alice’s Adventures in Wonderland

Алиса гайхамшгийн оронд

Зохиолч: Льюис Кэрролл (Lewis Carroll) Хэвлэгдсэн он: 1865

Төрөл: Хүүхдийн зохиол, адал явдалт

Зохиогчийн тухай

Льюис Кэрролл (1832-1898)-ын жинхэнэ нэр нь Чарльз Дожсон (Charles Dodgson) юм.
Тэрээр Оксфордын Их сургуульд математикийн багшаар ажиллаж байжээ.

Льюис өөрийн найз Дин Лидделийн гурван охинтой өдрийг өнгөрүүлж, завиар зугаалах
дуртай байсан бөгөөд ээлжит нэгэн аяллынхаа үеэр ярьсан түүх нь хожим “Алиса
гайхамшгийн оронд” бүтээл болж 1865 онд хэвлэгджээ.

Льюис Кэрролл Оксфордод багшилж байхдаа математикийн тухай хэд хэдэн бүтээл
туурвисан бөгөөд тэрээр өнөөг хүртэл математикийн хичээлд заасаар байгаа Кэрроллын
диаграмм буюу мэдээллийг бүлэглэх аргачлалыг нэвтрүүлсэн юм.

Тэрээр түвэгтэй бодлого, тоглоомонд дуртай нэгэн байжээ. Мөн шатар сайн тоглодог байсан
бөгөөд түүний бичсэн хүүхдийн зохиолуудад шатар болон бусад тоглоомын талаар нилээд
дурдагдсан байдаг.
 Хориг

1900 оны эхээр АНУ-ын Нью-Хэмпшир мужийн Хаверхиллийн Вүүдсвил Ахлах сургуульд
тус номыг хараалын үг хэллэг агуулсан, гар хангалга, сексийн сэтгэмжийг битүү утгаар
илэрхийлсэн, багш нар болон шашны ёслолыг гутаан дүрсэлсэн гэж үзэн сургуулийн
хэрэгцээнд ашиглахыг хориглож байжээ.

1931 онд БНХАУ-ын Хунан мужийн захирагч “Амьтад хүний хэлээр ярьдаг байх ёсгүй,
амьтдыг хүн төрөлхтөнтэй нэг түвшинд авч үзсэн нь байж боломгүй хэрэг” гэсэн
үндэслэлээр “Алиса гайхамшгийн оронд” бүтээлийг хориглосон юм.

Дожсоныг насанд хүрээгүй хүүхдийг садар самуунд уруу татагч бөгөөд тэрээр уг түүхийг
ярьж өгсөн гурван охинд сексийн хувьд татагдсан гэсэн шуугиан дэгдэж байжээ. Түүнийг
охидын нүцгэн зургийг авсан гэх яриа ийм хэл ам гарахад хүргэжээ. Юуны өмнө, Викторийн
үеийн олон уран бүтээлчид хүмүүсийн, тэр бүү хэл хүүхдийн нүцгэн гэрэл зургийг авах
явдал түгээмэл байсан. Тэр ч мөн адил эхийнх нь зөвшөөрөлтэйгээр тэдгээр охидын зургийг
авсан гэх бөгөөд нас барсных нь дараа зургуудыг устгах эсхүл охидод буцаан өгөхийг хүсчээ.

Зарим эрдэмтэд Дожсоны уг бүтээлээ бичихэд ашигласан олон ёжтой егөөдөл, ёгт санаа нь
улс төрийн болон шашны элэглэл гэж үзсэн байдаг бөгөөд тэдгээр далд егөөдлийн цаад
агуулгыг хүүхдүүд уншихад анзаарч, ойлгохооргүй байгаа ч “томчууд” залуу уншигчдын далд
ухамсарт нөлөөлнө гэсэн түгшүүр төрүүлэхэд хангалттай үндэслэл болж байгаа юм.
 Номын тухай

I бүлэг – Туулайн нүхэнд

Алиса эгчтэйгээ голын эрэгт уйтгарлан сууж байтал гартаа халаасны цаг барьж, хувцас
өмссөн Цагаан туулай өнгөрч одохыг харна. Тэр туулайн араас нүхрүү нь ортол гэнэт доош
унаж, янз бүрийн хэмжээтэй олон түгжээтэй хаалга бүхий этгээд хачин хонгилд бууж ирнэ.
Алиса өөрөө багтаж орохын аргагүй жижиг хаалганы цаана гайхалтай цэцэрлэг байгааг олж
хараад тийш орохыг хүсэв. Хаалганы жижиг түлхүүрийг ч олов. Ширээн дээр байсан
“Намайг уу” бичигтэй шингэн зүйлийг уухад ширээн дээрх өнөөх түлхүүрийг авч чадахын
аргагүй жижигхэн болов. “Намайг ид” гэсэн бялууг идэхэд эргээд том болж, бүр хэт их
идсэнээс хонгилын таазанд толгой нь тулж ирнэ.

II бүлэг – Нулимсан далай

Алиса сэтгэлээр унаж уйлахад түүний нулимс хонгилоор дүүрэв. Санамсаргүй олж авсан
дэвүүр нь түүнийг дахиад жижигхэн болгон агшаахад Алиса өөрийн нулимсанд живэхгүйн
тулд сэлэхээс аргагүй болно. Сэлж явахдаа мөн л өөртэй нь адил сэлж байгаа Хулганатай
таарна. Түүнд энгийн франц хэлээр хулганатай ярилцах санаа төрөх боловч “Миний муур
хаана байна?” гэсэн асуулт нь Хулганы дургүйг хүргэж орхино.

III бүлэг – Кавказ уралдаан ба урт үлгэр

Гэнэт үүссэн нулимсан далай ойр хавийн амьтан, шувуудаар дүүрлээ. Алиса болон бусад
амьтад эцэст нь эрэг дээр гарсны дараа тэдэнд дахин хэрхэн хуурай болох тухай асуудал
тулгарлаа. Хулгана тэдэнд “Байлдан дагуулагч Уилльям”-ын тухай ямар ч хачир чимэггүй
түүх ярьж өгөв. Додо (Dodo) бүгд нэг эгнээнд тойрог үүсгэн гүйх, ямар ч тодорхой ялагчгүй
“Кавказ уралдаан” зохиох нь хуурай болох хамгийн сайн арга гэж үзэв. Алиса эцэст нь ямар ч
бодлогогүйгээр өөрийн муурны тухай ярьж бүх амьтдыг үргээнэ.

IV бүлэг – Туулай Бяцхан Биллийг илгээв

Цагаан Туулай Эзэгтэйнхээ бээлий, дэвүүрийг хайж яваад дахин түүнтэй таарна. Алисаг
өөрийн үйлчлэгч Мэри Анн байна гэж андуурсан туулай Алисаг байшинд орж, хайж байгаа
зүйлсийг нь олж ирэхийг тушаана. Гэтэл Алиса байшинд ороод томорч эхэлнэ.

Айж эмээсэн туулай цэцэрлэгч гүрвэл Биллийг дээвэр рүү авирч, яндангаар дотогш орохыг
тушаалаа. Алиса гадаа аварга гарыг нь харж алмайрсан амьтдын дууг сонсож байлаа. Үймж
бужигнасан амьтад түүн рүү чулуу шидэлж гарав. Гэтэл тэр чулуу нь бялуу болж хувирчээ.
Алиса тэднийг идэж, буцаад жижигхэн биетэй болов.

V бүлэг – Жаран хөлтийн өгсөн зөвлөгөө

Алиса мөөгөн дээгүүр хартал түүн дээр хөх өнгөтэй Жаран хөлт усаар хөргөж татдаг Hookah
тамхи татаж байгааг харна. Жаран хөлт түүнээс олон зүйл шалгааж, Алиса түүнд цээжилсэн
шүлгээ санаж чадахгүй байгаа гээд учир явдлаа тоочино. Мөлхөж одохын өмнө Жаран хөлт
түүнд мөөгний нэг тал түүнийг өндөр болгож, харин нөгөө тал нь намхан болгоно гэж
хэлжээ.

Түүний хэлснээр Алиса мөөгнөөс хоёр хэсгийг тасалж авлаа. Нэг хэсэг нь түүнийг урьд
байснаас нь ч илүү жижигхэн болгож, харин нөгөө хэсэг нь модны орой шүргэм өндөр
болгоход тагтаанууд түүнийг хорт могой байна гэж андуурна. Ийнхүү туршиж үзсээр Алиса
өөрийгөө хэвийн хэмжээтэй болно. Цааш явсаар нэгэн жижигхэн байшинд хүрэх бөгөөд
Алиса мөөгөө ашиглан өөрийгөө байшинд багтахаар жижиг хэмжээтэй болголоо.

VI бүлэг – Гахай ба чинжүү

Загасан биетэй хүн Эзэгтэйг гэртээ урихаар Мэлхий биетэй хүнийг явуулна. Алиса үйл
явдлыг ажиглан харж байсан бөгөөд мэлхийтэй учир нь үл ойлгогдох яриа өрнүүлсний дараа
гэрт нь орох зөвшөөрөл авдаг. Эзэгтэйн тогооч маш их чинжүүтэй шөл хийж байсан тул
Алиса, Эзэгтэй болон түүний хүүхэд бүгд чангаар найтааж эхэлнэ. Харин тогооч, Чешир
муур хоёр огт найтахгүй байх ажээ. Эзэгтэй Алисад хүүхдээ өгөхөд, хүүхэд нь гахай болж
хувирна. Чешир муур модон дээр үзэгдэн, Алисад Галзуу туулайн байшин руу замчилж байв.
Муур алга болсон ч байсан газарт нь инээмсэглэл тодорч байсан бөгөөд Алиса муурыг
ихэнхдээ инээмсэглэл байхгүйгээр хардаг ч, инээмсэглэлийг муур байхгүйгээр харж
байсангүй хэмээн бодож явлаа.

VII бүлэг – Галзуу цайны үдэшлэг

Алиса Галзуу туулай, Бүрх малгайт болон ядарч туйлдсанаас байнга л зүүрмэглэж байх
Унтаахай хулганатай хамт “галзуу” цайны үдэшлэгт зочноор уригдана. Тэд Алисагаар таавар
таалгаж, үлгэр

ярьж өгдгөөс хамгийн алдартай нь “Хэрээ яагаад бичгийн ширээ шиг вэ?” гэсэн таавар
багтдаг. Бүрх малгайт “Цаг хугацаа” түүнийг оройн

6 цаг буюу Цайны цаг хүртэл зогсож байхаар шийтгэсэн тул тэд бүтэн өдөр цай ууж байгааг
хэлнэ. Бүх л өдөржин элэг доог болж, оньсого таавраар булуулсан Алиса энэ бүхнээс залхаж
орхин явахдаа энэ нь түүний оролцож байсан хамгийн тэнэг цайны үдэшлэг байлаа гэнэ.

VIII бүлэг – Хатан хааны бөөрөнцгийн талбай

Алиса цайны үдэшлэгээс гарч яваад гурван амьд хөзөр Бундангийн хатныг цагаан сарнайд
дургүй тул тэдгээрийг улаан өнгөөр будаж байгаатай таарна. Өөр бусад хөзрүүд, хаан бас
хатан, бүр Цагаан туулай бүгд цэцэрлэгт орж ирнэ. Бундын хатны сэтгэлд нийцэх зүйл
байдаггүй бөгөөд Алисаг жаахан эвгүй зүйл хэлэхэд л тэр өөрийн амны уншлага болсон
“Толгойг нь ав” гэсэн тушаалаа буулгалаа.

Алисаг бөөрөнцөг тоглохыг урих бөгөөд удахгүй түүний яриа болон тэрхүү тоглоом хөл
толгойгоо алдсан замбараагүй зүйл болж хувирна. Амьд фламинго шувуугаар цохиур хийж,
зараагаар бөмбөг хийж тоглоцгоов. Алиса дахин Чешир мууртай таарна. Бундын хатан харин
муурын толгойг авахыг тушаана. Гэтэл цаазаар авагчид зөвхөн толгой нь л харагдаж байхад
муурыг цаазална гэдэг бүтэшгүй зүйл хэмээн гомдоллоно. Муур Эзэгтэйн муур тул, Хатан
асуудлыг шийдэхийн тулд Эзэгтэйг шоронгоос суллах санаа гаргав.

IX бүлэг – Хуурамч яст мэлхийн түүх

Алисагийн хүсэлтээр Эзэгтэйг бөөрөнцгийн талбайд авчирна. Бундангийн хатан Алисаг

цаазаар авахаа больж, Грифонтой танилцуулах бөгөөд Грифон (Gryphon) түүнийг Хуурамч
яст мэлхий (Mock Turtle) дээр авчирдаг.Хуурамч яст мэлхий өөрт нь ямар ч гуниг зовлон
тохиолдоогүй атал гунигт автсан байх ажээ. Яст мэлхий түүнд өөрийг нь хэрхэн жинхэнэ яст
мэлхий болгож сургуульд явуулсан түүхээ ярихыг хүссэн ч Грифон яриаг нь тасалж тоглоом
тоглох санал гаргана.

Х бүлэг – Хавчны бүжиг

Хуурамч яст мэлхий болон Грифон нар Алисаг “Хавчны дуу хоолой” дууг аялах зуур Хавчны
бүжиг бүжиглэнэ. Яст мэлхий тэдэнд “Гайхалтай шөл” нэртэй дууг дуулж өгөх ч Грифон
Алисаг цааш чирэн авч явна.

XI бүлэг – Хэн жимстэй боов хулгайлав?

Алиса Бундын боол хөзрүүдийн Хатан хааны жимстэй боовыг хулгайлсан хэргийг шүүх
ажиллагаанд оролцоно. Шүүгчдийн бүрэлдэхүүнд Билл гүрвэл зэрэг амьтад багтаж байсан
бөгөөд Цагаан туулай шүүхийн бүрээчин, харин Шүүгчээр Бундын ноён байв.

Шүүх ажиллагааны үеэр, Алиса өөрийгөө огцом томорч байгааг мэднэ. Унтамхай хулгана
түүнийг ийм хурдтай томорч, хамаг агаарыг булааж байгаад уурлав. Алиса хүн болгон л өсч
томордог учир түүний ийнхүү өөрийг нь буруутгах нь утгагүй зүйл, би үүнд буруугүй гэв.
Энэ зуур гэрчүүдийг байцаах ба Галзуу Бүрх малгайт Ноёны асуусан асуултад тэс өөр хариу
өгч төөрөлдүүлэн уурыг нь хүргэнэ.

XII бүлэг – Алисагийн нотолгоо

Алисаг гэрчээр дуудах болов. Тэр санамсаргүйгээр дотор нь амьтад байсан шүүхийн
хайрцгийг унагачихав. Бундын Ноён шүүх ажиллагааг үргэлжлүүлэхийн өмнө суудлыг буцааж
тавихыг тушаав. Ноён, Хатан хоёр “нэг милээс илүү өндөртэй бол шүүх ажиллагаанд
оролцож болохгүй” тухай 42 дугаар дүрмийн дагуу Алисаг шүүх ажиллагааг орхиж явахыг
тушаасан боловч Алиса тэдэнтэй маргаж, орхин явахаас татгалзжээ.

Алиса Ноён, Хатан хоёртой энэ шүүх ажиллагаа бол утгагүй хэрэг гэж маргалдав. Хатан
өнөөх л “Толгойг нь ав” гэсэн тушаалаа өгсөн ч Алиса энэ удаад огтхон ч айсангүй. Харин ч
түүн рүү асах хөзрийн цэргүүдийг түүнээс холд хэмээн орилж байв. Яг энэ үед эгч нь нүүрэн
дээр нь унасан навчнуудыг авч холдуулан, цайгаа уу гэж сэрээжээ. Алиса түүнд тохиолдсон
хачин жигтэй зүйлсийг бодон, эгчийгээ эрэгт орхин явлаа.
 #4

Brave New World

Гайхалтай шинэ ертөнц

Зохиолч: Олдос Хаксли (Aldous Huxley) Хэвлэгдсэн он: 1932

Төрөл: Шинжлэх ухааны уран зөгнөлт зохиол

Зохиогчийн тухай

Английн зохиолч Олдос Леонард Хаксли (Aldous Leon- ard Huxley) 1894 оны 7 сарын 26-нд
шинжлэх ухааны салбарт нэр хүндтэй сэхээтэн гэр бүлд төрж, 1963 оны 11 сарын 22-ны өдөр
таалал төгссөн. Тэрээр өөрийн 1931 онд бичиж, 1932 онд хэвлүүлсэн “Гайхалтай шинэ
ертөнц” хэмээх тав дахь романаараа алдаршсан. Олдос Хакслиг роман, эссэ бичдгээр нь
мэдэх хэдий ч тэрээр богино өгүүллэг, яруу найраг, аяллын ном, мөн кино зохиол хүртэл
туурвидаг байжээ. Өөрийн зохиол бүтээлдээ Хаксли тогтсон уламжлал, ёс жаяг, нийгмийн
хэм хэмжээг шүүмжлэн буй ажиглагчийн дүрийг бүтээдэг.

Хакслиг 14 настайд эх нь өнгөрсөн бөгөөд тэр үеэс хүндээр өвдөж 1911 онд хараа нь ихэд
муудаж сохорсон байна. Үүгээр зогссонгүй 1914 онд ах Ноел нь амиа хорложээ. Харааны
бэрхшээлээс болоод Хаксли урьд өмнө нь шимтэн сонирхдог байсан шинжлэх ухааны
судалгаагаа хийх боломжгүй болжээ. Нэг нүднийх нь хараа сайжирч, томруулдаг шилээр
уншиж чадахуйц болоод тэрээр Оксфордын их сургуульд Английн утга зохиол, сэтгэл
судлалын чиглэлээр суралцаж,

1915 онд төгсчээ.

Тэрээр 1937 оноос амьдралынхаа сүүлийн жилүүдийг АНУ-ын

Лос Анжелос хотод өнгөрүүлсэн юм.

 Хориг

1932 онд, Ирландад энэ номыг бэлгийн амьдралын элдэв хэв маягийг харуулсан, мөн гэр бүл
болон шашны эсрэг утга агуулгатай гэсэн үндэслэлээр хориглосон байна.

“Гайхалтай шинэ ертөнц” роман Америкийн номын сангийн холбоо (ALA)-оос 1990-2001
оны хооронд хориглогдсон 100 номын 52 дугаарт, 2010 оны хамгийн “асуудалтай” анхаарал
татдаг 10 номын нэгэнд тус тус багтсан.

1980 онд тус номыг Миссури мужийн Миллер хотын дунд сургуулиудад хориглосон.Харин
1993 онд “сөрөг үр дагаварт хүргэх үйл ажиллагааг харуулсан” хэмээн Калифорний дунд
сургуулиудад унших номын жагсаалтаас хасах оролдлого хийсэн ч чадаагүй юм.

1967 онд Энэтхэгт Хакслиг “садар самууныг сурталчлагч” гэж буруутган тус бүтээлийг нь
хориглосон.

АНУ-д сүүлийн жилүүдэд “Гайхалтай шинэ ертөнц”-ийг ямар ч нарийн мэдрэмжгүй, арьс
өнгөөр ялгаварласан гэсэн шалтгаанаар хориглож байв.

1999 онд, АНУ-ын Modern Library хэвлэлийн газраас “Гайхалтай шинэ ертөнц” номыг “ХХ
зууны англи хэл дээрх 100 шилдэг роман” жагсаалтын тавдугаарт оруулжээ.

2003 онд Зохиолч Роберт МакКрам (Robert McCrum) Британий The Observer сонинд бичсэн
нийтлэлдээ тус зохиолыг “бүх цаг үеийн хамгийн шилдэг 100 роман”-ы 53-т бичсэн бол,
BBC-ийн The Big Read судалгаагаар 87 дугаар байрт оржээ.
 Номын тухай

Зохиолд МЭ 2540 оны (зохиолд Фордын дараах 632 он гэж гардаг) Лондонгийн тухай
өгүүлнэ. Дэлхийн хүн амын дийлэнх нь (хүн амын тоог байнга хязгаарлаж хоёр тэрбумаас
хэтрүүлэхгүй барьдаг учир) бараа бүтээгдэхүүн, нөөц элбэг дэлбэг, хүн бүр аз жаргалтай
байдаг мөнхийн амар амгалан, тогтвортой нийгэм Дэлхийн улсад амьдрах ажээ.
Инкубаторын төвийн захирал өөрийн туслахуудын нэг Хенри Фостерийн хамтаар хэсэг
хөвүүдэд Лондонгийн Инкубатор, чийрэгжүүлэлтийн төвийг танилцуулж байгаагаар зохиол
эхэлдэг. Хөвүүд хоорондоо бараг ялгагдахгүй шахам мянга мянган ургийг Бокановский,
Подснапын аргаар Инкубаторт хэрхэн боловсруулдаг тухай мэдэж авна. Жирэмслэлтийн
явцад байгаа шилэнд хийсэн ургууд үйлдвэрийн ажиллагааг санагдуулам туузан дамжуургаар
дамжин Альфа, Бета, Гамма, Дельта, Эпсилон гэсэн таван кастад хуваарилагдана. Альфа
ургууд нь Дэлхийн улсын удирдагч, сэтгэгчид болох хувь заяатай ажээ. Харин бусад кастууд
нь бие болон оюун ухааны хөгжлийн хувьд илүү сул дорой байна. Хүчилтөрөгчийн дутагдалд
оруулан, химийн эмчилгээ хийж өсөлтийг зогсоон, маанагдуу болгосон Эпсилонууд
барлагийн хөдөлмөр эрхлэх учиртай юм. Үйлдвэрийн ажилчин Ленина Кроун халуун орны
цаг агаарт зохицох чадвартай болгох вакциныг ургуудад хэрхэн тарьдаг тухайгаа хөвүүдэд
тайлбарлаж өгөв.

Захирал хөвүүдийг цааш дагуулан явсаар Хүүхэд асрах газарт ирэх бөгөөд тэнд хэдэн Дельта
хүүхдийг ном болон цэцгэнд дургүй болгон програмчилж байгааг ажиглав. Ингэх нь Дельта
нарыг үгэнд оромтгой, идэвхтэй хэрэглэгч болгоход тусалдаг болохыг захирал тэдэнд
тайлбарлалаа. Мөн хүүхдүүдэд Дэлхийн улсын зан заншлыг заахад ашигладаг “нойрсож
байхад нь сургах” аргын тухай ярьж өгөв. Хүүхдүүдийн унтаж буй “Ухамсар суулгах анхан
шатны анги”-д хичээлээ шивнэн заах нь сонсогдов.

Гадна талбайд, захирал хэдэн зуун нүцгэн хүүхдүүд эмх замбараагүй сексийн тоглоом тоглож
байгааг тэдэнд харуулав. Дэлхийн

10 захирагчийн нэг Мустафа Монд хөвүүдэд өөрийгөө танилцуулаад, нийгмээс хүчтэй сэтгэл
хөдлөл, дур хүсэл болон хүмүүсийн харилцааг хэрхэн үгүй хийсэн тухай Дэлхийн улсын
түүхийг ярьж өгөв. Энэ зуур, Инкубаторын ариун цэврийн өрөөнд Ленина Фэнни Кроунтай
өөрийн Хенри Фостертой тогтоосон харилцааныхаа талаар яриа өрнүүлж байв. Фэнни
түүнийг Хенритэй дөрвөн сар шахам хамт байгаа нь

хэтэрхий урт хугацаа хэмээн зэмлэх ажээ. Ленина харин инээдтэй харагддаг ч гэлээ Бернард
Маркст татагдаж байгаагаа түүнд хэлнэ.

Ажлын дараа Ленина Бернардад Нью-Мексик дэх Бүдүүлгүүдийн нутаг руу хамт явах
урилгыг нь хүлээн авч, түүнтэй хамт явах болсондоо баяртай байгаагаа хэлнэ. Хэт баярласан
боловч ичиж сандарсан Бернард өөрийн найз Хелмхолц Ватсонтай уулзахаар нисдэг тэрэг
хөлөглөн явлаа. Тэд Дэлхийн улсад сэтгэл гонсгор байх болсон тухайгаа ярилцав. Бернард
өөрийн кастад хэтэрхий жижиг, бас сул дорой байгаадаа бухимдаж явдаг бол Хелмхолц
өөрийгөө нойрсуулан сургах хичээлийг бичих ажлыг хийхэд хэтэрхий ухаалаг тул сэтгэл
гонсойж байгаагаа хэлнэ. Хэдэн өдрийн дараа, Бернард өөрийн хянагч захирлаас
Бүдүүлгүүдийн нутаг руу явах зөвшөөрөл хүсчээ. Захирал түүнд хорин жилийн өмнө нэг
бүсгүйтэй хамт тийшээ яваад, шуурганы үеэр тэр бүсгүйг алдсан бөгөөд дахин амилуулж
чадаагүйээ ярив. Гэвч эцэст нь Бернардад явах зөвшөөрөл өглөө. Бернард, Ленина нар
Варденаас дахиж зөвшөөрөл аваад Бүдүүлгүүдийн нутаг руу хөдлөв. Яг явахын өмнө, Бернард
Холмц руу залгах бөгөөд захирал түүний зүй бус байдлаас залхаж, эргэн ирмэгц нь Исланд
руу цөллөгт явуулах гэж байгааг мэднэ. Бернард үүнд цухалдаж, айсан боловч Бүдүүлгүүдийн
нутаг руу хөдлөхөөр шийднэ.

Тэнд ирээд Ленина, Бернард хоёр өтөлж хөгширсөн, өвчтэй хүмүүсийг хараад цочролд
оржээ. Учир нь Дэлхийн улсад хөгшрөлтийн ямар ч ул мөр байдаггүй юм. Тэд нэгэн залууг
ташуурдаж буй шашны зан үйлийг хараад жигшин зэвүүцнэ. Ёслолын дараа тэд
тосгоныхондоо ад үзэгдсэн цайвар царайтай тэрхүү Жон гэгч залуутай уулзав. Жон
Бернардад өөрийн бага насны тухай, мөн түүний эх Линдаг 20 жилийн өмнө тосгоны иргэд
аварсан тухай ярихад Бернард Линдаг захирлын дурсаж байсан эмэгтэй болохыг таньжээ.
Линда тосгоны бүх эрчүүдтэй унтах сонирхолтой байсан тул түүнийг нийгмээс тусгаарласан,
мөн үүний дүнд Жоныг ч бас тосгоныхон тусгаарласан болохыг ярив. Жон түүнд Линдагийн
найз залуу Папын өгсөн “Үр хөврөлийн хөгжлийг химийн болон бактерлогийн аргаар
дэмжих”, “Шекспирийн зохиолын эмхэтгэл” номуудын тусламжтай хэрхэн уншиж сурсан
тухайгаа хүүрнэв. Жон Бернардад эхийнх нь түүнд ярьж өгдөг байсан “Өөр газар” –
“Гайхалтай шинэ ертөнц”-рүү явах хүсэлтэй байгааг хэлэхэд Бернард буцахдаа түүнийг хамт
авч явахаар болно. Жон эхийгээ хамт авч явахыг хүснэ.

Бүдүүлгүүдийн нутгийг үзээд жигшсэн Ленина өөрийгөө 18 цаг ухаангүй байлгах хэмжээний
их “сома” (төгс мэдрэмжийг төрүүлдэг эм) хэрэглэсэн байлаа. Энэ завсар Бернард Санта-Фе
рүү нисч, тэндээс Мустафа Монд руу залган Жон болон Линдаг Дэлхийн улсад эргүүлэн
авчрах зөвшөөрлийг авна. Ленина уусан эмэндээ хордож, ухаангүй хэвтэж байсан байрны
хаалгыг Жон эвдэн орж ирэх бөгөөд түүнтэй хурьцах гэсэн хүслээ арайхийн тогтоон барина.
Бернардыг Альфа ажилчдын өмнө цөллөгт явуулахаар хүлээж байгаа Дэлхийн улс руу
Бернард, Ленина, Жон болон Линда нар ниснэ. Гэвч Бернард тэдэнд Линда, Жон хоёрыг
танилцуулснаар байдал огт өөрөөр эргэв. “Эцэг” байх нэр нүүргүй болж олны элэг доог
болсон захирлыг ажлаас нь огцруулснаар Бернард Лондонд чөлөөтэй үлдэх боломжтой
болно.

Бүдүүлгүүдийн нутаг дахь амьдралд дассан Жон үйлдвэр болон сургуулиудтай танилцсаны
дараа түүний үзсэн нийгэм сэтгэлийг нь улам ч түгшээнэ. Жоны Ленинад татагдсан хэвээр
байсан бөгөөд энэ нь жирийн нэг хүсэл тачаалаас илүү зүйл болж Жоныг бүр төөрөгдөлд
оруулна. Энэ зуур тэр ч мөн Ленинаг төөрөгдөлд оруулах бөгөөд Жон түүнтэй секс хийх
хүсэлгүй байгаа нь Ленинад жигтэй санагдана. “Бүдүүлэг”-ийг нээгч, мөн асран
хамгаалагчийн хувьд Бернард маш алдартай болжээ. Тэр энэ шинэ байр байдлаа овжноор
ашиглан, олон эмэгтэйтэй унтаж, өөрт нь дургүй ч Жоныг харах хүсэлдээ автан ирсэн олон
чухал зочдыг урьж үдэшлэг зохиох болов. Маш хүндтэй зочин ирсэн нэг орой Жон зочидтой
уулзахаас татгалзаж, Бернардын нийгмийн байр суурь нуран унажээ.

Бернард Жон, Хелмхолц нарыг танилцуулсны дараа тэд тун хурдан хэл амаа ололцов. Жон
Хелмхолцод “Ромео Жульета”- ийн хэсгээс уншиж өгөхөд Хелмхолц хайр дурлал, гэрлэлт
болон эцэг, эхийн тухай мөрүүдийг Дэлхийн улсын соёлд бараг эрээ цээргүйд тооцогдох,
инээдтэй зүйл хэмээн инээдээ барьж чадахгүй хөхөрдөг.

Жоны хачин жигтэй зан авирт татагдсан Ленина түүнд улам бүр ойртохыг хичээж,
Хенригийн урилгыг ч үл тооно. Тэр хэсэг сома уугаад, Жоныг өөртөө татна гэж найдсаар
түүний байрлаж буй Бернардын гэрт очдог. Гэвч түүний энэ байдлыг үл анзаарах Жон түүнд
Шекспирийн мөрүүдээс уншиж өгнө. Ленинаг угаалгын өрөө орох завсар Жон Линдагийн
эргэж ирснээсээ хойш сомагийн эмчилгээ хийлгэж байгаа эмнэлэг рүү залгаад эхийгээ

үхлүүт байгааг олж мэдлээ. Эмнэлэгт тэр эхийгээ амьсгал хураахыг харж зогсох бөгөөд
доогуур кастын хэсэг хөвүүд мөн Линдаг ажиглан, яагаад түүнийг сэтгэл татахгүй байгааг
гайхан харна. Хөвүүд зүгээр л сониучирхан харж байсан хэдий ч Жон үүнд зэвүүцэн уурлав.
Линдаг өнгөрсний дараа Жон хуваарилсан сомагаа хүлээн авч байгаа Дельта колоний хэсэг
хүнтэй уулзаж, тэднийг сомагаа цонхоор шидэж, бослого гарга гэж ятгах бөгөөд үнэхээр
бослого дэгдэнэ. Бослогын талаар сонссон Бернард, Хелмхолц нар Жонд туслахаар яаран
ирцгээнэ. Цагдаа нар сомагийн уур цацан бослогыг дарсны дараагаар Жон, Хелмхолц болон
Бернард нарыг баривчлан, Мустафа Мондын ажлын байранд хүргэдэг.

Жон, Монд хоёр Дэлхийн улсын бодлогын талаар маргалдах бөгөөд Жон тэднийг Дэлхийн
улсын иргэдийг хүн биш болгож байна гэж буруутгав. Хариуд нь Монд урлаг, шинжлэх ухаан,
шашныг золиосолж байж нийгмийн тогтвортой байдал бий болдгийг тайлбарлана. Жон
үүнтэй санал нийлэхгүй бөгөөд эдгээр зүйлгүйгээр хүний амьдрал ямар ч утга учиргүй гэв.
Монд Бернард, Хелмхолц хоёрыг холын арлууд руу цөллөгт явуулах тухай хэлэхэд Бернард
галзууртлаа уурласан тул түүнийг өрөөнөөс гаргав. Хелмхолц харин юм бичих боломж гарна
гэж бодоод цөллөгт явахад бэлэн байлаа. Түүнийг ч мөн Бернардын араас гаргав. Жон, Монд
хоёр яриагаа цааш үргэлжлүүлж, шашин болон сөрөг сэтгэл хөдлөлийг дарахад ашиглаж буй
сомагийн хэрэглээний талаар нилээд маргалдав.

Жон Хелмхолц, Бернард хоёрыг үдэж гаргалаа. Монд тэдэнтэй хамт аралруу явахыг нь
зөвшөөрөөгүй тул, Жон хөдөөний нэгэн гэрэлт цамхагт амьдрах болж, ойр хавийг
цэцэрлэгжүүлэн, өөрийгөө ороолгож ариусахыг оролдоно. Түүний энэ жигтэй үйлдэл
Дэлхийн улсын иргэдийн анхаарлыг татах бөгөөд сурвалжлагч нар мэдээ бэлтгэхээр гэрэлт
цамхагт ирнэ. Хэсэг хүмүүс Жоныг өөрийгөө ороолгохыг хүснэ. Ленина ч мөн тэнд ирж,
гараа дэлгэн Жонд ойртоно. Гэвч Жон түүн рүү ташуураа далайн, “Түүнийг ал, түүнийг ал!”
хэмээн орилно. Маргааш өглөө нь тэр сэрээд Дэлхийн улсын нийгэмд бухимдсан уур хилэн,
гунигаа дарж, өөрийгөө дүүжилсэн байлаа.
 #5

Candide

Жамаараа яваа ертөнц

Зохиолч: Вольтер (Voltaire) Хэвлэгдсэн он: 1759

Төрөл: Гүн ухааны роман, элэглэл

Зохиогчийн тухай

Вольтер нэрээр алдаршсан Франсуаз-Мари Аруэт (Franзois-Ma- rie Arouet) 1694 оны 11 сарын
21-ний өдөр Францын Парис хотод төрсөн бөгөөд Францын аугаа соён гэгээрүүлэгчдийн
нэгд зүй ёсоор тооцогддог зохиолч юм. Тэрээр цэцэн мэргэн үгээр алдаршсан зохиолч, түүхч,
гүн ухаантан байсан бөгөөд католик сүм хийдийг эсэргүүцэж, шашны эрх чөлөө, үзэл бодлоо
илэрхийлэх эрх чөлөө болон шашин, төрийг салгах үйл хэргийн төлөө тэмцэж байжээ.

Вольтер жүжгийн зохиол, яруу найраг, роман, эссэ, түүхийн болон шашны бүтээлүүд гээд
уран зохиолын бүхий л төрөл жанраар бүтээл туурвиж байжээ. Тэрээр 20000 гаруй захидал,
2000 гаруй ном, ёгт өгүүлэл туурвисан.

Вольтерийг 1715 онд Тулле руу цөллөжээ. Түүнээс хойш хоёр жилийн дараа 1717 онд Парист
эргэн ирэхэд нь баривчилж, Бастилийн шоронд жил шахам хорьсон байна. 1726 онд Англи
руу усан онгоцоор зугатахаас нь өмнө дахин Бастилд хорьж байв. 1733 онд тэрээр Лоррэйн
рүү дүрвэн гарсан бөгөөд 1759 онд “Жамаараа яваа ертөнц” бүтээлээ туурвижээ. 1778 онд,
Вольтер Парист эргэн ирээд тухайн жилийнхээ 5 сарын 30-ны өдөр таалал төгсчээ.
 Хориг

Вольтер 1768 оныг хүртэл “Жамаараа яваа ертөнц”-ийг туурвиснаа нийтэд мэдэгдэхгүй
байсан нь (“Доктор Ральф” нэрээр гаргаж байжээ) түүний бүтээл ихээхэн маргаан
дэгдээсэнтэй холбоотой.

Тус бүтээл хэвлэгдсэнээс тун удалгүй, төр болон сүм хийдийг элэглэн доромжилсон хэмээн
шашны болон шашны бус байгууллагуудын аль алиных нь зүгээс хүчтэй эсэргүүцэлтэй
тулгарсан юм. Албан ёсоор тус бүтээлийг хориглож байсан ч “Жамаараа яваа ертөнц”- ийн
хүндэтгэлгүй энгийн яриа, тухайлбал “Есүсийнхнийг идэцгээе” гэсэн элэглэл нийтийн дунд
түгжээ. 1759 оны 2 дугаар сарын эцсээр, Женевийн Зөвлөл болон Парисын захиргаанаас
“Жамаараа яваа ертөнц”-ийг хориглосон шийдвэр гаргаж байжээ.

“Жамаараа яваа ертөнц” хорь гаруй удаа хэвлэгдэхдээ оны эцэст 20-30 мянган хувь борлогдож
“шилдэг борлуулалттай ном”-нд багтаж байв. 1759 оны 1 сард “Жамаараа яваа ертөнц”-ийг
урьд хожид байгаагүй хамгийн хурдан борлогдсон ном гэж байв. 1762 онд, “Жамаараа яваа
ертөнц” ромын католик сүмийн хориотой номын жагсаалтад оржээ.

“Жамаараа яваа ертөнц”-ийг Барууны утга зохиолын гол үр хөврөл гэж үзсээр ирсэн тул
түүнийг хориглосон “хорио” АНУ-д ХХ зууны сүүлээр л эцэс болжээ. Гэхдээ 1929 оны 2
дугаар сард АНУ-ын Бостоны гааль Харвардын франц хэлний ангид илгээсэн “Жамаараа
явуу ертөнц”-ийн хэд хэдэн хувийг “ёс журамгүй” хэмээн хилээр нэвтрүүлэхийг хориглож
байсан түүхтэй. Наймдугаар сард франц хэлний анги тарсны дараа л оруулахыг зөвшөөрсөн
байдаг.

Тус бүтээлийг 1990 онд Орчуулагч Т.Төмөрхүлэг монгол хэлнээ орчуулж, уншигчдын хүртээл
болгосон юм.
 Номын тухай

Кандид бол Германы бароны хууль ёсны бус зээ хүү нь ажээ. Тэрээр Бароны шилтгээнд
эрдэмтэн Панглоссын асрамжинд өсөх бөгөөд Панглосс түүнд энэ дэлхий ертөнц бол “байж
болох бүх дэлхий ертөнцөөс хамгийн сайн нь” гэж сургадаг байв. Кандид Бароны бага охин
Кунигундатай хайр сэтгэлийн холбоотой болох бөгөөд тэднийг үнсэлцэж байхыг эцэг нь
хараад Кандидыг гэрээсээ хөөнө. Кандид анх удаа өөрийн хүсэлтээр Болгарын армид цэрэгт
татагджээ. Тэр хуарангаас түр гарч яваад түүнийг “босуул” гэж бодсон цэргүүдэд нэвширтэл
зодуулна. Аймшигтай тулааны гэрч болсон тэрээр цэргээс зугатан, Голланд руу гардаг.

Голландад Жак нэртэй баптизмыг баримтлагч Кандидыг авч асарна. Кандид үзэшгүй муухай
гуйлгачин болох бөгөөд ингэж яваад Панглосстой таарав. Панглосс түүнд тэмбүү туссанаа,
мөн Кунигунда эцгийн хамт Болгарын армид зэрлэгээр алагдсан болохыг хэлжээ. Кандид энэ
бүхнийг үл хайхран, өөдрөг байдлаа алдсангүй. Жак Панглоссыг ч мөн асрамжиндаа авна.

Гурвуул хамтдаа Лисабон руу явах бөгөөд тэднийг Лисабонд хүрэхийн өмнө хөлөг онгоц нь
аянганд ниргүүлж, Жак живж амиа алддаг. Кандид, Панглосс хоёр эрэгт хөл тавиад Лисабон
газар хөдлөлтөд сүйдэж, Ромын католик сүмийн тэрс үзэлтнүүдийг залхаан цээрлүүлэгч
инквизаторуудын хяналтад орсныг мэджээ. Панглоссыг удалгүй тэрс үзэлтэн хэмээн
дүүжилнэ. Харин Кандид Панглоссын номлолыг сонсохыг зөвшөөрснийхөө төлөө зодуулдаг.
Түүнийг зодуулчихсан байхад нь нэгэн настай эмэгтэй шархыг нь боож, Кунигунда дээр
авчирдаг.

Кунигунда түүнд болгарууд гэр бүлийнхнийг нь бүгдийг хөнөөсөн ч түүнийг хөнөөлгүй

хүчиндсэн. Улмаар ахмад түүнийг Дон Исаахар нэртэй жүүд хүнд худалдсан болохыг ярив.
Одоо харин тэр Дон Исаахар, Лисабоны Их инквизатор нарын дундаа хэрэглэдэг секс боол
болсон ажээ. Кунигундагийн эзэд ээлж ээлжээр ирэхэд Кандид тэднийг хорооно. Айж
эмээсэн Кандид, настай эмэгтэй болон Кунигундагийн хамтаар тэндээс зугатан, Өмнөд
Америк руу явж буй хөлөг онгоцонд суув. Аяллын үеэр, настай эмэгтэй өөрийн түүхээ ярих
ба өөрийгөө Папын охин болж төрсөн ч, хүчирхийлэл, боолчлол,

каннибализмын тухай аймшигтай, золгүй айлтгалуудаас шаналж зовсон тухай өгүүлнэ.

Кандид, Кунигунда хоёр гэрлэхээр төлөвлөдөг ч, тэднийг Буэнос-Айрест ирээд удаагүй

байхад хотын захирагч Дон Фернандо Кунигундад гэрлэх санал тавина. Өөрийн санхүүгийн
байдлыг бодоод тэр энэ саналыг нь хүлээж авдаг. Их инквизаторыг алсан алуурчныг эрж
хайсан хүмүүс Португалиас Кандидын араас нэхэн ирдэг.

Какамбо нэртэй зарцын хамтаар Кандид Испаний засгийн газрын эсрэг босч буй Христийн
нийгэмлэгийн эзэмшлийн газар нутаг руу зугатана. Христийн нийгэмлэгийн коммандлагчтай
уулзтал тэр нь Болгаруудаас зугатсан Кунигундагийн ах байдаг. Кандид түүнд Кунигундатай
гэрлэхээр төлөвлөж байгаагаа хэлтэл дүүгээ хэзээ ч харц хүнтэй гэрлүүлэхгүй гэв. Уурлаж
хорссон Кандид сэлмээ авч барон руу дайрна. Какамбогийн хамтаар дахин зугатаж яваад
золтой л Биглагс нэртэй нутгийн омгийнхны хоол болсонгүй.

Хэдэн өдөр бядан тэнэсэн Кандид, Какамбо хоёр алт, үнэт эрдэнэс гудамжаар нь хөглөрөн
байх Эльдорадо хэмээх газар ирдэг. Энэ улсад шинжлэх ухаан өндөр хөгжсөн, шашны зөрчил
мөргөлдөөн, шүүхийн тогтолцоо байхгүй, алт, үнэт эрдэнэсээр элбэг баян улс ажээ. Гэвч
Кунигундаг санагалзсан Кандид нэг сарын дараа үнэлж баршгүй үнэт зүйлс хонин дээр ачин
Эльдорадаг орхин явлаа.

Суринамын нутагт хүрээд Кандид Какамбод хэсэг эрдэнэс таслан өгч, Буэнос-Айрес руу
Кунигундаг Дон Фернандогаас худалдан авч, Венецэд уулзахаар захин явуулна. Увайгүй
худалдаачин Вандердендур Кандидын хөрөнгөнөөс нилээд хэсгийг нь хулгайлжээ. Үүнд
цухалдсан Кандид өөрийн тусгайлан сонгосон Мартин хэмээх туйлын гутранги үзэлтэй
нэгэн эрдэмтнийг дагуулан Францыг орхин явна. Ийнхүү хөлөг онгоцоор аялан явах замд
Испаний хөлгийн ахмад Вандердендурын хөлөг онгоцыг живүүлсэн тул тэрээр эрдэнэсээ
буцаан олж авна. Кандид энэ хорвоо дээр шударга ёс байдгийг нотоллоо гэхэд, Мартин
түүнтэй огт санал нийлэхгүй.

Парист Кандид, Мартин хоёр нийгмийн элитүүдтэй нөхөрлөж эхэлнэ. Кандидын хөрөнгө
бусдын анхаарлыг татаж эхлэв. Мартины хамт Венец рүү хөдлөх бөгөөд тэндээс Кунигунда,
Какамбо хоёрыг газар сайгүй хайх ч эрж олно гэсэн найдвар тун бага байлаа. Гэвч

тэд Венецэд сонирхолтой найзуудтай болсны дотор Панглосст тэмбүү өвчин халдаасан
ордны шивэгчингээс биеэ үнэлэгч болсон Пакет, мөн тойрон хүрээлэх соёлын үнэт зүйлсээс
бүр мөсөн уйдсан Венецийн чинээлэг гүн Пококуранте нар багтаж байв. Эцэст нь Какамбог
түлхэн зайлуулагдсан Туркийн эзэн хааны боол болсныг мэднэ. Какамбог худалдан авч
боолчлолоос чөлөөлөх бөгөөд тэрээр түүнд Кунигунда настай эмэгтэйн хамт
Константинопольд боол болсныг хэлэв. Мартин, Какамбо, Кандид гурав Туркийг орхин
явлаа.

Кандид үхлээс аврагдан, хүнд хэцүү бэрхшээлийг туулан явсны эцэст Туркэд ирсэн Панглосс,
барон хоёртой таарна. Панглосс өөдрөг байдлаа алдаагүй л байлаа. Ихэд баярлаж хөөрсөн
Кандид тэднийг худалдан авч, боолчлолоос чөлөөлжээ.

Кандид Кунигундаг сүүлчийн удаа харснаас хойш тэр өнгө зүс дордсон байлаа, гэсэн ч
Кандид түүнийг чөлөөлж авна. Тэр мөн настай эмэгтэйг чөлөөлөн, Константинополийн
гадна нэгэн ферм худалдаж авчээ.

Кандид Кунигундатай гэрлэнэ гэсэн олон жилийн амлалтаа биелүүлэх ч дүүгээ харц
иргэнтэй гэрлэхийг зөвшөөрч чадахгүй зөрүүдлэх бароныг явуулах болзол тавьсан байлаа.

Пакет өөрийн ах Жирофлэгийн хамтаар Кандидын фермд ирэв. Кандид, Кунигунда, Какамбо,
Панглосс, настай эмэгтэй, Пакет болон түүний ах Жирофлэ нар фермдээ ая тухтай амьдрах
хэдий ч удахгүй нэг нэгнээсээ уйдаж, хэрүүл марган гарч эхэлжээ. Эцэст нь Кандид ёс
суртахуунгүй байдал, амралтаас зайлсхийн шургуу хөдөлмөрлөж, эгэл жирийн амьдралаар
амьдрах нэгэн фермертэй уулзана. Фермер түүнд “уйтгар гуниг, ёс суртахуунгүй байдал
болон ядуурал хэмээх гурван том муу үйл“-ээс зайлсхийхийн тулд дөрвөн хүүгийн хамтаар
өөрийн жижигхэн фермдээ борви бохисхийлгүй ажилладаг тухайгаа хэлнэ. Фермерийн
ярианд урамшсан Кандид болон түүний нөхөд үржил шимээ өгөх цэцэрлэг байгуулахаар
болно. Тэд бүх хөлс хүч, цаг заваа ажилдаа зориулж, хэнд нь ч шинжлэх ухаанд зориулах цаг
гарахгүй. Тэд бүгд сэтгэл ханамжтай, сайхан амьдарцгаана.
 #6

The Canterbury Tales

Кантерберийн домгууд

Зохиолч: Жоеффрэй Чаусер (Joeffrey Chaucer) Хэвлэгдсэн он: XIV зууны сүүл үе

Төрөл: Үлгэрийн дээжис

Зохиогчийн тухай

Жоеффрэй Чаусер 1340 оны орчим Английн Лондон хотод дарсны худалдаа эрхэлдэг
чинээлэг гэр бүлд төрсөн. Английн уран зохиолын “Эцэг” гэгддэг тэрээр Дундад зууны
үеийн Английн хамгийн аугаа яруу найрагч яах аргагүй мөн.

Зохиолч, гүн ухаантан, алхимич, одон оронч хэмээн алдаршсанаас гадна төрийн албанд
идэвхтэй зүтгэж байжээ.

1359-1360 онд Чаусер “Зуун жилийн дайн”-д IIIЭдвард хааны хамтаар Франц руу явж
тулалдсан бөгөөд Арденнест байхдаа баригдаж, 1360 онд нутагтаа эргэн иржээ. Тэрээр
IЛанкастарын гүн Жон Гуантын ирээдүйн эхнэрийн эгчтэй гэрлэж, гүнгийн хишгийг
амьдралынхаа туршид хүртсэн.

1367 болон 1378 онд Чаусер хилийн чанадад хэд хэдэн удаа дипломат болон худалдааны элч
төлөөлөгчөөр явж байжээ. Тэрээр мөн Парламентад сонгогдож байсан.

“Кантерберийн домгууд” түүний хамгийн алдартай бүтээл юм. Тэрээр 1400 оны 10 сарын
25-нд Лондонд нас барсан. Чаусер нь Вестминстерийн сүмийн Яруу найрагчдын буланд
оршуулсан анхны яруу найрагч болжээ.
 Хориг

Энэхүү үлгэрийн дээжис нь 700 жилийн өмнө бичигдсэн эртний бичвэр гэдгээсээ гадна
түүхэнд хамгийн их хорьж байсан номуудын нэг гэдгээрээ сонирхол татдаг. “Кантерберийн
домгууд”-ыг олон зууны туршид “хорьж байсан”, мөн одоо ч ийнхүү “хорих” асуудал
яригдсаар байдаг. Тухайн үед Англид үүнийг сүм хийдийг шүүмжилсэн, мөн сексийн битүү
агуулгатай хэмээн хориглож байв. Тус бүтээлд арьс өнгөөр ялгаварласан үлгэр, дүр
байдаггүй, харин ч Чаусерын амьдарч байсан үеийн нийгмийг харуулсан юм. Кантерберийн
домгуудыг Европ даяар хэвлэхийг хориглож байсан бөгөөд АНУ-д энэ ном өнөөг хүртэл
хэвлэхэд асуудалтай байгаа ажээ.

Анхны оршин суугчдын давалгаатай хамт эдгээр номууд орж ирэхэд Колоний эрх баригчид
тус номыг хүчтэй эсэргүүцэн, хориглож байсан бөгөөд Америк даяар олон сургуулиудад
хорьсон байдаг. Жишээ дурдахад, Флорида мужийн Лэйк хотод хориглосон, мөн зарим эцэг
эхчүүд сурагчдад “тохиромжгүй” гэсэн гомдол гаргасан тул 1995 онд Иллинойсийн Эврика
ахлах сургуульд “сексийн утга агуулгатай” хэмээн коллежийн бэлтгэл ангийн хичээлээс хасч
байсан.

АНУ-д 1873 оны Comstock Law хуулиар тус номыг АНУ- ын Шуудангийн албанаас
шуудангаар илгээхийг олон жилийн туршид хориглож байжээ. Үүний дүнд сүүлийн
жилүүдэд зохиолыг “ариусгах”- аар хэд хэдэн удаа хянан засварласан юм. Орчин үеийн ихэнх
орчуулга болон хэвлэлүүдэд аливаа зүй бус хэсгийг оруулахаас зайлсхийсэн байдаг.

“Кантерберийн домгууд”-ыг хуучиршгүй, үнэ цэнэтэй болгож буй зүйл нь тус зохиолд тухайн
үеийн бодит амьдралын дүр зургийг харуулсанд байгаа юм.
 Номын тухай

XIV зууны сүүл үед бичигдсэн Чаусерийн “Кантерберийн домгууд” нь хэсэг бүлэг мөргөлчид
аялан явах замдаа үлгэр хэлэлцэх тэмцээн зохиож ярьсан үлгэрүүдийн цуглуулга юм. Чаусер
анх “Кантерберийн домгууд”-ыг бичихдээ нэг хүн Кантербери орох замдаа хоёр, буцах замдаа
хоёр нийт дөрвөн үлгэр ярихаар төлөвлөж байжээ. Гэвч тэрээр 120 үлгэрийн оронд, 24 үлгэр
бичиж үлдээсэн юм.

Ингээд хэсэг үлгэрийг хураангуйлан өгүүлье.

Эдлэн газрын захирагчийн үлгэр

Эдлэн газрын эзэн Жон, Алайн нэртэй хоёр сурагчийн тухай үлгэр ярина. Хоёр сурагч
тээрэмчинд үр тариагаа алдахгүйн тулд хэрхэн ажиллаж байгааг ажиглахаар явна. Зальтай
тээрэмчин морио аргамжнаас нь суллаж, сурагчдыг мориных нь араас явах хооронд тэдэнд
зориулж тээрэмдсэн гурилаас хулгайлна. Сурагчид морийг барих үед хэдийн харанхуй болсон
байсан тул тээрэмчний гэрт хоноглохоор болжээ. Тэр шөнө Алайн тээрэмчний охиныг, харин
Жон эхнэрийг нь өдөж хоргооно. Тээрэмчин сэрээд, юу болсныг мэдээд сурагчдыг зодох гэж
дайрна. Нөхрийгөө сурагчдын нэгэнтэй андуурсан эхнэр нь тээрэмчнийг толгой дундуур нь
цохиж унагана. Харин сурагчид хулгайлсан бараагаа буцаан аваад явж оджээ.

Хуульчийн үлгэр

Үлгэрт исламын шашинтай Сирийн султан Ромын эзэн хааныг охин Кустансэгээ түүнд
өгөхийг ятгаж, гэрлэхийн тулд улсынхаа бүх иргэдийг (өөрөө ч бас) христийн шашинд
оруулдаг. Султаны эх болон түүний шивэгчингүүд нууцаар исламын шашиндаа үнэнч хэвээр
үлджээ. Эх нь хүүдээ түүнд болон бүх христийн шашинтнуудад зориулан хүлээн авалт
хийхийг хүсч байгаагаа хэлнэ. Хүлээн авалтын үеэр, эх нь хүүгээ болон Кустансэгээс бусад
бүх христийн шашинтнуудыг алж хөнөөнө. Харин Кустансэг жолоогүй хөлөг онгоцонд
суулгаж, урсгал дагуулан явуулна. Олон жил ийнхүү хөвөн явсны эцэст, Кустансэ
Нортамберландын эрэгт хүрэх бөгөөд тэнд нэгэн цагдаа, эхнэр Херменгилдын хамт түүнд
хоргодох байр гаргаж өгнө. Кустансэ тэднийг христийн шашинд оруулна.

Нэгэн шөнө, Сатан залуухан хөлөг баатрыг Херменгилдийн өрөө рүү сэм гэтүүлэн явуулж,
хөнөөлгөв. Тэр цустай хутгыг мөн тэр өрөөнд унтаж байсан Кустансэгийн дэргэд орхино.
Цагдаа Нортамберландын хаан Аллатай хамт гэртээ эргэж ирээд амь алдсан эхнэрээ олно.
Тэр Аллад Кустансэг хэрхэн олсныг хэлэх бөгөөд Алла охиныг ихэд өрөвджээ. Тэр
эхнэрийнхээ аллагыг нарийвчлан шалгав. Херменгилдийг хөнөөсөн хөлөг баатар Кустансэг
жинхэнэ алуурчин хэмээн андгайлахад гэнэт доош нугдайн унаж, нүд нь сугарчээ. Энэ нь
түүнийг Алла болон цугласан олны өмнө буруутайг нь баталж өгөв. Хөлөг баатрыг цаазаар
авсан бөгөөд Алла болон бусад цугласан хүмүүс христийн шашинд оржээ. Алла Кустансэтэй
гэрлэв.

Аллаг Шотланд руу яваад эзгүй байхад Кустансэ Мавриций нэрт хүү төрүүлжээ. Аллагийн эх
Донежилд Кустансэгийн Аллад бичсэн захидлыг замаас нь сэм авч, агуулгыг нь өөрчлөн
хүүхэд нь тахир дутуу, хорлол хүрсэн гэж бичив. Хүүхэд нь гаж буруу төрхтэй байсан ч
хамаагүй түүнийг өсгөж, хайрлана гэсэн Аллагийн хариу захиаг мөн л замаас нь авч
Кустансэг хүүгийнх нь хамт шийтгэн, ирсэн хөлөг онгоцоор нь буцаан явуул хэмээн өөрчлөн
бичжээ. Алла гэртээ эргэн ирээд юу болсныг олж мэдээд, эхийгээ хөнөөнө.

Хүчинд автах шахаж далайд олон адал явдалтай учирсныхаа эцэст Кустансэ Ромд эргэн ирээд
эхийгээ хөнөөсөн гэм нүглээ цайруулахаар мөргөл үйлдэн, бадарчлан яваа Аллатай дахин
учирна. Кустансэ хаан эцэгтэйгээ ч уулзана. Алла, Кустансэ хоёр Англид эргэн ирээд нэг
жилийн дараа Алла өөд болов. Кустансэ дахин Ром руу буцжээ. Харин Мавриций Ромын
дараагийн эзэн хаан болжээ.

Худалдаачны үлгэр

Найзуудынхаа зөвлөгөөг үл тоон Январь нэртэй хөгшин хөлөг баатар гоо үзэсгэлэнтэй
залуухан Мэй бүсгүйтэй гэрлэж гэнэ. Нөхрийнхөө чалханд сэтгэл ханаагүй Мэй газрын эзэн
Даментэй явалдаж араар нь тавина. Сохор Январь эхнэртэйгээ загас наадуулахаар
цэцэрлэгтээ авчрахад, эхнэр нь түүнд лийр идмээр байна гэжээ. Тэр эхнэрээ түшин лийрийн
мод руу авирахад тусална. Харин эхнэр нь лийрийн модон дээр Даментай загас наадуулав.
Шидтэнгүүдийн хаан Плутон Январьт хараа оруулахад үйлдэл дээрээ баригдсан Мэй түүнээс
сохор хэвээрээ байна гэсэн баталгаа өгөхийг шаардана.

Газрын эзний үлгэр

Монголын эзэнт гүрний хаан Камбюскан (Cambyuskan гэж эх бичвэрт бичсэн байдаг бөгөөд
түүхчдийн үзэж байгаагаар Чингис хааны тухай өгүүлсэн)-ы төрсөн өдрөөр хөлөг баатар нь
Араб, Энэтхэгийн хаадын илгээсэн бэлгийг авчирч өгчээ. Хөлөг баатар Камбюскан хаан
болон түүний охин Канаке (эх бичвэрт нэрийг нь Канаке/Canacee хэмээн ташаа бичсэн
байдаг) нарт шидэт гуулин морь, шидэт толь, мөн Канакед шувуудын хэлийг ойлгоход нь
туслах шидэт бөгж, мөн үүсгэсэн шархаа буцаан эдгээх шидтэй сэлмийг авчирчээ. Газрын
эзний үлгэрийг Чаусер дуусгаагүй бөгөөд өөрийн хүүгээ газрын эзэн шиг уран цэцэн үгтэй
байсан ч болоосой хэмээн үлгэрийг тасалдуулсан Франклиний яриагаар үргэлжлүүлжээ.

Франклины үлгэр

Баатарлаг Дориген тулаанд ялалт байгуулахаар Английг зорьсон эр нөхөр Арверагусыг

хүлээж байв. Нөхрийнх нь сууж явсан хөлөг онгоц далайн эргийн хад цохионд эвдэрч сүйдэх
вий хэмээн санаа нь зовнисон тэрээр өөрт нь хайртай болсон залуу Аврелиуст хэрэв далайн
эргийн хад цохиог цэвэрлэх юм бол түүнд биеэ тушаахад бэлэн байна гэж ам гарчээ.
Аврелиус ид шидэнд мэргэшсэн нэгэн сурагчийг хөлслөн авч хад цохио алга болсон мэт
хуурмаг үзэгдлийг бий болгож гэнэ. Арверагус гэртээ эргэн ирээд, эхнэрээ Аврелиуст
амласан амлалтаа биелүүлэх ёстой гэв. Арверагусын шударга занд сэтгэл нь хөдөлсөн
Аврелиус түүний өгсөн амлалтыг цуцалж гэнэ. Харин хариуд нь шидтэн Аврелиуст өгөөмөр
хандаж, өөрт нь өгөх ёстой байсан өрийг цайруулжээ.

Санваартны үлгэр

Дэн буудлын эзэн санваартнаас аз жаргалтай үлгэр ярьж өгөхийг хүснэ. Бусад мөргөлчид
түүнтэй санал зөрж, сургамжтай үлгэр ярихыг хүсэв. Санваартан нөхөддөө мөнгийг бүх муу
үйлийн үндэс гэж сурган ард иргэдээс хэрхэн мөнгө хөрөнгийг нь салган авдаг тухайгаа
өгүүлнэ. Түүний үлгэрт Үхлийг алж чадна гэж бодсон, түүнийг хайн яваа гурван залуугийн
тухай гардаг. Нэгэн хөгшин өвгөн тэдэнд Үхлийг модон дороос олж чадна гэжээ. Харин тэд
оронд нь модны ёроолоос 8 бушель алт олжээ. Тэд харанхуй болмогц тосгон руу нууцаар
орохоор ярилцдаг. Хамгийн залуу нь тосгон руу явж хүнс

олж ирэх ч бүх алтыг авахаар шунаж хор авчирсан байжээ. Харин нөхөд нь өөрсдийн хувийг
өсгөхийн тулд түүнийг хөнөөсний дараа хоол хүнсийг идэж, хорыг уугаад модны дор бүгд
үхэж гэнэ.

Гэлэнмаа нарын ахлагчийн үлгэр

Азийн нэгэн хотын жүүдүүдийн хорооллын захад нэгэн христийн сургууль байрладаг байжээ.
Бэлэвсэн эхнэрийн долоон настай сайхан сэтгэлтэй хүү тэр сургуульд сурдаг аж. Тэр маш
сүсэг бишрэлтэй нэгэн байсан бөгөөд Аврагч эхийн тухай дуу (Alma Re- demptoris) дуулах
дуртай байв. Тэр жүүдүүдийн хорооллоор цуурайттал дуулдаг тул үүнд дургүйлхсэн хэсэг
жүүд алуурчин хөлслөн авч түүний хоолойг таслан, цогцсыг нь бие засах газарт хаяж гэнэ.
Жүүдүүд бэлэвсэн эхэд хүүг нь хаана байгааг хэлсэнгүй. Гэтэл гайхалтай зүйл болж Аврагч
эхийн дуу сонсдов гэнэ. Христийн шашинтнууд түүний цогцсыг олж, шүүгч жүүдүүдийг
зэрлэг адуунд чирүүлж алах шийдвэр гаргажээ.

Сүмийн хүнсний нярвын үлгэр

Түүний үлгэрт Ромын яруу найрагч Овидын “Метаморфоз” болон Арабын “Мянган нэгэн
шөний үлгэр”-т гардаг цагаан хэрээний тухай домгийг өгүүлдэг ажээ. Үлгэрт Фибусын
ярьдаг цагаан хэрээ түүнд эхнэрийг нь араар тавьж байна гэж хэлдэг. Фибус эхнэрээ
хөнөөгөөд хэрээний цагаан өднүүдийг авч, хар болгон хувиргасан байна.
 #7

Catch - 22

Урхи - 22

Зохиолч: Жозеф Хеллэр (Joseph Heller) Хэвлэгдсэн он: 1961

Төрөл: Түүхэн дайны тухай зохиол

Зохиогчийн тухай

Жозеф Хеллэр 1923 оны 5 сарын 1-нд АНУ-ын Нью-Йорк мужийн Брүүклинд төрсөн. Тэрээр
Дэлхийн II дайнд АНУ-ын Агаарын нисэх хүчинд бөмбөгдөгчөөр 60 тулаанд оролцжээ.
Хеллэр Нью- Йоркийн их сургуульд бакалавр, 1949 онд Колумбын их сургуульд магистрын
зэрэг хамгаалсан бөгөөд Фулбрайтын тэтгэлгээр дараагийн хоёр жилд нь Оксфордын их
сургуульд суралцжээ.

Дайны туршлагадаа тулгуурлан бичсэн Хеллэрийн анхны “Урхи-22” роман нь нилээд амжилт
олсон юм. Тус зохиолд галзуу солиотой мэт худал аяглан Дэлхийн II дайнд алба хаахаас
зугатах гэсэн Ахмад Жозеф Йоссариан (Joseph Yossarian)-ы тухай өгүүлдэг.

1981 оны 12 дугаар сард Хеллэрийг Гийена-Барре (Guillain-Bar- re)-ийн синдромтой хэмээн
оношилжээ. Тэрээр өвчнийхөө улмаас хэсэг хугацаанд саажилттай болсон байна. Тэрээр
амьдралынхаа энэ үеийг 1986 онд хэвлүүлсэн “Инээхгүй байх шалтгаан” (No Laughing Matter)
хэмээх намтарт өгүүлсэн байдаг. 1984 онд тэр бүрэн эдгэсэн юм. Хеллэр 1999 оны 12 дугаар
сарын 12-нд “Настай уран бүтээлчийн хөрөг” (Portrait of an Artist as an Old Man) романаа
бичиж дуусгаад удаагүй байхдаа таалал төгссөн ажээ.
 Хориг

“Урхи-22” 1961 онд хэвлэгдснээс хойш тухайн үеийн өсвөр насныхны дунд нилээд түгжээ.
“Урхи -22” Вьетнамын дайнд явсан залуусын мах цусанд нэвт шингэсэн зохиол болсон мэт
санагддаг. Тухайн үед коллежийн сурагч бүр энэ номыг авч явдаг гэсэн явган яриа гарсан юм.

Зохиолын талаарх шүүмжүүд эхэндээ эерэг байснаа сүүлдээ маш сөрөг хандлагатай болж
иржээ. The Nation сэтгүүлд

- сүүлийн жилүүдэд гарсан хамгийн шилдэг роман, New York Her-

ald Tribune – галзуу, уярмаар, цочирдом, гайхалтай, хурц, толгой эргүүлэм, өөрчлөлт хийсэн
бүтээл, The New York Times - уншигчдыг баярлуулахаасаа илүүтэй айлгах гайхалтай бүтээл
хэмээн сайшааж байсан. Нөгөөтэйгүүр The New Yorker– үүнийг бичсэн гэхэд хэцүү, цаас руу
орилж орхисон мэт сэтгэгдэл төрөхөөр, ганц авууштай зүйл нь гашуун боловч үнэн хатуу
элэглэл л байна гэжээ.

“Урхи-22” зохиол хэдийгээр нэг ч шагнал аваагүй боловч өнөөг хүртэл хэвлэгдсээр байгаа
бөгөөд 1961 онд хэвлэгдсэнээс хойш тус ном 10 сая хувь борлогджээ. Тус бүтээлийг ХХ зууны
Америкийн хамгийн шилдэг романуудын нэг гэж үздэг.

1972 онд Охайо мужийн Стонгсвильд тус зохиолыг хориглосон ч 1976 онд АНУ-ын
Минарчини дэх Тойргийн шүүхээс сургуулийн зөвлөлийн хоригийг цуцалсан байна.

Эмэгтэй хүнийг “биеэ үнэлэгч” гэж олонтаа гутаан доромжилсон хэмээн 1974 онд Техас
мужийн Даллас, 1979 онд Вашингтоны Снокуалмид тус тус хориглох шийдвэр гаргаж байв.
 Номын тухай

“Урхи-22” романы санаа зохиолчийн Дэлхийн II дайнд оролцсон туршлага дээр тулгуурласан
байна. Йоссариан болон бусад бөмбөгдөгч онгоцны нисгэгчдийн мэдрэмж, сэтгэгдэл бол
түүний алба үүргээ гүйцэтгэх явцад мэдэрсэн мэдрэмж, тулгарсан асуудлууд юм.

Хеллэр 1944 оны 5 дугаар сараас 10 дугаар сар хүртэлх хугацаанд 60 даалгаварт явсан байдаг.
Хеллер энэ тухайгаа нэг даалгаварт ногдох нас баралтын хувь хэмжээ 5% байдаг ч тэрээр
гурван удаа амиа алдах шахсан хэмээн дурсчээ.

Хеллэр дайнаас эсэн мэнд үлдсэн ч түүний амссан бүхэн

1953 онд зохиолоо бичиж эхлэх хүртэл сэтгэлийн там болсоор иржээ. Дайны туршлага нь
Хеллэрийг “зовлон үзсэн, хөгжилтэй, маш өвөрмөц хүн” болгосон юм.

Дэлхийн II дайны хоёрдугаар хагаст, Йоссариан нэртэй нэгэн цэрэг Газрын дундад тэнгис
дэх Италийн эрэг орчимд байх Пианоза арал дээрх Агаарын нисэх хүчний дивизэд алба хааж
байжээ. Йоссариан болон түүний нөхөд захиргаадалт, хүчирхийлэл ноёлсон аймшигт, хүнд
байдлыг арайхийн тэсвэрлэж байсны зэрэгцээ хэрээс хэтэрсэн амбицтай ахлах офицеруудын
нүдэнд огт хүн биш харагддаг байв.

Дивиз эмх замбараагүй, харгис тулааны үүр болж, дивизийн албан хаагчдын хувьд бөмбөгдөх
ажиллагаа нь байгаа устгахаасаа илүү агаараас дэлбэрэлтийн сайн зураг авах явдал болон
хувирчээ. Гэр рүү нь буцаахын өмнө нисэх шаардлагатай даалгаврын тоог хурандаа нар
үргэлжлүүлэн нэмсээр байсан тул хэн ч гэртээ харьсангүй. Йоссарианаас өөр хэн ч дайн
болж байгааг ойлгож байгаа янзгүй, сая сая хүмүүс түүнийг алахаар улайрч байна гэхэд нь
бүгд л өөрийг нь галзуу солиотой гэж бодно.

Йоссарианы түүх бол романы гол цөм нь. Йоссариан ямар ч буруугүй атал түүний амьдрал
байнгын аюулд байгаад түгшин санаа зовниж байв. Түүнд амьдрах эрмэлзэл асар их байсан
бөгөөд нэг бол үхэшгүй мөнх байх эсхүл үхэх гэсэн хоёрхон зам юм.Үр дүнд нь тэр дайнаас
зугатаан, янз бүрийн өвчтэй мэт жүжиглэн эмнэлэгт цаг нөгцөөх болжээ.

Йоссарианы дайнд оролцох хүслийг үгүй хийсэн нэгэн явдал бол өөрийнх нь гар дээр амиа
алдсан цэрэг Снөүдений тухай дурсамж бөгөөд энэ дурсамж нь түүнийг байнга зовоох ажээ.
Йоссариан инээдтэй, хөгийн хэр нь эмгэнэлтэй нөхцөл байдалд орох бөгөөд нөхөд нь ар
араасаа үхэж, алга болж байгааг, мөн өөрсдийн нэр хүндийг өсгөхийн тулд хамгийн амь
өрссөн тулаанд цэрэг дайчдаа сайн дураар илгээж буй офицер, хурандаа, генералуудын
уршгаар түүний дивиз бөмбөгдүүлэхийг харжээ.

“Урхи-22” бол романд олон аргаар тодорхойлж тайлбарласан нэг ёсны “журам” юм. Эхлээд,
Йоссариан галзуу солиотой бол цэргийн албанаас чөлөөлөгдөх боломжтой болохыг ойлгоно.
Ямагт зугатах арга зам хайж явдаг Йоссариан өөрийгөө галзуу гэж зарласан нь зөвхөн ухаан
саруул хүн л бөмбөгдөх даалгавраас зугатахын тулд өөрийгөө галзуу гэж хэлж чадах тул
түүнийг ухаан саруул болохыг илт баталж орхино.
Товчхондоо “Урхи-22” бол золиосоо учир нь үл ойлгогдох байдлаар устгах тухай этгээд
эргэцүүлэл бөгөөд зөвхөн түүнийг зохиосон хүмүүст л үйлчилдэг. Үүнийг романд тодорхой
тайлбарласан мөрүүдээс гадна дүрүүдийн өгүүлэх түүх гээд хаа сайгүй дурдсан байна.

Йоссариан амьд үлдэхийн төлөө тэмцэж байхтай зэрэгцээд түүнийг тойрсон бусад түүхүүд
өрнөх ажээ. Түүний найз Нэйтли Ромоос ирсэн нэгэн биеэ үнэлэгч бүсгүйд дурлаж, зогсоо
зайгүй түүнийг эргүүлнэ. Тэдний дунд асар их ялгаа байх ч эцэстээ бүсгүй Нэйтлид дурлана.
Гэвч тун удалгүй дараагийн даалгаварт Нэйтли амиа алдав. Йоссариан найзынхаа амь
эрсэдсэн тухай эмгэнэлт мэдээг бүсгүйд дуулгахад бүсгүй түүний үхэлд Йоссарианыг
буруутгаж, түүнээс хойш харах тоолондоо үгээр дайрах болжээ.

Өөр бас нэгэн түүх бол хар захын хаан гэгддэг дивизийн офицер Мило Миндербиндерийн
тухай юм. Мило синдикат байгуулж, Европын хэд хэдэн цэгүүдийн хооронд хүнс
зөөвөрлөхөөр цэргийн хөлөг онгоц болон нисгэгч нарыг зээлдэн авах бөгөөд түүгээр асар их
ашиг олно. Оролцсон хүн бүрт “хувь өгнө” гэж байсан ч эцэстээ энэ нь хоосон амлалт байсан
нь илэрхий болно. Хэдий тийм ч Европ

даяар түүнийг бараг тахин шүтэх болсон тул бизнес нь цэцэглэн хөгжсөөр л байв.

Нэйтлигийн үхэлд сэтгэл үймэрсэн Йоссариан дахин өөр даалгаварт явахаас татгалзав.
Тэрээр Ромын гудмаар хэрэн хэсч, хүчин, өвчин, аллага гээд хүний учирч болох бүхий л
аймшигтай нүүр тулна. Тэрээр эцэст нь Ромд паспортгүй байсан хэргээр баривчлагдах
бөгөөд ахлах офицерууд хурандаа Каткарт, хурандаа Корн нар түүнд сонголт хийх боломж
олгоно. Тэр цэргийн шүүхээр орох эсхүл суллагдаад гэр рүүгээ нэр төртэйгээр буцахын аль
нэгийг сонгох ёстой болно. Гэхдээ үүнд нэг болзол байсан нь чөлөөлөгдөхийн тулд Каткарт,
Корн нарын тушаалыг биелүүлж, дивизийн нисгэгч бүр 80 даалгаварт явахыг шаардсан
бодлогыг нь дагах байв.

Хэдийгээр түүнд энэ санал хорхой хүргэм байсан ч Йоссариан тэдний саналыг хүлээж
авснаар өөр бусад гэм зэмгүй хүмүүсийн амь нас аюулд орно гэдгийг ойлгож байлаа. Тэр
армийг орхин, төвийг сахидаг Швед улс руу зугатан гарах өөр нэгэн замыг сонгов. Ингэснээр
тэр цэргийн ‘хүн бус’ болгодог механизмаас нүүр буруулж, Урхи-22 журмаас татгалзан,
өөрийн амьдралыг өөрөө жолоодохоор тэмцэх болно.

Дайны тухай гашуун туршлагыг гайхалтай харуулсан “Урхи-22” роман одоо ч үнэ цэнээ
алдаагүй хэвээр байгаа билээ.

• “Урхи-22” роман Modern Library хэвлэлийн газраас гаргасан ХХ зууны Англи хэл дээрх
хамгийн шилдэг романы 7 (шүүмжлэгчдийн үнэлгээгээр) болон 12 дугаар (олон нийтийн
үнэлгээгээр) байрт оржээ.

• Radcliffe Publishing хэвлэлийн газрын ХХ зууны шилдэг 100 романы 15 дугаарт

• The Observer-ийн бүх цагийн үеийн шилдэг 100 романы нэгт

• TIME сэтгүүлийн орчин үеийн Англи хэл дээрх 100 шилдэг романы
нэгт

• BBC-ийн Big Read вэб санал асуулгаар Их Британичуудын хамгийн дуртай номын 11-т тус
тус жагсчээ.

novel hv J. r .
 #8

The Catcher in the Rye

Хөх тариан талбай дунд

Зохиолч: Жером Д.Сэлинжер (J.D.Salinger) Хэвлэгдсэн он: 1951

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

Жером Дэвид Сэлинжер (Jerome David Salinger) 1919 оны

1 дүгээр сарын 1-ний өдөр АНУ-ын Нью-Йоркод төрсөн. Хэдийгээр түүнд зохиол бүтээл
багач ХХ зууны Америкийн хамгийн нөлөө бүхий зохиолчдын нэгд тооцогддог. Түүний 1948-
59 оны хооронд туурвисан

13 богино хэмжээний өгүүллэг болон хэвлэгдсэн ганц л роман бий.

2010 онд 91 насандаа таалал төгссөн зохиолч Ж.Д.Сэлинжер

1951 онд хэвлэгдсэн даруйдаа шилдэг борлуулалттай ном болсон “Хөх тариан талбайн дунд”
романаасаа гадна өөрийн 50 жилийн нууцлаг амьдралаараа алдаршсан нэгэн юм.

Хамгаалагч ноход болон өндөр ханаар өөрийгөө ертөнцөөс тусгаарлаж, түүний тухай
нийтлэгдсэн хувийн мэдээлэл бүрт саад хийхийг оролддог өмгөөлөгчдийн багаар өөртөө хана
хэрэм босгожээ. Тэрээр ярилцлага өгөхөөс татгалзаж, өөрийн номон дахь фото зургаа хүртэл
авахыг шаардаж байсан ба алдар нэрд гарахыг эсэргүүцэгч нэгэн байсан.

Сэлинжер насан өөд болтлоо зохиол бүтээлээ туурвиж байсан ч хэвлүүлж байгаагүй юм.
Зарим эх сурвалжууд түүний гэрт 10 гаруй бүрэн хэмжээний роман байгаа гэж үздэг.
 Хориг

1961 оноос 1982 оны хооронд, “Хөх тариан талбай дунд” роман АНУ-д ахлах сургууль болон
номын сангуудад хамгийн их хориглож байсан роман юм. 1981 ондтус роман АНУ даяар
хамгийн их хориглосон, мөн улсын сургуулиудад хамгийн их хичээлд хэрэглэсэн хоёрдахь
номын аль алинаар нь тодорч байв.

Америкийн Номын сангийн холбооноос мэдээлснээр, “Хөх тариан талбай дунд” роман 1990-
2000 оны хооронд хамгийн их хориглосон номын 13 дугаарт бичигджээ. 2005 онд мөн
хамгийн олон удаа хориглосон 10 номын нэгд багтсан. Хэдийгээр гурван жилийн хугацаанд
тус жагсаалтад ороогүй ч 2009 онд дахин жагсаалтад багтжээ.

Ийнхүү хориглох шалтгаан нь ерөнхийдөө Холден байнга бүдүүлэг үг хэллэг хэрэглэдгээс

гадна бэлгийн амьдрал, бурхныг гутаан доромжилсон, гэр бүлийн үнэ цэнэ болон ёс
суртахууныг алдагдуулсан, Холден үлгэр жишээ дүр биш, бослогыг дэмжсэн, согтууруулах
ундаа хэрэглэх, тамхи татах, худал ярих болон замбараагүй байдлыг дэмжсэн гэсэн
үндэслэлүүд юм. Гэхдээ ийнхүү шүүмжлэгчид зохиолын гол утга санааг нь сайн ойлгоогүй
гэлтэй.

Зөвхөн сүүлийн жилүүдэд хориглож байсан жишээг дурдахад:

• 2010 он – Зүй бус үг хэллэг, бэлгийн амьдралыг харуулсан, тодорхой насны бүлэгт
тохиромжгүй хэмээн хориглосон.

• 2009 он – АНУ-ын Монтана мужийн Миссулагийн Биг Скай ахлах сургуульд хориглосон.

• 2006 он - Зүй бус үг хэллэг, бэлгийн амьдралыг харуулсан, тодорхой насны бүлэгт
тохиромжгүй хэмээн хориглосон.

• 2005 он – АНУ-ын Норт Бервикийн Нобль ахлах сургуульд хориглосон ч, сүүлд цуцалсан.

• 2002 он – АНУ-ын Өмнөд Каролинад “зохисгүй, бохир ном” хэмээн, харин Жеоржиа мужид
хараалын үг хэллэгтэй учир хориглосон.

• 2001 он – Зохиолд секс, хүчирхийлэл болон хараалын үг хэллэг агуулагдсан гэсэн гомдол
удаа дараа ирсэн учир хориглосон.
 Номын тухай

“Хөх тариан талбай дунд” роман ХХ зууны хамгийн шилдэг романы нэгд багтдаг. Тус ном
дэлхийн бараг бүх түгээмэл хэрэглэгддэг хэл рүү орчуулагдсан. Жил бүр ойролцоогоор
250000 хувь худалдаанд гарч, нийт 65 сая хувь борлогдсон байна. Роман 2005 онд Time
сэтгүүлээс гаргасан 1923 оноос хойшхи англи хэл дээрх 100 шилдэг романы жагсаалт, мөн
Modern Library-ын ХХ зууны англи хэл дээрх

100 шилдэг романы нэгд тус тус багтсан.

Зохиолын талаарх шүүмжүүд байнга эерэг байсангүй. Романтай холбоотой гэж хэлж болох
хэд хэдэн хэрэг гарч байсны дотор 1980 оны 12 дугаар сарын 8-ны өдөр Марк Дэвид Чайпман
Жон Ленноныг хөнөөсөн хэрэг багтдаг бөгөөд түүнийг баривчлах үед биеэс нь “Хөх тариан
талбай дунд” роман олджээ. 1989 оны 7 дугаар сарын 18-ны өдөрт Роберт Жон Бардо
Америкийн жүжигчин, загвар өмсөгч Ребекка Шаефферийг хөнөөсөн хэрэг гарчээ. Бардо
аллага үйлдэх үед “Хөх тариан талбай дунд” романыг биедээ авч явжээ. Тэрээр номны дотор
талд “Хүндэт Холден Каулфийлдэд, Холден Каулфийлдээс. Энэ бол миний тунхаглал” гэж
бичсэн байжээ. 1981 онд Ерөнхийлөгч Рональд Рейганыг хөнөөхийг завдсан Жон Хинкли
гэгч этгээд тус романд автсан гэж мэдэгдэж байжээ.

“Хөх тариан талбай дунд” романд өсвөр насны Холден Каулфийлд хүү Зул сарын өмнөх
өдрүүдийг хэрхэн өнгөрүүлсэн тухай өгүүлдэг. Холдений аялал сургуулиудын Зул сарын
баярын амралт эхлэхийн өмнөх 12 дугаар сарын нэгэн бямба гаригт эхэлнэ. Түүнийг
сургуулиас нь хөөсөн байлаа. Ингэж хөөгдөж байгаа нь анхны тохиолдол биш болохоор эцэг
эх нь хэрхэн хүлээж авах бол гэдэгт Холдений санаа зовно. Өрөөнийхөө найз Страдлертай
зодолдсон тул дотуур байранд үлдэх аргагүй байв. Холден тэр оройдоо л явахаар шийднэ.
Гэхдээ түүний хөөгдсөнийг мэдсэн эцэг эхтэйгээ тэр даруй уулзах бодолгүй байв. Тэгээд тэр
Нью-Йоркод хямдхан зочид буудал олж, хоноглохоор шийднэ.

Нью-Йорк явах галт тэргэнд, Холден Пенси сургуулийн нэг сурагчийн ээжтэй таарна. Холден
тэр сурагчийг “дүүрсэн тэнэг” гэж боддог ч түүний ээжид хүү нь хэр ичимхий, сургуульдаа
ямар нэр хүндтэй болох тухай худал түүх зохиож ярив. Тэрээр Пенний зогсоол

дээр буумагцаа утасны бүхээг рүү очиж, хэд хэдэн хүн рүү ярихаар явдаг ч зарим шалтгааны
улмаас хэн рүү ч залгасангүй. Тэрээр хөлсний унаанд суугаад жолоочид нь Төв паркад
цөөрөм хөлдөхөөр галуунуудын цугладаг газарт хүргэж өгөхийг гуйхад жолооч үүнд нь ихэд
эгдүүцэв. Холденийг өөр нэг хөлсний тэрэг Эдмонт зочид буудалд хүргэх бөгөөд тэнд
хоноглохоор өрөө авчээ.

Холден өрөөнөөсөө буудлын эсрэг талын жигүүрийн зарим зочдын өрөөг харж болохоор
ажээ. Шилэн оймс, өндөр өсгийтэй гутал, хөхний даруулга, бэлхүүсэвч, даашинз өмссөн
нэгэн эрийг тэр ажиглан байв. Мөн уусан юмаа нэгнийхээ нүүр рүү цацчихаад,
бахдалтайгаар инээлдэж байгаа эр, эм хоёрыг ч харлаа. Тэр үүнийг уурлуулан өдөөдөг секс
тоглоомын нэг хэлбэр байх хэмээн дотроо таамаглав.

Хэдэн янжуур угсруулан татсаны дараа, Принцтон дахь танилаасаа дугаарыг нь авсан, өмнө
нь огт уулзаж байгаагүй Кавендиш нэртэй бүсгүй рүү залгав. Холден Кавендишийг өмнө нь
тайчигч байсан хэмээн хүмүүсийн ярьж байсныг санаад, түүнийг ятган унтаж чадна гэдэгтээ
итгэлтэй байв. Огт танихгүй хүн шөнө дөлөөр залгасанд ундууцсан хэдий ч тэр эцэст нь
маргааш өдөр нь уулзах санал гаргав. Холден тийм удаан хүлээхийг хүсэхгүй байлаа. Тэгээд
уулзалт товлолгүйгээр утсаа тасалчихав.

Холден шатаар доош бууж зочид буудлын Лавендер нэртэй шөнийн клубт орж ширээнд
суухад, зөөгч түүнийг насанд хүрээгүй болохыг мэдээд, үйлчлэхээс татгалзжээ. Тэр
хөдөөнөөс ирсэн болов уу гэмээр гуч гарсан гурван эмэгтэй рүү сээтэн хаяж суув. Холден
тэдэнтэй хамт бүжиглэж, шаргал үстэй хүүхнийг хэр сайн бүжиглэдгийг харсныхаа дараа
түүнд бараг л “дурлав”. Нас сүүдрийнхээ талаар хэдэн хошин үг унагасны дараа, тэд түүнийг
бүх тооцоог нь төлөг хэмээн орхиод явжээ.

Холден лоббигоос гарч ирээд Жэйн Галлахерын тухай, түүнийг хэрхэн таньдаг болсон
тухайгаа зэрвэс бодов. Тэд Мэйнд зуны амралтаа хамтдаа өнгөрүүлж, гольф, даам тоглон,
хөтлөлцөн кинонд явдаг байжээ. Нэгэн өдөр даам тоглон сууж байтал, тэдний сууж байсан
сүүдрэвчинд Жэйний хойд эцэг ирсэн бөгөөд түүнийг явсны дараа Жэйн уйлж эхэлжээ.
Холден дэргэд нь суугаад, түүнийг нүүр нүдгүй үнсэж эхэлсэн бөгөөд Жэйн харин уруул дээр
нь үнсэхийг

огт зөвшөөрөхгүй байжээ. Энэ бол тэдний хамгийн дотно болсон үе аж.

Эдмонтын лифтчин Маурис Холдены өрөөрүү 5 долларын биеэ үнэлэгч явуулах санал
тавихад тэр зөвшөөрөв. Өөрийгөө Санни хэмээн танилцуулах нэгэн залуухан бүсгүй ирэв.
Түүнийг даашинзаа тайлж эхлэхэд Холденд “гаж” санагдсан тул түүнтэй яриа өрнүүлэхийг
хичээв. Саяхан нугасны хагалгаа хийлгэсэн учир түүнтэй унтаж чадахгүй, гэхдээ түүнд ямар
ч байсан мөнгөө төлнө гэв. Санни өвөр дээр нь суугаад шалиг зүйлс ярьж эхлэхэд Холден
түүнд 5 долларыг нь өгөөд, хаалга руу хүргэж өгөв. Гэтэл Санни Маурисыг дагуулан эргэж
ирээд, Холденоос дахин 5 доллар төлөхийг шаардав. Холден төлөхөөс татгалзахад, Маурис
гэдэс рүү нь цохиж, шалан дээр унагав. Энэ хооронд Санни түүний түрийвчнээс 5 доллар авч
амжив. Холден унтахаар хэвтлээ.

Ням гаригийн өглөө 10 цагт сэрээд, өмнө нь болзож байсан Салли Хайэс рүү залгалаа. Тэд
Броудвэйн тоглолтын өдрийн үзүүлбэрийг үзэхээр болцгоов. Зуушны газар өглөөний цайгаа
уучихаад Жэйн Галлахер руу залгатал ээж нь авсан тул харилцуураа тавилаа. Хөлсний тэрэг
авч Төв парк орон охин дүү Фибигээ хайлаа. Гэвч тэр тэнд байсангүй. Тэр Фибигийн
сургуулийн нэгэн охинд тэшүүрнийхээ үдээсийг үдэхэд нь тусалж, түүнээс дүүгээ Байгалийн
түүхийн музейд байж магадгүй болохыг мэдэж авав. Фибигийн анги ням гаригт музейд
байхгүйг тэр гадарлаж байсан ч тийшээ явлаа. Гэхдээ ирчихээд дотогш орсонгүй, харин
тэрэг авч Билтмор зочид буудал руу Сэллитэй уулзахаар явав.

Холден, Сэлли хоёр хамтдаа жүжиг үзэв. Сэллиг танил хөвүүнийхээ талаар ярихад нь Холден
уур нь хүрчээ. Сэллигийн санал болгосноор, тэд тэшүүрээр гулгацгаахаар болов. Тэд хоёулаа
сайн гулгаж чадахгүй байсан учир ширээнд сууж ярилцав. Холден Сэллид яагаад сургууль
түүнд таалагддаггүй тухай тайлбарлаад, түүнийг Массачусетэс эсхүл Вермунт руу хамтдаа
зугатаж, тэнд бүхээгт амьдарцгаая гэж шаардах шахам хэлэхэд Сэлли зөвшөөрсөнгүй.
Холденийг хараалын үг урсгахад Сэлли уурлав. Түүний уурласан царайг хараад Холден
хөхөрч гэнэ. Сэлли уучлалыг нь хүлээж авалгүй Холденыг хаяж явлаа.

Холден ахиад л Жэйн рүү залгалаа. Энэ удаа дуудлаганд

нь хариу өгсөнгүй. Холден Вүүтэн сургуульд сурагчдын зөвлөх байсан, одоо Колумбын их
сургуулийн оюутан болсон Карл Люс гэгч залуу руу залгав. Люс түүнтэй оройн хоолны дараа
юм уухаар болов. Холден энэ хооронд цаг нөгцөөж кино үзэв. Тэр Люстэй Сетон зочид
буудлын Викер нэртэй бааранд уулзав. Вүүтэнд байхдаа Люс сургуулийн хэсэг хөвүүдтэй
сексийн тухай илэн далангүй ярилцдаг байжээ. Холден түүнтэй дахин тэр сэдвээр ярилцахыг
хичээж байв. Холдений ижил хүйстнүүд болон Люсийн Хятад найз охины талаарх хүүхэд
шиг ярианд дургүй нь хүрсэн Люс эрт явах хэрэгтэй гээд түүнийг орхин явлаа. Холден
үргэжлүүлэн виски уунгаа төгөлдөр хуурч болон дуучны тоглолтыг сонирхон суув.

Нилээд халамцсан Холден Сэлли Хайэс руу залгаж, тэдний Шинэ жилийн өмнөх өдрийн
төлөвлөгөөний талаар учир нь үл ойлгогдох зүйл ярьжээ. Тэгээд тэр хүүхэд байхдаа ирж
галуу хардаг байсан Төв паркын цөөрөм рүү очих гэж нилээд цаг авав. Арайхийн олж очих
үед тэр осгох шахсан байлаа. Эцэст нь тэр гэртээ харихаар шийджээ.

Холден өөрийг нь хэдийд ч гэрт нь ирж болно гэж байсан Англи хэлний багш байсан ноён
Антолини руу залгав. Антолини түүнээс яагаад сургуулиасаа хөөгдсөнийг нь асуугаад, цааш
хэрхэх тухай нилээд зөвлөгөө өгөв. Холден нойр нь хүрч байгаагаа нуусангүй. Антолини
түүнд буйдан дээр ор засч өгөв. Ноён Антолиниг духанд нь хүрэхэд тэр сэрлээ. Өөрийг нь
өдөж хоргоох гэж байна гэж бодсон Холден яаран сандран гэрээс нь гарлаа. Тэгээд гадна урт
сандал дээр хэдэн цаг унтав.

Холден Фибигийн сургууль руу очиж, гэрээсээ явах гэж байгаа учир музейд цайны цагаар
уулзах хэрэгтэй байна гэсэн зурвас түүнд дамжуулав. Фиби ирэхдээ цүнхтэй хувцсыг нь
авчирч, өөрийг нь хамт аваад яваач гэж гуйв. Түүнийг уурлан татгалзахад Фиби уйлж, дуугаа
хураав. Өөрийг нь дагана гэдгийг мэдэж байсан тул түүнийг паркад морин тойруулган дээр
дагуулан ирэв. Холден түүний тоглож байгааг харж зогсов. Гэнэт хүчтэй бороо орж эхэллээ.
Холден ширүүн бороог үл тоон дүүгээ морин тойруулган дээр тоглохыг баярлан харж
зогсоход нүдэнд нь нулимс цийлэгнэж байлаа.

Холдений хүүрнэх түүх энэ хүрээд зогслоо. Тэр хэрхэн гэр рүүгээ харьж, “өвчин” туссан
тухайгаа уншигчдад ярихгүй гэжээ. Тэр ирэх намар шинэ сургуульд орохоор төлөвлөсөн
бөгөөд ирээдүйнхээ талаар тун ч сэтгэл өөдрөг байлаа.
 #9

The Color Purple

Нил ягаан өнгө

Зохиолч: Элис Уокер (Alice Walker) Хэвлэгдсэн он: 1982

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

АНУ-ын зохиолч, яруу найрагч, эмэгтэйчүүдийн эрхийн төлөө тэмцэгч бөгөөд нийгмийн
зүтгэлтэн Элис Уокер 1944 оны 2 дугаар сарын 9-ний өдөр тариачны гэр бүлд төржээ. 1960-
аад оноос иргэний эрхийн төлөөх хөдөлгөөнүүдэд оролцох болсон юм.

Түүний хамгийн алдартай бүтээл бол “Нил ягаан өнгө” роман бөгөөд Элис тус романаараа
Үндэсний номын шагнал (National Book Award) болон Пулицерийн шагнал хүртжээ. Тэрээр
нэр хүндтэй Пулицерийн шагналыг хүртсэн анхны Африк гаралтай америк эмэгтэй болсон
юм. Түүний “Нил ягаан өнгө” романаар кино туурвисан нь нилээд амжилт олж, Академийн
шагнал (Academy Awards)-д 11 төрөлд нэр дэвшсэн байна. Тус кинонд Стивен Спилберг
найруулагчаар ажиллаж, дүрүүдэд Вүүпи Голдберг, Опра Уинфри болон Дэнни Глоувер нар
тоглосон.

Хэдийгээр тэрээр зургаан роман бичсэн ч эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн асуудлаар

улс төрд идэвхтэй оролцсоор байна. Элис эмэгтэйчүүдийн хөдөлгөөнөөс гадна арьс өнгөөр
ялгаварлан гадуурхахтай тэмцэх хөдөлгөөн, цөмийн зэвсгийн эсрэг хөдөлгөөн болон хэлүү
тайрахын эсрэг хөдөлгөөнүүдэд дуу хоолой болж байжээ. Элис Уокер 1984 онд өөрийн Wild
Trees Press хэвлэлийн компанийг байгуулсан. Одоо тэрээр АНУ-ын Калифорни мужид
амьдардаг.
 Хориг

- 1984 онд АНУ-ын Окланд хотын Калифорний ахлах сургуульд тус зохиолыг “бэлгийн болон
нийгмийн амьдралыг ил тод харуулсан, арьсны өнгөөр ялгаварласан харилцаа, хүний
Бурхантай харилцах харилцаа, Африкийн түүх болон хүний бэлгийн амьдралын талаарх
зөрчилтэй санаанууд” гаргасан гэсэн үндэслэлээр судлахыг хориглосон ч Окландын
боловсролын зөвлөлөөс есөн сарын дараа тэрхүү хоригийг цуцалжээ.

- 1985 онд АНУ-ын Калифорни мужийн Хэйвард сургуулийн

зөвлөлөөс “бүдүүлэг үг хэллэг”, “ил тод сексийн дүрслэл”-тэй хэмээн хориглосон.

- 1986 онд, АНУ-ын Виржиниа мужийн сургуулийн номын сангаас

“хараалын үг, сексийн дүрслэл” агуулсан хэмээн номын сангаас татсан бөгөөд зөвхөн эцэг
эхээсээ бичгээр зөвшөөрөл авсан 18- аас дээш насныханд уншихыг зөвшөөрсөн.

- 1989 онд АНУ-ын Мичиган мужийн Сагинав хотын нийтийн номын

сангуудаас татан авсан.

- 1990-ээд онд зохиолын гол дүр хойд эцэгтээ хүчиндүүлдэг хэсгээс болоод Виомингийн
дунд сургуулиуд болон Хойд Каролинагийн Нью-Бамд тус тус хориглож байсан бол
Пенсилваний Саудертонд бүр мөсөн хориглох шийдвэр гаргасан.

- 1995 онд АНУ-ын Коннектикут мужийн Саутбюри дэх Помперауг ахлах сургуульд “ахлах
сургуулийн унших хичээлд тохирохгүй” учир хориглосон. Мөн дараа жил нь Орегоны ахлах
сургуульд хориглосон. Үүнээс гадна Флоридагийн Гэгээн Жонсын дунд сургууль, Хойд
Каролинагийн Нортвест ахлах сургуульд хориглосон ч, хожим хоригийг цуцалсан.

- 1997 онд, АНУ-ын Баруун Виржиниагийн Жэксон Каунтид сургуулиудын номын сангуудаас
тус романыг бусад 16 номын хамтаар хориглож, хураасан.

- 1999 онд, Охайо мужийн Шавнэ сургуульд эцэг эхчүүдийн гомдлын дагуу хориглосон.

- 2008 онд мөн л ижил хүйстний амьдрал, бэлгийн хүчирхийлэл, цус холилдох явдлыг тус
зохиолд дүрсэлсэн шалтгаанаар Хойд Каролинагийн Моргантауны Бурке сургуульд
хориглосон.
 Номын тухай

1982 онд хэвлэгдсэн Элис Уокерийн “Нил ягаан өнгө” роман нь 1930-аад оны АНУ-ын
Өмнөд хэсэг дэх хар арьстан иргэдийн амьдралыг эмэгтэй хүний өнцгөөс өгүүлсэн түүх юм.
Зохиолч өөрийн бүтээлийг бойкот, илчлэх болон хориглох хөдөлгөөний хүрээнд 2012 онд
Израйльд хэвлэх саналаас татгалзжээ. Палестины төлөө тууштай тэмцэгч тэрээр Израйлийн
Yediot Books хэвлэлийн газарт илгээсэн захидалдаа “Израйль улсад “арьс өнгөөр ялгаварлах”
үзэл газар авсан тул түүний бүтээлийг Израйльд хэвлэхийн өмнө бодлогодоо өөрчлөлт
оруулах ёстой” гэжээ.

Пулицерын шагналт энэхүү зохиолыг өдрийн тэмдэглэл, захидал хэлбэрээр бичсэн ажээ. Сая
сая уншигчдын сэтгэлд хүрсэн уярам түүх ижил хүйстний амьдрал, бүдүүлэг үг хэллэг,
бэлгийн амьдралыг ил тод харуулсан гэсэн үндэслэлээр хориотой номын жагсаалтад
орсон.“Нил ягаан өнгө” романы гол дүр бөгөөд өгүүлэгч Сели бол хөдөө амьдардаг ядуу,
боловсролгүй, 14 настай хар арьст охин юм.

Хойд эцэг Альфанзо нь түүнийг байнга зодож, хүчирхийлдэг тул Сели Бурханд хандан
захидал бичиж эхэлжээ. Альфанзо охиныг аль хэдийн хөл хүнд болгожээ. Селигийн
төрүүлсэн охиныг эцэг нь хулгайлж, ойд хөнөөж орхисон байх. Селигийн төрүүлсэн хоёр
дахь хүүхэд нь хүү байсан бөгөөд мөн л хойд эцэг нь хулгайлжээ. Селигийн эх нь хүндээр
өвдөж, ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлэв. Альфанзо шинэ эхнэртэй болсон ч Селиг зовоосон
хэвээр.

Сели болон түүний царайлаг охин дүү Нетти хоёрын зөвхөн ноёнЖонсон л гэж нэрийг нь
мэдэх эр Неттитэй гэрлэхийг хүсч байгааг тэд мэдэв. НоёнЖонсон Селигийн зургийг нь
гайхалтай хэмээн боддог бохир заваан нэгээн лаунжийн дуучин бүсгүй Шаг Аверитай
амрагийн холбоотой байв. Альфанзо Неттиг гэрлэхийг зөвшөөрсөнгүй, харин оронд нь сүйт
бүсгүйд “царай муутай” Селиг санал болгожээ. Ноён Жонсон эцэст нь Селийг хүнд хүчир,
баяр хөөргүй гэр бүлийн амьдралд хүчээр оруулах энэ саналыг хүлээн авав. Нетти
Альфанзогоос болоод гэрээсээ зугатан, Селигийн гэрт толгой хоргодож байлаа. Ноён Жонсон
Неттиг хүсэмжилсэн хэвээр байсан бөгөөд түүнийг хоргоож эхэлсэн тул Нетти мөн гэрээс нь

зугатаажээ. Неттигээс сураг тасарсан Сели түүнийг нас барсан гэж итгэх болов.

Жонсоны эгч Кэйт Селиг өрөвдөж, Жонсоныг балмад авирлахыг хүлцэхийн оронд түүнтэй
тэмцэх хэрэгтэй гэж зөвлөжээ. Жонсоны хүү Харпо София хэмээх том биетэй, зоригтой
охинд хайртай болжээ.

София жирэмсэн болж, Харпотой гэрлэнэ. София бүсгүйг Харпо, Жонсон хоёрын дорд үзэх
гэсэн оролдлогоос өөрийгөөхамгаалж байгааг Сели гайхан биширдэг байлаа. Эцгээсээ илүү
зөөлөн сэтгэлтэй ч Харпо эцгийнхээ зөвлөгөөг дагаж Софияг өөрийнхөө үгээр байлгахын
тулд түүнийг зодох гэж үзнэ. Гэвч тэр тоолонд илүү хүчтэй, илүү туршлагатай Софияд
ялагддаг байв.

Шаг хүндээр өвдөхөд, Жонсон түүнийг гэртээ авчрав. Шаг анхандаа Селитэй бүдүүлэг
харьцдаг байсан ч эцэстээ Сели түүнийг асрах болсноор найзууд болцгоожээ. Сели өөрийгөө
Шагт сексийн хувьд татагдаж байгаагаа ойлгоно.

Харпогийн дарангуйлах гэсэн оролдлогоос залхсан София хүүгээ аван нүүжээ. Хэдэн сарын
дараа Харпо хямдхан зуушийн газар нээсэн бөгөөд Шаг шөнө нь тэнд дуулах болов. Сели
Шагийн талаарх бодолдоо улам төөрөлдөнө.

Жонсон өөрийг нь байхгүй хойгуур Селид гар хүрдэг болохыг мэдээд Шаг тэднийд үлдэхээр
шийдэв. Шаг, Сели нарын харилцаа илүү дотно болжээ. Шаг түүнээс сексийн тухай
асуултууд асууж эхэлнэ. София түр эргэн ирэхдээ Харпогийн шинэ найз бүсгүй Скүэйктэй
ам муруйж, зодолдоно. Нэгэн өдөр тосгоны даргын эхнэр Милли Софияг гэрт нь үйлчлэгчээр
ажиллах санал тавихад София бүдүүлгээр татгалзжээ. Хотын дарга “үг дуугүй
захирагдаагүйд” нь эгдүүцэж Софияг алгадахад, София тэр даруйд хариуг нь барьж, хотын
даргыг цохиж унагав. Үүнийхээ хариуд София шоронд сууна. Софияг суллуулах гэсэн
Скүэйкийн хичээл зүтгэл талаар өнгөрөв. София хугацаанаасаа зургаан сарын өмнө
суллагдсан ч түүнд хотын даргын үйлчлэгчээр 12 жил ажиллах ял оноожээ.

Шаг дөнгөж гэрлэсэн ч гэлээ Селитэй бэлгийн харилцаанд орж, хамтдаа нэг оронд унтах
болсон байна. Нэгэн шөнө Шаг түүнээс дүү

охиных нь талаар асуухад Сели түүнийг захидал бичнэ гэж амласан ч огт бичээгүй учир нас
барсан байх гэжээ. Шаг Жонсоны олон жилийн турш Селигээс нууж байсан дүүгийнх нь
захидлуудыг олж өгч туслав. Сэтгэл хөдлөлдөө хэт автсан Сели Жонсоныг алчихгүй өөрийгөө
яаж барихаа бодон, захидлуудыг бүгдийг нь эхнээс нь уншиж дуусгав.

Нетти захидалдаа Самуэль, Корринь хэмээх хоёр шашны номлогч хостой найзлан, тэднийг
даган номлогчийн ажлаар Африк руу явсан тухай бичжээ. Самуэль, Корринь хоёр Оливия,
Адам нэртэй хоёр өргөмөл хүүхэдтэй ажээ. Нетти Корриньтой дотно найзууд болсон ч
Корринь өргөж авсан хүүхэд нь Неттитэй адилхан болохыг анзаараад Самуэль тэр хоёрыг
урьд өмнө нь нууцлаг харилцаатай байсан гэж боджээ. Энэ сэжиг нь улам нэмэгдсэн Корринь
Неттигийн түүний гэр бүл дэх үүрэг ролийг хязгаарлахыг хичээх болсон байна.

Нетти Африкчуудыг өөрийнхөөрөө, зөрүүд хүмүүс болохыг мэдээд номлогчийн ажилдаа

сэтгэл дундуур байх болжээ. Корринь халуурч өвдөв. Нетти Самуэлээс Оливия, Адам хоёрыг
хэрхэн өргөж авсныг асууна. Самуэлийн ярианаас Нетти тэр хоёр хүүхэд (түүний хойд эцэг
Альфанзогийн хүчээр булааж авсан) Селигийн төрсөн хүүхдүүд болох, тэднийг амьд байгаа
болохыг ойлгоно. Нетти мөн Альфанзо бол Сели тэр хоёрын төрсөн аав биш, хойд эцэг нь
болохыг ойлгожээ. Альфанзо ээжийнх нь байшин, эд хөрөнгийг өвлөн авахыг хүсч байсан тул
тэдэнд өөрийгөө төрсөн эцэг нь гэж итгүүлсэн байжээ.

Нетти Самуэль, Корринь хоёрт өөрийгөө хүүхдүүдийнх нь нагац эгч болохыг хэлэв. Ноцтой
өвдсөн Корринь түүнд итгэхийг хүссэнгүй. Хожим Корринь нас барахынхаа өмнөхөн
Неттигийн ярьсныг хүлээн зөвшөөрсөн байна. Энэ хооронд Сели Альфанзотой уулзах бөгөөд
тэр өөрийгөө зөвхөн дүүгийнх нь хойд эцэг гэх ч Неттигийн ярьсныг баталж өгнө. Сели
зарим талаар Бурханд итгэх итгэлээ алдаж эхлэх ч, Шаг түүнд Бурхныг хөгшин, цагаан
сахалтай хүн гэж төсөөлөх хуучны хандлагыг хаяж, өөрийнхөөрөө дүрийг нь дотроо төсөөл
гэж ятгаж байв.
Сели Теннеси рүү нүүж, өмдний загвар гарган оёж, өөрийн сонирхлыг ажил хэрэг болгожээ.
Тэр гэртээ эргэн ирээд Жонсоныг илүү халамжтай, огт өөр болсныг анзаарах бөгөөд Жонсон
түүний хувцас урлах бизнест хүртэл тусалжээ. Жонсон түүнд “бид бие махбодиос

гадна, зүрх сэтгэлээрээ” гэрлэх санал тавихад, Сели татгалзана. Тэр мөн өөрийн хойд эцэг
Альфанзог нас барсныг дуулав. Сели газраа өв залгамжлан авч, байрандаа эргэн нүүж ирэв.
Энэ үеэр, Шаг блюз хамтлагийнхаа лимбэчин 19 настай Жермайн хэмээх залууд дурласан
тухай мэдээ Селид хүчтэй цохилт болжээ. Шаг Жермайны хамтаар улс орон даяар, Панама
хүртэл аялан явахдаа Селид ил захидал явуулдаг байв. Нөхцөл байдлыг үл хайхран, Сели Шаг
өөрийг нь хайрлахаа больсон ч түүнийг хайрлана гэж тангараглажээ.

Энэ хооронд Нетти Самуэльтэй гэрлэж, тэд Америк руугаа буцахаар бэлтгэж байв. Тэднийг
явахын өмнө, Адам Таши гэгч Африк охинтой гэрлэв.

Сели Шаггүйгээр амьдарч чадахаа дөнгөж ойлгоод байтал (гэхдээ Шагийг хайрласан хэвээр
байлаа) Шаг эргэн иржээ. Тэр Жермайн коллежид орсон, одоо тэр түүнд хүү, бүр ач хүү шиг
нь санагдах болсон гэв.

Зохиолын сүүлд Нетти, Самуэль, Оливия, Адам, Таши нар Селигийн гэрт ирэх бөгөөд 30
гаруй жил нэгнийгээ хараагүй Нетти, Сели хоёр тэврэлдэн уулзав. Тэд өөрсдийн гэр бүлийг
нэг нэгэндээ танилцуулснаар роман төгсөнө.
 #10

The Da Vinci Code

Да Винчийн Код

Зохиолч: Дэн Браун (Dan Brown) Хэвлэгдсэн он: 2003

Төрөл: Нууцлаг, хуйвалдаантай, детектив зохиол

Зохиогчийн тухай

2003 оны хамгийн шилдэг борлуулалттай ном болох “Да Винчийн код” детектив романаараа
алдаршсан АНУ-ын зохиолч Дэн Браун1964 оны 6 дугаар сарын 22-ны өдөр Нью-
Хэмпширийн Эксетерт төржээ. Тэрээр Филипс эксетерийн академи болон Амхерст
коллежид суралцаж төгссөн.

Түүний анхны роман нь “Тоон цайз” (Digital Fortess) юм. Дараагийн роман “Албингууд ба
сахиусан тэнгэрүүд” (Angels & Demons)-д Браун “тэмдэгт судлаач” Роберт Ландоныг
танилцуулсан бөгөөд уг дүр “Да Винчийн код” зохиолд мөн гардаг.

2003 оны 3 дугаар сард хэвлэгдсэн “Да Винчийн код” роман гарсан эхний өдрөө 6000 хувь
борлогдсон бөгөөд мөн эхний долоо хоногтоо л New York Times-ын шилдэг борлуулалттай
номын жагсаалтад багтжээ.

Тус бүтээл 2012 оны байдлаар 52 хэл рүү орчуулагдаж, 200 гаруй сая хувь борлогдсон ажээ.
“Да Винчийн код” болон “Албингууд ба сахиусан тэнгэрүүд” бүтээл нь кино болж,
дэлгэцнээ гарсан юм.
 Хориг

2003 онд хэвлэгдсэн Дэн Брауны “Да Винчийн код” роман католик шашинтнуудын зүгээс
нилээд эсэргүүцэлтэй тулгарсан юм. Зохиолд Есүс Христ болон Мэри Магдален нарыг
бэлгийн харилцаатай байсан, тэдний дундаас хүүхэд төрснөөр дүрсэлсэн байдаг. Шашны
тэргүүнүүд үүнийг “Есүс Христийг гутаан доромжилсон” гэж үзэж байгаа юм.

Хэдийгээр тус роман дэлхийн хэмжээнд алдаршиж, олон сая хувь борлогдоод байгаа ч
зохиолын агуулгаас болоод Манила, Энэтхэг, Ватикан зэрэг хэд хэдэн оронд хориглосон
байна.

Тус зохиолоор Рон Ховардын найруулж, Том Хэнксийн гол дүрд нь тоглосон “Да Винчийн
код” кино 2006 онд гарсны дараа хориглосон орнуудын тоо дахин нэмэгдсэн байна. “Да
Винчийн код” зохиолоор туурвисан кинотой холбоотой маргаан дэгдсэн орнуудаас дурдвал:
Йордан, БНХАУ, Пакистан, Филиппин, Тайланд, Сингапур, Самоа, Энэтхэг, Соломоны
арлууд, Шри Ланк болон Ливан.

Египетид христийн шашны копт урсгалынхны шахалтаас үүдэн ном, киног аль алиныг нь
хориглосон ажээ. Үндсэндээ Туркээс бусад исламын шашинтай бараг бүх оронд энэ
бүтээлээр хийсэн киног хориглох талаар маргаан дэгдэж, зарим орнуудад албан ёсоор
хориглоод байгаа юм.

“Непко” компаниас Дэн Брауны гурамсан зохиол болох “Да Винчийн код” (Орч. Н.Хашбат),
“Албингууд ба сахиусан тэнгэрүүд” (Орч. О.Машбат), “Мартагдсан бэлгэ тэмдэг” (Орч.
Ч.Батсайхан) бүтээлүүдийг уншигчдын хүртээл болгон гаргасан.
 Номын тухай

Луврын музейд, Опус Дэй (Католик шашны байгууллага)-ийн Силас (Silas) гэгч нэгэн хувраг
Ариун тагш хаана байгааг асуухаар музейн эрхлэгч Жак Сауниер (Jacques Sauniere)-ыг отон
хүлээж байлаа. Сауниерээс хүссэн хариултаа авсан Силас түүнийг бууджээ. Үнэн хэрэгтээ
Сауниер түүнд Тагшны байршлыг буруу хэлсэн байжээ. Өөрт нь амьдрах хугацаа тун бага
байгааг ойлгосон Сауниер чухал нууцаа дамжуулан үлдээхийн тулд цусаараа тэмдэг зурж, үл
харагдах бэхээр шалан дээр хоёр мөр текст, тоон код бичиж үлдээв.

Цагдаагийн мөрдөн байцаагч Жероме Коллет зохиолын гол дүр тэмдэгт судлаач Роберт
Ландоныг Луврт дуудна. Ландон өөрийг нь хэрэгт сэжиглэж байгааг хараахан мэдээгүй
байлаа.

Сауниерыг алсныхаа дараа, Силас “Багш”-даа Сауниерын хэлснийг дамжуулж, гол түлхүүр
Парис дахь Гэгээн Сулписын сүмд байгааг хэлэв. Багш Силасыг тийш илгээв. Сауниер гол
түлхүүрийн байршлыг хайж яваад, хууртагдсанаа ойлгоно. Уур хилэндээ шатсан Силас
сүмийн харуул бөгөөд Сионы Пайоригийн хамгаалагч Гэлэнмаа Сэндрайн Бейлийг хөнөөв.

Ландон мөрдөгч Жероме Коллет, ахмад Безу Фаше нартай Луврт уулзаад, түүнийг хэрэгт
сэжиглэж байгааг мэдэв. Криптологийн (нууц бичгийг тайлах) хэлтсийн төлөөлөгч бөгөөд
Сауниерын ач охин Софи Нөвү хэргийн газарт хүрэлцэн ирэв. Тэр Ландоныг элчин сайдын
яам руу залгах ёстой гэв. Ландон түүний өгсөн дугаар руу залгатал Софигийн автомат
хариулагчтай холбогдох бөгөөд тэнд үлдээсэн зурваст Ландоныг аюулд ороод байгааг
анхааруулж, Луврын ариун цэврийн өрөөнд Софитой уулз гэсэн байв.

Ариун цэврийн өрөөнд Софи ахмад Фаше Ландоны биед байршил тогтоох төхөөрөмж
нуусныг харуулаад, цагдаа нарт Ландоныг Лувраас зугатсан гэж харагдуулахын тулд түүнийг
авч цонхоор гарган хажуугаар өнгөрч байсан ачааны машин руу шидэв.

Ландон Сауниерын үлдээсэн зурвасаас бүх учиг Сионы Пайори хэмээх эртний нууц бүлгэм,
мөн Леонарда Да Винчийн уран зургуудтай холбоотой болохыг мэдэв. Цагдаа нар Луврт
эргэн ирж,

Ландоныг баривчлав. Софи Леонарда Да Винчийн “Хадны агуй дахь Мадонна” хэмээх уран
зургийн араас түлхүүрийг олжээ. Софи цагдаа нарыг уран зургаар сүрдүүлэн зэвсгийг нь
хаяулаад, Ландонг авч Лувраас гарч зугатав.

Тэд түлхүүрэн дээр нэр нь байсан Швейцарын банкруу явах замд Ландон Сионы Прайори
болон тэдний зэвсэгт дайчид болох Сүмийн хөлөг баатруудын тухай тайлбарлав. Тэрээр
прайоричууд San- greal хэмээх нууц бичээс, Ариун тагшийг хамгаалж байсныг олов.

Софи, Ландон хоёрыг банк руу нэвтрэхэд, хамгаалалтын албаны ажилтан оргодлууд болохыг
нь таниад, цагдаад мэдэгджээ. Гэвч Сауниерын найз банкны менежер Андре Вернет Софиг
таниад, зугатахад нь туслав. Софи, Ландон хоёр Сауниерын цогцосны хажууд байсан
дугаарууд бол банкны эд зүйлс хадгалах төмөр шүүгээний дугаар байх хэмээн таамаглаж,
шүүгээг олж нээвэл дотор нь Да Винчийн загварын дагуу Сауниерын урласан, зөвхөн нууц
кодоор онгойх нэгэн жижиг хайрцаг (cryptex) байв. Тэд үүнийг Ариун тагшны байршлын
талаарх Прайори нарын хадгалж байсан бүх нууцын тайлал

– түлхүүр байна гэж үзэв.

Тэд хайрцгийг онгойлгоход туслуулахаар түүхч Лэй Тийбингийн гэр рүү явав. Тийбинг тэдэнд
Тагшны домгийг ярих бөгөөд Библи Бурханаас шууд дамжин ирээгүй, түүнийг Эзэн хаан
Константин засч эмхэтгэсэн гэсэн баримт байгаа хэмээн яриагаа эхлэв. Тэрээр мөн Есүсийг
бурханчлан шүтэх эсэхийгНицияд санал хураан шийдсэн баримт байгаа бөгөөд түүнийг эзэн
хааны цустай Мэри Магдалентай гэрлэж, хүүхэдтэй болсон тухай өгүүлэв. Тийбинг тэдэнд
Леонардо Да Винчийн “Сүүлчийн оройн зоог” зурган дээрх Магдаленыг дүрсэлсэн хэсэгт
буй нуугдмал тэмдгийг үзүүлэв. Ариун тагш бол үнэн хэрэгтээ Магдалены бие цогцос бөгөөд
тэр бичиг баримт бол Мэригийн цус Есүстэй холбоотой болохыг баталсан баталгаа гээд
Тийбинг цааш яриагаа үргэлжлүүлж Сүмийнхэн Прайорийг энэ нууцыг задруулах гэж байна
гэж сэжиглэсэн учир Сауниер болон бусад хүмүүс алагдсан гэж бодож байна гэв.

Ландон нууц түлхүүрийг гаргахад Силас өрөөнд гэнэт орж ирэн түүний толгой руу цохив.
Силас Софи болон Тийбинг хоёр руу буугаа чиглүүлээд, түлхүүрийг түүнд өгөхийг шаардав.
Гэтэл Тийбинг Силасруу дайрч, ташаа руу нь цохих ба Софи түүнд тусалж Силасын

нүүр рүү нь цохиж муужруулав. Тэд Силасыг хүлэв.

Коллет харшид ирэхэд Софи, Ландон, хүлүүлсэн Силас, Тийбинг болон түүний үйлчлэгч
Реми нар аль хэдийн зугатаж, Англи руу явахаар Тийбингийн хувийн онгоцонд суусан байлаа.
Софи нууц түлхүүрэн дээрх бичгийг толинд харвал уншиж болохоор байгааг ажиглав. Тэд
түлхүүр үгийг олж хайрцгийг нээвэл түүн дотроос дахин нэг нууц түлхүүрээр онгойх
хайрцаг гарч иржээ. Энэ түлхүүрийн учиг нь папын оршуулсан хөлөг баатрын бунхантай
холбоотой байв. Тэд хөлөг баатрын бунханд байх ёстой бөмбөлгийг олох ёстой болов.

Фаше Тийбинг болон бусад этгээдүүд бүгд нисэх онгоцонд байгааг мэдээд, Британий
цагдаагийн газар руу залгаж, агаарын хүчнийхнийг илгээж тэднийг бүслэхийг хүснэ. Тийбинг
өөрөөс нь өөр хүн онгоцонд байхгүй гэж цагдаагийнханд итгүүлж дөнгөв. Тэгээд тэд Папын
алсан хөлөг баатрыг оршуулсан Лондоны сүмд ирцгээв.

Реми Силасыг суллаж, өөрийгөө Багшийн заавраар ажиллаж байгааг хэлнэ. Силас
түлхүүрийг хайхаар сүм рүү орох бөгөөд Ландонаас түлхүүрийг авах гэтэл Ландон түүнийг
эвдэлнэ гэж сүрдүүлэв. Реми тэдний дундуур оржТийбингийг барьцаалж, Ландонаас хүчээр
түлхүүрийг авна.

Энэ хооронд, Коллет багийнхныхаа хамт Тийбингийн гэрт ирэх бөгөөд түүнийг Сауниерт
заавар өгч байсныг мэдээд Тийбингийг хэрэгт сэжиглэж эхэлнэ. Багш түлхүүрийг Ремигээр
өгч явуул хэмээн Силаст утсаар заавар өгнө. Багш Ремитэй цэцэрлэгт уулзаад, түүнийг алав.
Улмаар цагдаа руу залгаж, Силасыг тэдэнд барьж өгчээ. Силас зугатах гэж байгаад
буудуулахын зэрэгцээ, санамсаргүйгээр өөрийн шүтээн Хамба лам Арингаросаг буудна.

Силас бишоп Арингаросаг эмнэлэгт хүргэж, цэцэрлэг рүү гуйван хүрч, тэндээ нас барна.
Дараагийн өдөр нь эмнэлэгт Аригаронса өөрийгөө Тийбингийн цуст төлөвлөгөөнд тусалж
байснаа ойлгож харамсав.

Софи, Ландон хоёр Пап Александрын оршуулсан, тэдний хайж байсан хөлөг баатар нь Исаак
Ньютон болохыг олж мэдээд, Ньютоныг оршуулсан Вестминстерийн сүм рүү явав. Тийбинг
цэцэрлэгт Багшийг олсон хэмээн зурвас үлдээсэн нь урхи байх бөгөөд тэд Тийбинг өөрөө

Багш болохыг мэджээ. Тийбинг сүмийнхэн Сауниер нууцыг задруулах аваас Софиг ална
хэмээн сүрдүүлсэн байсан тул Сауниер Сионы Прайоригийн нууцыг хадгалахаар шийдсэн
гэж таамаглаж байжээ. Үнэн хэрэгтээ Сауниер нууцыг нийтэд задруулахын тулд Тагшийг
өөрөө олохоор шийдсэн байв.

Хоёр дахь нууц хайрцгаас олсон папирус дээрх бичээс тэднийг Шотланд руу хөтөлнө. Тэнд
Софи өөрийн ах болон эмэг эхийг олж уулзах бөгөөд тэд Есүс болон Магдален нарын удам
болохыг мэднэ.
 #11

The Decameron

Декамерон

Зохиолч: Жовани Боккачо (Giovanni Boccaccio) Хэвлэгдсэн он: 1350-1358

Төрөл: Дундад зууны үеийн ёгт үлгэр

Зохиогчийн тухай

Италийн уран зохиолын томоохон төлөөлөгч Жовани Боккачо

1313 онд төрж, 1375 онд нас барсан. Түүний төрсөн газар болон өдөр тодорхой биш ч тэрээр
бага насаа Флоренцод өнгөрүүлжээ.

Тэрээр хууль болон бизнесийн чиглэлээр суралцаж байсан ч, сонирхол нь түүнийг уран
зохиол руу хөтөлжээ. Түүний хамгийн алдартай бүтээлийн нэг Декамерон нь 600 жил
өнгөрөхөд ч үнэ цэнэ, нэр хүндээ алдаагүй хэвээр байгаа бөгөөд түүний зохиол бүтээлүүд
Франческо Петрарк (Декамероныг латин хэл рүү орчуулсан), Уллиам Шекспир, Жоеффрэй
Чаусер зэрэг бусад алдартай зохиолчдод чухал нөлөө үзүүлсэн байдаг.

10 шахам жил бичиж, 1358 онд дуусгасан “Декамерон” бол

1348 онд Флоренцод гарсан тахлын үеэрхотоос гарч, хөдөөний нэгэн тосгонд ирсэн долоон
эмэгтэй, гурван эрэгтэйн 10 гаруй хоногийн хугацаанд ярьсан 100 орчим үлгэрийн дээжис
юм.
 Хориг

1497 онд Италид “Декамерон”-ыг шатааж байсан. 100 үлгэрийн

8 нь эротик үлгэрүүд байсан учир 1559 онд ПапIV Паулын тушаалаар тус номыг “Хориотой
номын жагсаалт”-д оруулсан.

Тусканы гүн номыг бүр мөсөн хориглохоос сэргийлж хариу арга хэмжээ авснаар Ромын
католик сүмээс Леонардо Салвиати (Leonardo Salviati)-г томилж зохиолыг бусдад хүлээн
зөвшөөрөгдөхүйц болгон засч, эмхэтгэсэн байна. Салвиати “нүгэлт гэлэнмаа”-г язгууртан
эмэгтэй, “шунаг хувраг”-ыг илбэчин, “Гэлэнмаа нарын ахлагч”-ийг гүнгийн авхай болгох
зэргээр өөрчилж бичсэн байна. Салвиатигийн зассан хувилбар XVII зууны туршид цорын
ганц зөвшөөрөгдсөн хувилбар болж байв.

1600 онд Сорбоны их сургууль болон Францын Парламентаас мөн хориглож байв.

АНУ-ын Сангийн яамнаас “Декамерон”-ыг 1926 онд хориглох шийдвэр гарч, тус шийдвэр
1931 он хүртэл хүчин төгөлдөр хэрэгжсэн байна. АНУ-д хориглох арга хэмжээ үүгээр
зогссонгүй. 1934 онд Детройтын эрх баригчид “зохисгүй, завхай ном” хэмээн номыг хураан
авч байсан бол, 1935 онд Бостонд хориглож, 1954 онд Na- tional Organization of Decent
Literature байгууллагаас “хар” дансандаа оруулжээ. АНУ-ын Шуудангийн алба, Америкийн
номын сангийн холбоо, Ёс суртахуунгүй байдалтай тэмцэх Нью-Йоркын нийгэмлэг зэрэг
байгууллагуудаас мөн хориглож байсан.

1950-аад онд, Англид орон нутгийн шүүгчид “Декамерон”-ыг шатааж устгасан байна. 1954
онд номыг устгах шүүхийн шийдвэр гарсан ч, хожим шийдвэрийг давж заалдсан ажээ.
 Номын тухай

1350-аад онд үед бичигдсэн Жованни Боккачогийн “Декамерон” зохиол бүх уран зохиол
сонирхогч, судлаачдын заавал унших ёстой номын нэгд тооцогддог.

“Декамерон” гэдэг нь грек хэлний “арван өдөр” гэсэн үгний нийлэмж бөгөөд тус зохиолд хар
тахлаас зугатан хөдөө ирсэн Флоренцийн арван залуус цаг нөгцөөн үлгэр ярилцдаг.

Үлгэрүүдийн агуулгыг ёс суртахуунгүй, бохир заваан гэж үзэж байснаас олон зууны туршид
зохиолыг гутаах, хориглох арга хэмжээ авахад хүргэж байв.

Тахал Флоренц хотыг нөмөрч, хүмүүс олноор амь үрэгдэж байлаа. Нийгмийн хэв журам, ёс
заншил, уламжлал алдагдаж байв. Арван залуу(долоон эмэгтэй – Пампина, Фиамета,
Филомена, Эмилия, Лаурета, Нэйфайл, Элиса, гурван эрэгтэй – Панфило, Филострато,
Дионо) хотоос дүрвэн, хөдөөний нэгэн эдлэнд орогнох бөгөөд тэд цаг нөгцөөн үлгэр
ярьцгаана. Арван өдрийн турш хүн тус бүр нэг үлгэр ярих ёстой байв.

Пампинагийн гаргасан дүрмээр эхний өдрийн үлгэрийн сэдэв нээлттэй, ямар ч сэдвээр ярьж
болох байв. Энд зөвхөн эхний өдрийн дөрвөн үлгэрийг хураангуйлан хүргэж байна.

Эхний үлгэр

Сиапеллето хэмээн олонд танигдсэн цуутай нүгэлтэй нэгэн эр ажлаар Бургунд явах бөгөөд
тэнд түүнийг таньж мэдэх хүнгүй байлаа. Гэвч тэр тэнд байхдаа маш хүндээр өвдөнө.
Түүнийг гэртээ байлгаж байсан Флоренцийн ах дүү хоёр нүглээ наминчилж, эцсийн үгээ
хэлэг хэмээн ойролцоох хийдээс нэгэн хувраг залж авчирна. Сиапеллато хуваргад өөрийн
амьдралын талаар худал хэлж, өөрийгөө өчүүхэн жаахан нүгэл үйлдэхээс ч айдаг маш цэвэр
ариун хүн гэж итгүүлжээ. Үгэнд нь бүрэн итгэсэн хувраг нас барсных нь дараа түүний
амьдралын талаар номлол хүртэл айлдахад тосгоны иргэд түүнийг ариун гэгээн хүн байсан
гэж итгэн, хожим Сиапеллато гэгээнтэн гэх болжээ.

Хоёрдугаар үлгэр

Парисын Абрахам нэртэй жүүд эр өөрийг нь олон жилийн туршид христийн шашинд орохыг
ятгаж буй Жианното ди Сивигнитэй нөхөрлөдөг байжээ.

Нэгэн өдөр Абрахам найздаа христийн шашинд орох эсэхээ шийдэхийн тулд Ром явж Сүмийн
тэргүүлэгчидтэй уулзахыг хүсч байгаагаа хэлнэ. Ромын хуврагуудын зугаа цэнгэл хөөсөн,
завхарсан байдлыг мэдэх Жианното Абрахамыг Сүмийн тэр ялзарсан байдлыг хараад хэзээ ч
христийн шашинд орохыг хүсэхгүй болох вий гэж айж байлаа. Гэвч Абрахам эргэж ирээд
христийн шашинд орсон бөгөөд христийн шашны дээд мяндагтнууд авлигад автсан ч цаашид
христийн шашин улам тэлэх болно, энэ бол Бурхны үнэн үг байх ёстой гэжээ.

Гуравдугаар үлгэр

Хүчирхэг султан Саладин өөрийн сан хөмрөг нь шавхагдан дундарч байгааг олж мэдэв.
Мелчизедек хэмээх нэгэн жүүд эрд дутаж буй хөрөнгийг нь нөхөхөөр их хэмжээний хөрөнгө
байдаг ажээ.

Гэвч Саладин түүнийг өөрт нь шударгаар зээл өгөхөөргүй шунахай гэж бодсон тул
Мелчизедекийг аргагүйн эрхэнд хөрөнгөө өгөхөөр занга бодож олов. Тэгээд түүнээс еврейн
шашин, христийн шашин болон исламын шашны аль нь Бурханы үнэн шашин болохыг асууж
гэнэ.

Мелчизедек түүний зангаас бултаж эрдэм чадалтай гурван хүүтэй нэгэн нэгэн худалдаачны
тухай үлгэр ярьжээ. Худалдаачин гурван хүүдээ хэнд нь бөгжөө өгнө түүндөөрийн хөрөнгийг
хамт өгнө гэж амласан байжээ. Хаан яг хоёр адилхан бөгж хийлгээд, гурван хүүдээ
гурвууланд нь нэг нэг бөгж өгсөн байна. Тиймээс хэн нь түүний өмч хөрөнгийн өв
залгамжлагч болохыг тогтоох аргагүй болсон ажээ. Үүнтэй нэгэн адил аль шашин нь үнэн
болохыг тогтоох боломжгүй юм гэв. Саладин түүний цэцэн ухааныг биширч, түүнтэй
шударга байхаар шийджээ.

Эцэст нь Саладин түүнээс мөнгө зээлж, эргүүлэн төлөх бөгөөд Мелчизедек түүний
хүндэтгэл, талархлыг хүлээнэ.

Дөрөвдүгээр үлгэр

Сүмийн залуухан хувраг нэгэн эмэгтэйг өдөн хоргоож байгааг насаар бишоп нууцаар
ажиглаж байлаа. Түүнийг ийнхүү сэм харж байгааг мэдсэн ч тэр бүсгүйтэй дур хүслээ
хангаж гүйцээд, өрөөний түлхүүрийг зориуд бишопод үлдээжээ. Бишоп ч боломжийг
ашиглаж бүсгүйтэй уулзах болж. Ийнхүү хоёр хувраг бүсгүйг сүмд байн байн авчрах болжээ.

Үлгэрийн эх сурвалж

Боккачог бараг бүх үлгэрүүдийнхээ ерөнхий санааг эртний сурвалжуудаас авсан гэж үздэг.
Хэдийгээр Боккачи өөрөө франц, итали болон латин эх сурвалжууд ашигласан гэдэг ч зарим
үлгэрүүд нь алс холын Энэтхэг, Перс, Испани болон бусад орны эх сурвалжуудаас санаа авсан
байдаг ажээ. Түүчлэн хэдэн зууны тэртээ яригдаж байсан хуучны үлгэрүүд ч байдаг.

Тухайлбал, хоёрдахь өдрийн 5 дахь үлгэрийн зарим хэсэг нь II зууны үеийн эртний Герегийн
Эфэс хотоос гаралтай үлгэр юм. Харин үлгэрийн хүүрнэх хэлбэрийг МЭ 500 оны үед
самгарьд хэл дээр бичигдэж, хожим Боккачогийн үед эртний перс, араб, жүүд болон латин
хэлээр дамжин ирсэн эртний Энэтхэгийн амьтдын тухай үлгэрийн дээжис “Панчатантра”-
аас авсан ажээ.

Зарим эрдэмтэд өмнөх эх сурвалж нь тодорхойгүй, гэхдээ Боккачо өөрөө зохиогоогүй гэж
үздэг зарим үлгэрүүдийг аман хэлбэрээр дамжин үлдэж, Боккачо түүнийг нь тэмдэглэн
үлдээсэн гэж үздэг. Боккачо өөрөө зарим үлгэрүүдийг ам дамжин сонссон тухайгаа өгүүлсэн
байдаг. Тухайлбал 7 дахь өдрийн эхний үлгэрийг Боккачо багадаа нэгэн настай эмэгтэйгээс
сонсч байсан гэжээ.

Хэдийгээр Боккачо “Декамерон”-ы дийлэнх үлгэрийн санааг эртний сурвалжуудаас зээлдсэн

байгаа ч тэдгээрийг шууд л хуулаад биччихсэн хэрэг огт биш. Боккачогийн үлгэрүүдийн үйл
явдал гол төлөв XIV зуунд өрнөж буйгаар өгүүлсэн тул уншигч тэдгээрийг хэдэн зууны өмнө
бичигдсэн эсхүл гадны соёлоос авсан гэж шууд таних аргагүй болсон гэж хэлж болно.
Түүнээс гадна Боккачо ихэнхдээ нэг эсхүл хэд хэдэн хоорондоо холбоо хамааралгүй
үлгэрүүдийг нэгтгэн нэг үлгэр болгосон байдаг.

Үлгэрүүдийн олон дүрүүд бодит хүмүүс байжээ. Тухайлбал

1166-1189 оны хооронд Сицилийг захирч байсан Сицилийн хаан II Виллиам, Египет болон
Сирийн анхны султан Саладин, Италийн алдарт уран зураач Жотто ди Бондоне, мөн Италийн
яруу найрагч Кавалканти Гвидо зэрэг бодит дүрүүд олонтаа гардаг. Эрдэмтэд төдийлөн
алдартай бус ч тухайн цаг үед амьдарч байсан зарим хүмүүсийг тодорхойлсон байдаг. Мөн
Боккачо зохиомол дүрүүдийг ч бодит хүмүүст үндэслэн гаргасан байдаг ажээ.

Боккачо зориудаар түүхэн болон газарзүйн баримтуудыг хооронд нь хольж сольсон байдаг.
Декамероны үлгэрүүдэд гол дүрүүдийг харилцан яриа болон үйл явдлаар ихэвчлэн тодруулан
гаргаснаар дүрийг үнэхээр бодит мэт сэтгэгдэл төрүүлж чадсан хэмээн дүгнэсэн байдаг.

Түүний бичлэгийн бас нэг онцлог нь хуучны үлгэрүүдийг илүү нарийн түвэгтэй болгон
бичдэг байж. Үүний нэг тод жишээ нь Чаусерын бүтээлд гардаг нэгэн үлгэр анхны франц
хувилбараас илүүтэй Боккачогийн хувилбартай илүү төстэй болсон байдаг ажээ.
 #12

The Diary of Anne Frank

Аннэ Франкын өдрийн тэмдэглэл

Зохиолч: Аннэ Франк (Anne Frank) Хэвлэгдсэн он: 1947

Төрөл: Өдрийн тэмдэглэл

Зохиогчийн тухай

Аннэ Франк 1929 онд Германд еврей гэр бүлд төрсөн бөгөөд

1945 онд 15 настайдаа фашистуудын бөөнөөр хорих лагерьт нас баржээ.

1942 онд Аннэ гэр бүлийн хамт Нидерланд руу дүрвэж, тэнд хоёр жил дээврийн хонгилд
нуугдан амьдарч байхдаа бичсэн өдрийн тэмдэглэл нь өдгөө дэлхийн хамгийн алдартай
өдрийн тэмдэглэлд тооцогдох болсон юм.

1944 онд мэдээлэгчийн уршгаар илчлэгдсэн Аннэгийн гэр бүл фашистууд еврей нарыг
олноор устгасан аймшигт явдлын золиос болж, бөөнөөр хорих лагерьт хоригдсон бөгөөд
зөвхөн эцэг Отто Франк нь амьд үлджээ. Тэрээр охиныхоо 13-хан настайдаа бичсэн өдрийн
тэмдэглэлийг хожим 1947 онд хэвлүүлсэн бөгөөд дэлхийн 70 гаруй хэлнээ орчуулагдсан
ажээ.
 Хориг

2010 онд Аннэ Франк охины 1942 оны 6 сарын 12-ны өдрөөс

1944 оны 8 дугаар сарын 1-ний өдөр хүртэлх 2 жилийн хугацаанд бичсэн өдрийн
тэмдэглэлийн “50 жилийн ойн Эцсийн хэвлэл”-ийг АНУ-ын Виржиниа мужийн Кулпепер
Каунтийн дунд сургуулиудад хориглосон шийдвэр гарчээ.

Учир нь тус хэвлэлд анхны хэвлэлээс хассан хэсгүүдийг нөхөж оруулсан бөгөөд нэмсэн
хэсэгт Аннэ охины бэлгийн дур сонирхол, мөн Аннэ охины эх болон бусад хамт амьдарч
байсан хүмүүсийн талаарх “нэмэлт хачиргүй” дүрслэлүүд багтсан нь ийнхүү хориглоход
хүргэжээ. Энэ асуудлыг дахин хэлэлцсэний дүнд, шинэ хувилбарыг номын санд үлдээж,
харин хичээлд хуучин хувилбарыг ашиглах болсон байна.

2009 онд Ливан улсад “Хезболла” зэвсэгт бүлэглэлээс “Аннэ Франкын өдрийн тэмдэглэл”-
ийг еврейн “Сионист” үзлийг тунхагласан гэж үзсэн учир дунд сургуулиудад хориглосон
байна.

Бейрут хотын англи хэлний нэгэн хувийн дунд сургууль тус зохиолыг хичээлийн хөтөлбөртөө
оруулснаар хориглох асуудал сөхөгдсөн бөгөөд “Хезболла” зэвсэгт бүлэглэлийн мэдэгдлийн
дараагаар “Аннэ Франкын өдрийн тэмдэглэл”-ээс иш татсан болон агуулсан сурах бичгийг
хичээлийн хөтөлбөрөөс хасчээ. Израйльтай үндсэндээ “дайн”-ы харилцаатай Ливан улс
еврей үндэстний (Сионист) гэх тодотголтой бараа бүтээгдэхүүнийг импортлохыг хориглосон
байдаг. Сионист бүтээгдэхүүнийг хориглох хорооны гишүүн Наим Калаани “Ал-Манар”
телевизэд өгсөн ярилцлагадаа “тус зохиолыг ашиглах нь Ливаны эрүүгийн хуулийг зөрчсөн
явдал” хэмээн мэдэгдэж байжээ.
 Номын тухай

Энэ онд АНУ-ын Мичиган мужийн Нортвилийн сургуулийн 7 дугаар ангид мөн л “Аннэгийн
өөрийн биеийн анатомийг дүрсэлсэн хэсгээс” болж номыг хориглох асуудал сөхөгдсөн байна.
“Хорио цээрийн эсрэг үндэсний эвсэл” хөдөлгөөний хүрээнд “Хүүхдийн унших эрх” төсөл,
түүнчлэн тэмдэглэлийг хэвлэсэн Bantam Booksхэвлэлийн газар, англи хэлний багш нарын
үндэсний холбоо зэрэг хэд хэдэн байгууллагаас сургуулийн захиргаанд тус номыг
хориглохгүй байх шаардлага гаргасан бөгөөд шаардлагад “Аннэ Франкын өдрийн тэмдэглэл
бол өнөөгийн сурагчдад сурган хүмүүжүүлэх чухал ач холбогдолтой зохиол... Тус номыг
хориглох нь бусад сурагчид болон эцэг эхчүүдийн үндсэн хуулиар олгосон эрхийг зөрчсөн
хэрэг болно. Бид “Аннэ Франкын өдрийн тэмдэглэл”-ийг Нортфилийн сургуулиудад бүрэн
эхээр, хянан засварлаагүй хэлбэрээр хэрэглэхийг хүчтэй шаардаж байна” гэжээ. Эцэст нь
сургуулийн захиргаа тус зохиолыг хориглохгүй байх шийдвэр гаргажээ.

Аннэ Франк өдрийн тэмдэглэлээ гурван бүлэгт хуваасан байжээ. Эхний хэсэг нь 1942 оны 6
дугаар сарын 14-ний өдрөөс 1942 оны 12 дугаар сарын 6-ны өдөр хүртэлх тэмдэглэл юм.
Гэтэл хоёр дахь бүлэг нь 1943 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрөөс 1944 оны 4 дүгээр сарын
17-ны өдөр хүртэл байдаг бөгөөд анхны хувь буюу 1942 оны 12 дугаар сараас 1943 оны 12
дугаар сар хүртэлх тэмдэглэлийг баривчлагдсаныхаа дараа, нацистуудаас нуугдаж байсан
газрыг нь нэгжих үед алдагдсан гэж үздэг. Гэсэн хэдий ч алдагдсан үеийг Аннэ нөхөж бичсэн
ажээ.

Аннэ өдрийн тэмдэглэлээ тогтсон “Хүндэт өдрийн тэмдэглэл минь” эсхүл хэн нэгэнд
хандсан захидал хэлбэрээр бус, харин төсөөллийн найз болох “Китти”, “Конни”, “Эмми”,
“Поп”, “Мариан” нарт хандаж бичсэн ажээ. 1942 оны 11 дүгээр сар хүртэл буюу түүний
анхны дэвтэр дуусах хүртэл Аннэ дээрх хэд хэдэн нэрсийг ашиглаж байжээ. Харин хоёрдахь
бүлгийг эхлүүлэхдээ зөвхөн “Китти”-д бичсэн байдаг. Хожим бичвэрээ дахин засахдаа бүх
нэрсийг “Китти” болгосон байна. Аннэ дахин бичсэн оршилдоо өөрийн хамгийн гүнзгий
мэдрэмж, бодлуудаа хуваалцаж чадах хамгийн итгэлт найздаа өдрийн тэмдэглэлээ зориулж
буйгаа илэрхийлсэн байдаг.

Аннэгийн уран зохиолын бүтээл туурвихад нөлөөлсөн үйл явдал 1944 оны 3 дугаар сарын 29-
ний өдөр болжээ. Тэрээр энэ өдөр цөллөгт явсан Голландын Боловсрол, соёл урлаг болон
шинжлэх ухааны сайд Геррит Болкенштейний “Өдрийн тэмдэглэл, захидал зэрэг өдөр
тутмын энгийн бичиг харилцаа нацистуудын булаан эзлэлтийн үед энгийн иргэд хэрхэн зовж
зүдэрч байсныг илтгэх үнэ цэнэтэй архивын баримт материал болно... “ гэсэн үгсийг
радиогоор сонсчээ. Ингээд удалгүй 1944 оны 5 дугаар сарын 20-нд ирээдүйн уншигчдад
зориулж өөрийн өдрийн тэмдэглэлийг дахин ноороглож эхэлсэн ажээ.

Тэр бичсэн зүйлсээ илүү баяжуулж, нууц найзынхаа нэрсийг бүгдийг нь “Китти”-ээр сольж,
нөхцөл байдлыг тодорхой болгон, нууц нэрсийг жагсаалт гаргаж, сонирхол татахгүй эсхүл
хэтэрхий хувийн гэж бодсон зүйлсийг хассан байна.

Баривчлагдсаных нь дараа нуугдаж байсан газраас нь олдсон түүний уг гар бичмэлийг анхны
тэмдэглэлийнх нь хамт эцэгт нь өгсөн ажээ.
Анх “Залуу охины өдрийн тэмдэглэл” нэрээр хэвлэгдэж байсан Аннэгийн өдрийн тэмдэглэл
1942 оны 6 дугаар сарын 12-ны өдөр түүний 13 насны ойн өдөр эхэлж, 15 нас дөнгөж
өнгөрөх хүртэл үргэлжилдэг. Тэмдэглэлийнхээ эхэнд, Аннэ бусад охидтой хэрхэн найзалдаг
байсан, хөвүүдэд татагдаж байсан тухай, мөн хичээл сурлага гээд бага насны амьдралаа
өгүүлсэн байдаг. Семитийн эсрэг хуулиар еврейчүүд тусдаа сургуульд сурах ёстой байсан тул
Аннэ эгч Марготын хамт Амстердам дахь Еврей лицейд сурдаг байжээ.

Франкын гэр бүлд Дэлхийн II дайн дэгдэхэд германчуудын мөрдлөгөөс зугатан Нидерланд
руу нүүсэн юм. 1940 онд Германууд Нидерландад цөмрөн орсны дараа тэд нуугдах
шаардлагатай болжээ. Ингээд Дааны гэр бүлийнхэн, ноён Дюссель нарын хамтаар тэд Отто
Франкын ажлын байрны дээр байрлах жижигхэн нууц дээврийн хонгилд нуугдан амьдрах
болсон бөгөөд тэнд хоол хүнс болон бусад хангамжийн зүйлсийг нөөцөлсөн байжээ.
Оттогийн компаний ажилчид тэднийг нуугдахад тусалж, хоол хүнс, эм тариа болон гадна
ертөнцийн мэдээллээр хангана.

Нууц байрны оршин суугчид радиогоор дайны үйл явц бүрийг чих тавин сонсдог байжээ.
Аннэ анхаарлыг нь татсан зарим

мэдээг тэмдэглэлдээ бичиж үлдээснээр өөрийн үзэл бодлыг түүхэн үйл явдалтай хослуулан
илэрхийлсэн. Томчууд дайн удахгүй төгсөнө гэсэн өөдрөг хандлагатай байсан ч
германчуудын давшилт эсхүл Холбоотнуудын ухралт сэтгэл санааны байдалд нь хүндээр
тусдаг байжээ. Франкынхны нуугдаж байсан хоёр жилийн хугацаанд Амстердам дайны
уршгаар үгүйрэн хоосорсон байлаа. Хоол хүнс хомсдож, дээрэм тонуул ихэссэнээс хотын
иргэд бүгд туйлын хүнд нөхцөлд байв.

Аннэ ихэвчлэн ганцаардаж байгаа мэдрэмжээ бичсэн байдаг. Тэр нууц байран дахь
томчуудтай, нэн ялангуяа ээжтэйгээ ширүүн харьцаатай байсан. Эхийгээ хайр, халамж бага
тавьдаг гэсэн бол аавдаа их хайртай байж. Тэр байнга л эхнэр, нөхөр Дааныхан, мөн ноён
Дюсельд загнуулж, зэмлүүлдэг байжээ. Аннэ эгчийгээ ухаалаг, хөөрхөн, нийцтэй гэж боддог
байсан ч түүний талаар маш бага зүйл бичсэнээс эгчтэйгээ төдийлөн дотно байгаагүй нь
харагддаг. Аннэ сүүлд нууц байранд хамт байсан өсвөр насны Петр ван Даантай дотно
найзалдаг болно. Гэвч эцэг нь үүнийг зөвшөөрөхгүй байсан учир Аннэгийн хүчтэй
шохоорхол аажмаар буурч ирнэ.

Аннэ өдрийн тэмдэглэлээ бичих явцад нилээд “ухаан сууж” байгаа нь харагддаг бөгөөд
энгийн үйл явдал бичдэг байснаа сүүл рүүгээ хүний мөн чанар болон өөрийн зан байдлын
талаар илүү гүн гүнзгий бодлууд бичсэн байдаг. Тэр еврей нарыг онцгойлон шилж, мөрдөж
мөшгөөд байгааг ойлгохгүй байна гэжээ. Аннэ өөрийгөө герман хүн, гэхдээ түүний Германы
иргэншлийг цуцалсан тухай дурдаад Голландыг өөрийн гэр орон гэж үзэж байгаа ч олон
голландууд еврей нарын эсрэг байх болсныг бичжээ.

Аннэгийн хоёр жилийн турш бичсэн өдрийн тэмдэглэл 1944 оны 8 дугаар сарын 1-ний өдөр
дараагийн хуудсанд үргэлжилж байгаа мэт сэтгэгдэл үлдээн дууссан байдаг. Төсөөллөөр
дүүрэн, нөхөрсөг, заримдаа сэтгэл шимшрүүлэм энгийн нэгэн өсвөр насны охины тэмдэглэл
ийнхүү гэнэт, чимээгүйхэн төгссөн юм.
Гэвч Франкын гэр бүлийг фашистуудад илчилснээр тэд 1944 оны 8 дугаар сарын 4-нд
баривчлагдан бөөнөөр хорих лагер руу хүргэгджээ. Отто Франк гэр бүлээсээ ганцаар амьд
үлдсэн бөгөөд хожим охиныхоо тэмдэглэлийг олж, түүний зохиолч болох хүслийг нь
биелүүлж тэмдэглэлийг нь хэвлүүлсэн ажээ.

Аннэ Франкын түүх болон түүний өдрийн тэмдэглэл нь өнөө хэр нь залуусын боловсролд
хувь нэмрээ оруулсаар байгааг АНУ дахь Аннэ Франкын Төвийн үйл ажиллагаанаас харж
болно.

Тус төвөөс 2014 оны 6 дугаар сарын 12-ны өдөр Аннэ Франкын

85 насны ойг тохиолдуулан, бүх төрлийн ялгаварлан гадуурхалтын эсрэг тууштай тэмцсэн
байгууллага эсхүл хувь хүнд Аннэ Франкын нэрэмжит шагналыг олгох ажээ.
 #13

Doctor Zhivago

Живаго эмч

Зохиолч: Борис Пастернак (Boris Pasternak) Хэвлэгдсэн он: 1957

Төрөл: Түүхэн, романтик зохиол

Зохиогчийн тухай

Оросын яруу найрагч, зохиолч, уран зохиолын орчуулагч Борис Пастернак 1890 онд Москвад
урлагийн гэр бүлд төржээ. Эцэг нь Л.Толстойн бүтээл дээр ажиллаж байсан зураач, эх нь
алдартай төгөлдөр хуурч байсан.Тэрээр гүн ухаан судлахаар Германы Марбургийн их
сургуульд суралцахаар явсан ч дөрвөн сарын дараа Итали руу хийсэн нэгэн аялалынхаа дараа
утга зохиол шимтэн сонирхох болж, удалгүй Москвад эргэн иржээ.

Дэлхийн I дайны үеэр Пастерник Пермийн ойролцоох Всеволодо-Вильва дахь химийн

үйлдвэрт ажиллаж байжээ. Энэ туршлага нь хожим алдарт “Живаго эмч” романаа бичихэд нь
хэрэг болсон байдаг. 1917 оны хувьсгалын дараа тэр гэр бүл, дотно найз нараа даган Москваг
орхин яваагүй юм. 1921 онд Пастернак анхны уран бүтээл болох “Миний эгч, миний
амьдрал” яруу найргийн түүврээ хэвлүүлжээ. Пастернакыг эх оронд нь алдартай болгосон уг
бүтээл Осип Мандельштам, Марина Цветаева болон бусад яруу найрагчдын бүтээлд чухал
нөлөө үзүүлсэн юм. Харин олон улсад тэрээр “Живаго эмч” романаараа алдартай.
 Хориг

Зохиолчид Нобелийн шагнал авчирсан “Живаго эмч” романыг олон хүн хайрын түүх гэж
боддог. Гэхдээ хайр дурлалаас илүүтэй

1917 оны Оросын хувьсгал болон түүнээс хойшх 1930-аад он хүртэлх үйл явдал, нийгмийг
тод томруун илэрхийлсэн байдаг.

Зохиолд өгүүлэх олон дүрүүд марксизм болон марксист удирдагдагчдыг шүүмжилсэн, үйл
явдлууд нь тухайн үеийн Оросын амьдралын хамаг хар бараан талыг харуулсан нь тус
зохиолыг хориглох үндэс болжээ.

Пастернак “Живаго эмч”-г Кремль хорио цээрийн бодлогоо сулруулаад байсан 1953 онд
бичсэн хэдий ч Улсын хэвлэлийн газраас “Большевик хувьсгалыг Оросын түүхэн дэх хамгийн
аймшигт гэмт хэрэг мэт дүрсэлсэн” хэмээн буруушаажээ. Үүнээс үүдэн Зөвлөлтөд түүний
нэр хүнд унажээ.

Зохиолч бүтээлээ баруун руу гаргаж, 1957 онд Италид хэвлүүлжээ. 1958 онд АНУ-д
хэвлэгдэж, удалгүй дэлхийн 18 хэлнээ орчуулагдсан байна. ЗСБНХУ Пастернакыг Нобелийн
шагналаас татгалзахыг албадаж байв. Бүтээлийг нь хориглож, өөрийг нь цөллөгт явуулсан
юм.

“Живаго эмч” 1988 онд М.Горбачевын нээлттэй бодлогын ачаар анх удаа Орост хэвлэгдэх
хүртэл хориотой байв.
 Номын тухай

Хаант Орос орон. 1903 он. Зохиол Оросын үнэн алдартны шашны оршуулах ёслол,
тодруулбал Юрийгийн эх Мария Николаевна Живагог сүүлчийн замд нь үдэж буй үйл
явдлаар эхэлнэ. Нас барсан бүсгүйн хүү нүүрээ даран, гашуудаж байв. Түүний авга ах
Николай Николаевич Веденяпин (Коля) хүүг авч одлоо. Тэр шөнө маш хүйтэн зэврүүн шөнө
байлаа. Юрий цонх тогших чимээнээр цочин сэрээд гарч харвал хэн ч байсангүй. Маргааш нь
үүр хаяармагц тэд Волга орох галт тэргэнд суулаа.

Москвагийн баян худалдаачин байсан Юрийгийн эцэг Андрей Живаго архидан, завхайрч гэр
бүлийнхээ хамаг хөрөнгийг үрэн таран хийж, эцэстээ авлигад автсан өмгөөлөгч Виктор
Комаровскийн гайгаар бүрэн хоосорч модоо барьсан ажээ. Комаровскийн гар хөл бологсод
Хаант засаг, түүний эсрэг марксистуудын дунд аль алинд нь байлаа. Эхнэрийнхээ үхлийн
дараа, Андрей Комаровскийн үнэн төрхийг мэджээ. Тэр түүнтэй галт тэргэнд таарав. Гэвч
хэдхэн мөчийн дараа Андрей галт тэрэгнээс үсэрч амиа хорложээ. Асран хамгаалагчгүй
болсон Юрий Дуплянкагийн эдлэнд амьдрах болов. Тэнд авга ах Коля нь газрын
шинэчлэлийг ухуулсан номон дээрээ ажиллаж байлаа.

Орос-Японы дайн ид өрнөж байхад орос гаралтай франц эмэгтэй, Бельгийн инженерийн
бэлэвсэн эхнэр Амалиа Карловна Уралаас Москвад нүүн иржээ. Комаровскийн шахалтаар
тэр хүү Родионоо цэргийн сургуульд, охин Ларагаа охидын ахлах сургуульд оруулсан байна.
Амалиа өөрийн танилуудынхаа тусламжтайгаар Москвагийн ажилчин ангийн хороололд
хувцас урлалын цех худалдан авчээ.

Амалиатай учир ургуулахын зэрэгцээ Комаровский эхийнх нь ар хударгаар охин Лараг нь

эргүүлэх болсон байна. Нөхцөл байдал хэрхэхээс айж байсан ч Ларадтүүний энэ үйлдлийг
эсэргүүцэх зүрх байсангүй. Тэд болгоомжтойгоор уулзалдах болжээ. Сэтгэлийн гүнд
Комаровскийд дургүй байсан ч, Лара согтуу амрагаа тачаангуй байдлаараа урхидахдаа сурмаг
болсон байлаа. Ларад хийсэн зүйлдээ гэмших болсон Комаровский түүнтэй гэрлэх хүсэлтэй
байгаагаа хэлнэ. Лара үүнд ихээр эгдүүцэж, саналаас нь татгалзав.

Айдас, сэжиг нь лавширсаар Амалиа хор ууж, амиа егүүтгэхийг завджээ. Живаго, түүний
найз анагаахын сургуулийн оюутан Миша Гордон нар эмчийн хамтаар гэрт нь очиж
Амелиагийн амийг аварсан байна.

Лара Комаровскийгаас салсандаа сэтгэл амар амьдрах болов. Тэрээр марксист үзэлтэй баян
чинээлэг торго үйлдвэрлэгч Лавренти Кологривовын хүүхэд асрагчаар гурван жил
ажиллажээ. Нэг өдөр Ларагийн ах Родион Гишар мөрийтэй тоглоомонд алдсан 700 рублэ
Комаровскийгаас зээлж өгөхийг гуйжээ. Галзууртлаа уурласан Лара мөнгийг Кологривоваас
зээлдэж олж өгөөд, ахтайгаа холбоогоо таслав.

Комаровскийг амьдралыг нь бусниулсан гэж үздэг Лара шинэ жилийн үдэшлэг дээр жижиг
гар буугаар түүн рүү буудан алахыг завджээ. Гэвч, тэр ахлах прокурорыг шархдуулж орхино.
Комаровский нууцаар өөрийн улс төрийн холбоо сүлбээгээ ашиглан Лараг яллагдахаас
хамгаална.
Прокурорын шархыг эмчилж байгаад Юрий өөрийн асрагч эх Анна Громекаг нас барсныг
дуулав. Оршуулах ёслол дуусаад удаагүй байхад Юрий асрагч эгч Тоня Громекатай сүй
тавьжгэрлэнэ. Энэ хооронд Лара төмөр замын ажилчин, большевик үзэлт Паша Антиповтай
гэр бүл болсон байлаа.

1914 онд Оросын эзэнт гүрэн Герман болон Австри-Унгарын эзэнт гүрэнтэй дайн зарласан
юм. Паша Лараг үнэн сэтгэлээсээ хайрладаг байсан боловч Ларагийн өөрийг нь гэх сэтгэлд
эргэлздэг байжээ. Таагүй харилцаанаасаа зугатахын тулд, тэр сайн дураар Оросын эзэнт
гүрний армид алба хаахаар оржээ. Гэвч удалгүй түүнийг сураггүй болсон гэж зарласан юм.
Тэр Австри-Унгарын армид олзлогдсон байжээ. Антипов олзноос мултарж, шинэ Улаан
армид орж цагаантнууд, энгийн иргэдийг ялгалгүй хороодог зартай коммандлагч болжээ. Энэ
зуур, Лара нөхрөө хайн тулалдааны талбарт сувилагч хийж байв.

1915 онд Доктор Юрий Живаго, Тоня нар анхны охиноо дөнгөж өлгийдөн аваад байхад
түүнийг цэрэгт татжээ. Тулааны үеэр шархадсан Юрийг найз Миша Гордоны хамтаар
Ларагийн сувилагч хийж байсан эмнэлэг рүү илгээсэн байлаа. Живаго бүрэн эдгэснийхээ

дараа эмнэлэгт эмчээр ажиллахаар үлджээ. Лара, Юрий хоёр нэг нэгэндээ сэтгэлтэй болжээ.
Гэвч Юрий Москвад байгаа эхнэр, хүүхэддээ эргэн очихоор шийддэг.

Аравдугаар сарын хувсгал, түүний дараа үргэлжилсэн Оросын иргэний дайны дараа Юрий
гэр бүлийн хамт Уралын ууланд байх Варикиногийн эдлэн рүүгээ галт тэргээр зугатжээ.
Аялалын үеэр, тэр Генерал Стрельниковтай таарчээ. Тэр түүнд Лараг Юратин тосгонд охин
дээрээ эргэн ирснийг дуулгажээ. Түүнээс төд удалгүй Лара, Юрий нар уулзаж, хуучин
харилцаагаа сэргээв.

Юрий Ларатай уулзсан ээлжит уулзалтынхаа дараа харьж яваад “Ойн ахан дүүс” нэртэй
Большевик партизаны бүлгийнхэнд баригджээ.

Юрий нилээд хэсэг хугацааны дараа зугатаж чадсан ч, түүнийг эзгүй хойгуур гэр бүлийнхэн
нь Франц руу дүрвэн гарсан байлаа. Ингээд тэр Комаровскийг дахин гарч ирэх хүртэл хэдэн
сарын хугацаанд Лара, охин хоёртой нь хамт амьдарч байлаа.

Комаровский өөрийн нөлөөг ашиглан, Сибирь дэх Зөвлөлтийн тоглоомын улс болох Алс
Дорнодын Бүгд Найрамдах Улсын Хууль зүйн сайдаар томилогдсон байлаа. Тэр Юрий, Лара
хоёрыг Зөвлөлтийн нутгаас дүрвэн гарахыг ятгав. Эхэндээ саналыг нь хүлээж авахгүй байсан
ч Пашаг эрэн сурвалжилж байгаа тул Ларад аюул заналхийлж байгааг анхааруулсны дараа
бодлоо өөрчилжээ. Юрий Лараг түрүүлээд Комаровскийтай хамт явахыг ятгаж, өөрөө араас
нь удахгүй очино гэж итгүүлэв.

Живаго Москвад ирсний дараа биеийн байдал нь мууджээ. Тэр өөр бүсгүйтэй хамт амьдарч
эхэлсэн байна. Түүнээс хоёр хүүхэдтэй болсон юм. Живаго зохиол туурвихаар төлөвлөж
байжээ. Ингээд гэр бүл, найз нөхдөө орхин зохиол дээрээ ажиллахаар ганцаар амьдрах
болоод удаагүй байхдаа зүрхний шигдээсээр өөд болжээ.

Лара Орост эргэн ирээд Юрий Живагогийн оршуулгад оролцжээ. Тэр Юрийгийн эцэг нэгтэй
ахтай уулзаж Юрийгээс нууж байсан, тэдний дундаас төрсөн охиноо хайхад нь туслахыг
гуйна. Гэвч охиноо олж чадаагүй байхдаа Лара баривчлагдан, Гулагт нас баржээ.

Дэлхийн II дайны үеэр, Живагогийн хуучин андНика Дудоров, Миша Гордон хоёр уулзалддаг
бөгөөд яриан дундаасаа тэд Иргэний дайны үеэр өнчирсөн Таня нэртэй нутгийн нэгэн угаагч
охиныг Юрий, Лара хоёртой тун адил болохыг хэлэлцээд, тэдний хаясан охин болохыг олж
мэднэ. Таня тэдэнд өөрийн хүнд бэрх бага насны тухай, эх нь Комаровскийтай гэрлэхийн
тулд түүнийг хаясан болохыг хэлнэ. Зохиолын төгсгөлд хоёр найз Юрий Живагогийн
шүлгүүдийн анхны хэвлэл гарахад дахин уулзалдах ажээ.
 #14

Fahrenheit 451

Фаренгейт 451

Зохиолч: Рэй Брэдбери (Ray Bradbury) Хэвлэгдсэн он: 1953

Төрөл: Уран зөгнөлт зохиол

Зохиогчийн тухай

Богино өгүүллэг, эссэ, жүжгийн зохиол, тайзны зохиол, яруу найраггээд олон төрлөөр зохиол
бүтээл туурвисан Америкийн зохиолч Рэй Брэдбери 1920 оны 8 дугаар сарын 22-ны өдөр
АНУ-ын Иллинойст төржээ. Тэрээр 1938 онд Лос Анжелест ахлах сургууль төгссөн.
Хэдийгээр түүний албан боловсрол үүгээр дууссан ч тэр 1938-1942 оны хооронд Лос
Анжелесын гудманд сонин зарж, шөнийг нийтийн ном санд, өдрийг бичээч хийж явсаар
“амьдралын их сургууль”-ийг төгссөн юм.

Түүнийг зохиолч хэмээн үнэлүүлсэн анхны бүтээл нь Дэлхийн хүмүүс Ангараг гаригийг
эзлэн, колоничлох гэж оролдоод, төлөвлөөгүй олон адал явдалтай учирч буй тухай өгүүлэх
1950 онд хэвлэгдсэн “Ангарагийн товчоон” роман юм. Харин 1953 онд хэвлэгдсэн
“Фаренгейт 451” роман Брэдберигийн хамгийн шилдэг бүтээлд тооцогддог. Зохиолч 2007
онд нэр хүндтэй Пулицерын шагналаар шагнуулж байжээ. Тэрээр 2012 оны 6 дугаар сарын 5-
ны өдөр таалал төгссөн.
 Хориг

“Фаренгейт 451” романыг цензурдэж, хориглох гэсэн хачирхалтай оролдлогууд нилээд гарч
байжээ. Тэдгээрийн заримаас сонирхуулахад:

• 1987 онд, Флорида мужийн Панама хотын Бэй Каунти дунд сургуулийн зөвлөлөөс Леонард
Холлын шинээр гаргасан “гурван- эгнээ” ангиллын системийн дагуу “гуравдугаар эгнээнд”
хамаарах зохиол гэж үзжээ. Өөрөөр хэлбэл “их хэмжээний зүй бус үг хэллэг” агуулсан учир
хичээлээс хасах ёстой болсон байна. Оршин суугчдын зарга, хэвлэл мэдээллийн дуулиан
шуугиан, сурагчдын эсэргүүцлийн улмаас сургуулийн зөвлөлөөс тус хорио цээрийн
системийг ашиглахыг зогсоож, хичээлд хэрэглэхийг зөвшөөрсөн ажээ.

• 1992 онд Калифорний Венадо дунд сургуульд сурагчдад “Фаренгейт

451” романы бүх “бүдүүлэг” үгсийг хараар дарж, олгосон байсныг эцэг эхчүүд орон нутгийн
хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудад мэдээлснээр номын цензурдээгүй хувиудыг дахин
хэрэглэх болжээ.

• 2006 онд Техасын Монтгомери каунтийн ахлах сургуулийн аравдугаар ангийн нэгэн
сурагчийн эцэг эх тус романыг хориглох шаардлага тавьж байв. Охин нь “Фаренгейт 451”
зохиолыг “Хориотой номын долоо хоног” арга хэмжээний үеэр авч уншсан боловч зүй бус үг
хэллэгтэй, мөн Библийг шатааж буй дүрслэлээс болоод уншихаа больсон гэжээ. Түүнчлэн тэд
хүчирхийлэл, христийн шашинтууд болон зохиолд гарч буй гал сөнөөгчдийн дүрслэлийг
эсэргүүцсэн байна.
 Номын тухай

Гай Монтаг бол гал сөнөөгч. Гэхдээ тэр ном шатаадаг нэгэн. Монтагийн амьдардаг ирээдүйн
нийгэмд гал сөнөөгчид галыг унтраахаасаа илүүтэй ноцоодог ажил хийх ажээ. Харин тэр
ертөнцөд ном уншиж, байгаль дэлхийг харж таашаал авдаг, өөрсдийн хүссэнээр цагийг
өнгөрүүлж, хараат бусаар сэтгэж, тэр бүү хэл хэрэгтэй яриа өрнүүлдэг хүн байдаггүй.
Хүмүүс хурд хэтрүүлэн давхиж, хэдэн цагаар ч хамаагүй телевиз үзэн, радио сонсож цагийг
нөгцөөнө.

Монтаг ханцуйн дээрээ саламендар гүрвэлийн эмблемтэй дүрэмт хувцас, 451 дугаартай
дуулга өмсдөг ажээ. 451 бол цаас шатах температур юм.

Нэгэн өдөр Монтаг ажлаасаа харих замдаа, юунд ч юм сэтгэл нь догдолсон аж. Тэр шинэ
хөрштэйгөө таарчээ. 17 настай, сониуч, этгээд зантай Кларисса түүнийг гал сөнөөгч болохыг
дүрэмт хувцсаар нь түвэггүй таниад, бүр ч ихээр сонирхов. Кларисса түүнээс ажлынх нь
талаар асуухын зэрэгцээ өөрийгөө “ер бусын” гэр бүлээс гаралтай болохоо ч хэлэв. Тэдний
гэрийнхэн ном унших дуртай ажээ. Энэ бол хуульд харш зүйл байв.

Клариссагийн этгээд байдал түүнийг эвгүйцүүлсэн ч Монтаг түүнд татагдаж байлаа. Түүний
бүдүүлэг асуултууд, хачин жигтэй амьдралын хэв маяг, ул суурьтай ажиглалт, “өөрөөрөө байх
гайхалтай эрч хүч” аажимдаа түүнд нөлөөлж эхлэв. Тэр түүнд амьдрал нь ямар хоосон
болохыг мэдрүүлж, байгаль дэлхий, хүмүүсийг хайрлах сэтгэлийг таниулж байсан юм.

Түүнтэй уулзаад удаагүй байхад Монтагт ар араасаа хөвөрсөн асуудлууд гарч иржээ. Эхлээд
эхнэр Милдред нь их хэмжээний нойрны эм ууж, амиа хорлохыг завджээ. Дараагаар нь уран
зохиолын ном нууцаар хадгалж байсан настай эмэгтэйг илрүүлэхэд, эмэгтэй өөрийг нь
номтой нь хамт амьдаар нь шатаахыг хүсч цочирдуулав. Түүнээс хэдэн өдрийн дараа, тэр
Клариссаг хурд хэтрүүлсэн авто машинд дайруулж үхснийг сонсов.

Монтаг амьдралдаа сэтгэл хангалуун бус байх болж, тавгүй байдал нь улам даамжирч байлаа.
Ингээд тэр өөрийн галдан шатаалгүй

авч үлдсэн, агааржуулах хоолойд нуусан номуудаасаа гарах гарцыг хайж эхлэв.

Тэр ажилдаа явахаа больсон тул ахлах гал сөнөөгч Битти гэрт нь эргэж иржээ. Битти түүнтэй
нилээд зүйлийг ярилцжээ. Бүх айл галын дохиололтой болж, галаас найдвартай
хамгаалагдсанаар гал сөнөөгчийн ажлын галаас сэргийлэх анхны зорилгыг өөрчилж, шинэ
үүрэгтэй болсон нь номуудыг галдан шатаах хэмээн Битти ажлынхаа түүхийг тайлбарлав.

Монтаг түүнээс яагаад Кларисса шиг хүмүүс байдгийг асуухад, Битти Клариссагийн гэр
бүлийнхнийг гал сөнөөгчид хараандаа аваад байсан бөгөөд тэднийг их олон жил ажиглаж
байгаагаа ч хэлжээ. Битти Кларисса үхсэн нь сайн хэрэг хэмээн бодсоноо нуусангүй.

Битти түүнийг гал сөнөөгчид дэлхийн амар амгалан байдалд ямар чухал үүрэгтэй болохыг
ойлгохгүй байна гэж зэмлэв. Битти ямар учраас номыг галдан шатаадаг болсон тухай өгүүлэв.
Түүний хэлснээр, тусгай сонирхлын бүлгүүд болон бусад “цөөнхийн” бүлгүүд өөрсдийг нь
доромжилсон номуудыг эсэргүүцэж эхэлснээр энэ бүх хэрэг явдал эхэлсэн ажээ. Зохиолчид
хэн нэгэн рүү дайрсан, доромжилсон гэсэн шүүмжлэлд өртөхөөс зайлсхийх болсноор
удалгүй бүх номууд нэг ижил болжээ. Гэсэн ч хэрэг үүгээр дууссангүй. Олон нийт зөрчилтэй
санааг зөвшөөрөхийн оронд номыг зүгээр л шатаах шийдвэр гаргасан ажээ.

Битти яриагаа цааш гал сөнөөгчид ном сонирхох нь байдаг л зүйл хэмээн үргэлжлүүлэв. Тэр
өөрөө хэсэг ном уншиж үзсэн ч номыг ямар ч үр ашиггүй болохыг олж мэдсэн гэжээ.

Монтаг түүнээс хэрэв гал сөнөөгч санамсаргүйгээр гэртээ ном авчирсан бол яах вэ хэмээн
асуув. Битти хэрэв тийм явдал тохиолдсон бол номыг өөр гал сөнөөгч ирж шатаах хүртэл 24
эсхүл

48 цаг гэртээ хадгалахыг зөвшөөрнө гэжээ. Удалгүй Битти түүнээс ажилдаа ирэх эсэхийг нь
асуугаад явахаар суудлаасаа өндийв. Монтаг аль хэдийн хэзээ ч эргэж очихгүй хэмээн
шийдсэн байлаа.

Биттиг явсны дараа Монтаг эхнэртээ агааржуулах хоолойд нуусан хорь орчим номоо
үзүүлжээ. Цочролд орсон Милдред тэднийг шатаах гэхэд Монтаг арайхийн болиулав. Монтаг
тэднийг ганц удаа

ч болов уншихыг хүсчээ. Эхнэрээсээтусламж хүсэхэд тэр телевиз үзэхийг илүүд үзэв.
Түүнийг ийм хориотой зүйл хийж байгаад нь тэр гайхаж байлаа. Монтаг номонд хорхойсон
нойроо хугаслах болжээ.

Монтаг тэтгэвэртээ гарсан англи хэлний багш Фэйберийг санаад, уншиж байгаа зүйлсээ
ойлгоход нь тусална гэж бодов. Тэгээд Фэйберийн гэрт зочилжээ.

Хөгшин түүнд туслахыг зөвшөөрчээ. Тэд нийгэмд тогтсон зүйлсийг өөрчлөхөөр маш осолтой
төлөвлөгөө боловсруулав. Фэйбер хэвлэгч нартай уулзаж, ном хэвлэхээр болно. Харин
Монтаг тэдгээр номыг гал сөнөөгчдийн гэрээр тарааж, мэргэжилдээ дургүй болгох, улмаар
хорио цээрийн механизмыг устгах ёстой байлаа. Тэд нууц холбоогоорхоорондоо нууцаар
холбогдож байв.

Нэгэн орой Монтагийг гэртээ ирээд удаагүй байхад эхнэрийнх нь хоёр найз телевиз үзэхээр
ирцгээжээ. Хүүхнүүд гэр бүлийнхнийхээ талаар ярьж, удахгүй зарлагдах гэж буй дайны тухай
шивэр авир хийцгээнэ. Тэдний дэмий яриа Монтагийг бухимдуулжээ. Монтаг яруу найргийн
зохиол шүүрэн авч, тэдэнд уншиж өгөв. Фэйбер түүнийг дуугүй бол хэмээн холбоогоороо
дамжуулан анхааруулсан боловч Монтаг зогссонгүй. Хүүхнүүд түүнийг ном уншсанд машид
эгдүүцэв. Тэд Монтагийн эсрэг гомдол гаргажээ.

Монтаг гал унтраах анги дээр ирээд Биттид нэг ном өгчээ. Битти номноос иш татан уран
зохиол бол хортой, аймшигтай, нарийн түвэгтэй болохыг ухуулж эхлэв. Гэтэл гэнэт
түгшүүрийн дохио хангинах нь тэр. Дохио Монтагийн гэрээс ирсэн нь тэр байлаа. Эхнэр нь
өөрөөс нь урвасан болохыг Монтаг түвэггүй ойлгожээ.

Битти Монтагийг гэрээ өөрөө галдахыг шаардав. Тэр хэлснээр нь хийжээ. Дараа нь Битти
түүнийг баривчлав. Битти түүн рүү үгээр давшилж эхлэхэд, Монтаг гал ноцоох хэрэгслээ аван
Биттиг шатаасан байна. Түүнээс зөвхөн үнс л үлджээ. Монтаг бусад гал сөнөөгчдийг цохиж
ухаан алдуулаад зугатаав.

Монтаг Фэйберийнд хүрч ирнэ. Фэйбер түүнд гол гатлан мөрөө буруулаад хөдөө байгаа
номын хорхойтнуудтай нэгдэхийг зөвлөжээ.

“Номын хүмүүс” гэж нэрлэсэн тэдгээр сэхээтнүүд уран зохиол, гүн ухааны аугаа
бүтээлүүдийг сэргээх зорилготой нэгдсэн бүлэг ажээ. Тэд саяхан зарлагдсан дайн дуусахад
зорьсон үйл хэргээ бүтээнэ хэмээн итгэцгээж байгаа ажээ.

Тэнгэрт дайсны хөлгүүд үзэгдэж эхлэв. Хотыг бөмбөгдөж, хот бүхэлдээ сүйднэ. Монтаг шинэ
нөхдийнхөө хамтаар амьд үлдэгсдийг хайж, хамтдаа соёл иргэншлийг сэргээхийг зорино.
 #15

Frankenstein

Франкенштейн

Зохиолч: Мэри Шелли (Mary Shelley) Хэвлэгдсэн он: 1818

Төрөл: Аймшгийн, шинжлэх ухааны зөгнөлт зохиол

Зохиогчийн тухай

“Франкенштейн буюу орчин үеийн Прометей” зохиолоороо алдаршсан Английн зохиолч

Мэри Шелли 1797 оны 8 дугаар сарын

30-ны өдөр Лондонд төрж, 1851 оны 2 дугаар сарын 1-ний өдөр таалал төгссөн. Мэри
Шеллигийн амьдрал төрсөн цагаасаа эхлээд олны анхааралд байсан. Тэрээр эцэг анархист,
улс төр судлаач Виллиам Годвин, эх эмэгтэйчүүдийн эрхийн төлөө тэмцэгч Мэри
Воллстонекрафт нарын цорын ганц охин нь байжээ.

Түүнийг төрөөд 11 хоногтой байхад эх нь төрөлтийн хүндрэлээс болж нас барсан юм.
Эцгийнхээ нөлөөгөөр Мэри уран бүтээлийн гараагаа тун эрт эхэлсэн бөгөөд алдарт
“Франкенштейн” зохиолоо 19 настайдаа бичиж дуусгасан байдаг. Тэрээр энэ тухай “Утга
зохиолын хоёр алдартай хүний үр удам гэдэг утгаараа надад зохиол бичих санаа маш эртнээс
төрсөн юм” гэжээ. Тэрээр “Франкенштейн” зохиолынхоо санааг ирээдүйн нөхөр яруу
найрагч, философич Перси Шелли (Percy Shelly)-ийн хамт Швейцарьт амарч явахдаа олсон
гэдэг.
 Хориг

Тус бүтээлийг анх хэвлэгдэн гарахад уншигч, шүүмжлэгчид төдийлөн таатай хүлээж аваагүй
юм. Хэд хэдэн хэвлэлийн газар хэвлэхээс татгалзаж байжээ. Мэри бүтээлээ 1818 онд
нэргүйгээр хэвлэсний дараагаар сайн, муу шүүмжийн аль алиныг нь сонссон юм. Гэсэн
хэдий ч тун удалгүй маш амжилтад хүрч, 1823 онд Ричард Бринсли Пикийн найруулгаар
жүжиг тоглогдсоны дараа улам ч алдаршжээ. “Франкенштейн”-ийг 1821 онд франц хэлнээ
орчуулан гаргажээ.

Готик уран зохиолын гол төлөөлөл болсон энэхүү зохиолыг

1955 онд Өмнөд Африкт Апартейд дэглэмийн үед “агуулга муутай, ёс журамгүй бүдүүлэг”
гэсэн шалтгаанаар хориглож байжээ.

Үүнээс өмнө, 1910 онд Universal Pictures–ийн бүтээл “Франкенштейн” кино нилээд
шүүмжлэлд өртөж, зарим хэсгийг нь хасч байжээ.
 Номын тухай

Мэри Шелли 19 настайдаа “Франкенштейн”-ийг бичиж, 1818 онд 21 настайдаа Лондонд

нэргүйгээр хэвлүүлсэн бөгөөд 1823 онд Францад хэвлэсэн хоёр дахь хэвлэл дээр нэр нь
бичигдсэн байдаг.

Мэри Женев рүү аяллаар явж, найзууд нэн ялангуяа ирээдүйн нөхөр Перси Шеллитэй
цахилгаан эмчилгээ болон бусад нууцлаг зүйлсийн талаар ярилцах явцад энэ тухай зохиол
бичих бодол төрсөн гэдэг. Гэвч зохиолын гол санаа Мэригийн амьд хүн бүтээж, сүүлдээ
хийсэн бүтээлээсээ айж байгаа эрдэмтний тухай зүүднээс улбаатай бөгөөд улмаар
“Франкенштейн”-ийг бичсэн түүхтэй.

Мэри тухайн цаг үеийнхээ хамгийн нөлөө бүхий зарим хүмүүстэй танил байжээ. Эцгийнх нь
найзууд гол төлөв хүний биеийн анатомийг судалдаг шинжлэх ухааны сод ухаантнууд гэрт нь
цугларч сонирхолтой яриа өрнүүлдэг байсан нь Мэрид зохиол бүтээлээ туурвихад нилээн
суурь болж өгсөн ажээ.

Тэрээр нас барсан хүний биеийг цахилгаан ашиглан амь оруулах тухай шинээр гаргаж ирсэн
онолын тухай сонсч дуулсан байснаас гадна Бурханы бүтээлийг өөрчлөх нь шашин шүтлэгтэй
хүмүүс болон олон нийтийн ерөнхий төсөөлөлд хэрхэн яаж хүрэх вэ гэдгийг ойлгож байлаа.

“Франкенштейн” зохиолыг ахмад Роберт Валтон өөрийн эгч Маргарет Валтонд Хойд туйлын
аяллынхаа талаар хүүрнэсэн захидлын хэлбэрээр бичсэн ажээ. Аяллын багийнхан нохойчарга
хөлөглөсөн аварга биет явж өнгөрснөөс хэдхэн цагийн дараа ядарч туйлдан, бараг хөлдсөн
нэгэн эрийг олсон нь Виктор Франкенштейн байлаа. Франкенштейн Валтоны багийнхны олж
харсан аварга хүний араас явж байжээ. Валтон түүнийг усан онгоцон дээр гаргаж, биеийг нь
тэнхэртэл асарч сувилсан бөгөөд Франкенштейний бүтээсэн мангасын тухай гайхалтай
түүхийг сонсов.

Виктор түүхээ бага насныааа тухай яриагаар эхэлнэ. Тэр Женевт нэгэн чинээлэг гэр бүлд
төрж, хайртай гэр бүл болон найз нөхдийн хүрээлэлд аюулгүй сайхан орчинд өсч торнисон
ажээ. Түүнийг дөрвөн настайд эцэг эх нь Элизабет Лавензаг өргөж авчээ (1818 оны

хэвлэлд үеэл дүү байсныг 1823 оны хэвлэлд өргөмөл дүү болгосон). Виктор түүнд хайртай
болжээ. Тэрээр мөн Эрнест, Уллиам гэсэн хоёр эрэгтэй дүүтэй байсан.

Залуу Виктор байгалийн ухааныг шимтэн судалдаг байсан бөгөөд Германд Инголштад их
сургуульд хими болон бусад шинжлэх ухаанд суралцсан байна. Тэнд амьдралын нууцыг нээх
хүсэлд автан, олон жилийн судалгаа шинжилгээний дүнд түүнийгээ олсон байна.

Эрдэм мэдлэгээр зэвсэглэсэн Виктор үхсэн хүний биеийн хэсгүүдээр хүн бүтээх ажилдаа
орж, үүнд хэдэн сарыг зарцуулжээ. Нэгэн шөнө гэрийнхээ нууц өрөөнд бүтээсэн цогцосоо
амьдруулахаар авчирч гэнэ. Тэр өөрийн бүтээлээ харахадхарц нь маш аймшигтай санагдаж
гэнэ. Түүнийг арайхийн зүүрмэглэж байтал мангасын татганасан дүрс дээгүүр нь үзэгджээ.
Тэр цочин сэрж гудамжинд гүйн гараад Хенри найзынх руугаа гүйжээ. Найзыгаа гэртээ
дагуулаад эргэн иртэл мангас алга болсон байлаа. Виктор даруй хүндээр өвджээ.
Өөрийн хийсэн аймшигтэй зүйлээс болж өвдсөн Виктор Женев рүү гэрийнхэн рүүгээ буцаж,
биеэ тэнхрүүлэхээр бэлтгэж байв. Инголштадаас дөнгөж явахын өмнөхөн тэр дүү Уллиам нь
алуулсан тухай захидлыг эцгээсээ хүлээн авав. Уй гашуудаа автсан, Виктор гэртээ яаран
буцав.

Дүүг нь боож алсан ой дундуур явж байгаад мангасыг олж харсан бөгөөд түүнийг дүүг нь
алсан гэдэгт итгэлтэй болов. Харин түүнийг Женевт ирэхэд Франкенштейний гэрийнхний
өргөж авсан сайхан сэтгэлт Жастин Мориц охиныг дүүгийнх нь үхэлд сэжиглэн, буруутгаж,
улмаар цаазаар авсан байлаа. Өөрийнх нь бүтээсэн мангас түүний хайртай, гэмгүй хоёр
хүнийг үхэлд хүргэсэнд өөрийгөө буруутгаж, гуниг зовлон нь улам нэмэгджээ.

Уйтгар гунигаа нимгэлнэ гэж найдсан Виктор амралтаа аван уул руу явжээ. Нэгэн өдөр
ганцаар том мөсөн гол гатлахаар явж байтал мангас түүнд ойртон иржээ. Мангас Уллиамыг
хөнөөснөө хүлээж, түүнийг ойлгохыг гуйв. Ганцаардмал, нуугдмал, хаягдсан нэгэн болохоо
ухаарсан учир өөрийн харгис бүтээгчийг гэмтээхийн тулд тэр Уллиам руу дайрсан гэжээ.

Мангас Виктороос өөрийнх нь цорын ганц найз болох өөртэй нь

адил нэгнийг бүтээж өгөхийг гуйдаг. Эхэндээ Виктор хоёр дахь мангасыг бүтээхээсээ айж,
татгалзсан байна. Гэвч эцэстээ Мангас түүнийг ятгасаар байгаад зөвшөөрүүлж гэнэ. Женевт
эргэн ирээд, Виктор Хенригийн хамт Английг зорьж, эмэгтэй мангас бүтээхэд шаардлагатай
бүхнийг олж авав. Хенриг Шотландад үлдээгээд, нэгэн хүнгүй арал дээр очиж, анхны
амжилтаа дахин давтахаар ажиллаж эхлэв.

Өөрийн хийж буй зүйлийн зөв бурууд эргэлзэн бодолд автан байсан нэгэн шөнө Виктор
цонхоор хальт харахдаа аймшигтай инээмсэглэл тодруулан мангас түүнийг ширтэн байгаатай
харц тулгарав. Өөрийн ажлын учруулж болох аймшигтай үр дагаврыг бодоод Виктор бүтээсэн
зүйлээ устгаж орхив. Уурлаж хорссон мангас үүний өшөөг Викторын хуримын шөнө авна
хэмээн хорсолтойгоор түүнийг занажээ.

Маргааш шөнө нь Виктор нууранд завиа гарган тавьж, бүтээхээр зэхсэн байсан хоёр дахь
биетийг усанд хаяв. Тэр арлаас явлаа. Өглөө сэртэл нэр нь үл мэдэгдэх нэгэн тосгоны эрэгт
ирсэн байв. Түүнийг эрэгт гарангуут нь өнгөрсөн шөнө гарсан гэмт хэрэгт сэжиглэн,
баривчилжээ. Виктор ямар ч аллагын талаар мэдэхгүй гэдгээ хэлэв. Түүнд цогцсыг үзүүлэхэд,
тэр хайрт найз Хенри Клервал нь байхыг таниад цочирдолд оров. Түүний хүзүүн дээр
мангасын хурууны мөр байжээ. Виктор шоронд хүндээр өвджээ. Түүнийг илааршсаны дараа
хэргийг нь цагаатгаж суллав.

Женевт эцэг дээрээ ирээд, тун удалгүй Элизабеттай гэрлэв. Тэр мангасын хуримынх нь шөнө
ална гэсэн заналхийллээс эмээж байлаа. Анхаарал болгоомжтой байхын тулд тэр Элизабетыг
холхон өөрийг нь хүлээж бай хэмээн явуулаад, өөрөө мангасыг хүлээн суув. Гэнэт тэр
Элизабетын хашхирах дууг сонсчээ. Мангас өөрийнх нь араас бус, түүний сүйт бүсгүйг
хөнөөхөөр ирсэн байжээ. Эцэг нь ч мөн удалгүй уй гашуудаа автан нас нөгцөв. Виктор
үлдсэн амьдралаа мангасыг олж, өшөөгөө авахад зориулах ам тангараг өгөөд, түүний эрэлд
гарсан байжээ.
Виктор мангасыг мөшгисөөр Хойд туйлд ирсэн байсан бөгөөд түүнийг яг барихын даваан
дээр мөс хагарч барьж чадаагүй байж. Энэ үед Валтон түүнийг олсон байжээ. Хүндээр
өвдөөд удсан Викторын бие улам дордсоор нас баржээ.

Валтон хэдэн өдрийн дараа Викторын цогцсыг орхисон өрөөнд эргэн ирээд мангас
Викторын хойноос гашуудан уйлж байгаатай таарчээ. Мангас Валтонд өөрийн ганцаардал,
зовлон шаналал, үзэн ядалт, харууслын талаар ярьж, одоо түүний бүтээгч нас нөгчсөн тул тэр
ч бас өөрийн зовлон шаналалыг эцэс болгож чадна гэжээ. Ингээд мангас өвдөөд удсан
өөрийгөө хороохоор амлаж, гүн мөс рүү харанхуйд уусан алга болов.
 #16

The Grapes of Wrath

Уур хилэнгийн үр жимс

Зохиолч: Жон Стейнбек (John Steinbeck) Хэвлэгдсэн он: 1939

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

АНУ-ын зохиолч Жон Стейнбек 1902 оны 2 дугаар сарын

7-ны өдөр Калифорни мужийн Салинаст төрж, 1968 оны 12 дугаар сарын 20-нд нас барсан.
Тэрээр зохиолч болохоос өмнө коллежоос хасагдаж, хар ажил хийдэг байжээ. Түүний
хамгийн алдартай “Уур хилэнгийн үр жимс” роман Пулицерын шагнал болон Үндэсний
номын шагналыг тус тус хүртсэн юм.

Нийт 27 ном бичсэн бөгөөд гол төлөв эдийн засаг, нийгмийн асуудлуудыг хөндсөн зохиол
бүтээл туурвисан байдаг. Их хямралын үеэр шинэ ажил, шинэ боломж хайн нэг газраас
нөгөөрүү хэрэн хэсэх хоёр барлаг ажилчны тухай өгүүлдэг “Оготно болон хүмүүсийн тухай”
(Of Mice and Men) роман түүний алдартай зохиолуудын нэг бөгөөд өнөө хэр нь АНУ-ын дунд
сургуулиудад хамгийн ихээр уншигддаг энэ зохиол байнга “цензурчид”-ын бай болдог.

Стейнбек 1962 онд Утга зохиолын төрөлд Нобелийн шагнал,

1964 онд Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит эрх чөлөөний одон хүртсэн.

 Хориг

“Уур хилэнгийн үр жимс” роман хэвлэгдсэн даруйдаа л үндэсний хэмжээний асуудал болж,
эрх баригчид номыг хориглож, харин иргэд шатааж байв. Мөн энэ талаар үндэсний радиогоор
хүртэл авч хэлэлцэж байсан юм.

Хэдийгээр түүний роман зохиомол авч, бодит явдалд тулгуурлан бичсэн юм. Ном
хэвлэгдэхээс гурван жилийн өмнө зохиолын үйл явдал өрнөдөг газарт ган гачиг болсноос
хүмүүс олон зуугаараа Калифорни руу нүүцгээжээ. Мөнгөгүй, гэр оронгүй тэдгээр
нүүдэлчдийн дийлэнх нь Керн Каунтид очиж суурьшсан.

Харин ном хэвлэгдэх үед, Керн каунтигийн зарим эрх баригчид тэднийг шударга бус
байдлаар дүрсэлсэн, тэдний шилжин сууршигчдад тусалсан хүчин чармайлтыг дурдаагүй,
“гүжирдсэн, худал” зүйл хэмээн мэдэгдэж байв. Ийнхүү 1939 оны 8 дугаар сард, тэд “Уур
хилэнгийн үр жимс” романыг сургууль болон номын сангуудад уншихыг хориглосон шийдвэр
гаргасан юм. Номыг Бэйкерсфийлдэд шатаасан байна.

Хамгийн хүчтэй эсэргүүцэл Калифорнийн фермерүүдийн нэгдсэн холбооны зүгээс гарсан

бөгөөд тэд Стейнбекийн бүтээлийг “худал хуурмаг”, “коммунист уриа лоозон” хэмээн
дургүйцлээ илэрхийлж байжээ.

Ийнхүү АНУ-ын хэд хэдэн хотод тус зохиолыг “түр хугацаагаар” хориглож байжээ.
 Номын тухай

“Уур хилэнгийн үр жимс” роман 1939 оны 4 дүгээр сард хэвлэгдэн гарснаас нэг жилийн
дотор 429000 хувь зарагдаж, АНУ-ын хамгийн шилдэг борлуулалттай ном болсон. Гарсан
жилдээ Америкийн номын худалдааны нийгэмлэгээс тухайн жилийн шилдэг номоор
шалгарч, “Үндэсний номын шагнал”-ыг хүртсэн. Түүнээс тун удалгүй Пулицерын шагнал
авсан.

1962 онд Нобелийн шагнал олгох хороо “Уур хилэнгийн үр жимс” романыг “аугаа бүтээл”
хэмээн онцолж байсан бөгөөд энэ роман Стейнбект уран зохиолын төрөлд “Нобелийн
шагнал” хүртээх үндсэн шалтгаануудын нэг байсан нь дамжиггүй.

Time сэтгүүлээс тус романыг “1923 оноос 2005 он хүртэлх англи хэл дээрх 100 шилдэг
роман”-ы нэгээр шалгаруулж байв.

2009 онд The Daily Telegraph энэ бүтээлийг “Хүн бүрийн заавал унших ёстой 100 роман”-ы
нэгээр нэрлэж байв.

1998 онд Modern Library хэвлэлийн газраас тодруулсан “ХХ зууны англи хэл дээрх 100
шилдэг роман” жагсаалтад “Уур хилэнгийн үр жимс” роман 10 дугаарт бичигджээ.

Хориглож, шатаалгаж байсны зэрэгцээ, олон шагнал хүртсэн бүх цаг үеийн шилдэг романы
нэг “Уур хилэнгийн үр жимс” роман зохиолын гол дүр болох хүн алсан хэрэгт буруутгагдаж,
4 жил шоронд ял эдэлсэний дараа хугацаанаасаа өмнө суллагдаад Оклахома дахь гэр рүүгээ
харьж яваа Том Жөүдийн аяллаар эхэлдэг.

Замдаа тэр гэрийнхээ ойрхон Саллисаув хэмээх газарт багаасаа мэдэх номлогч Жим
Кэйситэй уулзаж, хамтдаа цааш явцгаана. Тэднийг Томын ферм дээр иртэл, тариан талбай
бүгд цөлжсөн байхыг харав. Сандарч, будилсан Том, Кэйси хоёр хуучин хөрш Мюли
Грэйвстэй уулзаж, тэдний гэрийнхэн зэргэлдээх авга ах Жон Жөүдийнхрүү нүүсэн болохыг
мэдэв. Грэйвс мөн тэдэнд банкууд бүх фермерүүдийг газраас нь албадан нүүлгэсэн бөгөөд
ихэнх айлууд ажил хайхаар Калифорнийг зорьсон гэв.

Дараагийн өглөө нь тэд авга Жоных руу явлаа. Том гэрийнхнийгээ бүх хогшлоо машин дээр
ачиж, явахаар зэхэж байгааг харлаа. Ган гачгийн улмаас бүх үр тариа сүйдэж, зээлээ төлж
чадахгүйд хүрчээ. Фермээ эргүүлэн авна гэсэн найдвар өвөрлөсөн Жөүдийнхэн хүн бүрт
тараан өгсөн үр жимсээр баян Калифорни, өндөр цалинг сурталчилсан сурталчилгааны
хуудаст автан, байгаа бүхнээ аялалд зориулсан байлаа. Хэдийгээр Оклахомаг орхин явахад
хүнд байсан ч, Том азаа үзэхээр шийдэв. Кэйсиг ч мөн тэдэнтэй хамт явахыг хүсэв.

Яйжигнасан хуучин тэргээр Калифорни орох аялал урт бөгөөд хүнд бэрх байлаа. Газраа
орхин явахыг хүсээгүйдээ байнга л гомдоллож явсан ааш муутай өвгөн Жөүд замд гараад
удаагүй байхад өнгөрчээ.

Эрээвэр хураавар эд зүйлсээ ачсан эвдэрч зогссон машин тэрэг 66 дугаар хурдны зам дээр үе
үе таарах нь улс орон даяараа л Калифорнийг зорио юу гэлтэй. Жөүдийнхэн замдаа мөн л
машин нь эвдэрч зогссон Айви, Сэйри Вилсон нарынгэр бүлтэй таарч, тэднийг авч явахаар
болно. Сэйри Вилсон хүндээр өвдөж, Калифорний хилд дөхөх үед цааш аялалаа
үргэлжлүүлэх тэнхэлгүй болжээ.

Калифорни руу дөхөж ирээд, тэд ажлын байрны орон тоо дууссан тухай аймшигт мэдээг
сонсчээ. Нэгэн цагаач тэдэнд 800 ажлын орон тоо бүрт 20000 хүн өрсөлдөж байгаа, ажил
олдохгүй байгаагаас хүүхдүүд нь өлбөрч үхсэн гэв. Гэсэн хэдий ч тэд цааш явж Калифорни
хүрэв. Эхний өдөр эмэг эх Жөүд нас баржээ. Гэр бүлийн үлдсэн гишүүд үгүйрч хоосорсон
нэг баазаас нөгөөрүү ажил олно гэсэн горьдлого тээн хэсүүчилж, хоол хүнс арай ядан
залгуулж, гэр бүлээ хамтад нь байлгах гэж үнэхээр зовж зүдэрч байлаа. Жөүдийн хамгийн
том хүү Ноа гэр бүлийнхнийгээ орхин явлаа. Тун удалгүй түүний араас Томын жирэмсэн эгч
Шэронтэй суусан залуу мөрөөдөгч Конни ч бас алга болов.

Жөүдийнхэн Калифорнид таагүй харьцаатай алхам тутамд нүүр тулж байлаа. Баазууд нэг
нэгэндээ дайсагнасан, өлсгөлөнд нэрвэгдсэн цагаачдаар дүүрсэн байлаа. Нутгийн оршин
суугчид шинээр ирж буй хүмүүсээс айж, тэдэнд илт дургүй байв. Ажил олох бараг
боломжгүй, олдлоо ч өгөх өчүүхэн цалингаар нь аятайхан хоол ч авч хүрэхээргүй ажээ.

Бослого дэгдэхээс айсан, томоохон газрын эзэд нүүдэллэн ирэгсдийг ядуу, тэднээс
хамааралтай байлгахын тулд бүхнийг хийж байв. Нурж унах дөхсөн “Хүүвэрвиль” хэмээх
баазад түр байрлахдаа, Том хэдэн залуусын хамтаар ажилчид эвсэл байгуулах асуудлаар
шерифийн орлогчтой халуухан маргаан дэгдээжээ. Маргаан ширүүсэхэд, Жим Кэйси
шерифийг ухаан алдтал нь цохиж, улмаар баривчлагдсан байна. Цагдаагийн ажилтнууд ирж,
тэд Хүүвэрвилийг газартай тэгшлэн шатаах бодолтой байгаагаа хэлжээ.

Засгийн газрын харъяа баазууд Жөүдийнхэнд илүү найрсаг байгаа нь анзаарагдав. Тэд ч
удалгүй найз нөхөдтэй болж, аар саар хийх ажлууд ч олдож байв. Гэтэл нэгэн өдөр шугам
тавих ажил дээр ажиллаж байгаад Том цагдаа нар баазад бослого дэгдээх төлөвлөгөөтэй
байгааг олж мэдэв. Ингэснээр түүний ажиллаж байсан үйлдвэр хаагдаж мэдэх байв. Баазын
бусад залууст энэ тухай анхааруулж, тэднийг нэгтгэн Том аюул ослыг намжаахад гар бие
оролцов. Засгийн газрын баазад амьдрахад таатай байсан хэдий ч Жөүдийнхэн байнгын
тогтвортой ажилгүйгээр амьдрахад хэцүү байлаа. Ингээд тэд нүүхээр болов.

Тэдэнд жимс түүх ажил олдов. Гэвч төд удалгүй тэд ажилчдын бослогыг дарахад
хөлслөгдсөн учир л ийнхүү боломжийн цалинтай ажилтай болсныг ойлгоно. Том Жим
Кэйсиг шоронгоос суллагдмагц нь олж уулзахаар явлаа. Жим ажилчдыг турхирахад гар бие
оролцсон учир газрын эздийн дунд нилээд дайсантай болсон байжээ. Цагдаа нар түүнийг
дарж авахын тулд Томын нүдэнд дээр Кэйсиг алав. Том хариуг нь авч, нэгэн цагдааг хөнөөнө.

Том нуугдахаас өөр аргагүй болов. Энэ хооронд гэрийнхэн нь хөвөнгийн тариалан дээрх
нэгэн бүхээгт амьдрахаар нүүлээ. Нэгэн өдөр Жөүдийн хамгийн бага охин Рути баазын нэгэн
охинд ахыгаа хоёр хүн алсан, одоо ойрхон нуугдаж байгаа хэмээн ам нээжээ. Аюулгүй
байдалдаа санаа зовнисонэх Жөүд Томыг олж, хол явуулав.

Том цагаач ажилчдыг зохион байгуулалтад оруулах Жимийн зорьж байсан хэргийг
гүйцэлдүүлэхээр шийднэ. Хөвөнгийн улирал дуусахаар ажил ч мөн дуусах байв. Гурван
сарын турш ямар ч ажил байхгүй гэсэн яриа газар авлаа.

Нэгэн ширүүн борооноор үер бууж, Жөүдийн гэр усанд автжээ.

Шэрон төрсөн ч хүүхэд нь амьгүй төрөв. Эх Жөүд гэрийнхнийгээ үерээс аврахаар холгүйхэн
байх пинд авчирвал тэнд нэгэн хүү өвдөг дээрээ сөхрөн, өлсгөлөнгөөс болж үхэж байгаа
эцгийнхээ дээрээс тонгойн байхтай таарав. Тэр олдсон жаахан хүнсийг хүүдээ өгсөөр хэдэн
өдөр хэлэн дээрээ юм тавиагүй ажээ. Шэрон үхэж байгаа эрийг аврахаар түүнийг хөхөөрөө
хооллоно.
 #17

The Great Gatsby

Аугаа Гэтсби

Зохиолч: Фрэнсис Скотт Фицжеральд (F.Scott Fitzgerald) Хэвлэгдсэн он: 1925

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

Зохиолч Ф.С.Фицжеральд 1896 оны 9 дүгээр сарын 24-ний өдөр АНУ-ын Миннесотад төрсөн
бөгөөд 1940 оны 12 дугаар сарын

21-нд буюу 44 насандаа зүрхний шигдээсээр нас барсан.

Тэрээр өөрийн тодорхойлон гаргасан “Жаазын үе”-ийн гол төлөөлөл болсон зохиолч бөгөөд
ХХ зууны Америкийн хамгийн аугаа зохиолчдын нэгд тооцогддог.

Жаазын үе буюу 1920-оод он бол түүний амьдралын “алтан” гэж нэрлэж болохоор үе байв.
Фицжеральд 1920 онд өөрийн хуучин сүйт бүсгүй Зельдатай гэрлэж, 1922 онд тэд Фрэнсис
Скотт хэмээх охинтой болжээ. Харин 1925 онд тэр өөрийн хамгийн алдартай бүтээл “Аугаа
Гэтсби” романаа хэвлүүлсэн юм.

Түүний амьдралын сүүлийн жилүүд тун эмгэнэлтэй өнгөрчээ. Тэрээр архинд орж, харин
эхнэр Зельда нь сэтгэцийн өвчтэй болсон байна. Түүнийг нас барсны дараа л бүтээлүүдийнх
нь үнэ цэнэ нэмэгдсэн гэдэг.
 Хориг

Америкийн уран зохиолын тулгын чулуу гэж хэлж болох энэхүү роман “Америкийнномын
сангийн холбоо”-ны “хориглосон сонгодог зохиол”-уудын жагсаалтыг тэргүүлсэн гэхэд итгэх
хүн ховор биз ээ.

Тус зохиолын үйл явдал АНУ-д согтууруулах ундаа худалдаалахыг хориглосноор хууль бус
наймаачид баяжиж, нийгмийн элитүүд маш тансаг амьдарч байсан шуугиант хориод оны үед
буюу

1922 онд өрнөдөг. Зугаа цэнгээнт үдэшлэг, согтууруулах ундаа, хууралт, итгэл эвдсэн дүрүүд
гээд “хориглох”-ыг шаардсан шалтгаануудыг ар араас нь гарган тавьсаар иржээ.

“Аугаа Гэтсби” Америкийн дунд сургуулиудад унших ёстой зохиолын нэг боловч түүнийг
эцэг эхчүүдийн зүгээс хориглохыг шаарддаг номуудын нэгд байнга багтдаг. Дунд
сургуулиудад унших хувиудыг ахлах сургуулийн сурагчдад “зөвшөөрөгдөхүйц” байдлаар хянан
өөрчилсөн байдаг.

Бүр коллежийн хэмжээнд хүртэл “насанд хүрсэн” уншигчдын “Аугаа Гэтсби” романыг
унших боломжийг хязгаарлаж байв. 1987 онд АНУ-ын Өмнөд Каролина мужийн Чарлестон
баптист коллежид хориглох шаардлага тавьж байв.

Тус зохиолыг дуурь, ном, телевиз, бүр 2007 оны Солонгосын олон ангит кино, радио, хөгжим,
видео тоглоомд хүртэл ашигласан байдаг.

Дашрамд дурдахад “Аугаа Гэтсби”-г 2010 онд “Өдөр шөнө” хэвлэлийн газраас Б.Галааридын
орчуулснаар хэвлэн гаргаж, монгол уншигчдын хүртээл болгосон ажээ.
 Номын тухай

Зохиолч Скотт Фицжеральдын “Аугаа Гэтсби” зохиол 1925 онд гарсан даруйдаа төдийлөн
нэрд гараагүй ч, 1940 онд зохиолчийг нас барсны дараа алдаршиж 1945, 1953 онуудад дахин
хэвлэгдсэн ажээ. Өнөөдөр энэ зохиол “Америкийн хамгийн аугаа роман”-уудын нэгд
тооцогдох болсон бөгөөд Modern Library-аас “Аугаа Гэтсби”-г ХХ зууны англи хэл дээрх
хамгийн шилдэг романы хоёрдугаарт жагсаажээ. Зохиолыг бичиж дуусгахаас өмнө гаргасан
номын нүүр нь Америкийн уран зохиолын түүхэн дэх хамгийн алдартай номын хавтасны
загварын нэг болсон.

1940 онд Фицжеральдыг таалал төгсөх үед ном нь дөнгөн данган 25000 хувь борлогдоод
байсан. Харин 1960 он гэхэд тус зохиол жилд 50000 борлогддог болсон бөгөөд New York
Times сэтгүүлийн эрхлэгч Артур Мизенер “ХХ зууны Америкийн сонгодог зохиол” хэмээн
бичиж байв. “Аугаа Гэтсби” дэлхий даяар 25 сая хувь борлогджээ.

Тус зохиолоор нийт 6 кино хийж байсан бөгөөд хамгийн сүүлд

2013 онд Баз Лурман найруулж, Леондардо Ди Каприо гол дүрд нь тоглосон кино дэлгэцнээ
гараад байгаа юм.

Зохиолын гол үйл явдал 1922 оны зун өрнөнө. Үйл явдлыг өгүүлэгч Ник Каррэвэй бол
Йелийн их сургуулийг төгсөгч, Дэлхийн I дайнд оролцсон нэгэн бөгөөд Нью-Йоркод бонд
худалдах ажлаар ирсэн ажээ. Тэрээр Лонг-Айлэндын Вест-Эгт байшин хөлслөн авч төвхнөв.
Язгууртны гэмээр тансаг Ийст-Эггээс ялгаатай нь Вест-Эггт хөлжөөд удаагүй “шинэ
баячууд” амьдардаг ажээ. Никийн байшин гайхалтай үдэшлэг зохиодгоороо алдартай нууцлаг
саятан Жэй Гэтсбигийн тансаг харшийн дэргэд байрлах ажээ.

Ник Вест Эггийн нийгмийн холбоо харилцаа муутай хөршүүдээ бодвол Ийст Эггт олон
танилтай ажээ. Нэгэн орой Ник өөрийн үеэл Дэйси Бачанан болон коллежид байхын таних
болсон түүний нөхөр Том нарын гэрт оройн хоол идэхээр Ийст-Эггрүү явлаа. Том түүнийг
тагтан дээрээсээ угтан авлаа. Дотор Дэйси өөрийн найз гольфчин Жордан Бэйкэртэй буйдан
дээр тухлан сууж байв.

Том Годдард гэгч эрийн зохиосон “Өнгөт эзэнт гүрний сэргэн мандалт” номын талаар ярьж,
бусдыгаа хөгжөөхийг оролдоно. Энэ номд арьс өнгөөр ялгаварлагч, цагаан арьстнуудыг
дээгүүрт тавих хандлагын талаар өгүүлсэн нь Томын сонирхлыг татсан гэв. Том, Дэйси
нарын номын талаарх маргааныг утасны хонх тасалдуулав. Том өрөөнөөс гарахад, Дэйси
яаран араас нь дагав. Энэ зуур Жордан Никэд сая Томын Нью-Йоркод байдаг нууц амраг
залгасан байх хэмээн хэлж амжив. Жордан маргааш өдөр нь тэмцээнтэй байсан тул хачин
жигтэй оройн зоог тэгсгээд өндөрлөжээ.

Ник гэртээ эргэн ирээд залуухан царайлаг эр зүлгэн дээр зогсоод гүнзгий ус руу гараа сунган
байхыг харав. Тэрээр анх удаа Гэтсбиг харсан нь энэ байлаа. Ник ус руу харсан боловч алс
холд байх ногоон гэрлийн тусгалаас өөр зүйл байсангүй.

Ник ногоон гэрэл хаанаас гарч байгааг, энэ нь Гэтсбид ямар утга учиртайг хараахан мэдээгүй
байлаа. Гэтсби түүний хувьд маш нууцлаг нэгэн. Түүний хэрхэн баяжсан, ямар гаралтайг ч
мэдэхгүй байв.

Никүеэлийнхээ гэрт оройн хоол идэхдээ танилцсан сэтгэл татам гольфчин бүсгүй Жордан
Бэйкэртэй хайр сэтгэлийн харилцаатай болжээ. Жордан түүнд Том, Дэйси нарын гэрлэлтийн
талаар ярьж, Томыг Миртл Вилсон гэгч “Үнсний хөндий” (Баруун Эгг болон Нью- Йоркын
дунд байх үйлдвэрийн хог хаях газар)-д амьдардаг бүсгүйтэй янаг амрагийн холбоотойг
хэлнэ.

Энэ нууцыг мэдсэнээс төд удалгүй Ник Том, Миртл нартай хамт Нью-Йорк хот дахь тэдний
болздог байр руу хамт явав. Тэнд болсон бүдүүлэг, этгээд хачин үдэшлэг Миртл Дэйсигийн
талаар хорон ёжилсон үг хэлэхэд уурлаж цухалдсан Том Миртлигийн хамрыг нь хугартал
цохисноор өндөрлөв.

Зун дундаа орж байтал, Ник Гэтсбигийн домогт үдэшлэгт уригджээ. Тэр үдэшлэг дээр
Жордан Бэйкэртэй таарав. Тэд хамтдаа Гэтсбитэй уулзав. Гэвч Гэтсби Жордантай тусдаа
уулзахыг хүсчээ.

Жорданы хожим өгүүлснээр, Дэйси Томтой гэрлэхээсээ өмнө Кентуки хотын Луисвилийн
хамгийн үзэсгэлэнтэй охидын нэг байжээ. Тухайн үед хотод байсан бараг бүх цэргүүд түүнд
дурласан гэдэг.

Дэйси тэгэхэд хурандаа Жэй Гэтсбитэй танилцаж, тэд нэг нэгэндээ ухаангүй дурлажээ.

Гэвч Дэйси Гэтсбиг дайнд явсны дараа Томтой гэрлэхээр шийдсэн байна. Дэйси Гэтсбигээс
захидал хүлээн аваад хуримынхаа өмнөх шөнө “мал болтлоо” ууж байжээ. Хэдий тийм ч
Дэйси гэрлэж, нөхөртөө үнэнч хэвээр үлджээ.

Гэтсби зөвхөн Дэйситэй ойр байхын тулд л Вест-Эггт харш худалдан авч амьдрах болсон
ажээ. Түүнийг ингэж хэлэхэд нь Ник Гэтсбитэй анх таарахад ус руу гараа сунгасан байдалтай
байхыг хараад, гайхширч байснаа санажээ. Тэр ногоон гэрэл бол Дэйсигийн гэрийн
ойролцоох зогсоолын гэрэл ажээ. Гэтсби хэзээ нэгэн өдөр тэдний мөхсөн хайр дахин асна
гэж итгэн олон шөнө тэр гэрлийг ширтэж өнгөрүүлж байгаа ажээ.

Гэтсбигийн гайхалтай амьдралын хэв маяг, алдартай үдэшлэгүүд нь Дэйсиг хэзээ нэгэн өдөр
өөр дээр нь ирнэ гэж итгэн, түүнд сэтгэгдэл төрүүлэх гэсэн оролдлого байжээ.

Гэтсби Жорданаар дамжуулан Никийг тэдний хоорондын харилцааг дахин сэргээж өгөхийг
хүссэн байлаа. Тэр Дэйси өөрийг нь одоо хэр нь түүнд хайртайг мэдвэл уулзахаас татгалзана
гэж айж байв.

Ник Гэтсбийн гуйлтыг хүлээн авч, түүнийг дахин Дэйситэй уулзуулах төлөвлөгөө бодон,
Дэйсиг гэрт нь цай уухыг урив. Ингэхдээ түүнд Гэтсби гэрт нь хүлээж байгааг хэлсэнгүй. Тэд
дахин нэгнээ хараад эхэндээ бишүүрхэнгүй байв. Ник тэднийг өрөөнд үлдээн, хагас цагийн
дараа ирэхэд хэн хэнийх нь харц гэрэлтсэн байхыг харжээ. Тэдний дотор байсан хайрын гал
дахин ассан нь илт байлаа.
Том удалгүй эхнэрээ Гэтсбитэй харилцаатай байгааг гадарлаж, хардлага нь улам ихсэв.
Бачананы гэрт үдийн зоог барих үеэр, Гэтсби Дэйси рүү илэрхий тачаадсан харцаар ширтэж
байгааг анзаарсан Том түүнийг эхнэрт нь дурласныг ойлгов. Хэдийгээр Том өөрөө гэр бүлээс
гадуур харилцаатай ч, эхнэр нь түүнийг хуурсан гэсэн бодол уур хорслыг нь хөдөлгөж байлаа.
Тэд бүгдийг нь Нью-Йорк явахыг хүчээр шахам тулгажээ.

Ингээд Том Плаза зочид буудлын өрөөнд Гэтсбитэй нүүр тулав. Том түүнд Дэйси бид хоёрын
хооронд чиний хэзээ ч ойлгож чадахгүй түүх бий гэв. Харин эхнэртээ Гэтсбиг хууль бусаар
согтууруулах ундаа зарж баяжсан, өөр бусад хууль бус ажиллагаа явуулдаг гэмт хэрэгтэн
хэмээн эхнэрээ түүнээс хөндийрүүлэх гэж оролдоно. Дэйси өөрийгөө Томд үнэнч байх ёстой
гэж үзнэ. Том эхнэрээрээ тохуурхан, Гэтсбитэй хамт Ийст-Эггрүү буцаав.

Ник, Жордан, Том нар үнсний хөндийгөөр өнгөрч яваад Гэтсбигийн машин осол гаргаж,
Томын нууц амраг Миртлийг дайрсан байхыг олов. Тэд Лонг-Айланд руу яаран хүрцгээлээ.
Тэгээд тэд Дэйси машиныг жолоодож яваад Миртлийг дайрсан, харин Гэтсби бурууг өөр
дээрээ авсныг мэдэцгээв.

Дараа өдөр нь Том Миртлийн нөхөр Жоржтой уулзан, Гэтсбиг жолоо барьж явсан гэж худал
хэлжээ. Миртлийг хөнөөсөн машины жолооч түүний нууц амраг гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн
байсан Жорж Гэтсбийн гэрт нууцаар орж, түүнийг усан санд байхад нь хорооогоод, өөрийгөө
ч мөн буудан хөнөөжээ.

Гэтсбиг тойрон хүрээлж байсан “хуурамч” найзууд нь, тэр бүү хэл Том, Дэйси нар ч түүний
оршуулган дээр ирээгүй тухай Ник хоёр жилийн дараа Гэтсбийн тухай бичсэн дуртгалдаа
тэмдэглэжээ.
 #18

The Gulag Archipelago

Гулаг олтриг

Зохиолч: Александр Солженицын (Aleksandr Solzhenitsyn) Хэвлэгдсэн он: 1973

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

Александр Исаевич Солженицын 1918 оны 12 дугаар сарын

11-ний өдөр буюу 1917 оны Оросын коммунист хувьсгалаас нэг жилийн дараа Кисловодск
хотод төржээ. Энэ хувьсгалаар ажилчин ангийнхан Оросын II Николай хааны эсрэг бослого
гаргаж, амжилт олсон юм. Солженицыны гэр бүлийнхэн сэхээтнүүд байв. Александрыг
төрөхөөс өмнө эцэг нь ослоор амь эрсэдсэн ажээ.

Александр Солженицын онц сурлагатан байжээ. Тэрээр Ростовын Их сургуульд

математикийн ангид суралцахын хажуугаар тухайн үеийн Зөвлөлт Холбоот Улсын хамгийн
нэр хүндтэй Москвагийн их сургуульд уран зохиолын курст эчнээгээр суралцаж төгсчээ.

Их сургуулиа төгсөөд Зөвлөлтийн армид алба хааж, Дэлхийн II дайнд их бууны ангид
идэвхтэй тулалдаж байжээ. Гэвч түүний цэргийн карьер удаан үргэлжилсэнгүй. 1945 онд
найздаа бичсэн захидалдаа Йосиф Сталиныг шүүмжлэн бичсэний улмаас баривчлагджээ.
Солженицын найман жилийн ял авчээ. Тэрээр ял эдэлж байсан хөдөлмөрийн хорих
лагериудын талаар өөрийн “Иван Денисовичийн амьдралын нэг өдөр”, “Гулаг олтриг”
романууддаа тодорхой дүрсэлсэн байдаг. (Үргэлжлэл бий...)
 Хориг

Оросын шоронгийн системийн тухай өгүүлэх “Гулаг олтриг” бүтээлээ Александр

Солженицын 1958 оноос 1968 оны хооронд бичиж дуусгасан ч Зөвлөлтөд хэвлэх боломж
байгаагүйгээс 1973 онд баруунд гарган хэвлүүлсэн юм.

Солженицын гар бичмэлээ анх Зөвлөлтөд хэвлүүлэхийг хүсч байсан ч нөхцөл байдлын
улмаас энэ нь боломжгүй байлаа. Гэвч 1973 онд Баруунд хэвлэгдэн гарсан түүний бүтээл
олон улсын хэмжээнд шуугиан тарьсан юм. Түүнээс төд удалгүй Солженицынийг цөллөгт
явуулжээ.

1968 онд бичиж дуусгасан “Гулаг олтриг” зохиолоо кино хальсанд буулган, Баруун руу
нууцаар гаргаж хэвлүүлсэн байжээ. Солженицын уг цуврал бүтээлээ уран зохиол гэхээсээ
сэтгүүл зүй, түүхийн зохиол гэж үзэж байснаас хэзээ ч түүнийг тодорхойлох хэмжээнд
алдаршина гэж санаагүй юм. “Иван Денисовичийн амьдралын нэг өдөр” зохиолыг эс
тооцвол, “Гулаг олтриг” Солженицыний хамгийн шилдэг, мөн хамгийн алдартай зохиол гэж
хэлж болно.

1989 он хүртэл 16 жилийн хугацаанд ЗХУ-д хориотой байсан тус зохиолыг 2009 онд Орост
дунд сургуулийн хичээлийн хөтөлбөрт албан ёсоор оруулсан ажээ.

Уг зохиолын хураангуй хувилбар Т.Ариунсанаагийн орчуулснаар 2010 онд Монгол хэл дээр
хэвлэгдэн гарсан ажээ.
 Номын тухай

Тус зохиолыг хэвлүүлсэн түүх зохиол шигээ сонирхолтой юм.

1989 онд Зөвлөлт Холбоот Улсад “Гулаг олтриг”-ийг албан ёсоор хэвлэх хүртэл Зөвлөлтийн
уншигчид зөвхөн бичгийн машинаар цохисон гар бичмэлийг дамжуулан уншдаг байжээ.
Зөвлөлтийн бөөнөөр хорих лагерийн тогтолцооны талаарх анхны түүхэн бүтээл гэж хэлж
болох энэ зохиолыг уншихын тулд уншигчид зөвхөн 24 цагийн хугацаа л олддог байсан
бөгөөд өдөржин, шөнөжин уншиж дуусгаад дараагийн хүнд шилжүүлдэг байжээ. Тэр үеийн
уншигчид одоо хэр нь зохиолыг хэнээс авч, хэнд дамжуулснаа тодхон санадаг.

КГБ-ийнхэн Москвад Солженицыний материалуудыг хураан авсны дараа, 1965-1967 онд

“Гулаг олтриг”-ийн нооргийг Эстони дахь найзынхаа гэрт нууцаар гүйцээн бичсэн ажээ.
Зохиолч КГБ-ийн Лубянка шоронд хоригдож байхдаа Эстоний боловсролын сайд асан, хуульч
Арнольд Суситэй танилцаж нөхөрлөсөн байжээ.Зохиолыг бүрэн дуусгасны дараагаар,
Солженицын анхны гар бичмэлээ КГБ-ийнхнээс нууж, Арнольд Сусигийн охин Хели Сусид
өгч хадгалуулсан бөгөөд тэрээр уг эх бичмэлийг ЗХУ задран унах хүртэл хадгалж байжээ.

КГБ-ийнхэн Солженицыний бичээч Элизавета Воронянскаяг байцааж гурван бичвэрийн

зөвхөн нэгийг олж авч чаджээ. Тэрээр КГБ-ийхнээс суллагдаад хэдхэн хоногийн дараа 1973
оны 8 дугаар сарын 3-нд боомилж нас барсан юм.

Зөвхөн гар бичмэлийг хадгалснаараа “Зөвлөлтийн эсрэг үйл ажиллагаа” явуулсан хэргээр
шоронгийн ял сонсох эрсдэлтэй байсан учир, Солженицын хэзээ ч гар бичмэл дээрээ бүрэн
эхээр нь ажиллаж байгаагүй юм. Байнгын КГБ-ын хяналтанд байсан тэрээр баривчлагдсан
тохиолдолд номыг бүрэн эхээр нь илчлэгдэхээс эмээж, номоо хэсэг хэсгээр нь Москва болон
түүний ойр орчмын газруудаар өөрийн итгэлт найз нарынхаараа тараан нуусан байжээ. Мөн
найзуудынхаараа зочлон очихдоо зохиол дээрээ нууцаар ажилладаг байжээ. Солженицын
дэлхийн хэмжээний алдартай хийлч найз Мстислав Ростроповичийн зуслангийн байранд
амьдарч байсан ба түүний нэр хүндийн ачаар КГБ-ийн мөрдлөгөөс айх аюулгүй байжээ.

“Гулаг олтриг” бол 1929–1953 оны Сталины дэглэмийн үед

Засгийн газар гэм зэмгүй олон сая иргэдээ хэрхэн хорьж, тамлан, алсан тухай түүхэн зохиол
юм.

Александр Солженицын “Гулаг олтриг” зохиолоороо 1970 онд Нобелийн шагнал хүртсэн юм.
Зохиолчийн гол зорилго нь Засгийн газрын нууж байсан үнэнийг илчилж, тэднийг болсон
зүйлд ямар ч хариуцлага хүлээхгүй байгааг Зөвлөлтийн иргэдэд харуулах байсан юм.

1918 оноос 1956 он хүртэлх “үл үзэгдэх, үл мэдэгдэх хоригдлуудын амьдрах тэр бие даасан –
Гулаг улсын” түүхийг зохиолд өгүүлжээ. Олтриг гэдэг нь нууц цагдаа болон тэдний нууц
байгууллагуудын ажиллуулдаг албадан хөдөлмөр эрхлүүлэх лагерийн систем бөгөөд тэнд
амьдрах хүмүүсийн тоо 1917 оны хувьсгалын дараагаар огцом өсч 12–15 саяд хүрчээ. Гулаг
гэдэг нь тэдгээр лагериудыг хянах төв байгууллагын товчилсон нэр юм.
Солженицыний түүх бол улсын доторх нууц “улс”-ын тухай түүх юм. Тэрээр зохиолоо 1945
оноос 1953 онд хорих лагерьт үзсэн амьдралдаа, мөн бусад 227 хүний өгүүлсэн түүхэд
тулгуурлан бичсэн. Тэдгээр хүмүүсийн өгсөн мэдүүлэг дээрээс албан эх сурвалжийн
мэдээлэл, бүр барууны хэвлэлд гарсан зүйлсийг ч нэмж оруулсан байдаг.

Солженицын гайхалтай зохиолч, партизан, түүхч, моралистын байр сууринаас Оросын зүйр
үг, явган шог, хорих лагерийн бүдүүлэг хэллэгийг ашиглан хүүрнэл хэлбэрээр бичсэн.
Зохиолын ёжтой өнгө нь түүний илэрхийлж буй сэдэв болон уур хилэнтэй үнэхээр зохицсон
гэлтэй.

“Гулаг олтриг” нь бүхэлдээ “олтригийн мянга мянган арлууд руу” хийсэн аяллыг өгүүлэх
долоон хэсгээс бүрдэх гурван боть ном юм. Үүнд хохирогчийг хэрхэн баригдаж, шоронд суун,
байцаалт өгч, тэгээд цааш бусад шоронгуудаар дамжин явсаар үхлийн галт тэргээр
Олтригийн боомтод хүрэх хүртэлх бүхий л үйл явцыг өгүүлжээ.

Энэ бол тамлал, цааз, хүчирхийлэл, өлсгөлөн, өвчин гээд байж болох бүхий л муу муухайгаар
дүүрсэн булш руугаа, үхэл рүүгээ явж байгаа аялал. Хэдэн сая хүн аяллаас амьд үлдэж
байхад, мөн л төдий хэмжээгээр амь үрэгдэх ажээ. Аялал буюу зохиол албадан

хөдөлмөр эрхлэх лагерьт хүрээд өндөрлөнө. “Гэхдээ тэнд байдал улам дордох болно...”.

Солженицыний илчилсэн түүх ямар ч хүнийг гайхшруулахгүй байхын аргагүй.

Хэлмэгдүүлэлт Сталинаас ч өмнө Ленин болон большевикуудын хувьсгалаас эхлэлтэй
гэдгийг харуулахын тулд тэр

1918 оноос хойшх улс төрийн цагдаа, эрүүгийн байгууллагууд, эрүүгийн хууль болон улс
төрийн үйл явцыг анхааралтай судалсан байна.

“Хаягдлыг цэвэрлэх систем”-ийг бий болгосон тэрхүү баривчилгааны “гурван том давалгаа”
гарсан бөгөөд 1929-30 онд хамтралын нэрээр тариачдыг, 1930-аад онд Сталины дэглэмийн
үед намын болон бусад албан тушаалтнуудыг, харин сүүлд 1944-46 онд нийгмийн цөөнхүүд
болон эх орондоо буцан ирсэн Зөвлөлтийн дайны олзлогсдыг тус тус хоморголон
баривчилсан тухай өгүүлжээ.

Гэм зэмгүй олон сая хүмүүсийг хороосон хэргийг хэрхэн тайлбарлах вэ? Солженицын
үүнийг 1929-53 оны Сталиний дэглэмийн үр дагавар гэдгийг эрс няцааж, үүний уг үндэс
большевикуудын хувьсгалаас эхлэлтэй гэжээ.

Зохиолын үйл явдал Никита Хрущев 1956 оны ЗХУ-ын Коммунист намын ХХ их хурал дээр
Сталиныг тахин шүтэх явдал, түүний дарангуйлагч эрх мэдэл болон Сталины үед газар аваад
байсан хатуу чанд хяналтын хор холбогдлын талаар хурц илтгэл тавьсан цаг үе хүртэл
үргэлжилдэг. Хэдийгээр түүний хэлсэн үгийг ЗХУ-д удаан хугацаанд хэвлэн гаргахгүй
байсан ч Солженицыний цаашид дахин сэргэж, тэлэх вий хэмээн айж байсан Гулагийн
системийн харгис хэрцгий явдлууд намжсан ажээ.

Солженицын болон бусад олон хүмүүс Гулагийн системийн эсрэг тэмцэж байсан ч тэдгээр
лагериуд 1980-аад оныг хүртэл “нууц” байжээ. Хрущев, Коммунист нам болон Баруун дахь
Зөвлөлтийн дэмжигчид Гулагийг Сталины дэглэмийн гажуудал гэж үзэж байсан бол,
Солженицын үүнийг большевикуудаас эхтэй Зөвлөлтийн улс төрийн соёлын тогтолцооны
алдаа гэдэг үүднээс гаргаж тавьсан. Түүний өгүүлснээр Сталин аль хэдийн байсан бөөнөөр
хорих лагерийн системийг зөвхөн өргөжүүлсэн гэжээ.

Тус бүтээлд баривчилгаанаас эхлээд, “хуурамч” шүүх хурал болон анхны мэдүүлгийн талаар,
мөн “олтриг”-руу хэрхэн ачигддаг,

хоригдлуудтай яаж харьцдаг, тэдний амьдрах нөхцөл, лагерийн систем, тэнд болдог бослого,
ял нь дууссаны дараа хэрхэн цөллөгт явуулдаг тухай тод томруун өгүүлсэн.

Гэрчүүдийн мэдүүлэг болон түүний ашигласан баримтуудыг хожим КГБ-ийнхэн ор үндэсгүй

болгох гэсэн оролдлогуудыг нилээд хийж байжээ.

Үүнээс өмнө Зөвлөлтийн шорон, хорих лагерийн тухай бүтээлүүд гарч байсан, мөн 1930-аад
оноос Баруунд энэ талаар мэддэг болсон байсан ч, Александр Солженицынээс өөр хэн ч
Гулагийн аймшигт явдлыг нүдний өмнө харагдтал, сэтгэл хирдхийтэл нийтэд гаргаж
байгаагүй билээ.
 #19

Howl

Улиан

Зохиолч: Аллен Гинзберг (Allen Ginsberg) Хэвлэгдсэн он: 1956

Төрөл: Шүлэг

Зохиогчийн тухай

Яруу найрагч Ирвин Аллен Гинзберг 1926 оны 6 дугаар сарын

3-ны өдөр АНУ-ын Нью-Жерсийн Ньюаркад төрсөн. Тэрээр өөрийн хувьсал хийсэн “Улиан”
шүлгээрээ 1950-аад оны “Бийтийн үе” (Beat Generation)-ийн гол төлөөлөл болжээ. 1957 онд
хэвлэгдсэн түүний “Улиан” шүлэг АНУ-д бэлгийн гаж харьцааны тухай хуулиар ижил
хүйстний харилцааг гэмт хэрэгт тооцож байсанцаг үед олон нийтийн анхаарлыг ихэд татсан
юм. Тэрээр бэлгийн хавчлагыг идэвхтэй эсэргүүцэж, ижил хүйстнүүдийн эрхийн төлөө
тэмцэгч байсан. “Улиан” шүлэгт Гинзберг өөрийгөө ижил хүйстэн гэдгийг, мөн өөрийн
өрөөсөн Петр Орловскийтой тогтоосон харилцаагаа илэн далангуй харуулсан ажээ.

Гинзберг Дорнын зан заншил судалдаг байсны зэрэгцээ буддист байжээ. Тэрээр Нью-
Йоркийн зүүн захын энгийн орон сууцанд эгэл даруу амьдарч, хуучин хувцасны дэлгүүрээс
хувцсаа авдаг байсан гэжээ. Гинзберг Вьетнамын дайнаас эхлээд Мансууруулах бодистой
тэмцэх хөдөлгөөн гээд бүхий л хүчирхийллийн эсрэг хөдөлгөөнд идэвхтэй оролцдог байв.
Тэрээр 1995 онд Cosmopolitan Greetings: Poems 1986-1992 бүтээлээрээ Пулицерын шагнал
хүртжээ. Гинзберг

1997 онд 70 насандаа таалал төгссөн юм.

 Хориг

Өдгөөгөөс 55 жилийн өмнө буюу 1957 онд “Улиан” номыг худалдаалсан номын дэлгүүрийн
менежерийг баривчилж, хорих ял оноосон хэрэг гарч байжээ.

1957 оны 3 дугаар сарын 25-ны өдөр Лондонд хэвлүүлсэн “Улиан” зохиолын 520 хувийг
гаалийн ажилтнууд хураан авч, улмаар Сан-Францискогийн цагдаагийн газраас номын
дэлгүүрүүдэд худалдаалахыг хориглосон шийдвэр гарчээ.

Төд удалгүй 6 дугаар сарын 3-ны өдөр “Сити Лайтс” номын дэлгүүрт “Улиан” номыг
худалдаалж, цагдаагийн газрын тушаалыг зөрчсөн хэмээн менежер Шигейоши Мурао
(Shigeyoshi Murao), мөн дэлгүүрийн эзэн Лауренс Ферлингетти (Lawrence Ferlinghetti) нарыг
баривчилсан байна. Ферлингетти, Мурао нарт 500 ам.долларын торгууль ногдуулж, тус улсын
хамгийн чанга дэглэмтэй шоронгуудын нэгд тооцогддог Калифорний шоронд 6 сар хорих ял
оноожээ.

Зунжин үргэлжилсэн шүүх хуралд, уран зохиолын есөн судлаач оролцсон ажээ. Эцэст нь
Калифорни мужийн дээд шүүхэд давж заалдан Ферлингитти ялсан юм. Энэ хэрэг олон
нийтийн анхаарлыг нилээд татаж, Time, Life сэтгүүлд нийтлэлүүд гарч байв.

“Улиан”-ыг жүжгийн зохиол болгон бичсэнийг хожим яруу найрагч Лауренс Ферлингетти
хэвлүүлсэн гэсэн яриа тархсан байсан нь ор үндэслэлгүй юм. Өмнө нь дэлгэрэнгүй өгүүлсэн
шүүх хурлын үеэр Ферлингетти өөрийгөө өмгөөлөх үүднээс ингэж хэлсэн гэж зарим
сурвалжууд бичсэн байдаг.

2010 онд гарсан “Улиан” кинонд тус шүүх ажиллагааны тухай гардаг.
 Номын тухай

Америкийн уран зохиолын аугаа бүтээлүүдийн нэгд тооцогддог “Улиан” бүтээл дээр
Гинзберг 1954 оны эхэн үеэс ажиллаж эхэлсэн бөгөөд анхны нооргоо мэргэжил нэгтнүүддээ
уншиж сонирхуулж байжээ.

“Улиан” бүтээлийг туурвин байсан 1955 онд зохиолч Нью- Йоркоос нүүн Калифорни
мужийн Берклид амьдарч байжээ. Тэрээр зах зээл судлаачийн туслахын ажлаасаа халагдаад
удаагүй байсан үе.

Амьдралынхаа энэ үед Гинзберг аль хэдийн олон газраар аялаад ирсэн, цонхон дээр зүй бус
зүйл бичсэн учир дунд сургуулиасаа хөөгдсөн, мансууруулах бодис хэрэглэж үзсэн,
баривчлагдсан, Колумбын Их сургуулийг утга зохиолын мэргэжлээр төгсчихсөн, мөн ижил
хүйстэн гэдгээ мэдсэн, сэтгэл мэдрэлийн эмчилгээнд явсан, сэтгэцийн хувьд тогтворгүй
эхтэйгээ хамт амьдарч байсан, тухайн цаг үеийнхээ хамгийн алдартай яруу найрагчидтай
нөхөрлөж байсан гээд нэг ёсондоо амьдралдаа “юм юм үзсэн” байсан нь “Улиан” бүтээлийг
туурвихад зохих ёсоор чухал нөлөө үзүүлсэн нь дамжиггүй.

Сан Францискогийн “Зургаа” нэртэй галлерейд болсон албан бус арга хэмжээний үеэр
Гинзберг “Улиан”-ыг анх удаа олны өмнө чангаар уншсан гэдэг. Түүний шүлгийг маш
гайхалтай хүлээн авсан ажээ. Уг арга хэмжээнд 150 гаруй хүн ирж оролцсон бөгөөд
Гинзбергийн найз Бийтийн үеийг төлөөлөх зохиолч Жак Керуак ирсэн хүмүүсийг дарсаар
дайлж байсан хэмээн эх сурвалжид өгүүлжээ. Арга хэмжээний үеэрх хүмүүсийн шуугиан
хожим түүнийг хэвлэсэн Луаренс Ферлингеттийн анхаарлыг татсан гэдэг.

“Улиан”-ыг тойрсон маргаан “Бийт” хөдөлгөөнийг олон нийтэд таниулж, улмаар энэ
хөдөлгөөн 1960-аад оны соёлын гол үйл явдал болсон юм. Жак Керуакын “Зам дээр”
бүтээлийн хамтаар тус зохиол энэ хөдөлгөөнийг үүсгэсэн хамгийн алдартай утга зохиолын
бүтээлд тооцогддог ажээ.

Өнөөдрийг хүртэл “Улиан” бүтээл хятад, япон, ховрой, Жүд, македон, норвеги, польш гээд
нийт 23 орчим хэл дээр орчуулагдсан ажээ.

Гурван хэсгээс бүрддэг “Улиан”-ы эхний хэсэг нь хамгийн урт хэсэг нь.

Эхний хэсгийн эхний мөрөнд, өгүүлэгч түүний үеийн “сор болсон хүмүүс” мөхөн доройтож
байгаагийн гэрч болж байгаа тухай өгүүлжээ. Үлдсэн хэсэгт эдгээр хүмүүсийн тухай, тэд хэн
болох, мөн юу хийж бүтээснийг өгүүлнэ. Тэр бидэнд тэднийг яг юу мөхөөж доройтуулж
байгааг хэлээгүй ч, маш олон санаануудыг өгсөн байгаа. Шүлгийн мөр “тэр” гэсэн үгээр
эхэлж, “тэр хүмүүс тэгсэн, ингэсэн” г.м-ээр тоочжээ. Уншигч үүнээс тэдгээр хүмүүс бол эмч
нар, хуульчид болон шинжлэх ухаан судлаачид биш болохыг ойлгоно. Түүний өгүүлэх тэдгээр
“сор болсон хүмүүс” нь 1950-аад оны Америкийн сэхээтнүүд гэгдэх дундад ангийнхан ч биш.
Гинзбергийн өгүүлж буйгаар тэдгээр нь мансууруулах бодис хэрэглэгчид, сургууль
завсардагчид, дэлхийгээр хэрэн хэсэгчид, ажилгүйчүүд, хөгжимчид, улс төрийн тэрс
үзэлтнүүд, мөн мэдээж яруу найрагчид ажээ.
Эхний хэсэгт “Хэн/Тэр” гэдгийг тодотгосон бол, хоёр дахь хэсэгт “Юу?” гэсэн асуултуудад
хариулт өгчээ. Түүний үеийн сор болсон хүмүүсийн санааг юу мохоож байв? Гинзберг үүний
хариултыг “Молох” (Moloch) гэжээ. Тора сударт өгүүлснээр Молох нь хүүхдээрээ галд тахил
өргөн, тахин шүтдэг бурхан юм. Өөрөөр хэлбэл тийм ч таатай бурхан биш ажээ. Молохын
талаарх шашны бичвэр болон түүх бол туйлын ярвигтай, тиймээс шүлэгт дүрсэлснээр
ойлгоход арай дөхөм.

Гинзбергийн үзэж байгаагаар Молох нь дайн, засгийн газар, капитализм, болон зонхилох
соёлтой холбоотой бөгөөд эдгээрийг бүгдийг нь нэгтгэн “машин / механизм” гэсэн нь
шүлгийн үндсэн санаа болж байгаа юм. Молох бол залуусыг, хайр дурлалыг үгүй хийдэг
хүмүүн бус мангас юм.

Харин гуравдугаар хэсэг нь Гинзбергийн дотны найз Карл Соломонд хандсан шүлгүүд юм.
Тэрээр Колумбын сэтгэл мэдрэлийн хүрээлэнд 8 сар эмчлүүлж байх үедээ түүнтэй
танилцсан ажээ.

Соломон Нью-Йорк хотоос зохиогчийн “гэрт” ирж, тэд дахин уулзаж байгаа зүүдээр шүлэг
төгсдөг.

Ерөнхий утга агуулгын хувьд “Улиан” гэсэн нэр яг оноод өгчихсөн нэр юм. Энэ бол
Гинзбергийн сайн нөхдийг нь сүйтгэсэн гэж үздэг тэр соёлд хандан хашхирсан хүчтэй, өр
өвтгөм гунигтай улиан. Тус зохиолд гаргаж тавьсан соёлын олон асуудлууд өнөө хэр нь
маргаантай хэвээр.

Хэдхэн жилийн өмнө 2007 онд Нью-Йоркын радио станц шүлгийн “эрээ цээргүй” үгсээс
болоод торгууль хүлээж болзошгүй хэмээн болгоомжилж “Улиан” шүлгийг эфирт цацахыг
болиулж байжээ. “Улиан”-ыг “зүй бус” биш хэмээн зарласан шүүх ажиллагаа болсны 50
жилийн ойг тохиолдуулан нийтэд хүргэх гэж байсныг ийнхүү болиулсан нь үнэхээр гайхаш
төрүүлмээр хэрэг болсон юм.

Үүнээс өмнө тэртээ 1969 онд “Улиан” шүлэг радиогоор нийтэд цацагдсанаас үүдэн
парламентын хурлаар хэлцэгдэж байсан сонирхолтой явдлыг дор сийрүүлье.

1969 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдөр Финландын Yleisra- dio (Финландын олон нийтийн
радио, телевизийн компани)-ийн 22:30 цагийн нэвтрүүлгээр “Улиан” шүлгийн хэсгээс
цацжээ. Шүлэг аль хэдийн 1961 онд фин хэл дээр орчуулагдан утга зохиолын сэтгүүлд
нийтлэгдсэн байсан бөгөөд тухайн үед ямар ч асуудал гарч байгаагүй ажээ.

Финландын парламентын Либерал намын гишүүн Арне Бернер тус нэвтрүүлгийг сонсоод,
Зам тээвэр, олон нийтийн асуудал эрхэлсэн яаманд Тодруулга авах хүсэлт гаргажээ. Түүнийг
оролцуулаад Парламентын нийт 200 гишүүний 82 нь тус хүсэлтэд гарын үсэг зурсан байжээ.
Ингэхдээ тэд шүлгийн нийт 70 мөрөөс зөвхөн 6 мөрийг иш татсан байв. Энэ нь цаанаа улс
төрийн зорилготой байсан юм. Парламентад ширүүн мэтгэлцээн өрнөж, тус радиогийн олон
нийтийн боловсролд гүйцэтгэх үүргийг шүүмжлэн хэлэлцэж байв.

Тухайн үед Финландад ижил хүйстний харилцаа хууль бус хэмээн тооцогдож байсан юм.
Эцэст нь олон нийтийн радиогоор ямар үгийг зөвшөөрөх эсэх тухай асуудал болж маргаан
намжсан байна. Зам тээвэр, олон нийтийн асуудал эрхэлсэн яамнаас 1969 оны 12 сард
Yleisradio “Улиан” шүлгийг цацсанаар радиогийн үйл ажиллагааны журмыг зөрчсөн гэж
үзсэн бөгөөд сануулга өгөөд өнгөрч байжээ.
 #20

The Jungle

Ширэнгэн ой

Зохиолч:Эптон Синклер (Upton Sinclair) Хэвлэгдсэн он: 1906

Төрөл: Улс төрийн сэдэвт роман

Зохиогчийн тухай

Эптон Синклер 1878 оны 9 дүгээр сарын 20-ны өдөр АНУ- ын Балтиморт төрсөн. Түүний гэр
бүл туйлын ядуу нөхцөлд амь зууж байв. Харин тэр чинээлэг өвөө, эмээтэйгээ хэсэг
хугацаанд хамт амьдарч байжээ. Тэр хожим эрс тэс ялгаатай амьдралыг мэдэрсэн нь түүнийг
социалист болоход нөлөөлсөн хэмээн дурссан байдаг.

Сүсэг бишрэлтэй бяцхан Синклер уран зохиолд дуртай нэгэн байжээ. Тэр сурлага сайтай
ухаалаг сурагч байсан ба 14 настайдаа Нью-Йорк хотын коллежид элсэн орсон байна.
Удалгүй түүний анхны өгүүллэг үндэсний сэтгүүлд хэвлэгджээ. Тэр сонин, сэтгүүлд өгүүлэг
бичиж олсон мөнгөөр коллежийн төлбөрөө төлөх болов. Синклер 17 настайдаа өөрийн
байртай болсны зэрэгцээ эцэг эхдээ санхүүгийн хувьд туслах хэмжээний хангалттай мөнгө
олдог болсон байжээ.

Тэрээр олон төрөл жанраар 100 орчим ном бичсэний дотор түүнд асар их нэр хүндийг
авчирсан “Ширэнгэн ой” роман багтдаг. Хэд хэдэн хэвлэлийн газраас татгалзсан хариу авсны
дараа өөрийн хөрөнгөөр уг бүтээлээ хэвлүүлж байжээ. Зохиолч Эптон Синклер

1943 онд Пулицерын шагнал хүртсэн ажээ. Тэрээр 1968 оны 11 сарын

25-ны өдөр 90 насандаа таалал төгссөн.

 Хориг

Олон жилийн туршид америк оюутнууд аж үйлдвэрийн хувьсгалын талаарх нийгмийн ухааны
хичээл дээрээ эрэн сурвалжлах сэтгүүл зүйг Эптон Синклерийн “Ширэнгэн ой” романаар
дамжуулан судалсаар иржээ.

“Ширэнгэн ой” романыг Radcliffe хэвлэлийн газраас ХХ зууны топ 100 романы 45 дугаарт
бичсэн ч түүнийг хориглох оролдлогууд байнга гардаг ажээ.

Ядуурал газар авсан, нийгмийн хөтөлбөр байхгүй, амьдрах, ажиллах нөхцөл муу тухай, мөн
ажилчин ангийн хүнд амьдрал, засгийн эрхэнд бий авлигад идэгдсэн эрх баригчдын тухай
өгүүлэх зохиолыг

1929 онд Югослав, 1956 онд Зүүн Герман, 1985 онд Өмнөд Солонгост тус тус хоригложээ.

Үүнээс гадна зохиолчийн социалист үзэл санаанаас үүдэн

1933 онд Нацист Германд шатааж байжээ.

 Номын тухай

Зохиолчийн энэ бүтээлийг бичсэн зорилго нь мах савлах үйлдвэрт ажилладаг цагаач эрийн
дүрээр капиталист нийгэм дэх хөлсний ажилчдын ядуу тарчиг, гутамшигтай нөхцөлд байгаад
олон нийтийн анхаарлыг хандуулахыг зорьсон. Гэвч түүний энэ санаа мах боловсруулах
үйлдвэрийн эрүүл ахуйн нөхцөл хүнд, хууль тогтоомж дутагдалтай байгаа тухай дүрслэлд
дарагдсан ажээ. Энэ тухай Синклер “Би хүмүүсийн зүрхийг онилсон боловч, тэдний
ходоодонд онолоо” хэмээсэн байдаг.

Зохиолын эхлэл таатай биш, цааш улам л таагүй зүйлсийн тухай дурдагдана. Өнгөрсөн зууны
Чикаго хотын Пакингтаунд зохиолын үйл явдал өрнөх ажээ. Зохиолд Югославаас цагаачлан
ирсэн Юргис Рудкус болон түүний гэр бүлийн тухай өгүүлнэ.

Юргис Рудкус, эхнэр Она Лукосзайт нар Литваас Чикагод цагаачлан ирээд удаагүй бөгөөд
хуримын цайллагаа Пакингтаун дүүргийн нэгэн бааранд тэмдэглэсэн ажээ. Хосууд хэдэн
хамаатныхаа хамт Чикагод ирсэн байлаа. Гэвч Литвийн цагаачдын төв бөгөөд Чикагогийн
мах савлах үйлдвэрийн дүүрэг болох Пакингтаун нь ажил олоход тун амаргүй хүнд, аюултай,
бохир заваан газар ажээ.

Хуримын цайллагын дараа Юргис, Она хоёр уушны газрын эзэнд 100 гаруй ам.долларын
өртэй болсон байлаа. Литвад хуриманд ирсэн зочид зардалд нэмэрлэн мөнгө орхих нь
бичигдээгүй хууль. Гэтэл Америкт ядуу зүдүү олон цагаачид мөнгө орхилгүй найрыг орхин
гарсан байлаа. Америк мөрөөдлөөрөө жигүүрлэсэн Юргис, хичээнгүй ажиллахад л энэ бүх
өрнөөсөө гарна гэж итгэх ажээ.

Залуу, эрч хүчтэй Юргист ажил амархан олдов. Онагийн үеэл Мария, ах Тета хоёр ч мөн
ажилтай болжээ. Тэдний гэр бүл байшин худалдан авах гэрээнд гарын үсэг зурсан боловч энэ
нь тэднийг цусгүй алах гэрээ байсныг мэдсэнгүй. Гэрээнд дүүрэн далд зардлууд байснаас
гадна байшин чанаргүй баригдсан байв. Гэр бүлийнх нь амьдрах зардал нэмэгдсээр Она
хүртэл ажил хайх хэрэгтэй болов.

Пакингтаунд голдуу хөлс хүч шавхсан хүнд ажлууд байхаас гадна хүнийг өчүүхэн төдий ч
анхаараагүй аюул осол ихтэй нөхцөлд

ажиллуулдаг байна. Үүний зэрэгцээ цагаачид гэмт хэрэг, авлигад татагдан орох явдал их
байсан үе. Юргисийн эцэг өөрт нь ажил олж өгсөн хүнд цалингийнхаа гуравны нэгийг өгч
байх тохиролцоог зөвшөөрснийхөө дараа л ажилтай болжээ. Гэвч ажил нь настай хүнд
ахадсан хэцүү ажил байснаас бие нь дийлээгүй өнгөрсөн байна.

Пакингтаунд өвөл хамгийн осол аваар ихтэй улиралд тооцогдох ажээ. Юргисыг халаалтгүй
нядалгааны газарт ажиллахыг албадсан байна. Тэнд үзэгдэх орчин хязгаарлагдмал бөгөөд тэр
ажилдаа явснаараа өөрийн амьдралаа өдөр бүр эрсдэлд оруулдаг.

Мария Тамосиус нэртэй хийлч залуутай уулзах болсоор удаж байгаа ч хосуудад хурим хийх
хангалттай мөнгө байхгүйгээс тэд хэзээ ч гэр бол болж чадахгүй байв. Мариягийн ажиллаж
байсан үйлдвэр хаагдаж, тэр ажилгүй болжээ. Гэр бүлийнхээ нөхцөл байдалд сэтгэл зовниж
байсан ч удахгүй байдал дээрдэнэ хэмээн найдсаар Юргис холбоонд элсчээ.

Юргис аажмаар Пакингтауныг хөл дээр нь тогтоодог улс төрийн авлига, хээл хахуулийн
торон сүлжээг ойлгож эхэлнэ. Тэр танилын хүрээгээ нэмэгдүүлэхээр англи хэл эрчимтэй
сурахаар шийджээ.

Харин Мариягийн хувьд, хуучин ажилдаа эргэн орсон ч цалин хөлсний маргаанаас болоод
дахин халагджээ. Мария өөрт нь өгөх ёстой хөлсийг буруу тооцож, хуурч байгаад
гомдоллосон байв. Она жирэмсэн болсон учир түүнд хийж буй ажил нь хэтэрхий хүнд болж
ирэв. Түүний ахлагч хатагтай Хендерсон биеэ үнэлэгчдийн сүлжээг хянадаг байжээ.
Үйлдвэрийн дийлэнх охидыг биеэ үнэлдэг болгосон байлаа.

Она эрүүл чийрэг хүү төрүүлсэн бөгөөд тэд түүнд Антанас гэсэн нэр өгчээ. Харин Онаг
долоо хоноод буцаад ажилдаа орохыг шаардсан байв.

Пакингтаунд, жаахан л алдаа эндэгдлээс болж гэр бүл нь сүйрэхдээ тулах энүүхэнд ажээ.
Юргис шагайгаа гэмтээж, гурван сарыг орондоо өнгөрөөх хэрэгтэй болсон юм. Хэдийгээр
ажиллах нөхцлөөс үүдэн осол гарсан хэдий ч үйлдвэрээс цалин тэтгэмж өгөөгүй байна.

Ядуурал хоосролыг тэвчиж чадаагүй Жонас юу ч хэлэлгүй гэрээсээ явжээ. Тетагийн отгон
хүү Кристофорас хоолны хордлогоос болж нас барав. Юргис эдгэж, ажилдаа эргэн очтол
түүнийг буцааж авсангүй. Удаан хугацаанд ажил хайн явсны эцэст бордооны үйлдвэрт ажил
олджээ. Энэ үйлдвэр бол Пакингтауны хамгийн “тэнэг” газар. Тэр бүхнийг тэвчих гэж архи
уух болсон байна.

Она ахин жирэмсэн болжээ. Нэгэн шөнө тэр ажлаасаа ирсэнгүй. Юргисын олж мэдсэнээр
түүний захирал Фил Коннор Онаг хорьж үлдээн, түүнтэй унтсан байжээ. Галзууртлаа
уурласан Юргис Коннор руу дайрч, үүнээс болоод баривчлагдана. Шударга бус шүүх
ажиллагааны дараа түүнд нэг сар шоронд хориох ял оноожээ. Гэр бүл нь дахиад л түүний
цалингүйгээр өл залгуулах ёстой болов.

Шоронд Юргис Жэк Дуанэ нэртэй эрүүгийн хэрэгтэнтэй найзлаж байв. Суллагдсаныхаа
дараа гэр бүл нь байшингаа алдаж, анх тэднийг Чикагод нүүж ирээд байрлаж байсан
нийтийн байранд амьдрах болсон байлаа.

Түүнийг нийтийн байранд орж ирэхэд Онагийн орилох дуу хадаж байлаа. Тэр төрхийн
хүндрэлээр нас барав. Хүүхэд нь ч бас энджээ. Шаналж тарчилсан Юргис архинд толгойгоо
мэдүүлэх болов.

Тета түүнийг хүүгээ бод хэмээн ятгасны хүчинд Юргис ажил хайж эхэлжээ. Нэгэн чинээлэг
эмэгтэйн тусламжтайгаар ажилтай болж, хүү Атанасынхаа төлөө мэрийн ажиллаж байв.
Амьдралд итгэх итгэлээ буцаан олж авав. Гэвч түүнийг дахин уй гашууд автуулсан явдал
болов. Атанас живж, золгүй явдал тохиолоо. Цөхөрсөн тэрээр гэр бүлийнхээ бусад
гишүүдийг орхин, энэ тэрүүгээр хэрэн хэсэх болжээ.

Өвөл нь тэр Чикагод эргэн ирээд ачаа тээврийн нүхэн гарц ухах ажилд оров. Гэвч ажил
дээрээ дахин осолд орж, хэсэг хугацааг эмнэлэгт өнгөрүүлэх шаардлагатай болжээ. Түүнийг
эмнэлгээс гарахад халаасанд нь сохор зоос ч байсангүй, ажил ч олж чадсангүй. Тэгээд гуйлга
гуйж эхлэв.

Нэгэн шөнө баян эр түүнд 100 долларын дэвсгэрт өгчээ. Юргис барменд мөнгийг өгч
задлуулах гэсэн авч түүнийг хуурч, 95 цент буцаан өгчээ. Юргис түүн рүү дайрч, шоронд
оров. Шоронд тэр

Жак Дуанэтэй ахин таарав.

Хоёр эр шоронгоос суллагдаад хамтрагчид болж дээрэм, тонуул хийж эхлэсэн байна.
Юргисыг улс төрийн авлигач албан тушаалтан Майк Скаллид ажиллуулахаар авсан байна.
Пакингтаунд хэд хэдэн ажил хаялт болоход, Юргис жагсаалыг үймүүлэн холбооны хүчин
чармайлтыг сулруулах ажлуудыг хийж, үүнийхээ төлөөсөнд чамгүй мөнгө авдаг байжээ.

Нэг өдөр тэр Фил Коннорыг хараад, урьдын хэрэг явдал сэдэрч түүн рүү халджээ. Тэр ахин
шорон руу илгээгдэв. Коннер Майк Скаллигийн дотны найз байсан тул Юргисын холбоо
харилцаа түүнд тус болсонгүй.

Суллагдсаныхаа дараа Юргис коммунист намд элсчээ. Цөөн хэдэн капиталистууд биш –
ажилчид өөрсдөө үйлдвэрийнхээ эзэн нь байна гэсэн үзэл түүнд нөлөөлжээ. Социалист
эзэнтэй зочид буудалд ачаа зөөгчийн ажилд орж, гэрийнхнийгээ ч олж уулзав. Юргис “олон
хүн социализмд орох юм бол, Чикаго биднийх болно” гэсэн шинэ итгэл үнэмшилтэй болсон
байлаа.
 #21

Lady Chatterley’s Lover

Хатагтай Чаттерлейгийн амраг

Зохиолч: Д.Х.Лоуренс (D.H.Lawrence) Хэвлэгдсэн он: 1928

Төрөл: Хайр дурлал

Зохиогчийн тухай

Зохиолч, яруу найрагч, хөгжмийн зохиолч, уран зохиолын шүүмж бичигч бөгөөд зураач
Дэвид Херберт Лоуренс (David Her- bert Lawrence) нь 1885 оны 9 дүгээр сарын 11-нд Англид
төржээ. Хүнд хүчир амьдрал, ажилчин ангийн хүмүүжил түүнд хүчтэй нөлөө үзүүлсэн
байдаг бөгөөд бүтээлүүддээ ядуу уурхайн тосгонд өссөн бага насны туршлагаа нилээд
тусгасан байдаг.

ХХ зууны хамгийн нөлөө бүхий зохиолчдын нэгд тооцогддог Лоуренс “Хөвгүүд ба амрагууд”
(Sons and lovers), “Дурласан бүсгүйчүүд” (Women in love) зэрэг олон роман, яруу найргийн
бүтээлүүд хэвлүүлснээс “Хатагтай Чаттерлейгийн амраг” бүтээлээрээ олонд танигдсан. 1928
онд Италид хэвлэгдсэн энэхүү илэн далангуй сексийн өгүүлэмж бүхий бүтээлийг АНУ-д
1959 он хүртэл, Англид

1960 он хүртэл хориглож байв.

Түүнийг 1930 онд Францад нас барах үед олон нийтийн дундах нэр хүнд нь шавхагдашгүй
авъяасаа үрэн таран хийсэн садар самууныг сурталчлагч гэж үзэх хэмжээнд л байжээ.
Лоуренсыг өдгөө суут сэтгэгч, Английн уран зохиол дахь модернизмын томоохон төлөөлөл
хэмээн үнэлж байна.
 Хориг

Лоуренс “Хатагтай Чаттерлейгийн амраг” зохиолоо анх 1928 онд Италид хэвлүүлж байжээ.
Түүнээс хойш 1929 онд АНУ-д, 1932 онд Ирланд болон Польш, 1959 онд Австрали болон
Япон, 1960 онд Канадад, 1987 онд БНХАУ-д тус тус хориглосон. Тус зохиолыг тойрсон
маргаан, хоригийн тухай танилцуулъя.

Британид болсон шүүх ажиллагаа

1960 онд Penguin Books компани Британид тус зохиолыг бүрэн эхээр нь хэвлэсэн хэвлэлийг
нийтэд гаргажээ. 1959 оны Садар самууныг сурталчилсан хэвлэлийн тухай хуулиар Penguin
компанийг шүүхэд татсан нь олон нийтийн анхаарлыг нилээд татсан ажиллагаа болсон юм.
Хэд хэдэн эрдэмтэн, судлаачдыг гэрчээр оролцуулсан шүүх хурлын 1960 оны 11 дүгээр сарын
2-ны өдрийн шийдвэр “буруугүй” хэмээн гарчээ. Энэхүү шийдвэр нь Их Британий хэвлэн
нийтлэх эрх чөлөөний хувьд чухал үйл явдал болсон юм. 1961 онд мөн Penguin компаниас
гаргасан хоёр дахь хэвлэлд “Энэхүү зохиолыг хэвлэснээрээ Penguin Books компани Садар
самууныг сурталчилсан хэвлэлийн тухай хуулийг зөрчсөн хэргээр Лондон хотын Өүлд Бэйлид

1960 оны 10 дугаар сарын 20-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 2-ны өдрийг хүртэл шүүсэн билээ.
Энэхүү хэвлэлийг “Буруугүй” хэмээх шийдвэр гаргасан 12 иргэний төлөөлөгчид зориулав.
Тэдний ачаар Д.Х.Лоуренсын сүүлчийн роман Их Британид анх удаагаа олон нийтийн
хүртээл болох боломжтой болсон юм” гэжээ.

Австрали

Австралид “Хатагтай Чаттерлейгийн амраг” романыг хориглоод зогсоогүй Британид болсон

шүүх ажиллагааны тухай “Хатагтай Чаттерлейгийн шүүх ажиллагаа” хэмээх номыг ч мөн
хоригложээ. Тус номыг нууцаар хил нэвтрүүлж, хэвлэсэн байжээ. 2009 оны 10 дугаар сарын
эхээр, Австралийн Шуудангийн холбооны байгууллагаас зохиолыг тус байгууллагын номын
дэлгүүрээр худалдаалахыг хоригложээ.

Канад

1945 онд, МcGill Их сургуулийн хуулийн багш бөгөөд Канадын модернист яруу найрагч
Ф.Р.Скотт Канадын дээд шүүхэд тус номын

хоригийг цуцлуулахаар хүсэлт гарган тэмцсэн хэдий ч Канадад энэ зохиол 30 жилийн турш
“хориотой” байв. 1960 оны 11 сарын 15-нд хоригийг цуцалжээ.

АНУ

1929 онд,АНУ-ын Гаалийн алба тус зохиолыг хилээр нэвтрүүлэхийг хоригложээ. 1959 онд
хоригийг цуцлуулахаар Барни Россет болон Чарльз Рембар нарын тэмцсэн гурван зохиолын
нэг нь “Хатагтай Чаттерлейгийн амраг” роман байжээ. 30 жил хориотой байсан роман 1959
онд л албан ёсоор америк уншигчдын хүртээл болжээ.
Япон

1950 онд Сэй Ито (Sei Ito) “Хатагтай Чаттерлейгийн амраг” зохиолыг орчуулж гаргасан нь
Японд шуугиан тарьсан шүүх ажиллагаа явуулахад хүргэсэн бөгөөд тус шүүх хурал 1951 оны 5
дугаар сарын

18-ны өдрөөс 1952 оны 1 дүгээр сарын 18-ны өдөр хүртэл явагдсан бөгөөд давж заалдах шүүх
хурал 1957 оны 3 дугаар сарын 13-ны өдөр хүртэл үргэлжилжээ. Хэд хэдэн нэрд гарсан уран
зохиолын алдартнууд тус шүүх ажиллагаанд өмгөөлөл хийхээр оролцсон ч шүүхийн эцсийн
шийдвэр “буруутай” хэмээн гарч Итог 100000 иен, зохиолыг хэвлэсэн компанийг 250000
иенээр торгосон байна.

Энэтхэг

1964 онд Бомбэйн номын худалдаачин Ранжит Удешийг “Хатагтай Чаттерлейгийн амраг”
зохиолыг худалдаалж Энэтхэгийн эрүүгийн хуулийн 292 дугаар зүйл анги (садар самуун
агуулгатай ном худалдах)-ийг зөрчсөн хэрэгт буруутгаж байв.

Номын тухай

Зохиолч амьдралынхаа сүүлийн жилүүдэд бичсэн “Хатагтай Чаттерлейгийн амраг” романд

гурван хувилбар гарган хэвлүүлж байсан бөгөөд сүүлийн хувилбар буюу бэлгийн харилцааг
ил тод илэрхийлсэн хувилбарыг Англи, Америкт хориглож байв.

“Хатагтай Чаттерлейгийн амраг” роман зохиолын эмэгтэй гол дүр Конни Рейдийн тухай
танилцуулгаар эхэлдэг. Тэрээр язгууртан гаралтай бөгөөд 1917 онд 23 настайдаа мөн л
сурвалжит гаралтай Клифорд Чаттерлейтэй гэрлэжээ. Бал сар дууссаны дараа нөхөр нь дайнд
явах бөгөөд дайнаас эргэн ирэхдээ бүсэлхийнээсээ доош мэдээгүй болсон байжээ.

Дайн дууссаны дараа Клифорд, Конни нар Тевершел хэмээх уурхайн тосгоны орчимд ирж
суурьшина. Тахир дутуу болсон Клифорд эхнэрээсээ бүрэн хамааралтай болсон байлаа.
Конни ч түүнтэй чадлаараа зөөлөн хандаж байлаа. Тэр нөхрийгөө эргэн тойрноосоо, бусад
хүмүүсээс тасарсан, эзэмшдэг уурхайнхаа ажилчдыг хүн гэхээсээ илүү эд бараа шиг үзэн
холбоо харилцаагүй байдгийг анзаарчээ.

Клифорд зохиолч болж, олон сэхээтнүүд Чаттерлейгийн эдлэнрүү цуврах болжээ. Гэсэн ч
тэднийг хоосон, цусгүй гэж үздэг Конни маш ихээр ганцаардах болж Клифорд, Конни хоёрын
харьцаа улам хөндийрсөөр байлаа.

Түүний уйтгар гунигийг үе үе эдлэнднь ирдэг залуухан жүжгийн зохиолч үргээх болжээ.
Хэдийгээр Михайлис маш амжилттай яваа нэгэн боловч Британий язгууртан сэхээтнүүд
Ирланд гаралтай түүнийг гадны хүн мэт үзэх ажээ. Түүний хөндий гадуурхагдсан байдал
Коннид таалагдаж байлаа. Хэдийгээр сексийн хувьд бүрэн сэтгэл ханамж авахгүй байсан ч
Конни түүнтэй уулзсаар байв.

Дараа зун нь Михайлис тэднийхээр дахин ирэв. Энэ удаа тэр Конниг нөхрөөсөө салвал
түүнтэй гэрлэх хүсэлтэй байгаагаа хэлжээ. Хэдийнээ нөхөртэйгөө харилцах харилцаа нь
муудсан байсан тул Конни зөвшөөрөхөд бараг бэлэн байлаа.

Гэвч маргааш шөнө нь Михайлес Коннитой хамт байхдаа

зэрэг дур тавьж чадаагүйн улмаас уурлаж, дургүйцсэнээ ил тодоор илэрхийлжээ. Түүний энэ
хувиа бодсон авир Коннигийн сэтгэлийг сэвтээж, харилцаанд нь цэг тавив. Түүний эр хүнд
итгэх, татагдах байдал үгүй болжээ. Конни энэ яваа насандаа хайр, аз жаргалын амтыг
мэдрэхгүй нь хэмээн сэтгэлийн хямралд оров. Түүний цорын ганц найдлага нь хүүхэдтэй
болох гэж үзэв.

Коннигийн сэтгэл гутрал даамжирсаар байсан тул эгч Хилда нь түүнд туслахаар ирнэ. Эгч нь
ирснээр Конниг нөхрөө ганцаар асрах үүргийг хөнгөлж, асрагч авах нь зүйтэй хэмээн зөвлөж
тэд сувилагч Болтоныг хөлслөн авчээ. Асрах үүргээс чөлөөлөгдсөн Коннигийн сэтгэл санаа,
бие ч дээрдэж, илүү эрх чөлөөтэй болно.

Коннигийн амьдралын хоосон орон зайд дөнгөж армиас халагдаж ирээд Клифордын эдлэнд
ой хамгаалагч хийх болсон Оливер Меллорс орж ирнэ. Меллорс бол үг дуу цөөтэй хэр нь
ёжтой нэгэн байлаа. Гэвч Конни түүний санаатайгаар зай барьж байгаа ч далдуур шохоорхсон
байдалд нь татагдаж байв.

Хэд хэдэн удаа Меллорстой уулзах завшаан гарсан ч тэр ямагт тэдний хоорондын нийгмийн
ялгааг сануулж, зайгаа барьсаар байв. Гэвч тэд санамсаргүй ойн жижигхэн оромжид учирч,
дотно харьцаа үүсгэнэ. Энэ байдал хэд дахин давтагдав. Хэдийгээр бие махбодиороо
холбогдсон ч тэдний хооронд зааг байсаар байгааг Конни ойлгож байлаа.

Нэгэн өдөр, Конни Меллорс хоёр ойд тохиолдлоор таарч, модон дунд загас наадуулав. Энэ
удаад хэн хэн нь зэрэг дур тавьжээ. Коннигийн хувьд энэ маш гүн гүнзгий мэдрэмж байлаа.
Тэр Меллорст бүр ч илүүтэй татагдаж, тэдний хооронд сэтгэлийн холбоо үүсч байгааг
мэдэрнэ.

Тэр Меллорсоос хүүхэдтэй болсондоо үнэхээр баяртай байв. Меллорс түүний хувьд сэтгэл
хөдлөлгүй сэхээтнүүд болон бүдүүлэг ажилчдаас тэс өөр жинхэнэ “амьд” эр хүн байлаа.

Конни амралтаараа Венец явлаа. Түүнийг эзгүй хойгуур, Меллорсын хуучин эхнэр эргэн ирж,
бөөн дуулиан шуугиан тарьсан байв. Клифорд Меллорсыг ажлаас нь халж, тэрээр Лондон руу
явжээ.

Корни гэр бүлийн хамтаар Лондонд ирээд Меллорсыг олж уулздаг. Тэдний нийгмийн байдал
газар тэнгэр шиг ялгаатай учир Меллорс Коннигоос харилцаагаа таслахаар шийдсэн байлаа.
Ирээдүйд юу хүлээж байгаа бол гэдгээс эмээж байсан ч эцэстээ Коннитой хамт байхыг
зөвшөөрдөг.

Конни үүссэн нөхцөл байдлыг эцэгтээ үнэнээр нь өчив. Хэдий охиных нь хайртай хүн нь
харц гаралтай байсан ч Малколм Меллорс уулзахаар болжээ. Азаар тэд хэл амаа ололцов.
Хилда, Малколм, Конни, Меллорс хамтдаа төлөвлөгөө зохионо.
Тэдний төлөвлөгөө ёсоор Меллорс эргэн очиж, Бертатай гэрлэлтээ цуцлуулахаар болов.
Харин Конни язгууртан гаралтай Дункан Форбэсийг өөрийн хүүхдийн эцэг хэмээгээд
түүнтэй хайр сэтгэлийн холбоотой болсон шалтгаанаар Клифордоос салах нь дээр гэж үзжээ.
Хэрэв Меллорсыг хүүхдийнхээ эцэг гэж үнэнийг хэлвэл энэ нь Меллорсын салалтыг
хүндрүүлэх байв. Клифорд Конниг Дункантай холбоотой гэхэд Меллорс гэснээс илүү дээр
хүлээж авах нь дамжиггүй. Дункан ч Коннигийн хүүхдийн эцгийн дүрд тоглохыг зөвшөөрч
гэнэ.

Конниг салах хүсэлтээ илгээхэд Клифорд хэдий ийм зүйл болно гэдгийг мэдэж байсан ч тун
хүндээр хүлээн авчээ. Тэр түүнээс салах хүсэлгүй байлаа.

Зохиол Меллорс салалтаа хүлээнгээ ферм дээр ажиллаж, мөн л дахин хамтдаа байна гэсэн
итгэлээр Конни ч салалтаа хүлээн эгчийндээ амьдарч байгаагаар төгсөнө.
 #22

Lolita

Лолита

Зохиолч: Владимир Набоков (Vladimir Nabokov) Хэвлэгдсэн он: 1955

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

Зохиолч, яруу найрагч, эрдэмтэн, орчуулагч Владимир Владимирович Набоков 1899 оны 4
дүгээр сарын 23-ны өдөр Оросын Санкт-Петербург хотод чинээлэг, язгууртан гэр бүлд
төржээ. 1917 оны хувьсгалаар тэд гэр бүлийн хамтаар Крымын хойгийн Ялта дахь найзынхаа
эдлэнд түр амьдрах болсон. Түүний эцэг нь түр засгийн газарт ажиллах боломж гарсан ч
удалгүй большевикуудын мөрдлөгийн улмаас буцан Крымын хойгт гэр бүл дээрээ эргэн
иржээ. 1919 оны 4 дүгээр сардтэд Улаан армийн давшилтаас зугатан Константинаполиос
Англи руу гарсан бөгөөд тэнд Набоков ахынхаа хамтаар Кэмбриджийн их сургуульд
суралцжээ.

Хожим тэд Берлинд шилжин суурьшсан боловч Нацист дэглэмийг зэвүүцэж, мөн Набоковын
эх еврей цустай байснаас 1937 онд Парис руу нүүж, эцэст нь Америк руу цагаачилсан.

Набоковын бичсэн эхний 9 роман орос хэл дээр гарсан байдаг. Лолита бол түүний хамгийн
алдартай бүтээл бөгөөд Modern Library-ийн 100 шилдэг романы 4 дүгээрт жагссан. Тэрээр
“Үндэсний номын шагнал”-д 8 удаа сүүлийн байрт шалгарч байсан ч шагнал авч байгаагүй
юм.
 Хориг

Набоков “Лолита” романаа бичиж эхэлснээс хойш 5 жилийн дараа буюу 1953 оны 12 дугаар
сарын 6-ны өдөр дуусгасан ажээ. Зохиолын агуулгаас болоод Набоков тус романаа нууц
нэрээр хэвлүүлэх санаатай байжээ. Гэвч гар бичмэл нь хэд хэдэн удаа буцаагдаж Viking, Simon
& Schuster, New Directions, Farrar, Straus, Doubleday зэрэг хэвлэлийн газрууд татгалзсан хариу
өгчээ. Ийнхүү олон удаа татгалзсан хариу, анхааруулга авч байсан ч, Набоков эцэст нь
Францад Оlympia Press хэвлэлийн газартай өөрийн нэрээр зохиолоо хэвлүүлэх гэрээ хийсэн
байна.

Ингээд “Лолита” 1955 оны 9 дүгээр сард ногоон хавтастайгаар хэвлэгджээ. Анхны хэвлэл
5000 хувь зарагдаж дууссан ч, ямар нэг томоохон хэмжээний шүүмж гараагүй л байв. Эцэст
нь 1955 оны сүүлээр, Грахам Грийн Sunday Times (Лондон) сэтгүүлд тус романыг

1955 оны хамгийн шилдэг гурван номын нэг хэмээн бичсэн юм. Энэхүү мэдэгдэл нь араасаа
Sunday Express сонины эрхлэгч Жон Гордоны “миний уншиж байсан хамгийн садар самуун
ном” гэсэн хүчтэй шүүмжлэл дагуулав. Улмаар Британий Гаалийн алба цочирдолд орсон
Дотоод хэргийн яамын заавраар Их Британид орж ирсэн бүх хувиудыг хураан авчээ. 1956 оны
12 дугаар сард, Францын Дотоод хэргийн яам “Лолита” романыг хоригложээ. Хэвлэлийн
компани Францын засгийн газартай зарга үүсгэсний эцэст удалгүй хоригийг цуцалсан. Уг
хориг 2 жил үргэлжилсэн ажээ.

1959 онд Аргентин, харин 1960 онд Шинэ Зеландын засгийн газраас 1913 оны Гаалийн тухай
хуулиар тус бүтээлийг “ёс журамгүй” хэмээн тус тус хориглож байв. Хориг үүгээр дуусаагүй
бөгөөд 1974 онд Өмнөд Африкт “Лолита”-г хориглож, тус хориг 1982 он хүртэл хүчин
төгөлдөр хэрэгжсэн ажээ.
 Номын тухай

“Лолита” роман бүх цаг үеийн 100 шилдэг романы нэгд зүй ёсоор тооцогддог. 1998 онд
Modern Library хэвлэлийн газар “Лолита”-г “ХХ зууны англи хэл дээрх хамгийн шилдэг
роман” жагсаалтын 4 дүгээрт бичигджээ.

Энэ зохиол Хамберт хэмээх нэгэн эрийн зохиомол дурсамж хэлбэрээр бичигдсэн ажээ.
Зохиолын гол өгүүлэгч болох Хамберт нь өндөр боловсролтой хижээл насны эр бөгөөд өсвөр
насны охидыг сонирхдог, сэтгэцийн хувьд тогтворгүй нэгэн юм.

Зохиолын “Оршил” хэсэгт Хамбертыг уг гар бичмэлээ бичиж дуусгаад титэм судасны
тромбоз өвчний улмаас нас барсан. Мөн хатагтай Ричард Шиллер (Лолита) 1952 оны зул
сараар амьгүй хүүхэд төрүүлж, төрөхийн хүндрэлээр өнгөрсөн гэжээ.

Уран зохиол судлаач Хамберт эртнээс залуу охидыг сонирхох болжээ. Түүний өгүүлснээр
багадаа хайртай байсан Аннабел Лэйг алдсанаас хойш “нимфэт” (бэлгийн бойжилт нь
гүйцсэн, дур булаам охид)-ийг сонирхох болсон ажээ.

Тэрээр дурсамжиндаа 1923 оны зун эцэг эхийн хамт аялаж явсан 12 настай бяцхан охин
Аннабел Лэйтэй танилцсан тухайгаа бичжээ. Анхандаа тэдний харилцаа найзууд шиг байсан
ч удахгүй дотносч нэг нэгэндээ тачаадан татагдах болсон гэжээ. Тэд бэлгийн харилцаанд
орох гэж хэрхэн хачин жигтэй, болхи оролдлогууд хийж байсныг дурсан бичжээ. Аннабэл,
Хамберт нарын энэ жигтэй харилцаа удаан үргэлжлээгүй бөгөөд дөрвөн сарын дараа охин
гэдэсний хижгээр нас барсан байна.

Хамберт Аннабел, Лолита хоёрыг зарим талаар ижилт төстэй болохыг өгүүлжээ. Тэр
Аннабэлтэй бэлгийн харилцаатай болж чадаагүйдээ харамсдаг гээд Аннабэлийг санан
шаналах нь хорь гаруй жилийн дараа Лолитатай таарснаар больсон хэмээжээ.

Гэрлэлт нь бүтэлгүйтэж, сэтгэцийн хямралаа эдгээсний дараа тэр Рамсделийн жижигхэн

сууринд зохиолоо бичихээр нүүж ирнэ.

Тэр Шарлот Хэйз хэмээх нэгэн бэлэвсэн эмэгтэйн байшинд өрөө үзэхээр ирдэг. Шарлот
гэрийнхээ ойр орчмыг түүнд үзүүлэх бөгөөд Хамберт түүний 12 настай Долорес (1935 онд
төрсөн)-ыг олж хараад түүнд татагдана. “Ло”, “Лола”, “Долли” хэмээн дууддаг Долорес

Аннабелтай гайхалтай адилхан ажээ. Хамберт түүнийг “Лолита” гэж нууцаар нэрлэх болжээ.
Хамберт зөвхөн охиноос болж тэднийд өрөө хөлслөхөөр шийднэ.

Долоресыг зуны зусланд явсан хойгуур, Хамбертад дурлаад байсан Шарлот түүнийг өөртэй
нь гэрлэх эсхүл нүүхийн аль нэгийг сонго гэж тулгав. Лолитатай ойр байхын тулд Хамберт
саналыг нь зөвшөөрч, Шарлоттай гэрлэнэ.

Шарлот Хамбертын өдрийн тэмдэглэлийг олж унших хүртлээ түүнийг өөрт нь дургүй,
охиныг нь хүсч байгааг гадарлаагүй явжээ. Хамбертын үнэн санааг мэдсэн Шарлот гүн
цочролд орж, гэрээсээ гарч яваад замаар өнгөрөх машиныг харалгүй дайруулж амиа алдав.
Хамберт Лолитаг зуслангаас очиж авах бөгөөд Шарлотыг эмнэлэгт хэвтсэн гэж худал хэлнэ.
Улмаар Шарлотын гэрт шууд ирэлгүй Хамберт Лолитаг зочид буудалд авч орох бөгөөд түүнд
нойрны эм өгч унтуулсан байлаа. Тэр охиныг оролдох гэснээ тайвшруулах эм хэтэрхий бага
үйлчлэлтэй гэж бодоод болив.

Харин маргааш өглөө нь аль хэдийн зуслан дээр өөр хөвүүнтэй унтаад үзчихсэн Лолита
өөрөө санаачлага гаргаж, түүнтэй унтана. Хамберт эцэст нь Лолитад Шарлот нас барсан
учир түүнд өөрийг нь хойд эцэг хэмээн хүлээн зөвшөөрөх эсхүл асрамжийн газарт очих хоёр
л зам байгааг хэлжээ.

Лолита, Хамберт хоёр мужаас муж, буудлаас буудал дамжин улс орноор хэрэн хэсч явлаа. Тэр
Лолитаг хэрэв баригдах юм бол улсын асрамжинд очиж, бүх хувцас, эд зүйлсээ хураалгана
гэж итгүүлжээ.

Үүний зэрэгцээ тэр хоёр харилцааг нь сонирхсон нэгэн эр аяллынх нь туршид нууцаар дагаж
байгааг мэдээгүй байлаа.

Хойд Америкаар жил шахам хэрэн хэссэний эцэст, тэд нэгэн хотод ирж суурьших бөгөөд
Лолита тэндхийн охидын сургуульд оржээ. Хамберт түүнийг улам бүр харамлаж, хатуу чанга
болсны зэрэгцээ Лолитаг хичээлээс гадуурх арга хэмжээнд оролцох, хөвүүдтэй харилцахыг
нь хүртэл хориглож байв. Харин тосгоны хүмүүс энэ бүхнийг хуучинсаг эцэг эхийн хүүхдээ
хайрлаж, санаа тавьсан үйлдэл хэмээн харж ажиг сэжиг авахгүй байлаа.

Лолита түүнээс сургуулийн жүжигт оролцох зөвшөөрөл хүсэхэд, Хамберт дуртай дүргүй
зөвшөөрөв. Жүжгийг Клейр Килти

бичсэн ажээ. Түүнд Лолитагийн жүжиглэлт таалагдсан гэв. Нээлтийн яг өмнөх шөнө Лолита,
Хамберт хоёр ширүүн маргалдаж, Лолита гэрээсээ явав. Тэрээр хайсаар яваад түүнийг
утасны бүхээгнээс олжээ.

Лолита маш сайхан ааштай байлаа. Тэр Хамбертад жүжиг түүнд огт хамаагүй, харин хотоос
явмаар байна гэв.

Тэд баруун зүгт аяллаа үргэлжлүүлэв. Хамберт тэднийг хүн дагаж байгааг мэдээд Лолитаг
зугатахын тулд хүмүүстэй хуйвалдсан байна гэж сэжиглэнэ.

Гэтэл Лолита өвдөж, түүнийг эмнэлэгт хүргэхээс өөр аргагүй болов. Хамберт эмнэлгийн
ойролцоо буудалд түүний тэнхрэхийг хүлээж байлаа. Лолитагүйгээр анх удаа ганцаараа
байгаа нь тэр. Нэгэн шөнө Лолита эмнэлгээс алга болсон байлаа. Эмнэлгийн ажилтнууд
түүнийг авга ах нь ирээд авч явсан гэлээ. Хамберт Лолита болон түүнийг авч явсан этгээдийг
галзуу юм шиг эрж хайгаад, эцэстээ бууж өгөв.

Хамберт Рита хэмээх бүсгүйтэй харилцаатай болоод хоёр жил өнгөрч байлаа. Ритаг тэр
дурсамжиндаа “сайхан спорт” гэж дүрсэлжээ. Рита нарийн учрыг мэдэхгүйгээр Лолитаг эрж
хайхад нь тусалж байжээ.
Нэгэн өдөр Хамберт Лолитагаас захидал хүлээн авлаа. Одоо тэр 17 нас хүрчээ. Захидалд тэр
гэрлэж, жирэмсэн болсон, мөнгө маш их хэрэгтэй байна гэсэн байв. Хамберт Лолитатай
уулзахаар явлаа.

Мөнгө өгөхдөө оронд нь түүгээр өөрийг нь хулгайлсан хүний нэрийг хэлүүлж авчээ. Лолита
түүнд Шарлотын танил, сургуулийн жүжгийн зохиоч Килти хэмээх эр тэднийг аяллынх нь
туршид дагаж явсаар түүнийг эмнэлэгт байхад нь ирж авч явсан хэмээн үнэнийг өчив.
Лолита түүнд хайртай байжээ. Гэвч Килти түүнийг порно кинонд тоглуулахыг хүссэн байна.
Лолитаг татгалзахад Килти түүнийг хөөсөн байжээ.

Лолита түүнээс хойш янз бүрийн аар саар ажил хийж явсаар одоогийн нөхөртэйгөө
танилцсан байжээ. Хамберт түүнийг нөхрөө орхиод, өөр дээр нь ирэхийг гуйхад Лолита
эелдгээр татгалзав. Хамберт ирээдүйг нь баталгаатай болгох хэмжээний мөнгө Лолитад
үлдээгээд явлаа.

Хамберт Килтиг дотроо занажээ. Түүнийг хайж явсаар

гэрт нь ирж, хэд хэдэн удаа буудан хороов. Хамберт ч удалгүй баривчлагдан, шоронд оров.
Шоронд байхдаа тэр өөрийн дурсамжаа бичсэн ажээ. Гэхдээ зөвхөн өөрийг нь болон
Лолитаг нас барсны дараа л дурсамжийг нь хэвлэхийг зөвшөөрчээ. Ингээд гар бичмэлийг
Доктор Жон Рэйдэд хүргүүлсэн аж.
 #23

Lysistrata

Лисистрата

Зохиолч: Аристофан (Aristophanes) Хэвлэгдсэн он: МЭӨ 411 он

Төрөл: Жүжгийн зохиол

Зохиогчийн тухай

Эртний Афины жүжгийн зохиолч Аристофан МЭӨ 446-386 онд амьдарч байжээ. Тэрээр
чинээлэг гэр бүлд төрж, сайн боловсрол эзэмшсэн ажээ. Хомерын яруу найргуудыг сонирхон
судалж байсны зэрэгцээ гүн ухааны онолын гүнзгий мэдлэгтэй байсан нь түүний бүтээлээс
харагддаг. Тэрээр нийт 40 жүжгийн зохиол бичсэний

11 нь өнөөг хүртэл хадгалагдан үлдэж, дэлхий даяар тоглогдсоор байгаа юм.

Түүнийг Эртний хошин урлаг буюу инээдмийн жүжгийн төрлийг үндэслэгч хэмээдэг бөгөөд
түүнгүйгээр энэ төрлийг төсөөлөх аргагүй. Хошин урлагийн эцэг, Эртний хошин урлагийн
хаан гэгддэг Аристофан өөрийн анхны “Үүлс” (Clouds) жүжгийн зохиолд эртний Грекийн
гүн ухаантан Сократыг шүүсэн шүүх ажиллагаа, түүний цаазаар авахуулсан үйл явдлыг
шоглон харуулсан байдаг.

Тэрээр Лисистрата зохиолоо бичиж дуусгаснаас 9 жилийн дараа буюу МЭӨ385-380 оны
орчим таалал төгссөн ажээ.
 Хориг

Хориглож байсан хамгийн эрний театрын бүтээлийн нэгт МЭӨ 411 онд бичигдсэн
Аристофаны “Лисистрата” зохиол багтдаг бөгөөд тус зохиолын “дайны эсрэг” агуулгаас нь
болж 1967 онд Грект хориглож байсан.

1873 онд АНУ-ын Comstock Law (зүй бус ном, материалыг худалдахыг хориглосон хууль)-аар
“Лисистрата”-г хориглож байсан бөгөөд 1930-аад он хүртэл хориг цуцлагдаагүй хүчинтэй
хэрэгжиж байв.

Дайныг эсэргүүцсэн энэхүү жүжигт эмэгтэйчүүдийн сүр хүчийг мөн онцлон харуулсан.
Аристофан үзэгчид энэ стратегийг инээдтэй хэмээн хүлээн авна гэдгийг мэдээж тааварлаж
байсан байх. Учир нь тухайн үед эмэгтэйчүүд төрийн үйл хэрэгт оролцох нь хэрээс хэтэрсэн
хийсвэр зүйл байсан юм.
 Номын тухай

Лисистрата зохиолыг сайн ойлгохын тулд Аристофаны үед гарсан Пелопонессын дайны
тухай ойлголттой байх нь чухал. Пелопонессын дайн бол Афины хот улс болон Спартагаар
удирдуулсан Пелопонессын холбооны хооронд үүссэн тулаан юм. Эртний Грекийн үсрэнгүй
хөгжил түүнийг захирах гэсэн хүсэл тэмүүллийг төрүүлж, улмаар энэ дайныг өдөөсөн хэрэг.

МЭӨ 431 онд Спарта болон афинчуудын хооронд байгуулаад байсан эвлэрлийн гэрээ
зөрчигдөж, хоорондоо дайтаж эхэлжээ. Спартачууд хуурай газарт илүү хүчтэй байсан бол
афинчуудад тэдний хөрөнгө чинээ давуу байдал нь болж байлаа. Афинчууд гадны усан
цэргүүдийг хөлслөн авч тэнгисийн флотоо удирдуулж байв. Мөн тэдспартачуудыг бодвол
хөрөнгө санхүүгийн хувьд хавьгүй хүчтэй байлаа. Учир нь Афин хот улс тухайн үед Грекийн
худалдаа, улс төр, нийгэм соёлын төв болж байсан юм.

Афинчууд дайны үед нилээд хүндрэл бэрхшээлүүдийг амссан юм. Афины удирдлагууд
авлигад идэгдэж, МЭӨ 411 онд засгийн газраа огцруулжээ. Засгийн газрыг огцруулсан 400
эрс тухайн үед спартачуудтай найрамдалт харилцаа тогтоохыг хүсч байсан ч мөн л
зайлуулагдсан юм. Эцэст нь МЭӨ 404 онд Афин спартачуудад бүрэн ялагдаж Грекийн алтан
үе харамсалтайгаар дууссан билээ.

Энэ дайн Афиныг сүйрүүлж байсан нь тодорхой бөгөөд Аристофан энх тайван тогтоохын
төлөө, дайныг эсэргүүцсэн үзэл санаагаа зохиол бүтээлдээ тусгаж байлаа. Тухайн үед
Грекийн нийгэмд эмэгтэйчүүдийн байр суурь маш доогуурт тавигдаж байжээ. Аристофан
эмэгтэйчүүдийг зарим талаар маш ухаалаг болохыг харуулж, тэдний үгийг сонсоно гэсэн
санаагаа “Лисистрата”-аар дамжуулан гаргасан болов уу.

Жүжиг бүх Грекийг нэгтгэх, улс орноо аврах гэсэн

Лисистратагийн төлөвлөгөөг тайлбарласан тайлбараар эхэлдэг.

Лисистрата Пелопоннесын дайныг зогсоох төлөвлөгөөг хэлэлцэхээр Грекийн өнцөг булан

бүрээс ирсэн эмэгтэйчүүдтэй хурал хийхээр төлөвлөж байв. Спарта, Фив болон бусад газар
нутгуудаас ирэх эмэгтэйчүүдийг хүлээн байх зуур Лисистрата эмэгтэй хүний

сул дорой байдалд бачимдан уурлаж байв. Дайны тухай хэлэлцэх нь эрчүүд ноёлсон Грекийн
нийгэмд мэдээж хэрэг эмэгтэйчүүдийн сонирхох асуудал огт биш байлаа. Өөрийнх нь орны
эмэгтэйчүүд дайны тухай хэлэлцэхээр ирэхгүй байсан тул Лисистрита усан үзэм, ургац
хураалтын бурхан Дионист зориулсан наадам зохиовол хүүхнүүд гудамжинд хэц дэлдсээр
гарч ирэх нь дамжиггүй гэж боджээ.

Лисистратагийн уриалгыг түүний хөрш Клеоник тасалдуулав. Клеоник түүнээс насаар

эгчмэд хэдий ч намба суусан гэхээргүй ажээ. Лисистрита түүнд дайны тухай хэлэлцье гэхэд
эмэгтэйчүүд огт ирэхгүй байгаад сэтгэл шимширч байгаагаа хэлээд, үүнээс болж өөрийгөө
эмэгтэй хүн гэж хэлэхээс ч ичиж байна гэв. Клеоник түүнд эмэгтэйчүүд ирлээ гэхэд тэд
нөхөртөө туслах гэсэн сэтгэлдээ баригдана гэдгийг тайлбарлав.
Лисистрата түүнд Грекийг аврах өөрийн төлөвлөгөөг танилцуулаад, дайныг зогсоох ганц
итгэл найдвар нь зөвхөн эмэгтэйчүүд болж байна гэв. Клеоникт энэ нь маш хачирхалтай
санагдсан бөгөөд Грекийн хүүхнүүд яаж дайныг зогсоож чадахыг ойлгож ядан байлаа.
Клеоник түүнд “Дур булаам байдал” бол эмэгтэйчүүдэд байгаа ганц зэвсэг нь, тэд
нөхрийнхөө өмнө гоё сайхан харагдахаас өөр юу ч хийж чадахгүй гэв.

Эрчүүдийн сэтгэлийг булааж, дур татам сайхан харагдах

нь дайныг эсэргүүцэх эмэгтэйчүүдийн гол зэвсэг гэдэгт Лисистрита итгэж байлаа. Клеоник
түүний санааг ойлгон баярлаж байх зуур, хэсэг хүүхнүүд орж ирэв.

Тэд тосгоны захын дүүргээс ирсэн байлаа. Тэднийг залуу эзэгтэй Мирайн толгойлж байв.
Бадриун биетэй Лампитогийн толгойлсон Спартагийн эмэгтэйчүүд мөн тэдэнтэй ирж
нэгдэв. Түүний хамт үзэсгэлэн төгс Исмениа, том хөхтэй Коринфийн нэгэн бүсгүй иржээ.

Тэднийг орж ирэхэд, Лисистрата яг л эр хүн шиг бүх биеийг нь шинжиж үзжээ. Бүх
хүүхнүүдийг эр хүн эсэргүүцэхгүй байхын аргагүй болгоход анхаарч байлаа.

Лисистрата дараагийн өдөр нь Акрополисийг эзлэх төлөвлөгөөг Афины нэгэн настай

эмэгтэйтэй (Настай эмэгтэйчүүдийн хоор дуу) ярилцсан байв.

Газар газраас ирсэн эмэгтэйчүүд цугларч гүйцэхэд, Лисистрата тэднийг хоёр тал энхийн
гэрээнд гарын үсэг зурах хүртэл эр нөхрүүдтэйгээ бэлгийн харьцаанд орохгүй байх ам
тангараг өгөхийг ятгана. Ингээд эмэгтэйчүүд лонх дарсыг Бурханд өргөж ам тангаргаа
бататгах зуур настай эмэгтэйчүүд Афины сан хөмрөг байдаг Акрополисын цайзыг эзлэн
авсныг сонслоо.

“Лисистрата”-д эрчүүдийн болон настай эмэгтэйчүүдийн гэсэн хоёр хоор дуулдаг.

Акрополисын хаалгыг шатаахаар эрчүүдийн хоор эхлээд мод барьсаар тайзан дээр гарч ирдэг.
Эрчүүдийн хоор бол модоо ч даахгүй шахам хөгшин, шаварт хутгалдсан хүмүүс байх бөгөөд
тэд гал асаах шавар сав зөөж авчирна. Эрчүүд Акрополисоос эмэгтэйчүүдийг утаж гаргахаар
төлөвлөсөн байжээ.

Настай эмэгтэйчүүдийн хоор мөн л эрчүүдийн тавих галыг унтраахаар домботой ус

барьцгаан Акрополист дөхөж ирцгээнэ. Тэдний хоорондын тэмцэлд настай эмэгтэйчүүд
баатарлаг ялалт байгуулах ба домботай усаа эрчүүдийн толгой дээгүүр асгана.

Хотын даргын томилсон этгээд тэнгисийн хөлөг онгоцонд зориулж санхүүжилт авахаар
Акрополист ирсэн байлаа. Акрополист хүүхнүүд байхыг хараад ихэд цочирдох бөгөөд цагдаа
нарт Лисистратаг бусад эмэгтэйчүүдийн хамтаар баривчлахыг тушаав.

Бие биедээ бараг хүрэхгүй шахам инээдтэй тулаан тайзан дээр өрнөх бөгөөд цагдаа нар
эмэгтэйчүүдээс айна. Төлөөлөгч боломж гарсныг ашиглан Афины эрчүүдэд хандан тэднийг
хэт өгөөмөр байж, эмэгтэйчүүдэд дэндүү их эрх чөлөө өгсөн байна гэв. Цагдаа нар зугатан
явахад, төлөөлөгч болон Лисистрата нар Пелопонессын дайны талаар маргана.
Дараагийн өдөр нь эсхүл нилээд хэсэг хугацаа өнгөрсний дараа энэхүү секс хувьсгал нь
эрчүүдэд нөлөө үзүүлж эхлэв. Эцэст нь хоёр тал энх тайван тогтоох эсэхийг хэлэлцэхээр
Акрополист цуглав. Энэ удаад бүх эрчүүдийн эрхтэн хөвчирч, эхнэрүүдээ маш ихээр
хүсэмжилсэн байлаа.

Акрополисын хаалга нээгдэж, Лисистрита Афин, Спарта эрстэй дайныг зогсоох хэлэлцээ
хийхээр гарч ирнэ. Ингэхдээ тэр өөрийн шивэгчин Пийсийг дагуулсан байлаа. Пийс маш
үзэсгэлэнтэй бүсгүй бөгөөд тэрээр ямар ч хувцасгүй, эхээс төрсөн биеэрээ гарч ирэхэд
эрчүүд бүгд түүн рүү цоо ширтэн, улам тавгүйтэж байлаа.

Харин Лисистрита эрчүүдэд спартачууд афинчуудаас туслалцаа гуйхад тэдэнд тусалсныг нь

сануулав. Мөн Афины эрчүүд спартачууд өөрсдийг нь “Фессалийн бахархал”-аас аварсныг
дурсав. Лисистрата эрчүүдээс энх тайван тогтооход тэдэнд юу саад болж байгааг нь асуухад
спартачууд тэдэнд стратегийн байршил бүхий зарим нутгийг өгвөл дайныг зогсоох болно
гэжээ. Ингэхдээ Пийсийн биеийг газрын зураг болгон, түүний бие дээр авахыг хүсч байгаа
газраа төлөөлүүлэн заав. Афинчууд ч мөн спартачуудын газар нутгаас хэсгийг өгөхийг
шаардав.

Эцэст нь Спарта болон Афины удирдлагууд дайныг зогсоох шийдвэр гарган, хоёр талууд бүгд
зөвшөөрсний дараа Лисистрата эхнэрүүдийг нь буцаан явуулжээ. Энэхүү баярт явдлыг
тэмдэглэж байгаагаар жүжиг төгсдөг.
 #24

Madame Bovary

Бовари хатагтай

Зохиолч: Гюстав Флобер (Gustave Flaubert) Хэвлэгдсэн он: 1856

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

Барууны уран зохиолын томоохон төлөөлөгчдийн нэг, зохиолч

Гюстав Флобер 1821 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр төрж, 1880 оны

5 дугаар сарын 8-ны өдөр таалал төгсчээ.

1846-1854 оныг хүртэл, Флобер яруу найрагч Луис Колеттой харилцаатай байжээ. Парисыг
орхисныхоо дараа тэр төрөлх хотынхоо ойролцоо Круассетэд эхийнхээ хамтаар амьдрах
болжээ. Тэр Парис болон Англи руу үе үе аялдаг байсан бөгөөд хэзээ ч гэрлэж байгаагүй юм.
Намтар судлаач Эмил Фагуэтын бичсэнээр Луис Колеттой тогтоосон харилцаа нь Флоберын
хамгийн нухацтай романтик харилцаа байсан гэдэг. Тэр заримдаа биеэ үнэлэгчидтэй хүртэл
орооцолддог байсан бөгөөд энэ тухайгаа өөрийн бүтээлдээ ний нуугүй тусгасан байдаг.

Флобер “Бовари хатагтай” (1857 он) анхны романаараа нэрд гарсан юм. Флобер 1851 онд тус
романаа бичиж эхэлсэн бөгөөд таван жилийн хугацааг зарцуулжээ. 1856 онд тус романыг
Paris Re- view-т савангийн дуурь байдлаар цувралаар гаргасан бол 1857 онд бүрэн
хэмжээний зохиол хэлбэрээр хэвлүүлжээ.
 Хориг

“Бовари хатагтай” зохиолыг Paris Review (La Revue de Paris)

1856 оны 10 дугаар сарын 1-ний өдрөөс 1856 оны 12 дугаар сарын 15- ны өдрийн дугааруудад
нийтэлсэн нь эрх баригчдын зүгээс шүүмжлэл дагуулсан бөгөөд 1857 онд тус зохиолыг
хориглосон шүүх хурал “Бовари хатагтай”-г улам “зартай” болгосон юм. 1857 оны 2 дугаар
сарын 7-ны өдөр Флоберт тулгаад байсан ялыг хүчингүй болгосны дараа, “Бовари хатагтай”
роман 1857 оны 4 дүгээр сард хэвлэгдсэн даруйдаа шилдэг борлуулалттай номоор шалгарчээ.

Флоберын сор бүтээл болсон энэхүү зохиол өдгөөреализмын үндэс болсон бүтээл, хамгийн
нөлөө бүхий романуудын нэгд тооцогддог.

Зохиогч тус романд тухайн үеийн нийгмийн дунд давхаргынхныг шүүмжлэхээс гадна түүний
энэ роман романтизмын эсрэг хандлагатай ажээ. XVIII зууны сүүл үеэс XIX зууны дунд үе
хүртэл Францад романтизмын чиглэлээр бүтээл туурвидаг зохиолчид нилээн түгээмэл
байсан бөгөөд тэд үйл явдал, учир шалтгаанаас үүдсэн сэтгэл хөдлөлийг гүнзгий тусгаж
харуулсан байдаг. Харин Флобер зохиолоороо амьдралын хатуу ширүүн бодит байдлыг
харуулсан “реализм”-ын шинэ урсгалыг гаргаж ирсэн. Энэ урсгалаар бичдэг бусад Францын
алдартай зохиолчдоос дурдвал Стендаль, Оноре де Бальзак, Английн зохиолчдоос Жорж
Элиот, Томас Харди нар байна.
 Номын тухай

“Бовари хатагтай” зохиол Чарльз Бовари хэмээх залуугийн түүхээр эхэлнэ. Залуу хөвгүүн
Чарльз сургуульдаа дасч чадахгүй, ангийнхандаа гадуурхагддаг байв. Эрийн цээнд хүрээд ч
багын адил даруухан, бүрэг хэвээр байлаа. Тэрээр анагаахынсургуулийн анхны шалгалтандаа
бүдэрсэн ч арайхийн хоёрдугаар зэргийн эмч болжээ. Эхийнхээ ятгалгаар өөрөөсөө нилээд
эгчмэд бэлэвсэрсэн баян эмэгтэйтэй гэр бүл болжээ. Эхнэр Хелойс нь түүнд халамж
анхаарал тавьдаггүй байв.

Зохиолч гол дүрийн баатрыг танилцуулахаас өмнө зохиолын эхний хэсэгт хоёр Бовари овогт
хатагтайн тухай голлон өгүүлж, Чарльзын дүрийг илүү тодотгосон ажээ. Тэд бол Чарльзын эх
Бовари болон анхны эхнэр Бовари нар.

Нэгэн шөнө Чарльз холын нэгэн ферм рүү яс нь хугарсан өвчтөнд үзлэг хийхээр үүрийн 4:00
цагт дуудагдан явах болов. Ийнхүү очихдоо өвчтөний охин Эммад татагдсан байна. Эмма
сүмийн хатуу чанд хүмүүжилтэй, мөн тосгоны амьдралаас залхсан болохыг мэджээ. Түүний
гоо үзэсгэлэнд ууссан Чарльз өвчтөн илааршсаны дараа ч тосгон руу үе үе явах болсон байна.
Эхнэр Хелойс нь энэ тухай олж мэдээд түүнийг тосгон руу явахыг хорих болжээ.

Чарльз эхнэр нь хамаг мөнгөө өмгөөлөгчдөө алдсан бөгөөд Хелойс хуримын өмнө өөрийн
хөрөнгийн тухай худал хэлж байсныг олж мэджээ. Чарльзын гэр бүл үүнийг маш хүндээр
хүлээн авч Хелойс руу дайрч давшилсан байна. Үүнд сэтгэл нь шархалсан Хелойс хүндээр
өвдөж, долоо хоногийн дараа гэнэт нас баржээ.

Эхнэрээ өнгөрсний дараа Чарльз ферм рүү явах нь олширч, Эмматай цагийг өнгөрүүлэх
болов. Чарльз Эмматай гэрлэхээр шийднэ. Гайхалтай хурим хийсэн хос Чарльзын ажилладаг
Тостесийн орчим гэр орноо төвхнүүлнэ. Гэвч энэ гэрлэлт Эммагийн романтик төсөөлөл шиг
байсангүй.Багаасаа гэлэнмаагийн амьдралаар амьдарч ирсэн Эмма хайр дурлал, гэрлэлт хоёр
бол түүний бүх асуудлыг шийдэх шийдэл гэж итгэдэг байв. Эмма нөхрийгөө богино
бодолтой, тэмүүлэлгүй болохыг ойлгоод урам нь хугарч байлаа.

Харин Чарльз Эммаг хайрласан хэвээр байсан юм. Эх нь тэдэнтэй хамт амьдрахаар иржээ.
Гэвч тэр Эммаг үздэггүй, хүүгийнх нь сэтгэлийг татаж чадсанд дургүй байдаг байв. Түүнийг
буцсаны дараа Эмма нөхрийгөө хайрлах гэж хичээсэн ч тэр бүхэн нь талаар болов. Эцэст нь
гэрлэлтэндээ харамсч эхэлсэн ажээ.

Нэгэн өдөр Чарльзийн өвчтөн Маркиз Андервиллиерс Боваригийн гэр бүлийг хүлээн авалтад
урьжээ. Эмма чинээлэг язгууртны гэрт болсон гайхалтай хүлээн авалтад оролцсоныхоо
дараа, илүү баян тансаг амьдралыг байнга мөрөөдөх болов. Тэр өөрийн уран төсөөллийг
тосгоны бодит амьдралтайгаа харьцуулаад улам ч уйтгарлаж, шаналсаар эцэстээ түүний энэ
байдал өвдөхөд хүргэжээ. Эмма жирэмсэн болоход, Чарльз эхнэрийнх нь бие тэнхэрнэ гэсэн
итгэлээр өөр тосгон руу нүүхээр болсон байна. Эмма охин Бертегээ төрүүлээд, хүү хүсч
байсан тул дахин сэтгэл гундуу байх болов.

Йонвилийн шинэ тосгонд ирээд Бовари ихэрхүү, чалчаа тосгоны эмийн санч Хомайстай
танилцав. Дараагаар нь мөн өөртэй нь адил хөдөөний амьдралаас залхсан хуульчийн туслах
Леонтой танилцана. Эмма, Леон хоёр нэг нэгэндээ улам бүр татагдан, сэтгэлийн холбоо
үүсчээ. Леоныг өөрт нь хайртайг ойлгосон Эмма өөрийгөө буруутгаж, буцаад ёс журамтай
гэргийн үүргээ гүйцэтгэхээр шийдэв. Хүлээж цөхөрсөн Леон хэзээ ч Эммаг өөрийн болгож
чадахгүйгээ мэдээд Парисруу буцна. Түүний ийнхүү явсан нь Эммаг бүр ч хөөрхийлөлтэй
болгов. Эмма сэтгэл гутралд оров. Тэр цаг ямагт Леоны тухай бодож, түүнийг зүүдлэх
болжээ. Гэтэл нэгэн санаандгүй учрал тохиов.

Ургацын баяр болж, энэ үеэр Эммагийн гоо үзэсгэлэнд татагдсан чинээлэг хөрш Родольф
түүнд хайраа илчлэв. Тэр түүнийг өөртөө татаж, удахгүй маш дотно харилцаатай болцгооно.
Эмма харилцаагаа нууцлах тал дээр эрээ цээргүй ханддагаас тосгон даяар түүний тухай
шивэр авир хийх болсон байна. Гэвч Чарльз энэ явдлыг гадарлах ч үгүй байлаа. Эхнэрээ
хайрлах хайр нь түүний маанагдуу байдалтай нийлээд Эммагийн эрээ цээргүй авирыг олж
харах нүдгүй болгожээ. Энэ зуур түүний мэргэжлийн нэр хүнд унасан нэгэн хэрэг явдал
болов. Нөхрийнхөө чадваргүй байдалд бүр ч урам хугарсан Эмма Родольфтой үүсгэсэн
харьцаандаа улайран хандах болов.

Тэр мөнгө зээлж түүнд бэлэг авч өгөхийн зэрэгцээ Бертег аваад хамтдаа зугатах санал ч
тавив. Родольф Эммагийн шаардангуй

байдлаас залхсан байсан учир Эммагийн зугатах саналаас татгалзаж, түүнийг хаяжээ. Зөвхөн
бэлгийн дур хүслээ хангахаар Эмматай харьцаж байсан нь тодорхой байлаа. Сэтгэл нь
шархалсан Эмма маш хүндээр өвдөж, үхэхийн наагуур болжээ.

Чарльз түүнийг эдгээхийн тулд чадах бүхнээ хийж, газар газраас эмч залсан ч эхнэрийнх нь
бие дээрдэхгүй л байлаа. Эммагийн эрүүл мэндээс гадна, санхүүгийн нөхцөл байдал түүний
санааг зовоож байв. Эмчид өндөр төлбөр төлөхийн сацуу Эммагийн зээлсэн өрийг өндөр
хүүгийн хамт арайхийн төлж барагдуулж байв.

Эммаг тэнхрэх үед, Чарльз санхүүгийн хүндхэн байдалд орсон байлаа. Гэсэн ч тэр Эммаг
ойролцоох Рүэн хотод дуурь үзүүлэхээр авч явна. Тэнд тэд Леонтой таарчээ. Энэ уулзалт
Эмма, Леон хоёрын хуучны романтик дурсамжийг сэдрээж, энэ удаа тэд хайр сэтгэлийн
харилцаатай болов. Эмма түүнтэй уулзахаар байн байн Рүэнрүү сэмхэн явах болгондоо мөнгө
хүүлэгчид өр тавьсаар байлаа. Эмма Леонтой үүсгэсэн харилцаандаа хайнга хандах нь
нэмэгдсээр хэд хэдэн удаа уулзахдаа танилууддаа баригдах шахжээ.

Цаг өнгөрөх тусам Эмма Леоноос уйдах болжээ. Түүнийг хэрхэн хаяхаа олж ядахдаа тэр
түүнтэй шаардангуй харьцаж эхэлнэ. Энэ хооронд түүний өр өдөр өдрөөр нэмэгдсээр л байв.
Эцэст нь мөнгө зээлдүүлэгч Эммагийн хуримтлагдсан өрөнд хөрөнгийг нь хураан авах
шийдвэр гаргажээ.

Санхүүгийн хүнд байдал, Эммаг ёс суртахуун, өөрийгөө хүндлэх сэтгэлээ уландаа гишгэхэд
хүргэв. Чарльзыг энэ тухай олж мэдэхээс айсан тэрээр хэрэгцээтэй мөнгийг олохын тулд
Леоноос гадна тосгоны бүх бизнес эрхлэгчдийн анхаарлыг татах гэж ухаан жолоогүй зүтгэнэ.
Рүэний банкууд түүнд зээл олгохоос татгалзав. Тосгонд Боварийн байрыг дуудлага
худалдаагаар худалдах гэж байгаа мэдэгдлийг хаа сайгүй наасныг үзээд Эмма бүр ч сандрав.
Тосгоны хуульч Гвиллауминаас тусламж гуйсан хэдий ч тэр хариуд нь Эммаг өөртэй нь унтах
болзол тавьжээ. Эмма татгалзаж, ууртай гарч одов. Тосгон даяар тэднийг хэрхэх тухай шивэр
авир хийн таамаг дэвшүүлж байлаа.

Тосгоны хоёр эмэгтэй дээврийн цонхоор Эммаг татвар

хураагч Бинеттэй уулзаж байхыг сэм тагнан харсан байлаа. Эмма түүнээс өрөө төлөх
хугацааг нь сунгахыг гуйж, улмаар Бинетийг өдөөх гэж оролджээ. Гэвч Бинет эрс эсэргүүцэн,
гуйлтыг нь хүлээж аваагүй ажээ.

Эцэст нь тэр биеэ үнэлэх гэж хүртэл оролдох бөгөөд Родольфыг өөрт нь хэрэгтэй байгаа
мөнгийг өгвөл түүнтэй буцаж нийлнэ гэхэд Родольф бас татгалзжээ.

Эмма цөхрөнгөө барав. Нөхөр нь хараахан томилолтоос ирээгүй байлаа. Өрийг нуун
дарагдуулж, мэдэгдүүлэхгүй өнгөрөөх гэсэн бүх оролдлого нь бүтсэнгүй.

Тэрээр тосгоны эмийн сан руу явж, нууцаар хүнцэл олж авчээ. Энэ хооронд Чарльз тосгонд
ирээд дуудлага худалдааны талаар олж мэдээд, Эммаг галзуу мэт хайж эхэлжээ. Харин Эмма
гэртээ орондоо хэвтэж байлаа. Эмма түүнд юу ч хэлэлгүй дугтуй өгч, маргааш хүртэл
задлахгүй байхыг хүсчээ.

Чарльзын эхнэрээ сайн сайхнаар дурсах нь Родольф, Леон нарын эхнэрт нь бичсэн захидлыг
олж, үнэнтэй нүүр тулснаар дуусгавар болжээ. Тэрээр цэцэрлэгтээ ганцаар нас барсан ажээ.
Харин Бертег хөвөнгийн тээрэм дээр ажиллуулахаар явуулсан байна.
 #25

Master and Margarita

Мастер, Маргарита хоёр

Зохиолч:Михайл Булгаков(Mikhail Bulgakov) Хэвлэгдсэн он: 1967

Төрөл: Уран сэтгэмж, ид шид, инээдмийн, ёгт зохиол

Зохиолын тухай

Михайл Булгаков 1891 оны 5 дугаар сарын 3-нд эртний Оросын төв болж байсан, одоогийн
Украины нийслэл Киев хотод мэндэлжээ. Булгаковын гэр бүлд уран зохиол, театр, хөгжим
өдөр тутмын амьдралынх нь салшгүй хэсэг байжээ. Урлагтай ойр байснаас гадна тэдний
удамд нэртэй хувраг, шашны номлогч болон багш нар нилээдгүй байжээ. Нэг үгээр хэлэхэд
зохиолч чинээлэг биш боловч урлаг соёл, боловсрол нэвчсэн гэр бүлд өсч торнисон ажээ.
Тэрээр

1913 онд анхны эхнэр Татьяна Лаппатай гэрлэсэн бөгөөд 1916 онд Киевийн Анагаахын
сургуулийг дүүргэсний дараа эхнэрийн хамт хөдөө тосгонд эмчээр ажиллах болсон ажээ.
1918 онд Булгаковыг Киевт эргэн ирээд цэргийн эмч хийж байв. Гэвч тэр зохиол бүтээл
дээрээ ажиллахаар шийдэн армиас халагджээ.

1921 онд гэр бүлийн хамт Москвад ирж суурьшиж, зохиол бүтээлээ туурвиж байсан ч түүний
Зөвлөлтийн эсрэг хандлагаас болоод хүчтэй эсэргүүцэл, шүүмжүүдтэй тулгарч байв. Зохиолч
өөрийн хамгийн алдартай бүтээл “Мастер, Маргарита хоёр” романаа

1928 оноос эхлэн бичиж эхэлсэн ч хэвүүлэлгүй шургуулгандаа хав даржээ. Түүнийг нас
барснаас нилээд хойно энэ бүтээл хэвлэгдсэн юм.
 Хориг

Зохиогчийг нас барахаас өмнө зохиол, бүтээлүүдийг нь хориглож байсан. Хэдийгээр Михайл
Булгаковыг нас барснаас 27 жил, Сталин нас барснаас 10 гаруй жилийн дараа хэвлэгдсэн ч
“Мастер, Маргарита хоёр”-ыг хоригийн асуудал тойроогүй ажээ.

Булгаков “Мастер, Маргарита хоёр”-ыг 1928 онд бичиж эхэлсэн. Гэвч 1930 онд тэр Зөвлөлт
Холбоот Улсад зохиолч болох ямар ч ирээдүй байхгүй гэж үзсэнээс анхны гар бичмэлээ
шатаасан юм. Удалгүй жилийн дараа дахин энэ зохиол дээрээ ажиллаж, сэргээн бичсэн ажээ.
Хоёрдахь нооргийг 1936 онд дуусгасан ба түүнээс хойш өөр бусад дөрвөн хувилбар гаргасан
ажээ. Булгаков 1940 онд нас барахаас 4 долоо хоногийн өмнө зохиол дээрээ ажиллахаа
зогсоосон байв. Иймээс зарим өгүүлбэрүүд гүйцэд биш үлдсэн ажээ.

Зохиолын 12 орчим хувийг засч, өөрчилсөн “цензурдсэн”

хувилбарыг анх Москва сэтгүүлд гаргаж байв (1966 Оны 1-р дугаар,

1967 оны 1-р дугаар). 1967 онд Посев хэвлэлийн газраас хассан зүйлсийг нөхөж оруулсан
хувилбараар хэвлэсэн ч 1973 оныг хүртэл уг роман хориотой байсан юм.
 Номын тухай

Зохиол хоёр өөр газарт өрнөж буй үйл явдлаар эхэлнэ. Эхнийх нь 1930-аад оны Москва хотод
чөтгөр профессор Воландын дүрээр анх үзэгдэж буй тухай юм. Чөтгөр өөрийн бараа
бологсдыг авчирсны дотор Фагот, Бегемот муур, алуурчин Азазелло, цонхигор царайт
Абадонна, шулам Хелла нар багтаж байв. Тэд хүмүүсийг хар ид шидээр ховсдоно. Харин
нөгөөх нь Йерусалим хотод өрнөх Понтий пилатын түүх. Энэ бүх үйл явдал Лхагва гаригаас
Бямба гаригийн хооронд болж өнгөрнө.

Нэгдүгээр хэсэг – Лхагва гариг

Лхагва гаригийн нэгэн үдэш Михайл Александрович Берлиоз, Иван Николаевич Понирьёв
нар нууцлаг нэгэн эртэй таарсан нь профессор Воландын дүрд хувилсан чөтгөр байжээ. Иван
Бездомный буюу “Гэр оронгүй хүн” гэсэн нууц нэрээр шүлэг бичдэг ажээ. Тэр орой Берлиоз
түүний бичсэн шүлэг Есүсийг хэтэрхий үнэмшилтэй дүрсэлсэн тул дахин бичих
шаардлагатай хэмээн ярилцаж байсан ажээ. Воланд тэдний бурхан байдаггүй хэмээн
ярилцаж байхыг сонсоод Есүс үнэхээр байсан гэдгийг тэдэнд хэлнэ. Воланд түүнд Понтий
Пилатын түүхийг ярьж өгсний дараа Берлиозын үхлийг зөгнөн хэлж, түүнийг өдөр дуусаагүй
байхад толгойгүй болно гэхэд Берлиоз огт тоосонгүй.

Үйл явдал Йерусалим руу шилжинэ. Пилат тэнд Иешуагийн хэргийг хэлэлцэх ажиллагаанд
оролцож байлаа. Иешуаг ард иргэдийг сүмийг шатаахад өдөөн турхирсан, эзэн хаан Тибериг
түлхэн унагахаар хуйвалдсан гэж буруутгаад байгаа ажээ. Иешуад цаазын ял онооно.

Москвад Берлиоз толгойгоо таслуулж нас барав. Түүнийг алагдсаны дараа Иван Воланд
болон түүний туслах Коровьев, түргэн ярьдаг Бегемот нэртэй муур гурвыг сэжиглэж, араас нь
дагадаг. Тэр болсон явдлыг цагдаад мэдэгдэх авч түүнийг ухаан солиотой гэж бодон
галзуугийн эмнэлэгт хэвтүүлжээ.

Хоёрдугаар хэсэг – Пүрэв гариг

Берлиозын анд, Варьете театрын захирал Степан Лиходеевыг

арайхийн нойрноос сэрж, өндийхөд Воланд түүнийг хүлээж байх ажээ. Воланд түүнд
театртаа хар шидийн үзүүлбэртэй 7 тоглолтын гэрээ хийхийг зөвшөөрсөнд талархлаа
илэрхийлэхээр ирсэн ажээ. Харин Лиходеев тийм гэрээ хийсэн эсэхээ ч санахгүй. Яах
аргагүй түүний гарын үсэг гэрээнд зурагдсан байлаа.

Тэд түүнд 50 дугаарын өрөөнд байрлах хүсэлт тавьжээ. Үнэндээ 50 дугаарын өрөөг чөтгөр
шүглэсэн газар гэж шивэр авир хийцгээдэг ажээ. Тэнд байрласан хүмүүс хэсэг хугацааны
дараа алга болдог юм. Гэсэн ч захиралд зөвшөөрөхөөс өөр арга байсангүй.

Варьете театрт Воланд туслахуудын хамт хар ид шидийн үзүүлбэр үзүүлж олныг
гайхшруулжээ. Тэр үзэгчдийн дээрээс мөнгөөр бороо оруулав. Гэвч тэр мөнгө нь удалгүй
лонхны шошго, муурын зулзага гэх мэт элдэв зүйлийн хэрэггүй зүйлс болж хувирчээ.
Хамгийн аймшигтай нь удирдаачийн толгойг тасалсан явдал байлаа.
Энэ хооронд Иван галзуугийн эмнэлэгт хүргэгдсэн байлаа. Тэр зохиолын гол баатар
Мастертай хамт нэг өрөөнд оржээ. Иван түүнд өнгөрсөн өдрүүдэд өөртэй нь тохиолдсон
хачин жигтэй явдлуудыг ярьж өглөө. Мастер яриаг нь сонсоод Воландыг чөтгөр гэдгийг
батална. Мастер Иванд өөрийн амьдралыг ярина.

Өсөх ирээдүйтэй зохиолч Мастер гэр бүлтэй хэдий ч нөхөртэй эмэгтэйд дурласан ажээ.
Түүний өгүүлэх “нууц эхнэр”-ийн нэрийг Маргарита гэдэг. Тэд Мастерыг “Понтий Пилат”-
ын түүхийг бичилцэхэд Маргарита чухал дэмжлэг үзүүлсэн бөгөөд уг түүхээ хэвлэлтэд
өгсний дараа шүүмжүүдэд булуулсан байна. Галзууртлаа уурласан Мастер гар бичмэлээ
шатааж, эцэст нь галзуугийн эмнэлэгт ирээд байгаа ажээ.

Удалгүй Иван зүүдэндээ Понтий Пилатын түүхийг үргэлжлүүлэн зүүдэлдэг. Түүний зүүдэнд
цаазын ял сонссон хэсэг эрс гарна. Матвей тэднийг хэрхэн дүүжлүүлж байгааг хараад бүх
хэрэг явдалд өөрийгөө буруутгаж байлаа. Тэр машид цухалдан, Бурхныг хараан зүхнэ. Гэтэл
аянга цахилгаан цахиж эхэлнэ. Цэргүүд дүүжлүүлсэн хүмүүст хүнлэг байдал гарган ус өгөх
нэрийдлээр тэднийг хутгалж ална.

Гуравдугаар хэсэг – Баасан гариг

Воланд Москва даяар эмх замбараагүй байдал гаргасаар

байлаа. Энэ үед Маргарита Мастерын талаар бодож, түүний романаас үлдсэн хэсгийг дахин
уншиж байлаа. Түүнийг цэцэрлэгт хүрээлэн рүү очиход Берлиозын оршуулах ёслол болж
байгаатай таарав. Тэр тэнд Азазеллотой уулзжээ. Азазелло түүнийг Воландтай танилцуулна.
Воланд түүнд сэтгэл санааг нь тайвшруулах үйлчилгээтэй крем өгчээ.

Маргарита кремийг биендээ түрхэх бөгөөд тэр шулам болон хувирна. Азазеллог түүнийг
Воландтай уулзахын тулд Москва гол дээгүүр нисч ир гэв. Тэр хотын дээгүүр нүцгэн ниснэ.
Замдаа Мастерын амьдралыг балласан шүүмжлэгч Латунскийн гэрийг олж хараад шатаав.
Өгсөн кремийг нь түрхсэн Маргаритагийн шивэгчин Наташа шуламж болж, харин хөрш
Николай Иванович гахай болон хувирав. Тэд бүгд Маргаритай нэгдэж хамтдаа Воланд болон
түүний туслахуудтай уулзана.

Маргарита Воландаас өөрийн хайрт Мастертай нь уулзуулж өгөхийг гуйдаг. Удалгүй түүний
өмнө Мастер гарч ирэв. Мастер эхэндээ юу болоод байгааг ойлгохгүй байсан ч хайртай
бүсгүй нь өмнө нь байгааг таньжээ.

Воландад Мастерын шатаасан гар бичмэлийн хувь байлаа. Тэр түүнийг Мастерт өгөв. Воланд
Мастер, Маргарита болон бусад дүрүүдийг өөрсдийнх нь хүссэнээр эргэж хэвэнд нь оруулдаг.
Ганцхан Наташа л шулам хэвээр үлдэхийг хүсчээ.

Пилатын түүх цааш үргэлжилж, Пилат нууц цагдаагийн ахмад Афраниустай уулзаж буй тухай
өгүүлнэ.Тэр түүнд Иешуагаас урвасан Кериофын Иудаг хөнөөх хэрэгтэй хэмээн урьдчилан
анхааруулжээ. Түүнийг хэдийн хотын гадна отож байгаад хөнөөсөн байжээ. Энэ тухай
Афраниус түүнд мэдээлэхийн зэрэгцээ гэмтнүүдийг оршуулсныг ч хэлнэ. Иешуаг
цаазлуулсны дараа цогцсыг нь авсан Левитэй ярилцах байгаад Пилат түүнийг Кериофыг
хөнөөсөн болохыг мэджээ.

Дөрөвдүгээр хэсэг – Бямба гариг

Воланд болон тэдний бүлгийнхний үйлдсэн хачирхалтай хэргүүдийг мөрдөн шалгах ажил
эхэлнэ. Харин Иванд Пилат, мөн Иешуаг бусад хоёр хэрэгтний хамт цаазалсан нүцгэн
толгодын дүр харагдсаар л байлаа.

50 дугаарын өрөөнд мөрдөн байцаагчид болон Бегемут муурын хооронд буудалцаан болжээ.
Хачирхалтай нь хэн ч шархадсангүй. Харин байшин галд автжээ. Бегемот, Коровьев хоёр энэ
бусармаг явдлаа үүгээр зогсоосонгүй, тэд Москва хотын олон газарт гал тавьсан байлаа.

Леви Воланд дээр Иешуагийн зурвастай иржээ. Тэр Воландаас Мастерт “амар амгалан”
өгөхийг хүссэн байв. Воланд зөвшөөрөв. Ингээд түүний туслах Азазелло Мастер, Маргарита
хоёрт хортой дарс уулгажээ.

Тэдний бие цогцос амьгүй болсон ч сүнс нь биенээсээ гарч одов. Мастер, Маргарита хоёр
явсаар нохойтой өвгөнтэй таарчээ. Воланд энэ бол “Понтий Пилат” романы баатар эр
болохыг хэлэв. Пилат Банга нохойн хамт нэг газраа сүүлийн 2000 жилийн турш сууж байгаа
ажээ.

Мастер романыхаа сүүлчийн мөрийг “Чөлөөлөгд!” хэмээн бичсэнээр Пилат, Банга хоёр
чөлөөтэй болж Иешуатай нэгджээ. Мастер, Маргарита хоёр гэгээрэлд хүрээгүй ч, тэднийг
жижигхэн тосгоны байшид үүрд хамт амьдрахыг зөвшөөрчээ.
 #26

Metamorphosis

Хувирал

Зохиолч: Франц Кафка (Franz Kafka) Хэвлэгдсэн он: 1915

Төрөл: Тууж

Зохиолын тухай

Зохиолч Франц Кафка 1883 оны 7 дугаар сарын 3-ны өдөр тухайн үед Австри-Унгарын эзэнт
гүрний хэсэг байсан, одоогийн Чех улсын Праг хотод герман хэлээр ярьдаг еврей гэр бүлд
төржээ. Кафка хуульч мэргэжлээр төгсч, даатгалын компанид ажиллаж байв. Зөвхөн чөлөөт
цагаараа богино өгүүллэгүүд бичдэг байжээ. Тэр ажилдаа хэт анхаарал тавьж, зохиол бүтээл
туурвихад бага цаг зарцуулж байснаа хожим харамсан өгүүлсэн байдаг.

Түүний “Хувирал”, “Шүүх ажиллагаа”, “Шилтгээн” зэрэг дийлэнх бүтээлүүд нь солиорол,

сэтгэл зүйн болон бие махбодийн адгуусан зэрлэг авир, ер бусын хувирлуудаар дүүрэн байдаг.
Кафка экзистенциализмын урсгалд гүнзгий нөлөө үзүүлсэн. Түүний амьд ахуй цагт маш
цөөн тооны бүтээл нь хэвлэгдсэн ажээ.

1924 онд түүний биеийн байдал нилээд хүндэрсэн бөгөөд тэрээр залгиур төвөнхийн сүрьеэ
өвчнөөр өвдсөн байжээ. Кафка 1924 оны 6 дугаар сарын 3-ны өдөр таалал төгсчээ. Юм
идэхэд хоолойн нь хөндүүрлэх зовиуртай байснаас хоол унднаас гараад байжээ. Түүний
үхлийн шалтгааныг өлсгөлөнгөөс болсон гэж таамагладаг. ХХ зууны хамгийн нөлөө бүхий
зохиолчдын нэгд тооцогддог зохиолч Кафка нас барсныхаа дараа л алдартай болжээ.
 Хориг

Оросын аугаа яруу найрагч Владимир Набоков нэгэнтээ “Хэрэв та Кафкагийн “Хувирал”-аас
шавжны тухай уран төсөөллөөс илүү зүйлд гайхширч байгаа бол, би түүнд жинхэнэ сайн
уншигчдын бүлэгт орж байгаад нь баяр хүргэнэ” хэмээн Кафкагийн бүтээлийн үнэ цэнийг
илэрхийлсэн байдаг. “Хувирал” бол яах аргагүй бүх цаг үеийн хамгийн аугаа уран зохиолын
бүтээлүүдийн нэг мөн.

Ганцхан шөнийн дотор аварга том шавж болон хувирсан залуу эрийн тухай өгүүлэх “Хувирал”
зохиолыг ЗөвлөлтХолбоот Улс болон Нацист Германд хориглож байв.

Зохиолч чех хэл дээр биш, зөвхөн герман хэлээр бичиж байсан тул Чех улсад Франц
Кафкагийн зохиолыг хориглож байсан тохиолдол байдаг.
 Номын тухай

Грегор Самса өглөө сэрээд өөрийгөө аварга том шавж болон хувирсныг мэдэв. Тэр бүх зүйл
хэвийн байгааг нягтлан өрөөгөө тойруулан харчихаад, болсон явдлыг мартахаар буцаж
унтахаар шийдэв. Тэр эргэж харах гэсэн боловч түүний шинэ бие хөдлөхөд нь саад болов. Тэр
хатуу, товгор нуруугаараа гацчихсан байлаа. Түүний гэдэс загатнахад, шинээр бий болсон
олон хөлнүүдийнхээ нэгээр өөртөө хүрээд ой гутав.

Түүний борлуулагчийн ажил ямар уйтгартай болох, гэрийнхэн ньолсон мөнгөөр нь амь
зуудаггүйсэн бол тэр хэдийнэ ажлаасаа гарчихмаар байгаагаа бодон хэсэг хэвтлээ. Цагаа
харвал тэр хэт их унтаад гал тэрэгнээсээ хоцорчихсон байлаа.

Ээж нь өрөөнийх нь хаалгыг тогшив. Тэр ээжтэйгээ ярихдаа дууных нь өнгө ямар өөр
болсныг анзаарав. Гэрийнхэн нь түүнийг өвдсөн байх хэмээн сэжиглэж, түүнийг хаалгаа
онгойлгохыг шаардав. Тэр сурсан зангаараа өрөөгөө дотроос нь түгжчихсэн байжээ. Грегор
орноосоо өндийх гэж үзэв. Хувирсан биеэ захирч чадахгүй байлаа.

Хөдөлж чадахгүй мунгинах зуур, ажлынх нь менежер түүнийг ажилдаа ирээгүй тул юу
болсныг тодруулахаар гэрт нь ирж байгааг мэдэв. Эцэст нь нэг юм шалан дээр бууж чадав.
Удахгүй хаалгаа нээлээ хэмээн хашхирлаа.

Хаалганы завсраар, менежер нь түүнд ажлаа тасалвал ямар үр дагаварт хүрч болохыг, түүний
одоогийн ажил нь хангалттай биш байгааг ч хэлж амжив. Грегор түүнд удахгүй очино гэв.

Гэтэл гэрийнхэн нь ч, менежер ч түүний юу ярьсныг ойлгосонгүй. Тэд үнэхээр ямар нэг зүйл
болохгүй байгааг гадарлажээ. Грегор хаалгыг нээх гэж оролдов. Түүнд гар байхгүй учир
арайхийн амаараа түгжээг мулталжээ.

Тэгээд менежерээсээ хоцорсондоо уучлал гуйв. Гэтэл Грегорын байдлыг хараад айсан
менежер гэрээс нь год үсрэн гүйж гарав. Харин эх нь ухаан алдаж, эцэг нь дуу алдав. Грегор
зугатаж буй менежерийг гүйцэн барьж авах гэтэл аав нь унтлагын өрөөнөөсөө

таяг, сонин барин гарч ирээд түүгээрээ Грегорыг цохиж буцаж өрөөнд нь оруулав. Грегор
хаалган завсраар гарах гэж зүтгэж байгаад гэмтжээ. Аав нь өрөөнийх нь хаалгыг тасхийтэл
хаав. Грегор ядарч туйлдсан тул тэгсгээд нам унтав.

Түүнийг сэрэхэд хэн нэгэн өрөөнд нь орж ирэн сүү, талх үлдээсэн байлаа. Анхандаа
баярласан боловч тэр өөрийн хамгийн дуртай зүйлээ идээд ямар ч амт мэдрэхгүй байгаагаа
ойлгов. Тэр буйдан доогуур орж, нам гүмд чимээ сонсохыг хичээн хэвтэв.

Дараагийн өглөө түүний эгч Грете өрөөнд нь орж ирэв. Сүүнд ам хүрээгүй байгааг үзээд,
оронд нь хоолны үлдэгдэл авчирч тавив. Грегор түүнийг нь амтархан иджээ.

Эгч нь түүнд хоол зөөж, айлгахгүйн тулд буйдан доогуур нуугдсан үед өрөөг нь цэвэрлэх
болов. Грегор хананд наалдан гэр бүлийнх нь гишүүд юу ярилцахыг сонсож цагийг
өнгөрүүлж байлаа. Тэд ихэвчлэн Грегор ажилгүй болсноос санхүүгийн хүнд байдалд орж
байгаа тухайгаа ярилцана. Грегорийн эх түүнтэй уулзахыг хүсч байгаа ч эгч, аав хоёр нь
хориглож байгааг олж мэдэв.

Грегор өөрийн шинэ биед дасч, тухтай байх болжээ. Тэр хана, таазан дээгүүр явж өөрийгөө
зугаацуулах болсон байна. Грегорийн шинэ зугааг олж мэдсэн Грете түүнд илүү зай гаргаж
өгөхөөр зарим тавилгыг нь өрөөнөөс гаргахаар шийджээ.

Грете ээжийнхээ хамт тавилгыг зөөж эхлэхэд, Грегорт тэдний үйлдэл маш түвэгтэй
санагджээ. Тэр ханан дээрх үслэг малгай, ороолт зүүсэн бүсгүйн зургийг үлдээх гэж оролдов.
Ээж нь түүнийг ханан дээр зүүгдэн байгааг харчихаад, ухаан алджээ.

Грете түүн рүү бачимдан уурлав. Түүнийг шавж болон хувирснаас хойш анх удаа өөртэй нь
хэн нэгэн харьцаж байгаа нь энэ байлаа. Грегор өрөөнөөс яаран гарч, гал тогооны өрөөнд
оров. Энэ үед аав нь шинэ ажлаасаа тараад гэртээ орж иржээ. Тэр үүссэн нөхцөл байдлыг
буруугаар ойлгож, Грегорыг ээж рүүгээ дайрч хэмээн бодсон учир түүн рүү алим шидэж
гарав. Гэтэл нэг алим Грегорын нуруу руу орж, тэндээ гацчихаж гэнэ. Грегор арайхийн
өрөөндөө буцан орж амжив. Гэвч хүндээр шархаджээ.

Грегорын гэрийнхэн үдэш бүр түүний өрөөний хаалгыг нээлттэй орхиж, Грегорт өөрсдийг нь
харах боломж олгох болсон байна. Тэр өөрийнх нь хувирлаас болоод гэр бүлийнхэн нь аж
байдал хүндхэн болж, улам бүр ядуу зүдүү болж байгааг ажиглав.

Грете хүртэл түүнд дургүй болж ирэв. Тэр түүнд хоол өгч, өрөөг нь цэвэрлэх төдий болоод
гардаг болжээ. Гэрийн үйлчлэгчээ хүртэл сольж, оронд нь Грегорын төрхөөс айхгүй, түүнтэй
хааяа ярилцаж байх настай эмэгтэйг хямд хөлсөөр ажилд авав. Тэд мөн гурван өрөө хөлслөгч
авчээ. Шинээр ирсэн хүмүүсийн илүү тавилгыг Грегорын өрөөнд оруулж хураав. Энэ нь
түүнд маш түвэгтэй байлаа. Грегор эгчийнхээ авчирдаг хоолны амтанд дургүй болсон байлаа.
Тэр бараг юм идэхээ больсон байна.

Нэгэн шөнө, цэвэрлэгч эмэгтэй өрөө хөлслөгч хүмүүс зочдын өрөөнд байх үед Грегорын
өрөөний хаалгыг хаахаа мартсан байжээ. Энэ үед Гретег тэдэнд хийл тоглож өгөхийг гуйсан
байв. Грегор түүний тоглохыг сонсохоор өрөөнөөсөө мөлхөж гарчээ.

Хүмүүс эхлээд Гретегийн тоглож буй аязад анхаарал хандуулж байсан ч удалгүй уйдаж
эхэлжээ. Харин Грегор хөдөлгөөнгүй зогтуссан байжээ. Нэг нь Грегорыг олж хараад,
бусаддаа анхааруулжээ. Грегорын эцэг тэднийг өрөө өрөөндөө эргэн орохыг ятгасан ч тэд
эсэргүүцэж, түрээс өгөхгүйгээр нэн даруй нүүнэ гэцгээв.

Энэ явдлын дараа Грете эцэг, эхдээ Грегороос салахгүй бол, бид бүгд сүйрч гүйцнэ гэв. Аав
нь түүнтэй санал нэг байлаа. Гагцхүү Грегор тэднийг ойлгож, өөрийн хүслээр яваасай хэмээн
хүсч байв. Түүнд хэрхэн хэлэх учраа олохгүй байжээ. Грегор үнэндээ бүгдийг ойлгож байлаа.
Тэгээд тэр өрөө рүүгээ алгуурхан буцаж орлоо. Түүнийг үгүй болвол гэрийнхэн нь түүнээс
салжамрах болно гэж бодон сэтгэл нь аймшигтай шаналж байлаа. Грегор тэр шөнөдөө нас
баржээ.

Түүний үхсэн байхыг үзээд, гэрийнхэн нь хүнд ачаа аваад хаясан мэт тайвширцгаасан байна.
Эцэг нь бүх хөлсний түрээслэгчдийг хөөн гаргажээ. Мөн цэвэрлэгч эмэгтэйг ажлаас нь
халав. Тэд илүү тохь тухтай шинэ байранд нүүн орцгоов. Эцэг эх нь Грете охиноо хэрхэн өсч
том болсныг харж, түүнд нөхөр олох тухай бодож суулаа.
 #27

Nineteen Eighty-Four (1984)

1984

Зохиолч: Жорж Орвелл (George Orwell) Хэвлэгдсэн он: 1949

Төрөл: Улс төр, нийгэм болон шинжлэх ухааны зөгнөлт зохиол

Зохиолын тухай

Зохиолч Жорж Орвеллын намтрыг “Амьтны ферм” зохиолын хэсэгт өгүүлсэн учир түүний
хамгийн сүүлчийн роман болох “1984” зохиолын тухай товч өгүүлье. Зохиолч 1944 онд тус
зохиолоо бичиж эхэлсэн бөгөөд 1947-48 оны хооронд сүрьеэ өвчнөөр өвчилж, бие нь хүнд
байсан хэдий ч зохиолоо дуусган 1948 оны 12 дугаар сарын

4-ний өдөр сүүлийн гар бичмэлээ Secker and Warburg хэвлэлийн газарт илгээжээ. Ийнхүү
маргаан, хоригийн бай болсон “1984” роман

1949 оны 6 дугаар сарын 9-ний өдөр хэвлэгдсэн байна. 1989 он гэхэд тус роман 65 хэл рүү
орчуулагдаад байсан ба тухайн үед өөр бусад Англи хэл дээрх ямар ч зохиол ийм олон хэлрүү
орчуулагдаагүй байсан юм.

Улс төрийн зөгнөлт, зохиомол ертөнцийн тухай шинжлэх ухааны зөгнөлт энэхүү зохиол бол
агуулга, хэлбэрийн хувьд сонгодог бүтээл яах аргагүй мөн юм. Зохиолд ашигласан нэр томъёо
болон ойлголтууд, тухайлбал Том ах (Big Brother), бодлын гэмт хэрэг (thought- crime), ой
санамжийн ангал (memory hole) гэх мэт үгүүд нь 1949 онд хэвлэгдсэнээс хойш өдөр тутмын
амьдралд өргөн хэрэглэгдэх болсон байна. 2005 онд Time сэтгүүл тус бүтээлийг 1923 оноос
2005 оныг хүртэлх англи хэл дээрх хамгийн шилдэг романы нэгээр шалгаруулжээ. Мөн
Modern Library-ийн Шилдэг 100 романы нэгд багтсан.
 Хориг

“1984” романыг орос хэлрүү орчуулсан даруйд хуучин ЗСБНХУ-д хориглосон ажээ. Дээхэн
үед гарч байсан шүүмжүүдэд тус бүтээлийг Йосиф Сталины цуст “шөнийн цэвэрлэгээ”-ний
эсрэг тайлбар гэсэн бол 1981 онд АНУ-ын Флорида мужийн Жэксон каунтигийн хэсэг эцэг
эхчүүд үүнийг “коммунизмыг дэмжсэн”, мөн “ил тод бэлгийн харьцааг харуулсан” хэмээн
хориглохыг шаардаж байжээ.

Нэгэн “инээдтэй хориг тавьсан тохиолдол” гарсан нь номын худалдааны аварга Amazon
компани Жорж Орвеллийн “1984”, “Амьтны ферм” романуудыг 2009 онд өөрийн Кindle-ийн
мэдээллийн сангаас устгасан явдал юм. Дэлхийн хэвлэлийн агентлагууд Аmazon-ны энэ
хоригийг “тэнэг хэрэг” хэмээн шүүмжилж байв. Гэвч нэгэн хэвлэлийн газар хууль бусаар тус
бүтээлийг хэвлэн гаргасан байжээ. Уг нь тус номын зохиогчийн эрхийн хугацаа 2020 онд
дуусгавар болох ажээ.

CNET-д мэдээлснээр Amazonзөвшөөрөлгүй худалдаа хийгдэж байгааг мэдээд тэдгээр

бүтээлүүдийг Kindle-ийн сангаас устгаж, хэрэглэгчдэд төлбөрийг нөхөн олгосон гэжээ.
Хэрэглэгчид мэдэгдэж, учир байдлыг тайлбарлахгүйгээр ийнхүү шууд устгасан нь алдаа
байсан бөгөөд дахин ийм явдал давтагдахгүй гэсэн байна.

Тус номыг АНУ-ын дунд сургуулиудад “коммунизмыг дэмжсэн”, бүр зарим тохиолдолд
“засгийн газрын эсрэг” хэмээн шүүмжилж, хориглох явдлууд байнга гардаг ажээ. Нэг талаар
үүнийг тодорхой засгийн газрын хэлбэр гэж үзэж байхад, нөгөө талаар аль ч засгийн газрыг
дэмжсэн утга агуулгагүй гэж байх юм. Аль нь үнэний хувьтайг зөвхөн уншигчид л шүүх биз
ээ.
 Номын тухай

Жорж Орвеллын 1948 онд бичсэн “1984” роман нь энгийн ардын санаа бодлыг цагдан хянах
хатуу чанд хяналттай дарангуйллын засаглал тогтсон, мөнхийн дайны байдалд байх 1984 оны
тухай түүх юм.

Кино, тайз, хамтлаг, хөгжим, уран зохиол, хошин шог, радио, видео тоглоом болон урлагт
зохиолын сэдэв, агуулгыг иш татан бүтээл туурвисан байдаг. Нэг жишээ дурдахад “Оддын
дайн: Дараагийн үе” цувралын гол санаа нь тус зохиолд тулгуурласан ажээ.

Зохиолын гол сэдэв нь үндсэрхэг үзэл, бэлгийн хавчлага, хориг болон хувийн нууцын тухай
юм. Зохиолд өгүүлэх олон асуудлууд болон дүр зургууд нь ХХ зууны бодит үйл явдлуудтай
зарим талаар дүйж байгаа гэлтэй. Иймийн учир түүний ёжтой хэр нь оновчтой
илэрхийллүүд нь Америкийн номын сангийн холбооны хамгийн “асуудалтай” сонгодог
бүтээлүүдийн жагсаалтыг тэргүүлэхэд хүргэж буй биз ээ.

Орвелл Америк даяар түүний бүтээлийг улс төрийн үзэл санаанд ашиглах вий хэмээн
болгоомжилж байжээ. 1965 оноос 1982 оны хооронд, тус роман “ёс суртахуунгүй,
коммунизмыг дэмжсэн” гэсэн тодотголтой хамгийн “асуудалтай” бүтээлүүдийн 5 дугаарт,
харин Америкийн номын сангийн холбооны хориглосон сонгодог бүтээлүүдийн жагсаалтын
9 дүгээрт жагсаж байгаа ажээ.

Зохиолын хураангуй

Дэлхий ертөнц тэр үед дайн болон улс төрийн эргэлтээс болоод гурван том улсад хуваагдсан
байлаа. Тэдгээр нь Осеана, Зүүн Ази болон Евроази юм.Зохиолын үйл явдал Осеана улсын
Лондон хотод өрнөдөг.

1984 оны 4 дүгээр сарын зэврүүн өдрүүдийн нэг. Уинстон ердийнхөөрөө гэр рүүгээ яарав.
Тэр хуучирч нурах дөхсөн байранд амьдардаг. Шагайндаа гэмтсэн түүнд шатаар алхах хүнд
байлаа. Цахилгаан шат байнга л эвдэрдэг тул тэр ажиллаж байгаа үгүйг нь ч шалгасангүй
дээш өгсөв. Давхар бүрт маш том хүний царай, дор

нь “ТОМ АХ ТАНЫГ АЖИГЛАЖ БАЙНА” гэсэн бичигтэй зурагт хуудас наасан байхтай
таарч байв.

Зохиолын гол дүр Уинстон Смит бол “Үнэний яам” хэмээх ёжтой нэртэй байгууллагын албан
хаагч бөгөөд хувь хүн, ард иргэдийн оюун санааг хяналтандаа байлгахын тулд Төрийн
түүхийг хянан засах ажил эрхэлдэг ажээ. “Үнэний яам”-аас гадна дайныг санхүүжүүлэгч
“Энх тайвны яам”, эдийн засгийн хомсдол үүсгэдэг “Элбэг дэлбэг нөөцийн яам”, мөн намын
зэвүүцэм ажлыг гүйцэтгэгч хамгийн айдас төрүүлэм “Хайрын яам” гэж байдаг.

Тэр Намын доод тушаалтан. Хэдийгээр Уинстон эрх баригч намын гишүүн ч гэлээ түүний
амьдрал намын байнгын хатуу хяналтан дор байдаг. Гэрт нь байх цаг ямагт намын суртал,
ухаалга нэвтрүүлдэг телевизийн дэлгэцээр дамжуулан Бодлын цагдаа нар түүний үйл хөдлөл
бүрийг хянах ажээ.
Хаашаа л харна Намын аугаа удирдагч Том ахын зураг түүнийг харж байдаг. Нам Осеана дахь
бүх зүйлийг хянаж, ард иргэдийн түүх болон хэлийг хүртэл хянаж байв. Саяхнаас Нам улс
төрийн бослогоос сэргийлэн, үүнтэй холбоотой үгсийг бүгдийг устгасан “Шинэ яриа” хэмээх
хэлийг нэвтрүүлж байгаа ажээ. Бослогын тухай бодох хүртэл хууль бус ажээ.

“Бодлын гэмт хэрэг” бол үнэндээ бусад бүх гэмт хэргээс хамгийн аюултай нь юм. Уинстон
чөлөөтэй бодож сэтгэх, секс болон аливаа хувь хүний үзэл бодлыг хорьдог Намын хавчлага,
хатуу хяналтаас болж сэтгэл санаагаар унасан байлаа. Уинстон намд дургүй бөгөөд өөрийн
гэмт бодлыг тэмдэглэх өдрийн тэмдэглэлийг нууцаар худалдан авчээ.

Тэрээр мөн Намыг авч хаяхын төлөө ажилладаг нууцлаг, домогт Ахан дүүсийн холбооны
нууц гишүүн гэж итгэн Обрайн хэмээх Намын гишүүнтэй холбоотой болсон байна.

Уинстон хамтран ажиллагч үзэсгэлэнтэй хар үстэй бүсгүй өөрийг нь ширтэн байгааг
ажиглах бөгөөд түүнийг мэдээлэгч гэж болгоомжилно.

Нэгэн өдөр, Уинстон хар үст бүсгүйгээс “Би чамд хайртай”

гэсэн зурвас хүлээн авчээ. Тэр өөрийн нэрийг Жулия гэж танилцуулав. Ингээд тэдний
хооронд нууцлаг харилцаа бий болж, Намын хяналтаас гадуур уулзалддаг болов. Эцэст нь тэд
Уинстоны өдрийн тэмдэглэл нууцаар худалдан авсан ажилчдын дүүрэгт байх агуулахын дээр
нэгэн өрөө хөлслөн авчээ. Энэ харилцаа хэсэг зуур хэвийн үргэлжлэв.

Уинстон эрт оройгүй тэднийг барьж, шийтгэнэ гэдгийг мэдэж байлаа. Харин Жулия илүү
өөдрөг байх ажээ. Уинстоны Жулиятай харилцах харилцаа ийнхүү өрнөж байх зуур түүний
Намыг үзэн ядах байдал улам бүр нэмэгдсээр байлаа. Эцэст нь тэр хүлээж байсан зурвасаа
авсан ба Обрайн түүнтэй уулзахыг хүссэн байлаа. Уинстон, Жулия хоёр Обрайны тансаг харш
руу явлаа.

Обрайн тэр хоёрт өөрийгөө тэдний л адил Намыг үзэн яддаг гээд Ахан дүүсийн холбооны
гишүүнийхээ хувьд Намын эсрэг ажиллагаа явуулдаг хэмээв. Тэр Уинстонд Ахан дүүсийн
холбооны тунхаг болох Эммануэл Голдстайны номын хувийг өгчээ. Уинстон ХХ зууны
нийгмийн онолд тулгуурласан хэд хэдэн анги давхаргын хэлбэрийг дүрсэлсэн номыг
Жулиягийн хамтаар агуулахын дээр байх өрөөндөө уншиж байлаа. Гэтэл гэнэтхэн тэднийг
цэргүүд бүслэн авчээ. Агуулахын эзэн ноёнЧаррингтон үнэн хэрэгтээ “Бодлын цагдаа”-ийн
гишүүн байсныг тэд мэдээгүй байжээ.Уинстоныг Жулиягаас салгаж Хайрын яам хэмээх
газарт авчирвал Обрайн мөн тэнд байх ажээ. Тэр Уинстоныг Намын эсрэг бослого гаргах гэж
буйг илчлэхээр Ахан дүүсийн холбооны гишүүн гэж дүр эсгэн, үнэндээ түүнийг тагнуулдсан
ажээ.

Обрайн түүнийг хэдэн сарын турш тамлаж, тархийг нь угааж байв. Гэвч Уинстон эсэргүүцэл
үзүүлсээр байсан тул түүнийг Намыг эсэргүүцсэн хэн бүхний сүүлчийн зогсоол “101 дүгээр
өрөө”–рүү илгээжээ. Зохиолын турш Уинстон харх зүүдлэн харж дарж байжээ.

Обрайн хархаар дүүргэсэн төмөр сав авчран Уинстоны толгойн тушаа тавьж, түүний нүүрийг
хархнуудад идүүлэхээр бэлтгэсэн байлаа. Уинстон гэнэт сэхэл авч, Обрайныг энэ зүйлээ
түүнд биш, харин Жулияд хий гэж орилов. Жулияг хаях нь энэ хугацаанд Обрайны
Уинстоноос хүсч байсан зүйл байжээ.

Түүнийг гадны ертөнцөд суллан гаргажээ. Тэр Жулиятай дахин таарсан боловч түүнд ямар ч
сэтгэл хөдлөл илэрсэнгүй. Тэр Намыг хүлээн зөвшөөрч, Том ахыг хайрлах болсон байлаа.
 #28

One day in the life of Ivan Denisovich

Иван Денисовичийн амьдралын нэг өдөр

Зохиолч: Александр Солженицын (Alexander Solzhenitsyn) Хэвлэгдсэн он: 1962

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай (Үргэлжлэл)

Солженицын 1953 онд Сталин нас барж, ЗХУ-ын Коммунист намын нэгдүгээр нарийн
бичгийн дарга Никита Хрущев төрийн эрхийг авсны дараа 1956 онд цагаатгагдан, суллагдсан
байна. Тэрээр Рязаньд ирж суурьшин дунд сургуульд математикийн багш хийхийн хажуугаар
зохиолоо бичиж байв. 1962 онд Зөвлөлтийн үеийн утга зохиолын сэтгүүл “Новый мир”-д
“Иван Денисовичийн амьдралын нэг өдөр” зохиол хэвлэгдсэнээр алдартай болсон юм. Хөдөө
аж ахуйн хамтрал, хөдөлмөрийн лагерийн тухай анх удаа өгүүлсэн Солженицыний бүтээл
хэвлэгдсэн нь Зөвлөлтийн утга зохиол болон улс төрийн түүхэнд чухал явдал болсон юм.
Арван жилийн өмнө бол тэр энэ бүтээлийнхээ төлөө цаазаар авах ял сонсч мэдэхээр байсан
үе. Гэвч тэр үндэсний төдийгүй дэлхийн хэмжээнд алдаршсан юм.

Солженицыний энэхүү аз завшаан 1964 онд Хрущев унаснаар төгсгөл болжээ. Эцэст нь
“Иван Денисовичийн амьдралын нэг өдөр” зохиолыг цаашид хэвлэхийг хориглов. 1970 онд
Солженицын утга зохиолын төрөлд Нобелийн шагнал хүртсэн ч тэрээр Шведрүү очиж
шагналаа аваагүй бөгөөд хожим эх орноосоо цагаачилсныхаа дараа л авсан байдаг.
 Хориг

1962 оны 11 дүгээр сард нэгэн түүх Зөвлөлтийг донсолгосон нь Александр Солженицыний
“Иван Денисовичийн амьдралын нэг өдөр” хэмээх Зөвлөлтийн хөдөлмөрийн хорих лагерь –
Гулагт амьд үлдэхийн төлөө тэмцэн буй нэгэн хоригдлын тухай зохиол хэвлэгдсэн юм. Тус
зохиол одоо ХХ зууны хамгийн гайхалтай зохиолуудын нэгэнд зүй ёсоор тооцогдож
байгаагийн зэрэгцээ 1970 онд зохиолчийг Нобелийн

шагналд тодорхойлоход энэ зохиолыг иш татсан байдаг. Хэвлэгдсэн даруйдаа 1 сая гаруй хувь
борлогдож хоромхон зуур Солженицын утга зохиолын салбарт шуугиан тарьжээ.

Солженицын хорих лагерийн хоригдогч Иван Денисович Шуховын нэг өдрийн амьдралыг
зохиолдоо дүрсэлсэн юм. Энэ дүр хэдийгээр зохиомол боловч түүн шиг Солженицын шиг сая
сая гэм зэмгүй иргэд Йосиф Сталины аллагад хэлмэгдэн хохирч, Гулагруу ачигдсан юм.

Хатуу хориг, айдас эдгээр хорих лагерийн тухай үнэнийг өгүүлэхэд саад болж байсан ч энэ
түүх хэвлэгдсэн юм. Харамсалтай нь Солженицыний алдар нэр богино настай байжээ.
Түүний түүхийг улс төрийн хүрээнд ил тод авч үзсэн ч хэвлэлүүд дээр муугаар бичих нь
нэмэгджээ. Тэрээр 1964 онд утга зохиолын төрөлд Лениний одонд нэр дэвшсэн ч,
шалгараагүй. Удалгүй энэ бүтээлийг хэвлэхийг хоригложээ.

1974 онд Солженицынийг эх орноосоо урван тэрсэлсэн хэргээр баривчилж, Зөвлөлтийн

иргэншлийг нь хасчээ. Солженицыний гэр бүл эцэст нь АНУ-ын Вермунтэд ирж суурьшсан
юм. Михайл Горбачев хожим 1990 онд түүний иргэншлийг сэргээж, зохиогч 1994 онд эх
нутагтаа эргэн очжээ.
 Номын тухай

1951 оны жихүүн өвлийн жавар тачигнасан нэгэн өглөө Сталины хорих лагерьт өглөөний
хонхны дуу цуурайтлаа. Хорих лагерийн ялтан Иван Денисович Шуховцагтаа босдог ч энэ
өглөө халуурч, өвдсөнөөсөө болоод орондоо хэсэг хэвтэв. 104 дүгээр ангийн нөхөд нь
ажилдаа орохоор шуурхайлан бэлдэцгээж байгааг сонстов. Шухов өнөөдөр түүний анги төв
байранд үлдэх эсхүл барилгын нүцгэн талбайд ажиллах ээлжтэй эсэхийг нэхэн санахыг
хичээн байлаа. Хэрэв талбайд ажиллах өдөр бол тэнд зогсолтгүй газар ухахаас өөр ямар ч
дулаацах аргагүй тэсгим хүйтэн ажээ.

Иван нэртэй зөөлөн ааштай харуулын ээлж гэж бодоод ийн хэвтсээр байлаа. Хөрш ангийн
хэсэг нөхөд тэдэнд хуваарилдаг хүнс дутсан тул өнөө орой бүтэн талх авч чадахгүй болсныг
ярилцах ажээ. Үүний зэрэгцээ хэн нэг нь гадаа хасах гучин хэм байна гэх сонсдов. Шухов
өнөөдөр өвчтэй гэж хэлэхээр шийдлээ.

Харамсалтай нь Иван биш, өөр харуул өнөөдөр ээлжинд гарч таарч, Шуховын хөнжлийг хуу
татав. Түүнийг их унтсан гэж тусгаарлах хорих өрөө буюу тэдний нэрлэж заншсанаар “нүх”-
нд гурван хоног хийж шийтгэнэ гэв. Удалгүй энэ шийтгэл нь зөвхөн түүнийг айлгах гэсэн
хэрэг байсныг мэдэх бөгөөд офицеруудын байрны шалыг угаалгахаар явуулжээ. Мэдээж хэрэг
нүхэнд хоригдсоноос хувь илүү шийтгэл байлаа.

Шухов гутлаа норгохгүйн тулд тайлж тавиад, өглөөний цайнаас хоцорчихгүйн тулд ажлаа
шалавхан хийж гүйцэтгэв. Тэр өөрт нь зутан тавиад хүлээж байсан Фетюковтой уулзав.
Өглөөний цайны дараа, Шухов биеийнхээ зовиурыг үзүүлэхээр үзлэгийн хэсэгрүү явлаа.
Түүнийг үзээд халуун нь ажлаас чөлөөлөх хэмжээнд өндөр биш байна гэв.

Шухов биеэ шалгуулж, тооллогод орохоор хуаранд эргэн ирэв. Тэнд хоригдлуудыг биедээ ямар
нэг юм нуусан эсэх, хэн нэгэн зугатасан эсэхийг тоолж шалгадаг ажээ. Нэгжлэгийг
аймшигтай зарчимч гэдгээрээ алдартай дэслэгч Волков явуулж байлаа. Тэр хоригдлуудад
хувцсаа тайлж, биеэ нэгжүүлэх тушаал өгөв. Шухов Волковыг нэг хоригдлыг суран ташуураар
газар унатал нь ороолгож

байсныг нэхэн санав. Хоригдол чимээгүйхэн хүзүүнээс нь гарсан цусыг арчин, эгнээндээ орж
зогссон юм.

Тэр өглөөний цайн дээрээс авсан талхаа гудсан дотор оёж болгоомжлон нуусан байв.
Эрчүүдийг хүйтэнд хамаг хувцсыг нь тайлуулан шалгав. Буйновский хэмээх нэгэн хоригдол
үслэг даавуун хантааз өмссөн байжээ. Үүнийх нь төлөө түүнийг журмыг зөрчсөн гэж нүхэнд
арав хоног хорихоор шийтгэжээ. Шухов өөрт нь ямар нэг хориотой зүйл байхгүй байгаад
баяртай байлаа. Түүнд хоол, гэр бүлдээ бичсэн захидлын аль нь ч байхгүй ажээ. Үнэндээ тэр
захидал бичдэггүй байв.

Нэгжлэг дууссаны дараа Шуховын 104 дүгээр ангид Цахилгаан станц баригдаж буй задгай
талбай руу жагсаалаар явах тушаал өгөв. Тэднийг тав таваар нь эгнээ болгон жагсааж, дахин
тоолов. Жагсаалаас гарсан хүнийг үг дуугүй буудахыг анхааруулав.
Талбай дээр Шухов боолчлогдож буйдаа баяртай байдаг “улаан” баптист Алёшкатай уулзав.
Шухов сайхан сэтгэлт том биетэй ахлагч Тюриний хүндлэлийг хүлээсэн байлаа. Хэдийгээр
ингэх нь хориотой боловч тэд цонхоор орох салхийг хааж хар цаасаар битүүлэв. Насанд
хүрээгүй хоригдогч Гопчик Шуховаас хэрхэн халбага хийхийг зааж өгөөч гэж гуйх ажээ. Тэд
бүгд хэсэг зуур амсхийн сууцгаав. Тэднийг хоол идэх зуур шохойн зуурмагийг хатаах ёстой
тул үдийн хоолноос өмнө тоосго өрж эхлэх хэрэгтэй байлаа.

Өдрийн хоолны үеэр Шухов наагуур цаагуур гүйж байж арай хийн хоёр аяга зутан олж идэн
гэдэс цадав. Анги дахиад л ажлын талбай дээрээ ирцгээв. Замдаа Шухов цасан дундаас
төмрийн өөдөс олж, түүгээр дараа нь хутга хийнэ гэж бодоод авч биедээ нуулаа. Хоригдлууд
зууханд гал түлэв. Бэлтгэл ажлыг хийх зуур тэд Тюриний эцэг баян тариачин байснаас
түүнийг шоронд хийсэн тухай түүхийг сонсч байлаа. Эрчүүд ханыг өрж эхлэв.

Ахлагч нарын нэг Павло зуурмаг бэлтгэх багт орохыг зөвшөөрсөн ч тэр албан хаагч учир энэ
ажлыг хийх албагүй ажээ. Павлогийн нөхөрсөг байдал эрчүүдийн хүндлэлийг олсон байлаа.
Тоосго өрөх ажил эхэллээ. Шухов халуунтай хэр нь ямар ч алдаа гаргахгүй ажилласаар байв.
Лагерийн зохицуулагч Тюринийг журам зөрчиж хар цаасаар цонх битүүлсэн гэж хараан
загнаснаар ажил

тасалдав. Тюринийг шийтгэнэ гэж сүрдүүлэх боловч тэр болиулж чадав. Алёшка харин биеэ
үл хайхран ажиллаж байлаа.

Цаг ч хурдан өнгөрч тэд хоолны дохио дуугарахыг сонсов. Кильдигс хүртэл ажлаа зогсоочоод
байхад Шухов ажилласаар л байв. Тэр өдрийн хоолонд хоцорч байгаагаа мэдсэн ч олж авахад
хүндрэлтэй багаж нийвийгээ бусад эрчүүд олохооргүй газар нуухыг хүсчээ. Тэр ангиасаа
хоцроод байсан ч тэднийг үзлэгийн газарт хоцорч ороод байхад нь амжиж очив. Өөр нэг
ангиас молдав залуу алга болсныг тэд анзаарчээ. Ажлын талбай дээр унтаж хоцорсныг эцэст
нь олжээ. Бусад эрс түүнээс болж хоолондоо хоцорч байгаадаа уурлах ажээ.

Шухов эхлээд эмнэлгийн буланруу явъя гэж бодсон ч хоолоо идсэн нь дээр гэж шийджээ. Биеэ
нэгжүүлэх ээлж болоход түүний биед жижиг гангийн өөдөс байгааг санаад гэнэт цочролд
оров. Нүхэнд битгий оруулаарай хэмээн тэр бурханд залбирч байлаа. Аз болоход хамгаалагч
нуусан зүйлийг нь ололгүй өнгөрчээ. Шухов өдрийн хоолондоо орохоор явлаа.

Тооллогын дараа Шухов унтахаар зэхэв. Унтахын өмнө тэр Бурханд дахин өөр өдөртэй
золгуулж байгаад баярласнаа илэрхийлэн залбирч байлаа. Энэ өдөр түүний хувьд бараг л баяр
баясгалантай гэж хэлж болохоор өдөр байлаа. Энэ өдөр бол Шуховын ял эдлэх

3653 өдрийн зөвхөн нэг л өдөр нь байлаа.

Шуховын түүхийг өгүүлвээс, тэрээр тэртээ 10 жилийн өмнө буюу 1941 оны 6 дугаар сарын
23-ны өдөр Зөвлөлт Холбоот Улс Дэлхийн II дайнд орсон тэр үед гэрээсээ гарсан ажээ.
Шухов армид алба хааж байжээ. Гэвч 1942 оны 2 дугаар сард тэр германуудад олзлогдсон
юм. Түүнийг арайхийн олзноос зугатан эргэн ирэхэд Зөвлөлтийн эрх баригчид түүний
өгүүлсэн түүхэнд итгээгүй ажээ. Түүнийг Германы тагнуул хэмээн эх орноосоо урвасан
хэргээр ялласан байна. Түүнийг эх орноосоо урвасан буруугаа хүлээхгүй бол, цаазална
хэмээн сүрдүүлжээ. Шухов тулгасан ялыг нь хүлээн зөвшөөрчээ. Ийнхүү урвагч нэр зүүж,
хорих лагерьт ирсэн байна.

Тэр гэр бүлийнхнээсээ холбоо харилцаа бараг тасарсан гэхэд болно. Учир нь түүнд жилд
хоёрхон удаа гэр рүүгээ захидал бичих эрх олгосон ажээ. Түүний дурсамжинд гэр
бүлийнхнээсээ илүүтэй, хамтран хоригдож буй нөхдийнх нь түүх л илүүтэй үлджээ.
 #29

Satanic Verses

Сатаны шүлгүүд

Зохиолч: Салман Рушди (Salman Rushdie) Хэвлэгдсэн он: 1988

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

Британи-Энэтхэгийн зохиолч Салман Рушди 1947 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдөр
Энэтхэгийн Мумбайд төрсөн бөгөөд Англид боловсрол эзэмшсэн. Түүний бүтээлүүд нь “ид
шидийн реализм”-ыг түүхтэй хослуулсан байдаг.

1975 онд Рушди анхны романаа (Grimus) хэвлүүлсэн ч төдийлөн амжилт олоогүй юм. Гэвч
түүнийг утга зохиолын тэнгэр ивээж 1981 онд хоёр дахь роман буюу “Шөнийн хүүхдүүд”
(Midnight’s Children) бүтээлээрээ олон улсад танигдсан ажээ.

1988 онд Рушди хоёр энэтхэг жүжигчний шашин, сүнслэг байдал болон үндэстний сэдэвт
маргааныг харуулсан “Сатаны шүлгүүд” хэмээх дөрөв дэх бүтээлээ хэвлүүлж нилээдгүй
дуулиан шуугиан тарьсан билээ.

2007 оны 6 дугаар сард, Хатан хаан II Элизабет түүний утга зохиолд оруулсан хувь нэмрийг
үнэлж “хөлөг баатар” цол олгосон.

2008 онд Time сэтгүүлээс Рушдиг 1945 оноос хойшхи Британий шилдэг

50 зохиолчийн 13-т бичжээ.

 Хориг

Салман Рушдигийн 4 дэх роман “Сатаны шүлгүүд” анх 1988 онд хэвлэгдэж байжээ.
Хэвлэгдсэн даруйд Их Британид шүүмжлэгчид нааштай хүлээн авч, тус бүтээл оны шилдэг
романаар шалгаран Whitbread шагналыг авч байсан. Гэвч лалын шашинтнуудын зүгээс
“бурхныг гутаан доромжилсон” хэмээн томоохон асуудлууд дэгдэж эхэлсэн юм. Асуудал газар
авч, Энэтхэгт тус номыг импортлохыг хориглосон бол Их Британид шатаасан байна.

1989 оны 2 дугаар сарын 14-ний өдөр Иран улсын шашны удирдагч Аятолла Рухоллах
Хаменеи (Ayatollah Ruhollah Khomeini) Рушди болон түүний номыг орчуулсан эсхүл хэвлэсэн
бүх хүнд “фатва” хэмээх ял оноожээ. Өөрөөр хэлбэл Рушдиг хороохыг уриалсан байна.
Хэдийгээр Рушдид халдсан хэрэг гараагүй ч, эрс үзэлтнүүд (экстремист) номонд холбогдох
хэд хэдэн хүнд халдсан хэрэг гарсан юм. Британий засгийн газраас Рушдиг байнгын
цагдаагийн хамгаалалтаар хангаж өгсөн байна.

“Сатаны шүлгүүд”-ийг олон оронд хориглож, мөн шатаасан бөгөөд тэдгээр орнуудад Энэтхэг,
Иранаас гадна Бангладеш, Египет, Кени, Кувейт, Либерия, Малайз, Папуа Шинэ Гвиней,
Пакистан, Сенегал, Сингапур, Шри Ланка, Танзани болон Тайланд улсууд багтаж байна.

Рушди үлдсэн амьдралынхаа туршид бие хамгаалагчдаар хамгаалуулахаас аргагүй байдалд

орсон юм. Түүний эртний анд Кристофер Хитченс гэрт нь Рушдиг зочлон очсон тухай
дурсахдаа “1993 оны Талархлын баярын үеэр түүнийг манайд байх зуур, хэдэн арван
зэвсэглэсэн терроризмын эсрэг хүчнийхэн түүнийг хамгаалж байсан. Гэтэл тэдний дунд
байгаа хүн нь зүгээр л нэг зохиолч гэдгийг хэнд ч төсөөлөхөд бэрх” гэжээ.

“Фатва” зарласны дараах он жилүүд ч тун хүндхэн үеүд байв, нэн ялангуяа “Сатаны шүлгүүд”
бүтээлд нэр холбогдсон хэн бүхэнд.

1989 оны 4 дүгээр сард Коллет болон Диллонс номын дэлгүүрүүдийг Рушдигийн зохиолыг
хадгалж байсан учир тэсрэх бөмбөг тавьж сүйтгэсэн ажээ. Түүнээс сарын дараа Лондонд
Penguinномын дэлгүүр байрладаг Либерти их дэлгүүрт мөн бөмбөг дэлбэрчээ. Нью-Йоркийн
салбарт мөн л бөмбөг тавьсан байв. Penguin бол “Сатаны шүлгүүд” романыг хэвлэсэн
хэвлэлийн газар юм. Тус номын дэлгүүрийн

Ноттингам, Гийлдфорд болон Петрбуруо дахь салбаруудад тэсрэх төхөөрөмжүүд тавьсан

байсныг илрүүлжээ.

1991 оны 7 дугаар сарын 12-ны өдөр “Сатаны шүлгүүд”- ийг орчуулсан япон хэлний
орчуулагч Хитоши Игарашиг нүүрийг нь хутгаар сийчиж хөнөөсөн байсныг олсон. Итали
хэлний орчуулагч Этторе Каприолог 1991 оны 7 дугаар сарын 3-нд Миланд хутгалж, хүнд
шархдуулсан байв. 1993 оны 7 дугаар сарын 2-ны өдөр Норвегид “Сатаны шүлгүүд” романыг
хэвлэсэн Уильям Нигаардыг гурван удаа буудан хөнөөхийг завдсан ч азаар амьд үлджээ. 1993
оны 7 дугаар сарын 2-ны өдөр Туркын Сивас хотод гарсан үймэн самууны үеэр турк хэлний
орчуулагч Азиз Несинийг таньсан хүмүүс, түүний буудалласан зочид буудлыг бүслэн
хөнөөхийг завдсан ч зугатан гарч чадсан бөгөөд энэхүү аймшигт явдлын үеэр 37 хүн нас
барсан ажээ. Номыг худалдан авсан хүмүүст хараахан гэм хор учруулаагүй ажээ. Лалын
шашинтан давамгайлсан улс орнуудаас зөвхөн Турк улсад л тус номыг хориглоогүй ажээ.

1998 онд Ираны засгийн газраас “фатва”-г цуцалсан байна. Гэсэн хэдий ч өнөө цагт “Сатаны
шүлгүүд” шиг зохиол хэн бичиж зүрхлэх билээ. Хэрэв хэн нэг зохиолч нь бичлээ ч хэвлэн
гаргах газар олдоход бэрх биз ээ.
 Номын тухай

“Сатаны шүлгүүд” нь “ид шидийн реализм”-ын аргыг ашиглан бичсэн хүүрнэл зохиол.
Зохиолын гол дүрүүд бол Рушдигийн бусад зохиолуудын адил Энэтхэгийг орхин Англируу
цагаачилсан цагаачид юм.

Гибрел Фаришта 40 насныхаа ой тохиохын өмнөхөн амь нас, ажил мэргэжилд нь

заналхийлсэн хүнд өвчин тусах хүртлээ Болливудын кино урлагт хамгийн эрэлттэй
жүжигчин байжээ. Хэдийгээр түүний бие илааршсан ч тэр ажилдаа орохын өмнө гэнэт
Энэтхэгээс ор мөргүй алга болжээ.

Гибрелөөрийн хөрш гэрлэсэн бүсгүй Реха Мерханттай янаг амрагийн холбоотой байжээ. Реха
түүний алга болохын өмнө сонинд хүргүүлсэн учир битүүлэг хагацлын захидлыг олж
уншсаныхаа дараа, байрныхаа дээвэр дээрээс хүүхдүүдийнхээ хамтаар үсэрч хүүхдүүдээ ч,
өөрийгөө ч егүүтгэжээ.

Жүжигчнийхээ хувьд Гибрел Будда болон Хиндү шашны бурхан Кришна гэх зэрэг бурхны
дүрүүдийг гол төлөв бүтээж дадсан байжээ. Магадгүй үүнээс үүдэн тэр хойд дүр, дахин
төрөлт зэрэгт итгэдэг болсон байж болох юм.

Хоёрдахь гол дүр болох Саладин Чамча багаасаа л эцгээсээ, төрсөн Бомбэй хотоосоо хол
Лондон руу нүүхийг мөрөөддөг байжээ. Тэр 13 настайд, далайн эргээр алхаж явахад нь
настай эр таарч бэлгийн хүчирхийлэлд өртжээ. Тэр энэ явдлыг хэнд ч хэлээгүй өнгөрсөн
бөгөөд түүнээс хойш нутгаасаа явах хүсэл нь бүр ч нэмэгдсэн байна. Эцэст нь түүнд боломж
олдож, аав нь түүүнийг Англид дунд сургуульд сургахаар шийджээ. Саладин 18 хүрээд
сургуулиа төгсөн нутагтаа ирсэн ч Энэтхэгийг шүүмжлэх шүүмж нь эцэг эхтэйгээ
хагаралдахад хүргэж байв.

Англиас ирээд удаагүй байхад нь Энэтхэг, Пакистаны хооронд дайн дэгджээ. Нэгэн шөнө
бөмбөгдөлт болоход эх нь нуугдаж амжилгүй амь үрэгдсэн юм. Эхийгээ алдаад жил ч
хүрээгүй байхад эцэг нь өөр бүсгүйтэй гэр бүл болжээ. Энэ явдал Саладиныг галзууртал
уурлуулсан бөгөөд тэр эцэгтэйгээ бүр мөсөн холбоогоо тасалжээ.

Үүний зэрэгцээ Саладин англи бүсгүйтэй гэрлэж, дуу оруулагчаар Англид ажиллах болжээ.
Гэвч түүний яс үндэс болон цагаачлалын статусаас болоод ажилд нь асуудлууд гарах болсон
байжээ.

Зохиолын хоёр баатар Мумбайгаас Лондон орох нисэх онгоцонд суух бөгөөд тэдний хэн нь ч
уг нисэх онгоц сүйрэх хувь тавилантайг таамаглаагүй байлаа.

Нисэх онгоцонд, Саладин хүүхдээ тэвэрсэн үзэсгэлэнтэй бүсгүйг сэм сэм ажин явж байжээ.
Гэтэл гэнэтийн явдал болж, өнөөх үзэсгэлэнтэй бүсгүй, гурван эрийн хамтаар онгоцыг
барьцаалав. Бүсгүйн нэрийг Тавен гэх бөгөөд түүний тэвэрч байсан хүүхэд үнэндээ нуун
далдалсан тэсрэх бодис байжээ. Тэд Сигхийн үндсэрхэг үзэлтнүүд бөгөөд бүсгүй нөгөө
гурван хамтрагчаасаа ч илүү харгис хэрцгий загнаж байв. Тэдний байр байдал шашин, улс
төрийн хэт үзлээс илүүтэй алдар нэр, адал явдал хайн алан хядлага үйлдэхээр төлөвлөсөн
гэлтэй.

Барьцаалагчид онгоцыг цөлийн баян бүрдэд газардуулжээ. Тэд улс төрийн шаардлага
тавихаасаа өмнө хэдэн зорчигчийг суллаж явуулсан байна. Саладиний дэргэд сууж байсан
зорчигч чөлөөлөгдсөн учир Гибрел дэргэд нь ирж суух бөгөөд хоёр эр дээр дурдсан өөрсдийн
түүхийг ярьцгаадаг.

Зорчигчдыг 111 хоног барьцаанд байлгасны эцэст барьцаалагчид Лондон руу нисэхээр
болдог.

Гэвч нисэх онгоц Английн сувгийн дээр явж байхдаа дэлбэрэх бөгөөд хоёр эр гайхамшгаар
амь аврагддаг.

Ид шидийн гэмээр зүйл болж Гибрел сахиусан тэнгэр, харин Саладин чөтгөрийн зан
чанартай болно. Гибрелийн энэ өөрчлөлт зарим талаар солиорлын шинжтэй байв. Тэр хоёр
буцаж хэвийн амьдралдаа орох гэж маш олон саад, адал явдлыг даван туулна. Энэ ном бол
үхэл, амьдрал, хайр, зөрчил, колононичлол болон түүний дараах үе, цагаачлал, өөрийгөө үзэн
ядах сэтгэл, айдас ... гээд амьдралын бүхий л эрээн барааныг VII зууны Жахилиагаас ХХ
зууны Лондоны хооронд шилжих ид шидийн гэмээр үйл явдлыг жинхэнэ бодит үйл явдалтай
хослуулсан маш өвөрмөц бүтээл юм. Энэ бол Рушдиг бусад зохиолчдоос ялгаруулах гол
онцлог зүйл болж байна.
 #30

Tropic of Cancer

Мэлхийн зам

Зохиолч: Хенри Миллер (Henry Miller) Хэвлэгдсэн он: 1934

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

АНУ-ын зохиолч Хенри Миллэр 1891 оны 12 дугаар сарын 26- ны өдөр төрж, 1980 оны 6
дугаар сарын 7-ны өдөр нас барсан. Тэрээр уран зохиолын тогтсон хэв маягийг эвдэж,
дүрүүдэд гүнзгий дүн шинжилгээ хийж, нийгмийн асуудал, философийн ойлголтыг тусгахын
зэрэгцээ бэлгийн амьдралыг илэн далангуй өгүүлсэн зохиолоороо алдартай билээ.

Түүний хамгийн онцлох бүтээлүүд нь 1934 онд хэвлэгдсэн “Мэлхийн зам” бөгөөд “Хар
хавар” (1936), “Матрын зам” (1939) болон Rosy Crucification (1949-1959) хэмээх гурамсан
роман юм.

Тэрээр дээрх бүтээлүүдийг Нью-Йорк, Парист өнгөрүүлсэн хувийн амьдрал, туршлагадаа

тулгуурлан бичжээ. Гэвч түүний бүтээлүүд АНУ-д 1961 он хүртэл хориотой байсан юм.
Хенри аялалын тэмдэглэл, уран зохиолын шүүмж туурвихын зэрэгцээ, усан будгаар зураг
зурдаг байжээ.
 Хориг

1934 онд Францад хэвлэгдсэн даруйд АНУ-ын Гаалийн албанаас тус зохиолыг хилээр
нэвтрүүлэхийг хоригложээ. Готтам номын дэлгүүрийн эзэн Францес Стелоф “Мэлхийн зам”-
ыг 1930-аад онд Францаас нууцаар оруулж ирэн, дэлгүүртээ худалдаж байсан тул хожим
түүний эсрэг зарга үүсгэжээ. 1940 онд Нью-Йорк хотод “Медуза” компани тус бүтээлийг
зохиогчийн эрхгүйгээр хэвлүүлсэн хэрэг гарсан юм. Тус хэвлэлтийн арын хуудсанд зохиолыг
Мексикт хэвлүүлнэ гэж бичсэн байжээ. Улмаар “Медуза” компаний эзэн Жэкоб Брюселльд
гурван жил шоронд хорих ял оноожээ.

1950 онд Америкын иргэний эрх чөлөөний холбооны захирал Эрнест Безиг “Мэлхийн зам”-
ыг Миллерийн өөр нэгэн бүтээл “Матрын зам”-ын хамтаар АНУ-д импортлох гэж оролдоод
гаальд хураалгажээ. Харин Безиг засгийн газрын эсрэг нэхэмжлэл гаргав. Шүүхээс тус хоёр
зохиолыг “зохисгүй” хэмээн үзэв. Тэр давж заалдсан боловч мөн л ижил хариу сонссон
байна.

1961 онд “Грөүв Пресс” хэвлэлийн газар “Мэлхийн зам”- ыг хууль ёсоор АНУ-д хэвлэн,
борлуулжээ. Гэвч 21 гаруй мужид тэдгээрийг худалдсан номын дэлгүүрийн эсрэг нийт 60
гаруй зарга нэхэмжлэл гаргасан юм. Муж тус бүрд шүүхийн шийдвэр харилцан адилгүй
байлаа. 1964 онд АНУ-ын Дээд шүүхээс энэхүү бүтээлийг мөн л “зохисгүй” гэсэн шийдвэр
гаргажээ.

Тус зохиолыг АНУ-аас гадна бусад оронд ч хориглож байжээ. Канадад 1938-1964 он хүртэл
“Мэлхийн зам” “хаалттай” байв. Их Британид зөвхөн хулгайгаар хил нэвтрүүлсэн хувь л
худалдаалагдаж байсан ажээ.
 Номын тухай

АНУ-д 30 жил хориотой байсан Хенри Миллерийн “Мэлхийн зам”-ыг өдгөө ХХ зууны уран
зохиолын сод бүтээлийн нэгд тооцдог.

Энэхүү зохиол нь удаа дараа шилдэг номын жагсаалтад багтаж байжээ. Үүнд:

• 1998 оны 7 дугаар сард Modern Library-ийн ХХ зууны англи хэл дээрх шилдэг 100 романы
50 дугаарт,

• 1998 оны 7 дугаар сард Radcliffe Publishing мөн л ХХ зууны англи хэл дээрх шилдэг 100
романы жагсаалт гаргаснаас “Мэлхийн зам”

84 дүгээрт бичигджээ.

• 1998 оны 7 дугаар сараас 1998 оны 10 сарын хооронд Mod- ern Library-аас онлайн санал
асуулга явуулахад 100 бүтээлээс 68 дүгээрт оржээ.

• 1998 оны 11 дүгээр сард хэвлэгдсэн номын санчдын дунд явуулсан судалгаагаар, “Мэлхийн
зам” ХХ зууны шилдэг 150 романы 132 дугаарт жагсчээ.

• Time сэтгүүлийн 1923 оноос 2005 оны хооронд хэвлэгдсэн англи хэл дээрх шилдэг 100
романд багтсан.

• 2006 онд “Үхэхээсээ өмнө унших ёстой 1001 ном”-ын жагсаалтад багтаж байв.

• 2009 онд Guardian сэтгүүлээс тодруулсан “Хүн бүрийн унших ёстой

1000 роман”-ы нэг болжээ.

• 2011 онд Esquire сэтгүүлэээс гаргасан “Хүн бүрийн заавал унших

75 ном”-ын нэг.

Миллер тус бүтээлээ 1930-аас 1934 оны хооронд Парист хэрэн хэсч “нүүдэлчин маягаар”
амьдарч байх үедээ бичжээ. Өмнө нь өгүүлсэнчлэн тус зохиолыг хориглосон үндсэн
шалтгаан нь сексийн ил тод өгүүлэмж бөгөөд Миллер өөрийн бэлгийн амьдралын нарийн
ширийн зүйлсийг огтхон ч нууж хаалгүй өгүүлжээ.

Биеэ үнэлэлтийн асуудал зохиолын бас нэг чухал сэдэв. Тэр ямагт нөхдийн хамт гудамжны
биеэ үнэлэгчидтэй зугаацах бөгөөд нэгээс нөгөөгийн ор руу шилжин завхайрах энүүхэнд.
Миллер сексийн

соёл, түүнийг даган бий болсон сүлжээ болон түлхэн оруулагч эдийн засгийн хүчин зүйлсийг
тодорхой харуулсан ажээ.

Зохиолын төгсгөлд Миллер өнгөрсөн амьдралаа сөхөж, эхнэрийнхээ тухай бодох ажээ.
Уншигчид хүртэл эхнэртэйг нь мартсан байх тэр үед ийн бодож байгаа нь бараг анхны
тохиолдол гэхэд болно. Хэн ч өнгөрсөн дурсамж, явдлаас ангид чөлөөтэй байх аргагүйг
сануулсан гэлтэй.

Миллер хоолноос хоолны хооронд ёстой л урд хормойгоороо хойд хормойгоо нөхөн өдөр
хоногийг арай ядан аргацаах бөгөөд ном бол түүний ганц амин зуулга. Ядуурал түүнийг хэн
нэгэнтэй хурдан дотносч нөхөрлөхөөс аргагүй байдалд оруулж, яалт ч үгүй нийгмийн дунд
орж сайн, муу бүхэнтэй нүүр тулна. “Мөнгө үгүй, хоол үгүй, бас итгэл ч үгүй. Би хамгийн аз
жаргалтай амьд салбадай” бол зохиолын алдартай мөрүүдийн нэг.

Энэ зохиол гагцхүү бодол, бясалгалын тухай бус бодитоор болж буй зүйлсийн тухай өгүүлсэн
нь бас нэг онцлох зүйл юм. Нэг уран бүтээлч биш нилээн хэдэн уран бүтээлчийн дотоод
ертөнцийг нээсэн ажээ. Үнэндээ Миллер бусад цагаачидтай найзалж, нөхөрлөдөг байсан аж.
Гэхдээ гол төлөв зохиолч, сэтгүүлч, уран барималч, зурагчидтай маш дотно. Тэд түүнд хэзээд
гар сунган туслацгаана.

Парис дахь орон гэргүй тэнэмэл амьдрал, өлсгөлөн, хоосрол, ганцаардал, сэтгэл гутралд
зовж зүдэрч байсан Миллерт эхнэрээсээ салсан нь улам нэрмээс болж байжээ.

Хэн ч Парист амьдарч чадна – Би үүнийг биеэрээ мэдэрлээ. Зовлон шаналал байсан ч
түүнийг найз нөхөд минь нимгэлж өгсөн юм. Ямар ч хүнд үед, би дүүжилж үхэх замыг
сонгоогүй... Парис нэг ёсондоо завхай хүүхэн л гэсэн үг хэмээн бичжээ.

Зохиол Хенри найз Борисын хамт Парист хэрхэн аж төрж буй тухай хүүрнэлээр эхэлнэ. Борис
хуурсандаа баригдсан хэцүүхэн нэгэн авч, түүнд авууштай чанар байсан нь өгөөмөр зан юм.
Миллер хоёр дахь намраа Парист үдэж буй нь энэ ажээ. Толгой хоргодох оромж хайхаас бусад
цагт Миллер зохиол бичих эсхүл биеэ үнэлэгчидтэй зугаацахаас өөр зүйл бараг үл хийнэ. Тэр
мөнгөгүй хэр нь ингэж зугаацах нь гайхаш төрүүлэхээ. Түүнд унтаж үзээгүй бүсгүй ховор.

Гэвч нэр байтугай зүс царайг нь ч санахгүй үлдэх нь олонтаа.

Миллерийн цорын ганц хайр минь хэмээн онцлон дүрсэлсэн ганц эмэгтэй бол Мона. Гэвч
тэр Танягийн тухайн дурсамж үүнтэй тун адил. Мона анхны эхнэр нь байсан учир зүрх
сэтгэлдээ түүнийг гэх бага ч атугай орон зай үлдээсэн нь лавтай.

Хенригийн дурсамж цааш биеэ үнэлэгчидтэй хэрхэн загас наадуулсан тухай бодлоор хөврөх
ажээ. Найз нөхдийнхөө тухай хөгжилтэй онигоог оруулахаа ч мартсангүй. Тэр зохиол бичээд
хэнийх нь ч амьдралд тус нэмэргүй. Гэхдээ л найзууд нь түүнд мөнгө зээлэхээс гар татахгүй
нь сайхан.

Онигооны завсраар тэр үхэл хагацал, өвчин зовлон, ирээдүйн тухай, мөн Америк орон
капиталист “гахайг” тахин шүтэж буй явдал хэрээс хэтэрсэн тухай гүн ухааны гүнзгий утга
агуулгатай зүйлсийг ч бичжээ.

Жермайн хэмээх бүсгүйг тэр бусад биеэ үнэлэгчдээс онцлон авч үзэх бөгөөд түүнийг үлгэр
жишээ бүсгүй гэж үнэлдэг. Хенрид эхнэрийнхээ илгээсэн мөнгийг түүн шиг бүсгүйд
зарцуулахад харамсах зүйлгүй санагдана.

Хенрид бичих сэдэв мундахгүй. Найз Карл нь Парисыг зүхэж хараагаагүй үед түүнд нарт
хорвоо дээрх бараг бүх л зүйл сайхан санагддаг байж.

Хенри үе үе Танягийн гэрээр зочилно. Таня Силвестер нэртэй ааш муутай жүжгийн зохиолч
эртэй хамт амьдардаг. Түүнийг ямар чалчаа амьтан болохыг хайр гамгүй шүүмжлэн бичжээ.

Хоргодох газаргүй болсон зохиолч маань эцэстээ Сергей хэмээх орос залуугийнд нүүж ирнэ.
Сергей Парисын захад шавжны үүр болсон тамтаггүй заваан байранд амьдардаг байв. Англи
хэлний хичээл заасны хариуд хэдэн зүсэм талх авч өл залгуулж байлаа. Орны завсар үүрэлсэн
бясаа, цагаан хорхой Хенрид хүртэл их санагдах болов. Тэр боломж л гарвал нүүн явахад
бэлэн байлаа.

Сувдны баян худалдаачин эр түүнийг Нью-Йоркт авчирна. Гэвч тэр маш эзэрхэг, бас зальтай
нэгэн байжээ. Хенриг гарын

аясаар хөдөлгөх хувийн зараалаа болгож дөнгөнө. Тэр харин үүнийг тэвчиж чадалгүй, орхин
явахаар шийджээ. Ингээд даргынхаа найз Кепид ажиллах болов. Кепигийн цорын ганц хүсэл
нь биеэ үнэлэгчдийг ашиглан үйлчлүүлэгчид олж авах байжээ. Энэ ажлаа Хенрид даатгав.
Алхам тутамд нь тохиолдох асуудалд Хенри огт ажрахгүй. Учир нь тэр зөвхөн өнөөдрөөрөө
амьдардаг байлаа.

Түүнээс хойш Хенри олон ажил солино. Сонины газарт редактороор орж, энэ ажилдаа ч
дуртай байв. Гэвч тэр өөрийгөө даргаасаа илүү ухаантай гэж зарлаад ажлаасаа халагдав.
Дараагаар нь хаа нэгтээ дунд сургуульд хүүхдүүдэд хичээл заах ажил олжээ. Хачирхалтай нь
энэ ажил түүнд тун хүнд санагдсан тул, өөрийн эрхээр амьдрахаар шийдэн орхин явав.

Эцэст нь дасал болсон Паристаа ирэв. Энд илүү амар амгалан санагдав. Өл залгуулахын тулд
ээлжит ивээн тэтгэгч олох хэрэгтэй байлаа. Идэж уух, охид бүсгүйчүүдтэй зугаацаж цэнгэх
боломжийг зүгээр өнгөрөөх нь ховор болж, зохиол бичихэд цаг гаргах нь багасав...
 #31

To Kill a Mockingbird

Дууч шувууг намнах нь

Зохиолч: Харпер Ли (Harper Lee) Хэвлэгдсэн он: 1960

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

Пулицерийн шагнал хүртсэн “Дууч шувууг намнах нь”

романаараа олонд танигдсан зохиолч Нелли Харпер Ли 1926 оны

4 сарын 28-ны өдөр АНУ-ын Алабама мужийн Монроевиль хэмээх жижигхэн тосгонд
төржээ. Хүүхэд байхын Ли эршүүд нэгэн байсан ажээ. Түүнийг дөнгөж таван настай байхад
буюу 1931 оны 4 сард Алабамагийн Скоттсборо хэмээх нэгэн тосгонд есөн хар арьст залуу
хоёр цагаан арьст эмэгтэйг хүчирхийлсэн хэргийн шүүх ажиллагаа болсон юм. Эмнэлгийн
шинжилгээгээр тэдгээр эмэгтэйчүүдийг хүчирхийлээгүй гэсэн хариу гарсан ч бүх цагаан
арьст тангарагтны шүүгчид яллагдагчдыг буруутай хэмээн үзэж, 12 настай хүүгээс бусад бүх
залууст цаазаар авах ял оноожээ. Энэ хэрэг хожим бяцхан Лид гүнзгий сэтгэгдэл төрүүлсэн
бөгөөд зохиолынх нь гол санаа болсон байна.

Дашрамд сонирхуулахад “Дууч шувууг намнах нь” роман нь зохиолчийн цорын ганц
хэвлүүлсэн бүтээл бөгөөд түүний энэхүү романаараа утга зохиолд оруулсан хувь нэмрийг
өндрөөр үнэлж Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит Эрх чөлөөний одонгоор шагнажээ. 1999 онд
Library Journal сэтгүүлээс явуулсан санал асуулгаар “Дууч шувууг намнах нь” роман “Зууны
шилдэг роман”-д нэр дэвшиж байв. 50 гаруй жилийн өмнө анх хэвлэгдсэн түүний бүтээл
одоо хэр нь үнэ цэнээ алдаагүй “шилдэг борлуулалттай” ном хэвээр байгаа бөгөөд дэлхий
даяар 30 гаруй сая хувь борлогдсон ажээ.
 Хориг

Харпер Лид редактор нь түүний ном сайн борлогдохгүй байж магадгүй хэмээн анхааруулж
байсан ч, тус ном гарсан даруйдаа дуулиан тарьж, Лиг утга зохиолын хүрээлэлд оруулж өгсөн
юм. Хэвлэгдсэнээс нэг жилийн дараа, “Дууч шувууг намнах нь” роман арав орчим хэл рүү
орчуулагдсан байлаа. Харин түүнээс хойш 40 гаруй хэлнээ орчуулагдаж, 30 гаруй сая хувь
борлогдсон ажээ.

Хэдийгээр тус зохиол АНУ-ын дунд сургуулиудад хамгийн ихээр уншигддаг ч, мөн хамгийн
их маргаан, хоригийн бай болдог зохиол юм. 1963 онд дунд сургуулийн хичээлийн хөтөлбөрт
оруулсан цагаас “Дууч шувууг намнах нь” зохиолыг хориглох тухай маргаан тасраагүй ажээ.
1968 онд АНУ-ын “Үндэсний Боловсролын Нийгэмлэг” тус зохиолыг хувийн
байгууллагуудаас хамгийн их гомдол хүлээн авдаг зохиолын хоёрдугаарт бичсэн байжээ.

Арьс өнгөөр ялгаварласан үгс, хараал, хүчирхийллийн талаарх бүдүүлэг харилцан яриа зэрэг
нь тус бүтээлийг сургуулиуд болон номын санд тохиромжтой эсэхийг хэлэлцэхэд хүргэдэг
байна. Америкийн номын сангийн холбооноос тус бүтээлийг бүх цаг үеийн хамгийн
“асуудалтай” сонгодог бүтээлийн нэг бөгөөд 2000-2009 оны хооронд хамгийн их хориглох
тухай хэлцэгдсэн 100 номын 21 дүгээрт бичигдсэн ажээ. 2011 онд жагсаалтын эхний 10-т
бичигдсэн байна. Хамгийн анхны томоохон маргааны нэг нь 1966 онд Виржиниа мужийн
Хановерт энэхүү романыг хүчирхийллийг гол утга санаагаа болгосон нь ёс суртахуунгүй
хэмээн ширүүн эсэргүүцэж байв. 1977 онд Миннесота мужийн Эдэн Валлид “новш”, “янхан
эмэгтэй” гэсэн үгс зохиолд ашиглагдсан шалтгаанаар хориглосон ч, удалгүй цуцалсан ажээ.
Энэ мэтчилэн энэхүү сонгодог бүтээлтэй холбоотой “хориглох” тухай асуудал тасардаггүй
ажээ.
 Номын тухай

Зохиолын үйл явдал 1930-аад оны Их хямралын үеэр, Алабамагийн Мэйкомб хэмээх
зохиомол “эртний тосгонд” өрнөх ажээ. Зохиолын өгүүлэгч Скаут хэмээн дууддаг бяцхан
охин Жэйн Луйс Финч юм. Түүний өвөг эцэг үслэг эдлэлийн худалдаачин Симон Финч
шашны хавчлагын улмаас Англиас зугатан, Америкт ирж Алабама голын эрэгт фермийн аж
ахуй эрхлэх болсон ажээ. Финчийн эдлэн хэмээгддэг ферм олон жилийн туршид тэдний гэр
бүлийн гол амин зуулга болж байв. Фермийн аж ахуйгаас өөр ажил эрхлэх болсон анхны хүн
нь Скаутын эцэг Аттикус Финч юм. Тэрээр хөрш зэргэлдээх Мэйкомб тосгонд хуульч болсон
бол түүний ах Жак Финч Бостонд анагаахын сургуульд суралцсан байна. Харин эгч
Александра Финч нь фермийн аж ахуйгаа эрхлэн үлдсэн ажээ.

Скаут ах Жем болон эцэг Аттикусын хамтМэйкомбын төв гудамжинд амьдардаг ажээ.
Тэдний тогооч Калпурниа хэмээх хар арьст настай эмэгтэй гэр орныг нь харж, хүүхдүүдийг
асардаг байна. Аттикусын эхнэр Скаутыг хоёр настайд нас барсан учир, тэр эхийгээ сайн
санадаггүй ажээ.

1933 оны зун Жемийг арав хүрч байхад, харин Скаутыг зургаа настай байхад Чарльз Бэйкэр
Харрис гэгч онцгой нэгэн хүү хөрш айлд нь нүүж иржээ. Өөрийгөө Дилл гэж дууддаг тэрээр
нагац эгч Рэйчил Хаверворд дээр зуны амралтаа өнгөрүүлэхээр ирсэн нь тэр байлаа. Ер
бусын ухаалаг, яриа хүү Финчийн хүүхдүүдтэй дорхноо найзууд болжээ.

Тэр гурвын сонирхлыг хөрш Рэдли ихэд татдаг байв. Мэйкомбын томчууд түүний тухай
ярихаас цэрвэх бөгөөд Рэдлиг сүүлийн хэдэн жил харсан хүн бараг байхгүй ажээ. Хүүхдүүд
түүний дүр төрхийн талаар, яагаад нуугдсан, мөн гэрт нь хэрхэн орох тухай хүртэл төсөөлөн
ярьцгаана. Гэтэл Рэдлигийн байшингийн ойролцоох модон дээр тэдэнд хэн нэгэн бэлэг
үлдээдэг болжээ.

Аттикусыг шүүхээс Маяла Эвелл хэмээх цагаан арьст эмэгтэйг хүчирхийлсэн хэрэгт
буруутгагдсан Том Робинсон гэгч хар арьст залууг өмгөөлүүлэхээр томилжээ. Мэйкомбын
иргэд үүнд дургүй байсан ч тэр хэргийг өмгөөлөхөөр авна. Бусад хүүхдүүд Аттикусын

энэ үйлдлээс болж Жем, Скаут хоёрыг “нигерт хайртай” хэмээн доог тохуу хийх ажээ. Үүнээс
болж Жем аавынхаа нэр төрийн төлөө хүүхдүүдтэй зодоон цохион хийх болов.

Шүүх ажиллагаа эхлэхийн өмнөхөн Аттикусын гэрт Дилл нууцаар иржээ. Тэр ээж болон
шинэ эцэг нь түүнд анхаарал тавихаа больсон учир гэрээсээ зугатан энэ хүртэл явсан ажээ.
Тэр Меридианаас галт тэргэнд суун хотоос 14 милийн зайд байд Мэйкомбын уулзварт
буугаад хотруу алхаж ирсэн байжээ.

Диллийг ирснээс долоо хоногийн дараа шерифээр ахлуулсан хэсэг залуус Аттикусын гэрт
шөнө дөлөөр ирэв. Том Робинсоны шүүх хурал ойртож байгаа тул түүнийг Мэйкомбын шорон
руу шилжүүлсэн бөгөөд түүнийг хууль бусаар алах гэсэн оролдлого гарч болзошгүй хэмээн
эмээж байгаагаа хэлжээ.

Дараагийн шөнө нь Аттикус машинаа асаан тосгон руу хөдөлжээ. Арван цагийн орчимд Жем,
Скаут, Дилл нар гэрээсээ сэмхэн гарч, түүнийг дагав. Тэд алсаас Аттикусыг Мэйкомын
шоронгийн үүдэнд сонин уншин сууж байхыг ажиглан харж байлаа. Тэднийг гэр рүүгээ
буцахаар шийдээд байтал дөрвөн машин шоронг чиглэн ирж зогслоо.

Хэсэг залуус машинаас үсрэн буугаад, Аттикусыг шоронгийн үүднээс холдохыг шаардав.

Аттикус татгалзав. Энэ үед Скаут нуугдаж байсан газраасаа гүйн хүрч ирэв. Тэр эдгээр
хүмүүсийг урьд шөнө гэрт нь ирсэн хүмүүс биш болохыг ойлгожээ. Жем, Дилл хоёр түүний
араас гарч ирлээ. Аттикус тэднийг гэртээ харихыг тушаасан ч тэд явсангүй. Нэг эр түүнийг
хүүхдүүдээ явуулахад 15 секунд байна хэмээн анхааруулав.

Энэ хооронд, Скаут тэднийг тойруулан хараад ангийнх нь хүүхдийн аав Ноён. Каннингам
тэдний дунд байгааг таньжээ. Скаут түүнтэй түүний өмчөө хязгаарлах эрх хязгаарлагдсан
хэргийг мөн, хүүгийнх нь тухай ярьж, хүүдээ мэнд дамжуулахыг хүсэв. Бүх эрчүүд Скаутыг
алмайран сонсч байлаа. Ноён. Каннингам гэнэт ичиж, явган суугаад Скаутад хүүдээ түүний
мэндийг дамжуулна гэлээ. Тэгээд тэр хамт яваа хүмүүсээ явцгаая хэмээгээд тарж одов.

Дараа өдөр нь шүүх хурал эхлэв. Хөдөө орон нутгуудаас хүртэл хүмүүс цуварч байлаа.
Аттикус тэднийг Том Робинсоны шүүх хуралд оролцуулахыг хүсээгүй учир, Скаут, Жем болон
Дилл нар будагтай тагтнаас ажиглахаар болов.

Яллагч Ноён.Гилмер Хэк Татегээс мэдүүлэг авав. Тэрээр 11 сарын 21-ний өдөр Боб Эвилл
түүнийг гэртээ дуудсан бөгөөд Боб түүнд охин Маяла Эвилл нь хүчиндүүлсэн гэж хэлсэн гэв.
Мөн Татег гэрт нь явж очиход, Маяла хөхөрч, зодуулсан байсан бөгөөд тэр түүнд Боб
Робинсон түүнийг хүчиндсэн гэж хэлсэн хэмээн мэдүүлэв.

Аттикус гэрчээс асуулт асуухад, тэрээр ямар ч эмч дуудаагүй бөгөөд Маялагийн биед үүссэн
хөхрөлт түүний нүүрний баруун хэсэгт төвлөрсөн байсан гэв. Тате индрээс босоход, Боб
Эвиллийг мэдүүлэг өгүүлэхөөр дуудав.

Боб Эвилл хүүхдүүдийнхээ хамт тосгоны хог хаях газрын ард хог хаягдал хөглөрсөн газарт
лаазаар өнгөлсөн дээвэртэй жижигхэн оромжинд амьдардаг ажээ. Хэн ч түүнийг хэдэн
хүүхэдтэйг яг таг мэдэхгүй гэхэд хилсдэхгүй.

Боб тэр орой түлээ бэлтгэсээр гэртээ ирэхэд охиныхоо орилох дууг сонссон бөгөөд байшинд
дөхөн ирээд цонхоор Том Робинсоныг охиныг нь хүчирхийлж байхыг харсан гэж мэдүүлэв.
Робинсон тэр даруй зугатсан бөгөөд Эвилл охиноо зүгээр байгааг шалгачихаад, шерифийг
дуудахаар явсан хэмээв.

Аттикус түүнээс яагаад эмч дуудаагүйг асуухад тэр хэтэрхий үнэтэй, тийм шаардлага
байгаагүй гэж хариулжээ. Аттикус цааш тангарагтны шүүгчдэд Боб Эвиллийг солгой болохыг
хэлээд зөвхөн солгой хүн л охины баруун хацар дээр хөхөртөл цохиж болно гэлээ.

Аттикус нэхэмжлэгч Маяла Эвилл болон түүний эцэг Боб нар худал ярьж байгааг илчилсэн
хангалттай нотолгоо гаргаж тавьсан байна. Маяла Томыг өөрөө хоргоож, харин эцэг нь
тэднийг мэдээд, охиноо зодсон байжээ. Тэд энэ ичгүүргүй явдлыг нуухын тулд Томыг
хүчиндсэн хэмээн худал мэдүүлсэн байв.

Томыг гэм буруугүй болох хангалттай нотолгоо гаргасан ч, тангарагтны шүүгчид түүнийг
буруутай гэсэн шийдвэр гаргажээ.

Ямар ч найдваргүй болсон Том шоронгоос оргох гэж оролдоод буудуулж нас баржээ.

Хэдийгээр ялалт байгуулсан ч, Боб Эвиллийн нэр хүнд унасан тул тэр өшөө авахаар шийднэ.
Тэр гудамжинд Аттикусын нүүррүү нулимж, шүүгчийн гэрийг сүйтгэн, Том Робинсоны
бэлэвсэн эхнэрийг заналхийлжээ.

Эцэст нь тэр сургуулийнхаа Халловиний багт наадмаас харьж явсан Жем, Скотт хоёр руу
дайрчээ. Энэ үеэр Жемийн гар хугарч гэмтжээ. Мөн Боб Эвилл алагдсан байна. Үймээн
самуун дундаас хэн нэгэн хүүхдүүдийг аварч гэрт нь хүргэж ирэв. Скаут тэр нууцлаг хүн нь
Рэдли болохыг ойлгожээ.

...Скаут Бүү хоёр тагтны дор суун Аттикус, Хэк Тате хоёрын маргалдахыг сонсч суув. Хэк энэ
үхэл осол байсан гэхэд, Жемийг Боб Эвиллийг алсан хэмээн бодсон Аттикус хүүгээ хуулиас
хамгаалахыг хүсээгүй тул үгүй хэмээн маргаж байлаа. Хэк түүнд

– Эвилл өөрийнхөө хутган дээр унаж үхсэн, Жем түүнийг хөнөөгөөгүй гэв. Хэдийгээр
Эвиллийг хутгалсан хүн нь Бүү гэдгийг мэдэж байсан ч Хэк түүнийг илчлэхийг хүсээгүй
ажээ.
 #32

Ulysses

Үлисс

Зохиолч: Жеймс Жойс (James Joyce) Хэвлэгдсэн он: 1922

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

ХХ зууны эхэн үеийн модерн авангард чиглэлийн хамгийн нөлөө бүхий зохиолчдын нэг
Ирландын зохиолч, яруу найрагч Жеймс Жойс 1882 оны 2 дугаар сарын 2-ны өдөр Дублин
хотод төржээ.

Жойс өөрийн “Үлисс” бүтээлээрээ утга зохиолын алдартан болсон бөгөөд Хомерийн
Одиссей бүтээлийн үйл явдлаар сэдэвлэсэн энэхүү бүтээлдээ “Ухамсрын урсгал” хэмээх уран
зохиолын бичлэгийн хэв маягийг төгс гаргаж иржээ. Түүний бусад томоохон бүтээлүүдэд
“Дублинчууд” (Dubliners), “Уран бүтээлчийн залуу цагийн хөрөг” (A portrait of the Artist as a
Young Man), “Финнеган эргэн ирсэн нь” (Finnegans Wake) бүтээлүүд багтдаг. Жойс 1941 онд
таалал төгсчээ.

Хоёр жил тутам 6 дугаар сарын 14-ний өдөр Ирландын Дублин хотноо Жеймс Жойсын утга
зохиолд оруулсан хувь нэмрийг үнэлж, дурсгалыг нь хүндэтгэж Bloomsdayбаярыг тэмдэглэн
өнгөрүүлдэг ажээ. Дашрамд өгүүлэхэд “Үлисс” романыг орчуулагч О.Чинбаяр монгол хэлнээ
орчуулсан.
 Хориг

Ирландын зохиолч Жеймс Жойс өөрийн сонгодог роман “Үлисс”-ыг 1918-1920 оны хооронд
цуврал хэлбэрээр хэвлэн гаргаж байсан бөгөөд 1922 онд нэгтгэн Францад нэг боть болгон
хэвлүүлжээ. Бүх цаг үеийн хамгийн шилдэг романы нэгд тооцогддог энэхүү бүтээл мөн
хамгийн “асуудалтай”, байнга “хориг”-ийн бай болдог ажээ.

АНУ болон Их Британид тус романыг хориглож байсан бөгөөд шалтгаан нь тун энгийн,
“садар самуун” утга агуулгатай гэж үзжээ. Зохиолын гол дүр Леопольд Блүм эхнэр
Моллитойгоо бэлгийн харьцааны хувьд таардаггүй тухай, мөн 50 орчим хуудсанд Моллигийн
бэлгийн дур хүслийг дүрсэлсэн байдаг ажээ.

1920-оод онд “Үлисс”-ыг АНУ (1918), Ирланд (1922), Канад (1922) болон Англи (1923)-д
шатааж байсан бөгөөд 1929-1947 онуудад Англид албан ёсоор хориглож байв. 1933 онд АНУ-
д хориглосон хоригийг цуцалсан ажээ. Харин Австралид 1929-1937 онуудад хориглож байсан
ба хожим хоригийг цуцалж, зөвхөн насанд хүрэгчдэд худалдаалахыг зөвшөөрчээ.

1998 онд, Modern Library-аас “Үлисс”-ыг ХХ зууны англи хэл дээрх шилдэг 100 роман
жагсаалтын нэгдүгээрт бичжээ.

“Хүмүүсийг хоёр хувааж болно. Нэг хэсэг нь “Үлисс”-ыг уншсан, нөгөө хэсэг нь уншаагүй”
гэж хаа нэгтээ сэтгэгдэл уншиж байлаа. Энэ ном бол яах аргагүй уран зохиол сонирхогч хэн
бүхний “заавал унших ёстой” номын нэг юм. “Үлисс”-ыг Библийн дараа орох хамгийн их
яригдаж, бичигдсэн ном гэдэг.
 Номын тухай

“Үлисс”-ыг туурвихдаа зохиолч хэсэг тус бүрийг Хомерын “Одиссей” зохиолын зарим дүр
болон үйл явдлаас сэдэвлэн нэрлэж, санаа авсан ажээ. Хэдийгээр зохиолын бүх үйл явдал
ганцхан өдрийн дотор өрнөх боловч роман бүхэлдээ 783 хуудас юм.

“Үлисс” роман 18 хэсгээс бүрдэх бөгөөд бүх үйл явдал

Ирландын Дублин хотод, 1904 оны 6 дугаар сарын 16-ны өглөөний

8 цагаас 17-ны шөнийн 3 цаг хүртэл үргэлжилдэг. Зохиолын гурван гол дүр нь дунд
сургуулийн багш бөгөөд ирээдүйтэй зохиолч Стефан Дедалус (Энэ дүр бол Жойсын “Уран
бүтээлчийн залуу цагийн хөрөг” бүтээлийн гол дүр юм), дунд эргэм насны сурталчилгааны
ажилтан Леопольд Блүм, мөн түүний эхнэр Молли Блүм нар ажээ.

Стефан Дедалус 1904 оны 6 дугаар сарын 16-ны өглөөг найз Бак Муллиган болон түүний
танил Хайнэс нартай өнгөрүүлэв. Стефаныг ажилдаа явах гэхэд Бак түүнийг гэрийнхээ
түлхүүрийг орхихыг гуйгаад, 12:30-д пабд уулзахаар тохиров. Гэхдээ Стефан үүнд жаахан
дурамжхан байв.

Өглөөний 10 цагийн орчим. Стефан Гаррет Дисигийн хөвүүдийн сургуульд багшилдаг бөгөөд
энэ үед тэрээр ангидаа түүхийн хичээл зааж байлаа. Хичээлийн дараа цалингаа авахаар
Диситэй уулзав. Богино бодолтой, өрөөсгөл хандлагатай Диси түүнд амьдралын тухай олон
зүйл сургаж гарчээ. Тэр Стефаныг сонины редакцид редакторласан захидлыг нь хүргэж
өгөхийг гуйжээ.

Стефан үд хүртэл өөрийн залуу насны тухай, ойлголт төсөөллөө эргэцүүлэн агаарт алхаж
цагийг өнгөрөөв. Тэр толгойдоо шүлэг турвин байсан бөгөөд Дисигийн өгсөн захидлын
буланд түүнийгээ ноороглон буулгав.

Мөн өдрийн өглөөний 8 цаг. Леопольд Блүм өглөөний цайгаа уухаар зэхэж байлаа. Тэр
эхнэрээрээ шуудангаа шалгуулаад, орондоо цайгаа уув. Захидлуудын дунд Моллигийн
концертын менежер Блэйзэс Бойланаас (Блүм түүнийг Моллигийн нууц амраг гэж
сэжиглэдэг ажээ) ирсэн захидал байлаа. Бойлан захидалдаа өдрийн 16 цагийн үед
тэднийдирэхээ мэдэгджээ. Блүм шатаар доош буун, охин Миллигээс

ирсэн захидлыг олж уншчихаад саравч руу гарлаа.

Өглөөний 10 цаг. Блүм шуудан орж хайрын захидлаа олж авав. Тэр Хенри Фловер гэсэн нууц
нэр ашигладаг Марта Клифорд хэмээх бүсгүйтэй захидлаар харилцдаг ажээ. Тэр түүний
сэтгэл бүлээцүүлэм захидлыг уншсаныхаа дараа сүмээр дайрсан болчихоод эмийн сан орж
Моллигийн тосыг захиалав. Тэр Бантом Лионстой очиж уулзвал тэр түүнийг үдээс хойш
болох Алтан цомын төлөөх уралдаанд Тровавэй моринд бооцоо тавих гэж байна хэмээн
ташаа ойлголт авна.

Өглөөний 11 цагийн орчим. Блүм Симон Дедалус (Стефаны эцэг), Мартин Каннингам болон
Жак Пауэр нарын хамд Пэдди Дигнамын оршуулах ёслолд оролцохоор явав. Эрчүүд түүнтэй
гадны хүн мэт харьцаж байлаа. Оршуулах ёслол дээр Блүм өөрийн хүү болон эцгийн үхлийн
талаар бодож зогсов.

Үдийн алдад, Блем“Фриймэн” сонины редакцын байранд дарсны худалдаачин Кэйэстэй зар
сурталчилгааны талаар хэлэлцэж байлаа. Эрхлэгч Майлэс Кроуфорд тэргүүтэй хэсэг эр
редакцын байранд цуглан, улс төрийн талаар яриа өрнүүлж байв. Блүм сурталчилгааг
зөвшөөрүүлснийхээ дараа байрыг орхин явлаа. Энэ хооронд Стефан Дисигийн захидлыг
барьсаар тэнд иржээ. Стефан бусад залуусын хамт паб орохоор гарах тэр агшинд Блүм эргэн
иржээ. Блүмийн тохиролцсон сурталчилгааг Кроуфорд замаас нь цуцалсан байжээ.

13 цаг. Блүм хуучин найз бүсгүй Жоси Бринтэй уулзаж, төрөх эмнэлэгт ажиллаж байгаа
Мина Пюрфойн талаар удтал хөөрөлджээ. Түүнээс салаад Бартоны зоогийн газрын үүдэнд
зог тусан хэсэг зогссоноо Дэви Бирний зоогийн газарт хөнгөн үдийн хоол идэхээр шийдэв.
Тэндээс гараад Улсын номын сан руу алхаж явах замд Бойланыг музей орохыг харав.

14 цаг. Стефан Улсын номын санд яруу найрагч А.Э болон гурван номын санчид өөрийн
“Гамлетын онол” бүтээлээ албан бус байдлаар танилцуулж байв. А.Э Стефаны танилцуулгыг
тасалдуулж, гарч явлаа. Бак энэ үед орж ирээд, Хайнэс тэр хоёртой пабд ирж уулзсангүй
хэмээн Стефаныг зэмлэж гарав. Бак тэр хоёр гарч яваад Блүмтэй зөрж өнгөрлөө. Блүм
Кэйсийн сурталчилгааны хуулбарыг авахаар ирж байсан нь энэ ажээ.

16 цаг. Симон Дедалус, Бен Доллар, Ленехан болон Блэйзэс Бойлан нар Ормонд зочид
буудлын бааранд цуглацгаалаа. Бойланы машиныг буудлын гадна байхыг харсан Блүм
түүнийг ажиглахаар шийдлээ. Гэвч Бойлан Моллитой уулзахаар товлосон байсан тул удалгүй
явжээ. Блүм баргар царайлан Ормонд ресторанд сууж хоцров. Дедалус, Доллард нарын
дуулахыг сонсоод уур нь намжиж, бага зэрэг тайвширчээ. Энэ зуур Марта руу хариу захидал
бичиж, түүнийгээ шууданд хийхээр гарлаа.

17 цаг. Блүм Дигнамын гэр бүлийн санхүүгийн асуудлаар Мартин Каннингамтай Барни
Барни Киернаны пабд уулзахаар товлосон байсан ч тэр хараахан ирээгүй байлаа. Ихэд
халамцаж согтсон нэгэн эр Блүмийг жүүд хэмээн гадуурхаж үгээр дайрчээ. Блүм босч эв
зүйгээр асуудлыг шийдэх гэсэн боловч эцэстээ тэд маргалдаж, гудманд гар зөрүүлцгээв.
Каннингамын тэрэг ирж түүнийг салган авч явлаа.

Блүм Хатагтай. Дигнамын гэрээр орсныхоо дараа, нар жаргахын алдад Сэндимаунтын эрэгт
амарч байв. Наран шарлагын газар байсан залуухан бүсгүй Герти Мак-Дауэлл Блүм өөрийг нь
ажигланхараад байгааг мэджээ. Герти хөлөө улам бүр ил гаргах үед Блүм нууцаар гар
хангалга хийв. Гертиг явахад, Блүм дуг хийж амрав.

22 цаг. Блүм Мина Пювфойныг хаан төрөх тасгаар нааш цааш хөлхөв. Эмнэлэгт Стефан
оюутан цагийн нөхдийн хамт төрөлтийн талаар чангаар ярилцан, юм ууж суух ажээ. Блүм
тэдний ярианд оролцохыг зөвшөөрөх авч Пюрфойныг шатаар дээш өгсч явааг хараад наргиан
болгон ярьж байсан зүйлдээ дотроо харамсчээ. Бак ирж, залуус Бюркэгийн паб руу
явцгаахаар болов. Хаах цаг дөхөхөд Стефан найз Линчийг хотын эмсийн хүрээлэн байдаг
гудамж руу хамт явахыг ятгалаа. Блүм ч тэднийг дагав. Түүнд энэ санал таалагджээ.
Тэд Кохэний эмсийн хүрээлэнд орцгоов. Стефан нилээд согтсон байлаа. Тэр эхийнхээ
сүнсийг харж байна гэж дэмийрэх ажээ. Стефан уурандаа гэрлийн шилийг таягаараа чичиж
хагалав. Блүм Стефаныг хайн гадагш гарвал, британи цэрэгт цохиулчихаад түүнтэй
маргалдан зогсч байлаа.

Блүм түүнийг сэргээж, гадаа явуулын мухлагаас кофе авч ууцгаав. Стефаныг гэртээ урив.

Шөнө дунд өнгөрч байхад Стефан, Блүм хоёр тэдний гэрт ирцгээлээ. Тэд кокао ууцгаан, өөр
өөрсдийн намтар түүхийг хуучилцгааж байлаа. Блүм түүнийг хоноод явахыг санал болгосонд,
Стефан эелдгээр татгалзав. Түүнийг гаргаж өгөөд буцаж орохдоо гэрт нь Бойлан ирсэн ул
мөр байхыг анзаарчээ.

Яагаад ч юм уур нь хүрсэнгүй, тайван байлаа. Унтлагын өрөөндөө орж, Моллид өдрийг
хэрхэн өнгөрүүлснээ товч ярьж, түүнд өглөөний цайгаа орондоо уумаар байгаагаа хэлчихээд
унтахаар хажуулдав.

Блүмийг унтсаны дараа, сэрүүн байсан Молли түүнийг орондоо өглөөний цайгаа уух гэсний
учрыг олж ядан гайхаж хэвтэв. Түүний толгойд Гибралтарт өнгөрүүлсэн хүүхэд нас,
Бойлантай өдөр хэрхэн загас наадуулсан, дуучны карьер, мөн Стефан Дедалусын тухай
бодлууд хөвөрч байлаа.

Блүмийн талаарх Моллигийн бодол байнга өөрчлөгдөж, заримдаа таагүй байдаг ч тэр
Блүмтэй хамт Хаутад өнгөрүүлсэн гайхалтай өдрөө дурсан эцэстээ таатай дурсамжтай үлдэх
ажээ.
 #33

Uncle Tom’s cabin

Том авгын овоохой

Зохиолч: Харриет Бичер-Стоу (Harriet Beecher Stowe) Хэвлэгдсэн он: 1852

Төрөл: Роман

Зохиогчийн тухай

Зохиолч Харриет Элизабет Бичер 1811 оны 6 дугаар сарын

14-ны өдөр АНУ-ын Коннектикут мужийн Личфийлдэд өнөр өтгөн гэр бүлд төржээ.

Тэрээр 20 гаруй ном зохиол туурвиснаас Африк гаралтай америкчуудын амьдралыг тод
томруун дүрсэлсэн “Том авгын овоохой” роман түүний хамгийн алдартай бүтээл юм. Жил
хүрэхгүй хугацаанд тус роман 300 мянган гаруй хувь борлогджээ. Үүнээс үүдэн Өмнөдөд
ширүүн маргаан өрнөжээ.

Иргэний дайн эхлээд удаагүй байхад буюу 1862 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдөр Стоу
Ерөнхийлөгч Абрахам Линколнтай уулзжээ. Ерөнхийлөгч түүнийг анх хараад “Та, энэ аугаа
дайныг эхлүүлсэн номын зохиогч байх нь ээ” хэмээн дуу алдсан гэдэг.

Зохиолч 1896 оны 7 дугаар сарын 6-ны өдөр 85 насандаа таалал төгсчээ.
 Хориг

1852 оны 3 дугаар сард хэвлэгдсэн “Том авгын овоохой”

роман гарсан эхний долоо хоногтоо 10000 хувь, харин жилийн дотор

300000 хувь борлогдсон бөгөөд түүнээс 5 жилийн дотор 20 хэлнээ орчуулагдсан ажээ.

Энэ бол “олон улсын шилдэг борлуулалттай ном” алдрыг хүртсэн Америкын анхны зохиол
бөгөөд XIX зуунд борлуулалтаараа Библийн дараа орж байв.

Олон нийтээс сайшаал магтаал хүлээхийн хамтаар шүүмжүүд ч ар араасаа гарч байв. АНУ-
ын Өмнөд нутгийнхан тус бүтээлийг “огтоос худал”, “гүжирдлэг”, “гэмт хэрэг” гэх мэтээр
эсэргүүцэж байсан юм. Түүнчлэн Алабама мужийн Мобайл хотын номын худалдаачныг энэ
номыг худалдсаных нь төлөө хотоос хөөжээ.

Зохиолчид заналхийлсэн захидлууд олноор ирдэг байжээ. Хамгийн аймшигтай нь нэг хүн
түүнд боолын хатсан чих хийсэн илгээмж явуулсан ажээ.

“Том авгын овоохой” бүтээлийг боолчлолын ёсыг халах суртал хэмээн Америкын иргэний
дайны үеэр Өмнөд мужуудад хориглож байв.

Түүнчлэн “шашны сүсэг бишрэлийг алдагдуулсан” гэсэн шалтгаанаар Оросод хориглосон

байна.
 Номын тухай

ХIX зууны дунд үе. Хоёрдугаар сарын жавар тачигнасан өдөр Кентукигийн нэгэн фермд хоёр
цагаан арьст эр ажил хэрэг ярилцан буйгаар зохиол эхэлнэ. Байгаа бүхнээ алдах дээрээ
тулаад байгаа Артур Шелби мөнгө олохын тулд боолын худалдаачин Халид хэдэн боолоо
худалдахаар хэлэлцэж байгаа нь энэ ажээ. Эхнэр, нөхөр Шелби зөөлөн сэтгэлтэй,
боолуудтайгаа маш найрсаг, дотно харилцаатай байдаг тул энэ шийдвэр тэдэнд тун хүнд
байлаа.

Шелби ажилч хичээнгүй, шударга “Том авга”-ыг түүнд худалдахаар санал болгосон байв. Том
эхнэр, хүүхдүүдийн хамт тэдний фермд амьдардаг ажээ. Хали ганц боол хангалттай биш
учир нэг хүү эсхүл охин боол хамт дагалдуулж өгөхийг шаарджээ. Хэдий тээнэгэлзэн байсан
ч тэд Хатагтай Шелбигийн шивэгчин Элизагийн хүү Харриг худалдахаар шийдэцгээжээ. Яг
тохиролцоо хийхийн өмнө Шелби энэ асуудлыг эхнэртэйгээ зөвлөлдөх хэрэгтэй гэв.

Эрчүүдийг ярилцаж байх үеэр Элиза эзэгтэй дээрээ очиж, ноён Шелби хүүг нь зарахвий
гэдэгт санаа нь зовж байгаагаа хэлжээ. Нөхрийнхөө тохиролцоог хараахан мэдээгүй байсан
тэрээр Элизад ийм явдал хэзээ ч болохгүй хэмээн ам гарчээ.

Үзэсгэлэн төгс Элиза бүсгүй индиан, харын эрлийз Жоржтой гэр бүл болсон ажээ. Тэдний
дундаас хоёр хүүхэд төрсөн ч, хоёул эндсэн байв. Иймээс Элиза Харри хүүгээ нүдний цөцгий
мэт хайрлаж, харамлах болжээ.

Жорж Элизатай уулзахаар ирэхдээ энэ бүх зовлон зүдгүүрийг тэсч байж чадахгүй болсон тул
зугатахаар шийдсэн гэдгээ хэлжээ. Элиза түүнийг бурханд итгэ хэмээн ятгасан ч тусыг
олсонгүй. Жоржийн эзэн түүнийг өөр бүсгүйтэй гэрлүүлэхээр шийдсэн гэв. Элиза
эсэргүүцээд ямар ч нэмэргүй ажээ. Учир нь боолуудад хууль ёсны гэрлэлт гэж байдаггүй
ажээ. Жорж явахдаа долоо хоногийн дараа Канад руу явж тэнд очоод Элиза, Харри хоёрыг эрх
чөлөөтэй болгохын төлөө ажиллах болно гэдгээ хэлэв.

Том авгын овоохойд Хлое нөхөр, хүүхдийнхээ оройн хоолыг бэлтгэж байлаа. Шелбигийн хүү
Жорж Томд хэрхэн “Г” үсэг бичихыг

зааж байв. Тэд ярилцан, инээлдэж байлаа.

Харин энэ хооронд ноён Шелби Том, Харри хоёрыг худалдах гэрээнд гарын үсгээ зурж, Хали
түүний зээлийг чөлөөлж байв. Шелби түүнд Томыг өөр хүнд худалдахгүй гэж ам өгснийг нь
сануулав. Хали хариуд нь чадах бүхнээ хийхээ итгэлгүйхэн хэлэх ажээ.

Тэр орой Шелби хийсэн тохиролцооныхоо талаар эхнэртээ дуулгажээ. Хатагтай Шелби үүнд
ихэд цочирдож, нөхрөө боолуудыг худалдахгүй байхыг гуйн, ятгаж байлаа. Тэр Томыг эрх
чөлөөтэй болгоно, Элизад хүүг нь түүнээс салгаж авахгүй хэмээн амласан гэдгээ хэлсэн ч
нэгэнт хожимдсон байлаа. Нөхөр нь энэ хоёр боолыг зарах эсхүл бүх эд хөрөнгөө зарах
хоёрхон сонголт байна гэдгээ учирлав. Шелби эхнэрээсээ уучлалт гуйгаад, хэдийн бүх
гэрээнд гарын үсэг зурснаа хэлжээ.
Элиза тэдний ийн ярилцахыг сэм сонсчээ. Хүүг нь зарах гэж байгааг мэдээд, түүнийг
дагуулан Том авгын овоохойд очив. Элиза тэдэнд сонссон зүйлээ хэлэхэд Том зугатахгүй
үлдэнэ, харин Элизаг заавал явах ёстой гэв.

Элиза нөхөр Жоржийн хамт Канадад эрх чөлөөгөө олно гэсэн итгэл өвөрлөн хүүгээ аван
зугатав. Хали түүний араас мөшгиж эхлэв. Шелбигийн эдлэнгийн хоёр боол энэ тухай түүнд
урьдаас анхааруулсны ачаар Элиза хагас хөлдсөн Охаёо голыг гатлан баригдахаас аврагджээ.

Хали Элизаг хүүгийнх нь хамт Кентукид эргүүлэн авчруулахаар Локер нэртэй боолын ангууч
хөлслөн авчээ. Энэ үед Элиза, Харри хоёр Кюкэрийн сууринд хүрч, тэнд Жоржтой уулзав.
Тэд хамтдаа цааш Канад руу гарахаар зэхэж байлаа.

Харин, Том авга гунигтайгаар гэр бүл болон залуу эзэн Жоржоо орхин Халигийн хамтаар
боолын зах орохоо явж байлаа. Тэд Мисиссипи гол дээгүүр завиар хөвж явлаа. Завин дээр
Том Эва хэмээх сахиусан тэнгэр мэт хөөрхөн бяцхан охинтой танилцаж, найзууд болов.

Эва голд унахад, Том аварчээ. Баярлаж талархсан Эвагийн эцэг Клэйр Томыг Халигаас
худалдан авав. Ингээд Том тэдний гэр бүлийн хамт Шинэ Орлеан дахь эдлэн рүү нь явлаа.
Том тэнд очоод

үнэлж баршгүй эрхэм хүн болж, Эва охинтой улам дотно найзлах болсон ажээ.

Локер нөхдийн хамт Жорж, Элиза нарыг мөрдсөөр байлаа. Тэднийг барихын даваан дээр
Жорж түүнийг буудаж шархдуулав. Энэ дуулианаар бусад боолын ангуучид ухарч буцсан
байна. Элиза Жорж болон Кюкэрийн оршин суугчдыг ятгаж, Локерыг ойролцоох сууринд
хүргэж эмчлүүлэх хэрэгтэй гэв.

Энэ үед Шинэ Орлеанд Клэйр өөрийн үеэл Опелиатай боолчлолын тухай хэлэлцэж байлаа.
Опелиа боолчлолын нийгмийг эсэргүүцдэг боловч дотроо харуудыг гадуурхдаг ажээ. Харин
Клэйрт харуудын эсрэг дайсагнасан санаа байхгүй ч боолчлолыг халахад түүний хүч
хүрэхгүй гэж үздгээс эсэргүүцдэггүй нэгэн юм.

Опелиаг гадуурхах үзлээс нь салгахын тулд Клэйр Топси хэмээх хар арьст охиныг худалдан
авчээ. Удалгүй Опелиа түүнд хичээл зааж эхэлсэн байна.

Том Клэйрийн гэр бүлд ирж амьдраад хоёр жил өнгөрсний дараа, Эва охины бие муудсаар
нас баржээ. Түүний энэ цаг бусын үхэл мэддэг хүн бүрт нь гүнзгий нөлөө үзүүлэв.

Опелиа боолуудыг хайрлах болж, Топси харин бусад итгэж суржээ. Энэ үед Клэйр Томыг эрх
чөлөөтэй болгохоор шийдээд байлаа.

Харамсалтай нь энэ шийдвэрээ ажил хэрэг болгохын өмнө Клэйр гудамжны маргааныг
зохицуулах гэж байгаад хутгалуулж амиа алджээ.

Түүний харгис эхнэр Мари Томыг асар том тариан талбайтай Симон Лигри гэгчид
худалджээ. Томыг бусад шинэ боолуудын хамт Лузиана дахь талбайдаа авчрав. Тэдний дотор
Лигригийн секс боол болгохоор худалдан авсан Эммилин багтаж байв. Түүнийг Кэйсигийн
оронд авчирсан байлаа.

Лигри анхнаасаа л Томд дургүй болжээ. Түүнийг өөр нэг боолыг ташуурд хэмээн тушаахад
Том татгалзсан байлаа. Үүний хариуд Том зодуулж, хүндээр гэмтжээ. Лигри түүний бурханд
итгэх

итгэлийг үгүй хийв.

Том Кэйситэй танилцжээ. Кэйсиг охиноос нь салган боол болгосон ажээ. Тэр дахин
жирэмсэн болсон авч бас нэг хүүхдийг нь өөрөөс нь салгахыг тэвчиж чадахгүй хэмээгээд
хүүхдээ хөнөөсөн байв.

Энэ үед Кюкэр суурингийн сайн санаат хүмүүсийн ачаар эдгэрч илааршсан Локер гарч ирнэ.
Тэр тус явдлын дараа өөрчлөгдөж өөр хүн болсон байлаа. Харин Жорж, Элиза хоёр хүүгийн
хамт Канадад хүрч, эрх чөлөөтэй болсон ажээ.

Хүнд хүчир ажил, бусармаг явдлаас Томын итгэл найдвар бараг үгүй болж байлаа. Тэр
Кэйсиг зугатахыг ятгасан байна. Кэйси зугатахдаа Эммилинийг хамт авч явжээ. Лигрид
тэдний хаашаа зугатсаныг хэлэхээс татгалзсан учир Томыг зодож занчив. Том үхлийн ирмэгт
ирээд байв. Жорж Шелби энэ үед Томыг эрх чөлөөтэй болгохоор мөнгө олж ирдэг ч
хожимдсон байв. Тэр зөвхөн Томыг зовч тарчлан амь тавихыг л харж амжив.

Кэйси, Эммилин хоёр зугатаж явсаар Жорж Харрисийн эгчтэй таарч, түүний хамтаар Канад
руу гарчээ. Кэйси хожим Элизаг түүний алдсан охин мөн болохыг таньдаг. Дахин нэгдсэн гэр
бүл хамтдаа Франц явж, улмаар Америкын боол асан иргэдийн байгуулсан улс болох Либерид
хүрцгээнэ.

Жорж Шелби фермдээ эргэн ирээд эцгийгээ нас барсны дараа Томын дурсгалд зориулж бүх
боолуудыг чөлөөлжээ. Тэднийг Томын овоохойг харах бүртээ түүнийг дурсан санаж байхыг
хүснэ.

ИШЛЭЛ

- “Алиса гайхамшгийн оронд” бүтээлийг яагаад хориглосон бэ?[http://

wiki.answers.com/Q/Why_was_’Alice’s_Adventures_in_Wonderland’_ banned] Сүүлд 2013 оны 5
сард хандсан.

- “Алиса гайхамшгийн оронд” зохиолын хориг [https://sites.google. com/a/maricopa.edu/lewis-

carroll-alice-in-wonderland/home/censorship] Сүүлд 2013 оны 5 сард хандсан.

- “Амьтны ферм”-ийн бэлгэдэл [http://www.funtrivia.com/en/subtopics/ Animal-Farm-

Symbolism-227344.html]

- A+E сүлжээ (2013) Аллен Гинзбергийн намтар [http://www.biography. com/people/allen-

ginsberg-9311994]
- A+E сүлжээ (2013) Владимир Набоковын намтар [http://www.biogra-

phy.com/people/vladimir-nabokov-9419693]

- A+E сүлжээ (2013) Вольтерийн намтар [http://www.biography.com/

people/voltaire-9520178]

- A+E сүлжээ (2013) Гюстав Флоберын намтар [http://www.biography. com/people/gustave-

flaubert-9296739]

- A+E сүлжээ (2013) Д.Х.Лоуренсын намтар [http://www.biography.com/

people/dh-lawrence-17175776]

- A+E сүлжээ (2013) Дэн Брауны намтар [http://www.biography.com/

people/dan-brown-507279]

- A+E сүлжээ (2013) Жоеффрэй Чаусерын намтар [http://www.biogra-

phy.com/people/geoffrey-chaucer-9245691?page=1]

- A+E сүлжээ (2013) Салман Рушдигийн намтар [http://www.biography. com/people/salman-

rushdie-39245]

- A+E сүлжээ (2013) Уильям С.Берроузын намтар [http://www.biogra-

phy.com/people/william-s-burroughs-9232376]

- A+E сүлжээ (2013) Харпер Лигийн намтар [http://www.biography.com/

people/harper-lee-9377021]

- A+E сүлжээ (2013) Элис Уокерын намтар [http://www.biography.com/

people/alice-walker-9521939]

- BBC (2006) Да Винчийн Код романыг Иранд хоригложээ [http://

news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/5216490.stm]

- BBC (2012) Салман Рушди: Энэтхэг улс «Сатаны шүлгүүд»-

ийг яаравчлан хориглолоо [http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-in-

dia-19566894]
- BBC (n.d) 1960: ”Хатагтай Чаттерлейгийн амраг” худалдаанд гарчээ
[http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/10/ newsid_2965000/2965194.stm]

- BookRags (2009) “Хөх тариан талбай дунд”-д хийсэн дүн шинжилгээ

[http://www.bookrags.com/notes/citr/]

- D.H (2012) Үлисс: Яагаад энэ номыг унших ёстой вэ [http://www.

economist.com/blogs/prospero/2012/06/james-joyces-ulysses]

- eNotes.com (2013) Элис Уокер [http://www.enotes.com/alice-walker-ref-

erence-guide/alice-walker]

- FamousAuthors.org (n.d) Ж.Д.Сэлинжер [http://www.famousauthors. org/j-d-salinger]

- FamousAuthors.org (n.d) Жовани Боккачо [http://www.famousauthors. org/giovanni-boccaccio]

- FamousAuthors.org (n.d) Жозеф Хеллэр [http://www.famousauthors. org/joseph-heller]

- favorite-banned-books.com (n.d) Агуу Гэтсби [http://www.favorite- banned-books.com/the-great-

gatsby.html]

- Fight Hatred (2010) Аннэ Франкын өдрийн тэмдэглэлийг Ливаны дунд сургуулиудад
хориглов [http://www.fighthatred.com/recent-events/ academic-hate/439-anne-franks-diary-banned-
from-lebanese-school]

- Gradesaver (n.d) Жозеф Хеллэр (1923-1999)-ийн намтар [http://www.

gradesaver.com/author/joseph-heller/]

- Gradesaver (n.d) Салман Рушди (1947-)-ийн намтар [http://www.

gradesaver.com/author/salman-rushdie/]

- Gradesaver (n.d) Салман Рушдигийн «Сатаны шүлгүүд»-ийн хураангуй, түүнд хийсэн дүн
шинжилгээ

- Gradesaver (n.d) Харпер Лигийн намтар [http://www.gradesaver.com/

author/harper-lee/]

- IMDb.com (2006) Да Винчийн код романы хураангуй, гол утга санаа

[http://www.imdb.com/title/tt0382625/plotsummary]

- IMDb.com (2013) Ж.Д.Сэлинжерийн намтар [http://www.imdb.com/

name/nm0758409/bio]
- Independence Hall Association (n.d) Томас Пэйн [http://www.ushistory. org/paine/]

- Independent.co.uk (n.d) Хориотой: уншсаныхаа төлөө шоронд ч орж

болох байсан номнууд [http://www.independent.co.uk/arts-entertain- ment/books/features/banned-

books-you-could-have-been-jailed-for-read- ing-1876200.html?action=gallery&ino=9]

- Java Films (2008) Нууцлаг түүх: Гулаг олтриг [http://www.javafilms.fr/

spip.php?article44]

- Listverse (n.d) 15 хориотой сонгодог зохиол [http://listverse. com/2007/08/13/top-15-banned-

literary-classics/]

- Madamebovary.com (2003) “Бовари хатагтай”-г тойрсон маргаан

[http://www.madamebovary.com/madame_bovary-controversy.htm]

- MEW (2001) Боккачийн Декамерон

[http://www.ourcivilisation.com/smartboard/shop/smitha/about.htm]

- PinkMonkey.com (2007) Ж.Д.Сэлинжерийн «Хөх тариан талбай дунд» романы хураангуй, гол
утга санаа [http://www.pinkmonkey.com/ booknotes/monkeynotes/pmCatcher07.asp]

- Poemhunter.com (2013) Аристофаны намтар [http://www.poemhunter.

com/aristophanes/biography/]

- PoetryArchive.com (2004) Д.Х.Лоуренсын бүтээлүүд [http://www.poet-

ry-archive.com/l/lawrence_d_h_bibliography.html]

- RT суваг (2011) Америкчууд «Гайхалтай шинэ ертөнц»-ийг хориглохыг хүсч байна уу?
[http://rt.com/usa/brave-new-world-list/]

- Sparknotes (n.d) 1984 [http://www.sparknotes.com/lit/1984/]

- Sparknotes (n.d) “Иван Денисовичийн амьдралын нэг өдөр” [http://

www.sparknotes.com/lit/denisovich/context.html]

- Sparknotes (n.d) Бяцхан охины өдрийн тэмдэглэл: Зохиолын хураангуй, гол утга санаа
[http://www.sparknotes.com/lit/annefrank/sum- mary.html]

- Sparknotes (n.d) Кандид: Зохиолын хураангуй, гол утга санаа [http://

www.sparknotes.com/lit/candide/summary.html]
- Sparknotes (n.d) Кантерберийн домгууд: Зохиолын хураангуй, гол утга санаа
[http://www.sparknotes.com/lit/canterbury/summary.html]

- Sparknotes (n.d) Нил ягаан өнгө: Зохиолын хураангуй, гол утга санаа
[http://www.sparknotes.com/lit/purple/summary.html]

- Sparknotes (n.d) Хөх тариан талбай дунд: Зохиолын хураангуй, гол утга санаа
[http://www.sparknotes.com/lit/catcher/summary.html]

- The Guardian (2011) “Гайхалтай шинэ ертөнц” зохиол Америкчуудын хамгийн ихээр
хориглохыг хүсдэг 10 номыг тэргүүлж байна [http://

www.guardian.co.uk/books/2011/apr/12/brave-new-world-challenged-books]

- TOI (2012) Энэтхэг улс бодитой үндэслэлгүйгээр «Сатаны шүлгүүд»-ийг хориглолоо:

Салман Рушди [http://articles.timesofindia. indiatimes.com/2012-09-11/india/33762395_1_salman-
rushdie-satanic-vers- es-booker-prize]

- Tolerance.org (2005) Галын аюул нүүрлэж буй номнууд [http://www.

tolerance.org/magazine/number-27-spring-2005/feature/books-under-fire]

- Алекс Хипписли-Кокс (2008) Хориотой ном: Амьтны ферм - Та энэ сонгодог зохиолыг
яагаад хориглосон учрыг мэдэх үү? [http://www.
prweb.com/releases/BordersBooksUK/BannedBooks/prweb1347534.htm]

- Алексей Николский (2010) Солженицыний бэлэвсэн эхнэр «Гулаг олтриг»-ийн хураангуй

хувилбарыг хэвлүүлжээ [http://en.rian.ru/rus- sia/20101028/161119907.html]

- Аллен Б.Рух (2005) Жеймс Жойсын намтар [http://www.themodern-

word.com/joyce/joyce_biography.html]

- Америкийн номын сангийн холбоо (2007) Сонгодог зохиолуудыг хориглох шалтгаан

[http://www.ala.org/ala/issuesadvocacy/banned/fre-
quentlychallenged/challengedclassics/reasonsbanned/index.cfm]

- Америкийн номын сангийн холбоо (n.d) Рэдклиф хэвлэлийн газраас хориглосон болон
хориглох хүсэлт гаргасан ХХ зууны шилдэг 100 роман
[http://www.ala.org/advocacy/banned/frequentlychal- lenged/challengedclassics/reasonsbanned]

- Анина Жокенин (2006) Анинагийн Элис Уокерын тухай хуудас

[http://www.luminarium.org/contemporary/alicew/]

- Аннэ Дэ Курси (2010) Ж.Д.Сэлинжер яагаад амьдралынхаа сүүлийн 60 жилийг өсвөр насны
охидруу хайрын захидал бичин, нуугдаж өнгөрүүлсэн бэ?
[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1246881/ Why-did-J-D-Salinger-spend-60-years-hiding-
shed-writing-love-notes-teen- age-girls.html#ixzz2YdxnLEGE]

- Аннэ Франкын тухай сайт [http://www.annefrank.org/en/]

- Аннэ Эплбаум (2008) Зохиолчийн үхэл: Александр Солженицыний

«Гулаг олтриг» дэлхийг хэрхэн өөрчлөв [http://www.slate.com/articles/

news_and_politics/foreigners/2008/08/death_of_a_writer.html]

- Ардис Паблишерс (1991) Намтар: Владимир Набоков [http://www.

libraries.psu.edu/nabokov/bio.htm]

- Боб Томас (1976) Уолт Дисней: Америк эх. Нью-Йорк: Хайперион

Хэвлэл. Хуудас 220-221.

- Брайн Ж.Хайэс (2002) Дэн Брауны намтар [http://www.age-of-the-

sage.org/da_vinci_code/dan_brown_biography.html]

- Брет Ийстон Эллисийн намтар [http://www.illiterarty.com/biogra-

phy-bret-easton-ellis]

- Бруно Гарсиа (2012.01.13) Хятадын засгийн газраас ярьдаг амьтдын тухай санаа хүн
төрөлхтийг доромжилсон гэсэн шалтгаанаар «Алиса гайхамшгийн оронд бүтээлийг Хятадад
хоригложээ.[http://www.omg-facts.com/Animals/Alice-In-Wonder-

land-Was-Banned-In-China/48127#fiSBE9fSjCFYu1uy.99] Сүүлд 2013 оны

5 сард хандсан.

- Википедиа (2013) 1984 [http://en.wikipedia.org/wiki/Nineteen_eighty_

four#Cultural_impact]

- Википедиа нэвтэрхий толь (2012) Олдос Хаксли [http://en.wikipedia.

org/wiki/Aldous_Huxley]

- Википедиа нэвтэрхий толь (2013) Алиса гайхамшгийн оронд [http://

en.wikipedia.org/wiki/Alice%27s_adventures_in_wonderland]

- Википедиа нэвтэрхий толь (2013) Аллен Гинзберг [https://en.wikipe-

dia.org/wiki/Allen_Ginsberg]

- Википедиа нэвтэрхий толь (2013) Амьтны ферм [http://en.wikipedia.

org/wiki/Alice%27s_adventures_in_wonderland]

- Википедиа нэвтэрхий толь (2013) Декамероны үлгэрүүдийн хураангуй

[http://en.wikipedia.org/wiki/Summary_of_Decameron_tales]

- Википедиа нэвтэрхий толь (2013) Дууч шувууг намнах нь [http://

en.wikipedia.org/wiki/To_Kill_a_Mockingbird]

- Википедиа нэвтэрхий толь (2013) Уур хилэнгийн үр жимс [http://

en.wikipedia.org/wiki/The_Grapes_of_Wrath]

- Википедиа нэвтэрхий толь (2013) Харпер Ли [http://en.wikipedia.org/

wiki/Harper_Lee]

- Википедиа нэвтэрхий толь (2013) Хөх тариан талбай дунд [http://

en.wikipedia.org/wiki/The_Catcher_in_the_Rye]

- Гролиер Инкорпорэйтэд (1996) Аллен Гинзбергийн товч намтар

[http://www.levity.com/corduroy/ginsberg/bio.htm]

- Дик Мэйстер (2007) Утга зохиолын эрх чөлөөний төлөөх «Улиан»

[http://www.dickmeister.com/id220.html]

- Дрексел их сургуулийн цахим номын сан (n.d) Хориотой ном, цөллөгдсөн зохиолчид ба
түүдэг гал: Декамерон [http://archives.library.

drexel.edu/displays/exhibits/show/banned-books/giovanni-boccaccio]

- Дэвид Пирс (1998) Гайхалтай шинэ ертөнц: Диваажин- инженерчлэлийн дэвшлээс

хамгаалах үү? [http://www.huxley.net/]

- Дэлхийн намтарын нэвтэрхий толь (2004) Олдос Леонард Хаксли

[http://www.encyclopedia.com/topic/Aldous_Leonard_Huxley.aspx]

- Дэлхийн намтарын нэвтэрхий толь (n.d) Салман Рушди [http://www.

notablebiographies.com/Ro-Sc/Rushdie-Salman.html#b]

- Европын дээд сургууль (n.d) Гюстав Флоберын намтар [http://www. egs.edu/library/gustave-

flaubert/biography/]

- Европын дээд сургууль (n.d) Жеймс Жойсын намтар [http://www. egs.edu/library/james-

joyce/biography/]
- Европын дээд сургууль (n.d) Олдос Хакслийн намтар [http://www. egs.edu/library/aldous-
huxley/biography/]

- Жавахарра Сайдулла (2010) Сатаны шүлгүүд: номын шүүмж [http://

bannedbooks-group.blogspot.com/2010/02/satanic-verses-book-review.html]

- Жеймс Кампбел (2007) Америкыг аваръя [http://www.guardian.co.uk/

books/2007/jun/02/featuresreviews.guardianreview21]

- Жойсын «Үлисс» романы товч агуулга [http://www.facstaff.bucknell. edu/rickard/synopsis.html]

- Жон Вортен (2005) Д.Х.Лоуренсын намтар [http://www.dh-lawrence. org/biography.html]

- Йалик Инк (n.d) Гюстав Флоберын намтар [http://www.online-litera-

ture.com/gustave-flaubert/]

- Йалик Инк (n.d) Жеймс Жойсын намтар [http://www.online-literature. com/james_joyce/]

- Иллинойсын их сургууль (2012) Номын тухай [http://publish.illinois.

edu/undergradlibrary/tag/banned-books/]

- Исаак Сани (n.d) “Дууч шувууг намнах нь” зохиолын хэрэг [http://

mcadams.posc.mu.edu/blog/Mockingbird.pdf]

- Кавказын төвийн Хяналтын хэлтэс (2012) Орос улс Олдос

Хакслигийн сонгодог роман «Гайхалтай шинэ ертөнц» зохиолыг

дахин хориглолоо [http://kavkazcenter.com/eng/content/2012/04/23/16143. shtml]

- Корнеллийн их сургууль (2009) “Уур хилэнгийн үр жимс” романыг хориглох нь

[http://cornellreading.typepad.com/grapes_of_wrath/2009/07/ banning-the-grapes-of-wrath.html]

- Корнеллийн их сургууль (n.d) Хориотой номнууд [http://rmc.library. cornell.edu/Paper-

exhibit/banned.html]

- Кэтигийн блог (2012) Хориотой номын долоо хоног: Д.Х.Лоуренсын

«Хатагтай Чаттерлейгийн амраг» [http://wordsforworms.com/2012/10/04/

banned-books-week-lady-chatterlys-lover-by-dh-lawrence/]

- Ленигийн сайт (n.d) Алиса гайхамшгийн оронд зохиолын тухай [http://www.alice-in-

wonderland.net/alice1a.html] Сүүлд 2013 оны 5 сард хандсан.

- Лийн Нири (2008) “Уур хилэнгийн үр жимс” ба ном шатаах бодлого

[http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=95190615]

- Майкл Шумахер (2002) Аллен Гинзбергийн намтар [http://www. allenginsberg.org/index.php?

page=bio]

- Маршалл их сургуулийн номын сан (n.d) Хориотой номын долоо хоног: Дууч шувууг намнах
нь [http://muwww-new.marshall.edu/library/ bannedbooks/books/killmockingbird.asp]

- Мэттью Кэйн (2001) Сэдэв [http://homepage.ntlworld.com/matt_kane/

themes.htm]

- Наташа Язбек (2009) Аннэ Франкын өдрийн тэмдэглэл Ливаны Хезболлагийн дургүйг
хүргэжээ [http://www.google.com/hostednews/afp/ article/ALeqM5itf1-VAct-
8J9HM60sa5sFwpqWBg]

- Нобелийн сан (2013) Жон Стейнбекийн намтар [http://www.nobel-

prize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1962/steinbeck-bio.html]

- Ноттингамын номын сан (n.d) Д.Х.Лоуренсын товч намтар [http://

www.nottingham.ac.uk/manuscriptsandspecialcollections/collectionsindepth/
lawrence/biography.aspx]

- Орвеллийн хуудас (2013) “Амьтны ферм” зохиолын суурь мэдээлэл

[http://www.netcharles.com/orwell/articles/animal-farm-background-info.htm]

- Отаго их сургуулийн номын сан, тусгай цуглуулга (2010) Хориотой номнууд

[http://www.otago.ac.nz/library/exhibitions/bannedbooks/]

- Петр Лиуконен ба Ари Песонен (2008) Вольтер (1694-1778) - Франсуаз-Мари Аруэтийн

нууц нэр [http://www.kirjasto.sci.fi/voltaire.htm]

- Р. Вольф Балдассарро (2011) Хориглосон номын тухай: Кантерберийн домгууд

[http://bannedbooks.world.edu/2011/11/21/banned- books-awareness-canterbury-tales/]

- Р.Вольф Балдассарро (2011) Хориглосон номын тухай: «Дууч шувууг намнах нь»
[http://bannedbooks.world.edu/2012/07/30/banned-

books-awareness-to-kill-a-mockingbird/]

- Р.Вольф Балдассарро (2011) Хориглосон номын тухай: «Үлисс»

[http://bannedbooks.world.edu/2012/02/20/banned-books-awareness-ulyss- es/]

- Р.Вольф Балдассарро (2011) Хориглосон номын тухай: 1984 [http://

bannedbooks.world.edu/2011/07/17/banned-books-awareness-1984/]

- Р.Вольф Балдассарро (2011) Хориглосон номын тухай: Агуу Гэтсби

[http://bannedbooks.world.edu/2012/11/25/banned-books-awareness-the- great-gatsby/]

- Р.Вольф Балдассарро (2011) Хориглосон номын тухай: Алиса гайхамшгийн оронд

[http://bannedbooks.world.edu/2011/08/01/

banned-books-awareness-alice-wonderland/] Сүүлд 2013 оны 5 сард хандсан.

- Р.Вольф Балдассарро (2011) Хориглосон номын тухай: Гайхалтай шинэ ертөнц

[http://bannedbooks.world.edu/2011/10/17/banned-books- awareness-brave-world/]

- Р.Вольф Балдассарро (2011) Хориглосон номын тухай: Ж.Д.Сэлинжерийн «Хөх тариан

талбай дунд» [http://world.edu/banned- book-awareness-catcher-rye-jd-salinger/]

- Р.Вольф Балдассарро (2011) Хориглосон номын тухай: Элис Уокерын «Нил ягаан өнгө»
[http://bannedbooks.world.edu/2011/03/20/ banned-book-awareness-color-purple-alice-walker/]

- Роберт Вийвэр (n.d) Орвеллийн бичсэн «Амьтны ферм» зохиолын оршил

[http://home.iprimus.com.au/korob/Orwell.html]

- Российская Газета (2010) “Гулаг олтриг”-ийн хураангуй хувилбар хэвлэгдлээ

[http://www.telegraph.co.uk/sponsored/rbth/culture/8176490/ Abridged-edition-of-Alexander-
Solzhenitsyns-The-Gulag-Archipelago-pro- duced.html]

- Рэйчл (2010) 1984-Жорж Орвелл [http://and-the-plot-thickens.blogspot. com/2010/10/nineteen-

eighty-four-george-orwell_24.html]

- Салман Рушди [http://www.nndb.com/people/317/000022251/]

- Сатаны шүлгүүд: хураангуй [https://sites.google.com/a/maricopa.edu/

the-satanic-verses/summary]

- Стефан Э.Коэн (1974) Гулаг олтриг [http://www.nytimes.com/

books/98/03/01/home/solz-gulag.html]

- Стив Розенберг (2012) Солженицыний нэг өдөр: ЗХСБНХУ-ыг

цочирдуулсан ном [http://www.bbc.co.uk/news/magazine-20393894]

- Стивен Крайс (2000) Орчин үеийн Европын сэхээтнүүдийн түүх: Томас Пэйн (1737-1809)
[http://www.historyguide.org/intellect/paine.html]

- Стивен Крайс (2000) Эртний болон дундад зууны Европын түүхийн хичээл: Жовани
Боккачо (1313-1375) [http://www.historyguide.org/an- cient/boccaccio.html]

- Уитни Илич (n.d) Дэлхийн даяар цензурдэж хориглосон 5 жүжиг

ба роман [http://www.csmonitor.com/World/Global-Issues/2012/0404/Cen-

sored-5-plays-and-novels-banned-around-the-globe/Lysistrata]

- Фидел Фажордо-Акоста (2002) Декамерон [http://fajardo-acosta.com/

worldlit/boccaccio/decameron.htm]

- Херомонк Серафим (n.d) “Үнэн алдартны шашинт Америк улс: Гулаг олтриг” шүүмж
[http://www.roca.org/OA/21/21h.htm]

- Хориотой ном: Да Винчийн код [https://sites.google.com/a/itsco.org/

banned-books/the-da-vinci-code]

- Хориотой номын тухай хэлэлцүүлэг/Конни (2009) Жорж Орвеллийн

«Амьтны ферм» [http://www.goodreads.com/topic/show/211447-animal- farm-by-george-orwell]

- Чикагогийн нийтийн номын сан (n.d) Зохиогчийн тухай: Александр Солженицын

[http://www.chipublib.org/eventsprog/programs/oboc/06s_one- day/oboc_06s_bio.php]

- Шаразад блог (2009) Хорьсон, цензурдсэн бүтээлүүд: Декамерон

[http://dangerouspages.blogspot.com/2009/10/banned-censored-chal- lenged-decameron.html]

- Шаразад блог (2009) Хорьсон, цензурдсэн бүтээлүүд: Лолита [http://

dangerouspages.blogspot.com/2009/07/banned-book-lolita.html]

- Шелли Баркли (n.d) Номын хорио: Жорж Орвеллийн «1984» [http://

www.crackedspines.com/2012/05/book-banning-nineteen-eighty-four-by. html]

- Шмүүп их сургууль (n.d) “Улиан” зохиолын хураангуй [http://www.

shmoop.com/howl/summary.html]

- Шмүүп их сургууль (n.d) “Үлисс»-ын товч агуулга [http://www. shmoop.com/ulysses-

joyce/summary.html]

- Шмүүп их сургууль (n.d) Мэри Шеллигийн намтар [http://www. shmoop.com/mary-

shelley/biography.html]

- Элис Уокер [http://www.ontalink.com/literature/alicewalker/]

- Элисон Флад (2013) Аннэ Франкын өдрийн тэмдэглэл бүтээл

АНУ-ын дунд сургуулиудад хориглох «цензур»-ын тулаанд [http://www.

guardian.co.uk/books/2013/may/07/anne-frank-diary-us-schools-censorship]

- Эм Си Сэтгүүл (2006) “Америк солиотон” зохиолын жинхэнэ ёс суртахуунгүй үг хэллэг:

Шүүмжид хийсэн үнэлгээ [http://journal.me- dia-culture.org.au/0610/01-brien.php]

- Эндрю Энтони (2009) Хэрхэн ганц ном соёлын дайныг өдөөв

[http://www.guardian.co.uk/books/2009/jan/11/salman-rushdie-satanic-vers- es]

- Эрик Ломазофф (1996) Ж.Д.Сэлинжерийн «Хөх тариан талбай дунд» зохиолын талаарх
магтаал ба шүүмж [http://www.levity.com/cor- duroy/salinger1.htm]

- Эстер Ломбарди (n.d) «Алиса гайхамшгийн оронд» зохиолын шүүмж

[http://classiclit.about.com/od/alicewonderland/fr/aa_alice.htm] Сүүлд

- Эстер Ломбарди (n.d) Хориотой сонгодог зохиолууд [http://classiclit.

about.com/od/ladychatterleyslover/tp/aatp-ban.htm]

- Нью-Йорк Таймс (1991)Брет Истон Элис “Америксолиотон”-ы талаарх шүүмжлэлд хариу

өгөв. [http://www.nytimes.com/1991/03/06/ books/bret-easton-ellis-answers-critics-of-american-
psycho.html?pagewant- ed=all&src=pm]

ТЭМДЭГЛЭЛ