Professional Documents
Culture Documents
Ekonomiks LM U1 PDF
Ekonomiks LM U1 PDF
Ekonomiks LM U1 PDF
1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education.
2. Offers free K-12 Materials you can use and share.
EKONOMIKS
PY
Araling Panlipunan
Modyul para sa Mag-aaral
O
C
Yunit I
ED
EP
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
EKONOMIKS 10
Araling Panlipunan – Modyul para sa Mag-aaral
Unang Edisyon 2015
PY
upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga
tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at
yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Modyul
para sa Mag-aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais
O
makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-
akda.
Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email
C
sa filcols@gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.
ii
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Paunang Salita
PY
kaisipan at napapanahong isyu sa Ekonomiks at pambansang pag-unlad. Batid
din na malilinang ang iyong kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos,
pagbuo at pagsusuri ng mga graph, pagkokompyut, pagsasaliksik, mapanuring
pag-iisip, mabisang komunikasyon at pag-unawa sa mga nangyayari sa
kapaligirang iyong ginagalawan. Ipinakilala rin ang mga estratehiya sa
O
pagtuturo ng ekonomiks upang matamo ang mga inaasahang kasanayan para
sa magtatapos ng araling ito.
C
Upang higit na maging makabuluhan ang pag-aaral ng ekonomiks, ang
mga nagsulat ng modyul na ito ay gumamit ng mga aktuwal at napapanahong
datos mula sa mga ahensiya ng pamahalaan. Naglagay rin ng mga larawan,
D
ilustrasyon, at dayagram upang mas madali ang pag-unawa sa mga konsepto
at aralin. Ang ilang mga terminolohiya ay hindi isinalin sa Filipino upang hindi
mabago ang kahulugan at lubos itong maunawaan ng mga mag-aaral. Sinikap
E
Binubuo ng apat na unit ang modyul na ito. Ang bawat yunit ay nahahati
naman sa bawat aralin. Ang Yunit 1 ay nakatuon sa pag-aaral ng Pangunahing
D
iii
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Talaan ng Nilalaman
Yunit I: Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks
Panimula...........................................................................................3
Mga Aralin at Saklaw ng Yunit...........................................................3
Mga Inaasahang Kakayahan.............................................................3
Panimulang Pagtataya......................................................................6
PY
Paunlarin.........................................................................................25
Pagnilayan...................................................................................... 34
Aralin 3: Pangangailangan at Kagustuhan
Alamin..............................................................................................37
Paunlarin.........................................................................................39
O
Pagnilayan...................................................................................... 47
Aralin 4: Alokasyon
Alamin.............................................................................................50
C
Paunlarin.........................................................................................53
Pagnilayan...................................................................................... 57
Aralin 5: Pagkonsumo
Alamin.............................................................................................60
ED
Paunlarin.........................................................................................62
Pagnilayan...................................................................................... 69
Aralin 6: Produksyon
Alamin.............................................................................................72
Paunlarin.........................................................................................75
EP
Pagnilayan...................................................................................... 81
Aralin 7: Mga Organisasyon ng Negosyo
Alamin.............................................................................................84
Paunlarin.........................................................................................86
Pagnilayan...................................................................................... 90
D
Isabuhay..........................................................................................92
Pangwakas na Pagtataya............................................................... 95
FOR DOWNLOADS
VISIT DEPED TAMBAYAN
http://richardrrr.blogspot.com/
1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education.
2. Offers free K-12 Materials you can use and share.
1
2. Offers free K-
iv
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
YUNIT I
MGA PANGUNAHING KONSEPTO NG EKONOMIKS
PY
ng pinagkukunang-yaman.
O
ang mga pangunahing konsepto ng ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad
na pang-araw-araw na pamumuhay. C
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
Pamantayang Pangnilalaman Pamantayang Pagganap
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag- Naisasabuhay ang pag-unawa sa mga
D
unawa sa mga pangunahing konsepto pangunahing konsepto ng Ekonomiks
ng Ekonomiks bilang batayan ng bilang batayan ng matalino at maunlad
E
KAHULUGAN NG
»» Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang-
EKONOMIKS
araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng
lipunan.
»» Naipakikita ang ugnayan ng kakapusan sa pang-
araw-araw na pamumuhay.
»» Natutukoy ang mga palatandaan ng kakapusan sa
ARALIN 2: pang-araw-araw na buhay.
KAKAPUSAN »» Nakabubuo ng kongklusyon na ang kakapusan ay
isang pangunahing suliraning panlipunan.
»» Nakapagmumungkahi ng mga paraan upang
malabanan ang kakapusan.
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
»» Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa
pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo
ng matalinong desisyon.
» Naipakikita ang ugnayan ng personal na kagustuhan
ARALIN 3: at pangangailangan sa suliranin ng kakapusan.
PANGANGAILANGAN »» Nasusuri ang herarkiya ng pangangailangan.
AT KAGUSTUHAN »» Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng
mga pangangailangan batay sa mga herarkiya ng
pangangailangan.
»» Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa
pangangailangan at kagustuhan.
PY
»» Nasusuri ang kaugnayan ng alokasyon sa kakapusan
at pangangailangan at kagustuhan.
»» Napahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon
ARALIN 4:
upang matugunan ang pangangailangan.
ALOKASYON
O
»» Nasusuri ang mekanismo ng alokasyon sa iba’t
ibang sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa
kakapusan.
C
»» Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo.
»» Nasusuri ang mga salik na nakakaapekto sa
pagkonsumo.
D
»» Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa
ARALIN 5:
pamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa
PAGKONSUMO
pamimili.
E
mamimili.
»» Naibibigay ang kahulugan ng produksiyon.
»» Napahahalagahan ang mga salik ng produksiyon
ARALIN 6:
at ang implikasyon nito sa pang-araw-araw na
PRODUKSIYON
pamumuhay.
D
ARALIN 7:
»
Nasusuri ang mga tungkulin ng iba’t ibang
MGA ORGANISASYON
organisasyon ng negosyo.
NG NEGOSYO
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
GRAPIKONG PANTULONG
Walang katapusang
Limitadong pinagkukunang-yaman
pangangailangan at kagustuhan
PY
O
Pagkonsumo
C KAKAPUSAN Produksiyon
E D
EP
ALOKASYON
D
EKONOMIKS
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PANIMULANG PAGTATAYA
PY
nagkakaroon ng kakapusan sa mga ito?
A. dahil limitado ang mga pinagkukunang-yaman at walang katapusan
ang pangangailangan at kagustuhan ng tao
B. dahil sa mga bagyo at iba pang uri ng kalamidad na pumipinsala sa
O
mga pinagkukunang-yaman
C. dahil sa mga negosyanteng nagsasamantala at nagtatago ng mga
produktong ibinebenta sa pamilihan
C
D. dahil likas na malawakan ang paggamit ng mga tao sa pinagkukunang-
yaman ng bansa
(K) 3. Kung ikaw ay isang taong rasyonal, ano ang dapat mong isaalang-alang sa
D
paggawa ng desisyon?
A. isaalang-alang ang mga paniniwala, mithiin, at tradisyon
E
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(P) 6. Alin sa sumusunod ang pinakaangkop na kahulugan ng Ekonomiks?
A. Ito ay matalinong pagpapasya ng tao sa pagsagot ng mga suliraning
pangkabuhayan na kinakaharap.
B. Ito ay tumutukoy sa siyensiya ng kaasalan ng tao na nakakaimpluwensiya
sa kaniyang pagdedesisyon.
C. Ito ay pag-aaral ng tao at ng lipunan kung paano haharapin ang mga
suliraning pangkabuhayan.
D. Ito ay pag-aaral kung paano matutugunan ng tao ang kaniyang walang
katapusang pangangailangan at kagustuhan sa harap ng kakapusan.
PY
B. Tumataas ang presyo ng mga bilihin kung kaya nababawasan ang
kakayahan ng mga mamimili na bumili ng iba’t ibang produkto at
serbisyo.
C. Pag-init ng klima na nagdudulot ng mas malalakas na bagyo at
O
mahabang panahon ng El Niño at La Niña.
D. Nagpapataas ng pagkakataong kumita ang mga negosyante.
C
(P) 8. Sa bawat pagpapasya ay kalimitang may trade-off at opportunity cost. Ang
trade-off ay ang pagpili o pagsasakripisyo ng isang bagay kapalit ng ibang
bagay at ang opportunity cost ay ang halaga ng bagay o best alternative na
handang ipagpalit sa bawat paggawa ng desisyon. Bakit may nagaganap
D
na trade-off at opportunity cost?
A. dahil walang katapusan ang kagustuhan ng tao
E
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
A. 2, 3, 4, 5, 1
B. 1, 2, 3, 4, 5
C. 3, 2, 1, 5, 4
D. 4, 5, 1, 2, 3
(P) 11. Ang bawat salik ng produksiyon ay mahalaga sa paglikha ng mga produkto
at serbisyo. Ang bawat salik kapag ginamit ay may kabayaran tulad ng
A. upa sa kapitalista, sahod sa lakas-paggawa, tubo sa may-ari ng lupa,
at interes para sa entreprenyur
B. upa sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista,
at tubo sa entreprenyur
C. sahod sa entreprenyur, upa sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at
PY
tubo sa entreprenyur
D. tubo sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, upa sa kapitalista,
at interes sa entreprenyur
O
HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION EXPENDITURE
Annual 2012 and 2013
C
AT CURRENT PRICES, IN MILLION PESOS
At Current Prices
ITEMS Growth
D
2012 2013 Rate
(%)
HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION
E
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(P) 12. Alin sa sumusunod na pahayag ang may katotohanan batay sa talahanayan?
A. Malaking bahagi ng gastos sa pagkonsumo ng sambahayan ay
nagmumula sa edukasyon.
B. Nagpakita ng pagbaba sa kabuuang gastos sa pagkonsumo sa pagitan
ng taong 2012-2013.
C. Pinakamababa ang gastos sa pagkonsumo ng sambahayan sa
komunikasyon.
D. Nagpakita ng pagtaas sa kabuuang gastos sa pagkonsumo sa pagitan
ng taong 2012-2013.
PY
A. Ang hangganan ng PPF ay nagpapakita ng kakulangan sa mga
pinagkukunang-yaman.
B. Ito ang mga plano ng produksiyon upang kumita nang malaki at mabawi
ang gastos sa paggawa ng produkto.
O
C. Ang PPF ay nagpapakita ng plano ng produksiyon batay sa kakayahan
ng isang ekonomiya na lumikha ng produkto.
D. Sa pamamagitan ng PPF ay maipakikita ang iba’t ibang alternatibo
C
sa paglikha ng produkto upang magamit nang episyente ang mga
limitadong pinagkukunang-yaman.
(U) 15. Papaano mo ipaliliwanag ang kasabihang “There isn’t enough to go around”
na nagmula kay John Watson Howe?
D
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(U) 16. Kung ikaw ay kabilang sa sistemang Command Economy, alin sa
sumusunod ang hindi nagpapakita ng gampanin ng kasapi ng sistemang
ito?
A. Ang iyong katungkulan sa ekonomiya ay nagmumula sa utos ng
pamahalaan batay sa plano.
B. Malaya kang kumikilos ayon sa sariling interes nang walang pakikialam
ng pamahalaan.
C. Sama-samang isinasagawa ang mga gawain at pakinabang sa
pinagkukunang-yaman.
D. May kalayaan ang mamamayan ngunit may kontrol pa rin ang
pamahalaan sa ilang gawain.
PY
A. Gumagamit ng credit card sa iyong pamimili at laging inaabangan ang
pagkakaroon ng sale.
B. Segunda mano ang binibili upang makamura at makatipid sa pamimili
na pasok sa badyet.
O
C. Sumusunod sa badyet at sinusuri ang presyo, sangkap, at timbang ng
produktong binibili.
D. Bumibili nang labis sa pangangailangan upang matiyak na hindi
mauubusan sa pamilihan.
C
(U) 18. Sa papaanong paraan mo maitataguyod ang karapatan sa tamang
impormasyon?
D
A. Pag-aralan ang nakatatak sa etiketa ukol sa sangkap, dami, at
komposisyon ng produkto.
E
bibilhin.
D. Palagiang gumamit ng recycled na produkto upang mapangalagaan
ang kapaligiran.
D
10
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(U) 19. Ano ang ipinahihiwatig ng ilustrasyon sa itaas ukol sa produksiyon?
A. Ang produksiyon ay isang proseso ng pagsasama-sama ng output
tulad ng produkto at serbisyo upang mabuo ang input tulad ng lupa,
paggawa, kapital, at kakayahan ng entreprenyur.
B. Ang produksiyon ay ang proseso ng pagsasasama-sama ng mga input
tulad ng lupa, lakas-paggawa, kapital, at entreprenyur upang makabuo
ng produkto at serbisyo.
C. Magaganap lamang ang produksiyon kung kompleto ang mga salik na
gagamitin dito.
D. Magiging mas produktibo ang produksiyon kung mas marami ang
lakas-paggawa kaysa sa mga makinarya.
PY
produksiyon sa pang-araw-araw na pamumuhay?
A. Ang produksiyon ang pinagmumulan ng mga produktong kailangang
ikonsumo sa pang-araw-araw.
B. Ang produksiyon ay lumilikha ng trabaho.
O
C. Ang pagkonsumo ang nagbibigay-daan sa produksiyon ng produkto at
serbisyo, kaya dahil dito masasabing mas mahalaga ang produksiyon
kaysa sa pagkonsumo.
C
D. Ang mga kinita mula sa bawat salik ng produksiyon ay nagagamit ng
sambahayan sa pagbili ng produkto at serbisyo.
E D
EP
D
11
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PANIMULA
PY
isa. Halos lahat ng produkto at serbisyo na dumarating sa mga tahanan ay tila isang
palaisipan kung saan nagmula at kung paano naihahatid sa mga tao mula sa lumikha
nito. Mas madalas nga, hindi mo pa nararating ang lugar kung saan nagmula ang
produkto at serbisyong kinokunsumo mo. Kaugnay nito, naisip mo ba kung ano ang
O
ekonomiks, at ano ang kaugnayan nito sa pang-araw-araw na pamumuhay?
ARALIN 1
E
ALAMIN
D
12
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 1: OVER SLEPT
PY
O
Pamprosesong Tanong:
Suriin ang bawat aytem sa una at ikalawang kolum. Pagpasyahan kung ano
EP
ang pipiliin mo sa Option A at B. Isulat sa ikatlong kolum ang iyong desisyon at sa ika-
apat na kolum ang dahilan ng iyong naging pasya.
13
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamprosesong Tanong:
PY
Isulat sa kahon sa kanan ng larawan ang pauna mong kaalaman kung ano
ang kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay
bilang isang mag-aaral, kasapi ng pamilya, at lipunan. Makikita at sasagutan mo
rin ang katanungang ito pagkatapos ng lahat ng gawain at babasahin sa bahaging
O
PAUNLARIN at PAGNILAYAN. Inaasahang makita sa gawaing ito ang pag-unlad ng
iyong kaalaman sa mga paksang aralin. C
Ano ang kahalagahan ng ekonomiks sa iyong pang-araw-araw na
pamumuhay bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan?
D
INITIAL NA KAALAMAN
__________________________
E
__________________________
__________________________
EP
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
D
__________________________
. __________________________
__________________________
__________________________
14
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PAUNLARIN
PY
Halina’t umpisahan mo sa pamamagitan ng gawain na nasa ibaba.
O
Kahulugan ng Ekonomiks C
Ang Ekonomiks ay isang sangay ng Agham Panlipunan na nag-aaral kung
paano tutugunan ang tila walang katapusang pangangailangan at kagustuhan ng
tao gamit ang limitadong pinagkukunang-yaman. Ito ay nagmula sa salitang Griyego
na oikonomia, ang oikos ay nangangahulugang bahay, at nomos na pamamahala
D
(Viloria, 2000).
15
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
panahon. Samantala, ang yamang kapital (capital goods) tulad ng makinarya, gusali,
at kagamitan sa paglikha ng produkto ay may limitasyon din ang dami ng maaaring
malikha. Sa gayon, kailangang magdesisyon ang pamayanan batay sa apat na
pangunahing katanungang pang-ekonomiya na kapaki-pakinabang sa lahat. Tingnan
ang pigura sa ibaba.
KAKAPUSAN
Ano ang
PY
Paano gagawin? Para kanino? Gaano karami?
gagawin?
O
bawat indibidwal pati ang mga mag-aaral na katulad mo.
Mga Konsepto
E
pangangailangan at pinagkukunang-yaman
kagustuhan ng tao
16
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Mahahalagang Konsepto sa Ekonomiks
PY
Mahalagang makabuo ng matalinong desisyon sa bawat produkto o serbisyong
pagpipilian, subalit minsan kahit nakabuo na ng desisyon ay hindi pa rin maiiwasang
magbago ng isip sa bandang huli. Ito ay dahilan sa mga insentibo na iniaalok ng mga
lumilikha ng produkto at serbisyo. Tulad ng pag-aalok ng mas mura at magandang
O
serbisyo at pagbibigay ng mas maraming pakinabang sa bawat pagkonsumo ng
produkto o serbisyo. Maaari ding mailarawan ang incentives sa kung magbibigay
ng karagdagang allowance ang mga magulang kapalit ng mas mataas na marka na
pagsisikapang makamit ng mag-aaral.
C
May kasabihan sa ekonomiks na “Rational people think at the margin.” Ang
ibig sabihin nito ay sinusuri ng isang indibidwal ang karagdagang halaga, maging ito
D
man ay gastos o pakinabang na makukuha mula sa gagawing desisyon. Sa gagawing
desisyon sa pagitan ng pag-aaral at paglalaro, karagdagang allowance at mataas na
E
Marginal
Trade-off
Opportunity Thinking Incentives
Cost
Matalinong Pagdedesisyon
17
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamprosesong Tanong:
PY
Bilang bahagi ng lipunan, magagamit mo ang kaalaman sa ekonomiks upang
maunawaan ang mga napapanahong isyu na may kaugnayan sa mahahalagang
usaping ekonomiko ng bansa. Maaari mo ding maunawaan ang mga batas at
programang ipinatutupad ng pamahalaan na may kaugnayan sa pagpapaunlad ng
O
ekonomiya.
Pamprosesong Tanong:
18
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Produkto Presyo bawat Piraso
Tubig na inumin Php10
Tinapay Php 8
Kanin Php10
Ulam Php20
Juice Php10
Pamprosesong Tanong:
PY
1. Kung ikaw si Nicole, ano ang mga produktong handa mong ipagpalit upang
makabili ng inuming tubig? Bakit?
2. Nagkaroon ng promo sa mga kanin at ulam (combo meals) at bumaba sa
Php25.00 ang halaga nito. Kung ikaw si Nicole, paano mo pamamahalaan ang
iyong badyet?
O
Gawain 6: BAITANG NG PAG-UNLAD
C
Isulat sa kahon sa kanan ng larawan ang iyong nalaman tungkol sa kahulugan
at kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-
D
aaral at kasapi ng pamilya at lipunan. Nakita at nasagutan mo na ang katanungang
ito sa bahaging ALAMIN. Ngayon ay muli mo itong sasagutan upang maipakita ang
pag-unlad ng iyong kaalaman. Muli mong sasagutan ang katanungang ito sa susunod
E
REVISED NA KAALAMAN
______________________________
______________________________
______________________________
_____________________________
_____________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
19
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol sa
kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na buhay, ihanda
ang iyong sarili sa susunod na bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan ng
mas malalim ang konsepto ng ekonomiks.
PAGNILAYAN
PY
ekonomiks. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa kahalagahan
ng ekonomiks upang maihanda ang iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong
mga natutuhan.
O
C
Sumulat ng maikling repleksiyon tungkol sa iyong mga natutuhan at reyalisasyon
tungkol sa kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa iyong buhay bilang mag-aaral
at bilang kasapi ng pamilya at lipunan.
D
RUBRIK SA PAGTATAYA NG REPLEKSIYON
E
NANGANGAILA-
NAPAKAHUSAY MAHUSAY KATAMTAMAN NGAN NG
DIMENSIYON
4 PUNTOS 3 PUNTOS 2 PUNTOS PAGPAPABUTI
EP
1 PUNTOS
Buod ng aralin, Maliwanag Maliwanag Hindi gaanong Hindi
paksa, o gawain at kumpleto subalit may maliwanag maliwanag at
ang pagbuod kulang sa at kulang sa marami ang
D
20
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Presentasyon ng Lahat ng Tatlo lamang Dalawa Isa lamang
pagkakasulat pamantayan sa mga lamang sa mga
- Maayos ang ay pamantayan sa mga pamantayan
pagkakasunod- matatagpuan ang pamantayan ang
sunod ng mga sa kabuuang matatagpuan ang matatagpuan
ideya repleksiyon sa kabuuan matatagpuan sa kabuuang
- Hindi paligoy- ng repleksiyon sa kabuuang repleksiyon
ligoy ang repleksiyon
pagkakasulat
- Angkop ang
mga salitang
ginamit
PY
- Malinis ang
pagkakasulat
O
Pag-isipan ang sumusunod na sitwasyon: Si Mat at Tam ay pareho mong
kaibigan. Si Mat ay isang negosyanteng nagmamay-ari ng malawak na palaisdaan
C
at manukan sa inyong komunidad, at si Tam ay isang sikat na basketball player at
nagmamay-ari ng isang kilalang kainan sa kaparehong komunidad. Kung may
kakayahan ang inyong pamilya na magtayo ng negosyo, ano ang maaari ninyong
D
itayo? Kapareho ba ng mga negosyo nina Tam at Mat o hindi? Ilahad ang iyong sagot
sa pamamagitan ng iyong kaalaman sa mga konsepto, kahulugan, at kahalagahan ng
ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang mag-aaral, kasapi ng pamilya,
E
at lipunan.
EP
KRITERYA 4 3 2 1
Kaalaman sa Ang Ang mga Hindi lahat ng Ang
Paksa pangunahing pangunahing pangunahing pangunahing
D
21
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 9: BAITANG NG PAG-UNLAD
PY
FINAL NA KAALAMAN
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
O
____________________________
____________________________
C ____________________________
____________________________
____________________________
__________________________
D
22
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PANIMULA
PY
araw-araw na buhay, matukoy ang mga palatandaan ng kakapusan, makabuo ng
kongklusyon na ang kakapusan ay isang suliraning panlipunan, at makapagmungkahi
ng mga paraan kung paano mapamamahalaan ang mga suliraning dulot ng kakapusan.
O
ARALIN 2
ANG KAKAPUSAN
C
ALAMIN
D
na buhay.
Gawain 1: T-CHART
D
HANAY A HANAY B
Bigas Gasoline
Isda Ginto
Gulay Nickel
Bawang Tanso
23
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamprosesong Tanong:
PY
O
C
E D
EP
Pamprosesong Tanong:
D
24
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 3: KNOWLEDGE GAUGE
Ang gawaing ito ay susukat sa iyong paunang kaalaman kung paano maipakikita
ang kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na buhay, at kung bakit maituturing
na isang suliraning panlipunan ang kakapusan.
INITIAL NA KAALAMAN
PY
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
O
___________________________________
C
Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol sa
kakapusan, ihanda ang iyong sarili para sa susunod na bahagi ng aralin upang
higit mong maunawaan ang konseptong ito.
E D
PAUNLARIN
EP
25
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pagkakaiba ng Kakapusan at Kakulangan
PY
pagkukulang sa supply ng isang produkto kagaya ng kakulangan ng supply ng bigas sa
pamilihan dahilan sa bagyo, peste, El Niño, at iba pang kalamidad. Upang malunasan
ang kakulangan sa bigas, ang pamahalaan ay maaaring umangkat ng bigas sa ibang
bansa. Inaasahan na babalik sa normal ang supply ng bigas sa sandaling bumuti ang
O
panahon at magkaroon ng saganang ani ng palay. Ang kakulangan ay pansamantala
sapagkat may magagawa pa ang tao upang masolusyunan ito.
26
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PRODUCTION POSSIBILITIES FRONTIER
PY
Ang pinakamataas na produksiyon ng ekonomiya ay ang hangganan ng PPF.
Sa mga hangganang ito ay maituturing na efficient ang produksiyon. Kinakatawan
ito ng choices sa option A, B, C, D, E, at F. Tingnan ang production plan ng isang
partikular na teknolohiya sa ibaba.
O
Option Pagkain Tela Maaaring malikha ang mga kombinasyong
ito kung magagamit ang lahat ng
A
B
0
100
C
1000
950
resources. Kapag nagamit lahat, ang
produksiyon ay efficient.
C 200 850
D 300 650 0 unit ng pagkain at 1000 unit ng tela
D
E 400 400
200 unit ng pagkain at 850 unit ng tela
F 500 0
E
27
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
• Plano B, makalilikha ng 950 units ng tela at makagagawa ng 100 units ng
pagkain
• Plano C makalilikha ng 850 units ng tela at 200 units ng pagkain
• Plano D makalilikha ng 650 units ng tela at 300 units ng pagkain
• Plano E makalilikha ng 400 units ng tela at 400 units ng pagkain
• Plano F makalilikha ng 0 unit ng tela at 500 units ng pagkain
PY
iyon ay ang opportunity cost. Halimbawa, ang pag galaw mula plano A papuntang
plano B ay may opportunity cost na 50 units ng tela na kailangang isakripisyo kapalit
ng dagdag na 100 units ng pagkain.
O
Nag-specialize sa
paglikha ng pagkain
C
E D
Pagkain
EP
Nag-specialize sa
paglikha ng tela
D
Tela
28
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pagkain infeasible na punto
PY
Tela
O
Samantala, kung hindi magagamit ang lahat ng salik ng produksiyon ay
masasabing hindi rin efficient ang paglikha ng produkto dahil hindi nagagamit lahat ng
salik na mayroon ang lipunan, ito ang inilalarawan ng punto na nasa loob ng kurba.
C
Maaaring magdulot ng suliraning pang-ekonomiya ang planong ito tulad ng kawalan
ng trabaho.
pinagkukunang-yaman.
EP
Mais Palay
Option (Libong (Libong
Sako) Sako)
A 0 15
B 1 14
C 2 12
D 3 9
E 4 5
F 5 0
29
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PUNTO INTERPRETASYON KONGKLUSYON
Palatandaan ng Kakapusan
PY
Ang kagubatan, na isang halimbawa ng likas na yaman, ay maaaring maubos at
magdulot ng pagkasira sa natural na sistema ng kalikasan, extinction ng mga species
ng halaman at hayop, at pagkasira ng biodiversity. Bagaman maaaring magsagawa
O
ng reforestation, ang patuloy na paglaki ng populasyon na umaasa sa produkto ng
kagubatan ay mabilis ding lumalaki. C
Samantala, bumababa rin ang bilang ng nahuhuling isda at iba pang lamang-
dagat dahilan sa pagkasira ng mga coral reefs. Ang produktong agrikultural na
nakukuha mula sa lupa ay maaaring mabawasan dahilan sa pabago-bagong panahon
at umiinit na klima.
D
30
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Marapat na maunawaan ng bawat isa na sa paglipas na panahon, maaaring
maubos pa ang mga pinagkukunang-yaman kasabay ng patuloy na lumalaking
populasyong umaasa rito. Magiging dahilan ito ng malawakang kahirapan at
pagkakasakit ng mga mamamayan. Maaari din itong magdulot ng sigalot, pag-
aaway-away, at kompetisyon. Upang mapamahalaan ang kakapusan, kailangan
ang matalinong pagdedesisyon at pagtutulungan habang isinasakatuparan ang
magkakaibang layunin sa ngalan ng katahimikan at kasaganaan sa buhay.
Kailangan din ang matalinong pagdedesisyon kung ano, paano, para kanino,
at gaano karami ang dapat na magawang mga produkto. Kailangan ang kasiguruhan
na ang limitadong likas na yaman ay magagamit ng angkop sa kinakailangan ng
mamamayan.
PY
Paraan upang Mapamahalaan ang Kakapusan
O
ano ang produktong lilikhain, paano lilikhain, gaano karami at kung para kanino ang
mga lilikhaing produkto. Bunsod nito, inaasahan na ang sumusunod ay ilan sa mga
paraan na maaaring isagawa upang mapamahalaan ang suliranin sa kakapusan.
C
• Kailangan din ang angkop at makabagong teknolohiya upang mapataas
ang produksiyon,
D
• Pagsasanay para sa mga manggagawa upang mapataas ang kapasidad
ng mga ito sa paglikha ng produkto at pagbibigay ng kinakailangang
serbisyo,
E
31
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
2. Pangangampanya upang ipagbawal ang paggamit ng mga kemikal at iba pang
bagay na nakalilikha ng polusyon;
3. Pagkordon o enclosure ng mga piling lugar na malala ang kaso ng ecological
imbalance (protected areas program); at
4. Pagbabantay sa kalagayan at pangangalaga sa mga nauubos na uri ng mga
hayop (endangered species).
PY
1. Nagkaroon ng brownout sa Barangay Madilim dahilan sa walang mabiling
gasolina na ginagamit upang mapaandar ang mga planta ng koryente
_____________________________________________________________
O
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
____________________________________________________________ .
C
RUBRIK PARA SA OPEN ENDED STORY
D
10 8 6 4 2
Naipakita sa Naipakita sa Naipakita sa Hindi Walang
mga detalye mga detalye mga detalye ng naipakita sa kaugnayan
E
32
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 6: CONSERVATION POSTER
RUBRIK NG PAGMAMARKA
Napakagaling Magaling May Kakulangan
Kriterya
3 2 1
Impormatibo Ang nabuong poster Ang nabuong poster Ang nabuong
ay nakapagbibigay ay nakapagbibigay poster ay kulang ng
ng kumpleto, wasto, ng wastong impormasyon tungkol
PY
at mahalagang impormasyon sa konserbasyon ng
impormasyon tungkol sa yamang likas at kung
tungkol sa konserbasyon paano malalabanan
konserbasyon ng ng yamang likas ang kakapusan.
yamang likas at kung at kung paano
O
paano malalabanan malalabanan ang
ang kakapusan. kakapusan.
Malikhain Nagpakita ng Malikhain at May kakulangan ang
pagkamalikhain at
C magaling ang elemento ng disenyo
napakagaling na elemento ng ng poster.
disenyo ng poster. disenyo ng poster.
D
Gawain 7. KNOWLEDGE GAUGE
E
Ang gawaing ito ay katulad ng Gawain 3 na may layuning mataya ang iyong
kaalaman tungkol sa kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na buhay, at kung
EP
REVISED NA KAALAMAN
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
33
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Matapos mong mapalalim ang iyong kaalaman ukol sa epekto ng kakapusan
sa pang-araw-araw na pamumuhay ng tao, ay maaari ka nang pumunta sa
susunod na bahagi ng aralin. Ihanda mo ang iyong sarili para sa mas malalim na
pag-unawa sa kakapusan.
PAGNILAYAN
PY
Sa bahaging ito ng modyul ay palalawakin at pagtitibayin mo bilang
mag-aaral ang mga nabuo mong kaalaman tungkol sa kaugnayan ng
kakapusan sa pang-araw-araw na pamumuhay ng tao. Kinakailangan ang
mas malalim na pagtalakay sa konsepto ng kakapusan upang maihanda ang
iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan.
O
C
Gawain 8: RESOURCE MAPPING
D
Pangkatang Gawain: Sa gawaing ito ay inaasahang maipakita ng iyong
pangkat ang kondisyon ng inyong lokal na komunidad. Gumawa ng pisikal na mapa
ng pinakamalapit na komunidad sa paaralan. Mahalagang maipakita sa mapa ang
E
34
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
RUBRIK SA RESOURCE MAPPING
4 3 2 1 0
Naipakita sa Naipakita sa Naipakita sa Hindi naipakita Walang
mga detalye mga detalye mga detalye ng sa mga detalye mapa na
ng mapa ang ng mapa ang mapa ang mga ng mapa ang nagawa.
mahahalagang mahahalagang impormasyon mahahalagang
impormasyon impormasyon tungkol sa impormasyon
tungkol sa tungkol sa paksa subalit tungkol sa
paksa at paksa subalit masyadong paksa o wala
nakapagpapa- ang nagsusuri malawak o itong kaugnayan
taas ito sa ay nangangaila- kulang. Ang sa paksa.
PY
pagkakaunawa ngan pa ng nagsusuri nito
ng mga impormasyon ay kailangan pa
nagsusuri nito. upang ito ng karagdagang
ay lubos na impormasyon
maunawaan. upang lubos na
O
maunawaan.
C
Pamprosesong Tanong:
D
1. Ano ang mga palatandaan ng kakapusan na naitala mo sa iyong napiling
komunidad?
E
2. Bakit nararanasan ang kakapusan sa komunidad na napili mo? Ano ang epekto
nito?
3. Paano nakaaapekto sa iyo bilang mag-aaral ang kasalukuyang kondisyon ng
EP
35
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Bakit maituturing na isang suliraning
panlipunan ang kakapusan?
FINAL KAALAMAN
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
PY
MAHUSAY! Natapos mo na ang iyong mga gawain!
O
Transisyon sa Susunod na Aralin C
Inilahad sa araling ito ang mga konsepto, kahulugan, at palatandaan ng
kakapusan at ang kaugnayan nito sa iyong pang-araw–araw na pamumuhay.
Ang pinagkukunang-yaman ay limitado upang mapunan ang walang katapusang
D
pangangailangan at kagustuhan ng tao. Dahil dito, mahalagang magkaroon ng
kamalayan sa mga palatandaan ng kakapusan upang makalikha ng matalinong
desisyon sa episyenteng paggamit ng mga pinagkukunang-yaman. Ang
E
36
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PANIMULA
PY
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na ikaw ay makapagsusuri sa
kaibahan ng pangangailangan at kagustuhan bilang batayan sa pagbuo ng matalinong
pagdedesisyon, maipakita ang ugnayan ng personal na kagustuhan at pangangailangan
sa suliranin ng kakapusan, makapagsusuri sa herarkiya ng pangangailangan,
O
makabuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng pangangailangan batay sa herarkiya
ng pangangailangan, at makapagsuri sa mga salik na nakakaimpluwensiya sa
pangangailangan at kagustuhan.
C
ARALIN 3:
PANGANGAILANGAN AT KAGUSTUHAN
D
ALAMIN
E
EP
37
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamprosesong Tanong:
Suriin ang bawat aytem sa una at ikalawang kolum. Pagpasyahan kung ano
ang pipiliin mo sa Option A at B. Isulat sa ikatlong kolum ang iyong desisyon.
PY
Option A Option B Dahilan
1. Magte-text Tatawag sa telepono
2. Maglalakad sa Sasakay sa pagpasok sa
pagpasok sa paaralan paaralan
O
3. Kakain ng kanin Kakain ng tinapay
4. Supot na plastic Supot na papel
5. Gagamit ng lapis
C
Gagamit ng ballpen
Pamprosesong Tanong:
D
1. Ano-ano ang naging batayan mo sa ginawang pagpili?
2. Maaari bang magbago ang iyong desisyon sa hinaharap? Bakit?
E
Gawain 3: CROSSROADS
Sagutan ang tanong na nasa loob ng kahon na nasa susunod na pahina. Isulat
ang iyong sagot sa kahon ng INITIAL na kaalaman.
38
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Paano makatutulong ang kaalaman sa konsepto ng pangangailangan at
kagustuhan sa pagbuo ng matalinong pagdedesisyon?
INITIAL NA KAALAMAN
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
PY
O
C
Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol
sa pangangailangan at kagustuhan, ihanda ang iyong sarili para sa susunod na
bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan nang mas malalim ang konsepto
ng pangangailangan at kagustuhan.
E D
PAUNLARIN
EP
39
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
ANG PANGANGAILANGAN AT KAGUSTUHAN
Samantala, hindi sapat na may damit, tirahan, at pagkain lang ang tao. Gusto
niyang mabuhay nang marangal at maayos sa lipunan kaya siya ay naghahangad ng
mas mataas sa kaniyang mga batayang pangangailangan. Tinatawag na kagustuhan
ang paghahangad na ito ng tao. Ang pagkakaroon ng bahay sa isang sikat na
pamayanan, pagkakaroon ng masasarap na pagkain araw-araw, at pagsusuot ng
PY
mamahaling damit ay mga halimbawa ng kagustuhan. Hinahangad ito ng mga tao
sapagkat nagdudulot ito ng higit na kasiyahan.
O
dahilan sa paglabas ng mga bagong produkto.” Ang kagustuhan ng tao sa isang bagay
ay magdudulot ng mas mataas na antas ng kagustuhan sa paglipas ng panahon.
Subalit sa maraming pagkakataon, ang kagustuhan ng isang tao ay maaaring
C
pangangailangan ng iba at ang pangangailangan mo ay kagustuhan lamang para
sa iba. Ang pagbili ng cellphone halimbawa, para sa isang negosyante ay isang
pangangailangan. Subalit para sa iba, ang cellphone ay maaaring kagustuhan lamang.
D
40
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Bagama’t may limitasyon sina Mat at Tam, ang kanilang kagustuhan ay maaari
pa ring makamit sa pamamagitan ng matalinong pamamahala ng kanilang baon.
PY
4. _________ lumipat sa magandang bahay na may aircon
5. _________ uminom ng tubig pagkatapos kumain
6. _________ mamahaling relo
7. _________ telebisyon
8. _________ kumain ng pizza pie
O
9. _________ maglaro ng video game
10. _________ magsuot ng maayos na damitC
Pamprosesong Tanong:
41
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pangangailangang Panlipunan. Kabilang dito ang pangangailangan na
magkaroon ng kaibigan, kasintahan, pamilya at ng anak, at pakikilahok sa mga gawaing
sibiko. Kailangan ng tao na makipag-ugnayan sa kaniyang kapwa at makisalamuha
sapagkat mayroon siyang pangangailangan na hindi niya kayang tugunan na mag-isa.
Maaaring magdulot ng kalungkutan at pagkaligalig ang sinumang hindi makatutugon
sa pangangailangang ito.
PY
Kaganapan ng Pagkatao. Ito ang pinakamataas na antas ng pangangailangan
ng tao. Sinabi ni Maslow na ang taong nakarating sa antas na ito ay nagbibigay ng
mas mataas na pagtingin sa kasagutan sa halip na katanungan. Hindi siya natatakot
mag-isa at gumawa kasama ang ibang tao. Ang mga taong nasa ganitong kalagayan
O
ay hindi mapagkunwari at totoo sa kanyang sarili. May kababaang loob at may respeto
sa ibang tao. C
Ipinapaliwanag sa teorya ni Maslow na nasa susunod na pahina na walang
katapusan ang kagustuhan ng tao. Ang pagkakaroon ng pangangailangan ay
nakabatay sa matagumpay na pagtuon sa mga naunang antas ng pangangailangan.
D
Kung kaya, nararapat lamang na ilagay at iayos ang pangangailangan ng tao ayon sa
kahalagahan nito.
E
kaniyang pangangailangan. Nasa kanang bahagi naman nito ang maaaring negatibong
epekto sa pagkabigo ng tao na makaakyat sa susunod na antas.
D
42
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Malikhain, interesadong malunasan
ang suliranin, mapagpahalaga sa
buhay, malapit na ugnayan sa ibang KAGANAPAN Kalungkutan, depresyon
tao NG PAGKATAO
PY
Seguridad sa Kabalisahan,
katawan, pamilya, kawalang
kalusugan, SEGURIDAD AT KALIGTASAN katiyakan, mahinang
trabaho, ari-arian pangangatawan
O
Katakawan,
Pagkain, tubig, pagkagutom,
pagtulog, PISYOLOHIKAL pagkakasakit,
pahinga panghihina
C ng katawan
Gawain 5: BAITANG-BAITANG
EP
43
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PY
Pamprosesong Tanong:
O
1. Ano ang mga pangangailangan ng tao ayon kay Abraham Maslow?
2. Puwede bang makarating ang tao sa ikalawa, ikatlo hanggang sa ikalimang
baitang na hindi dumadaan sa una? Bakit?
C
3. Paano mo mararating ang pinakamataas na baitang? Ano ang dapat mong
gawin upang marating ito?
D
Mga Salik na Nakaiimpluwensiya sa Pangangailangan at Kagustuhan
E
Ngunit sa pagtanda ng tao, kailangan na niyang piliin ang kaniyang maaaring kainin
upang manatiling malusog ang pangangatawan.
44
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Kita. Malaki ang kinalaman ng kita sa pagtugon ng tao sa kaniyang pangangailangan
at kagustuhan. Kapag maliit ang kita ng tao, malimit na nagkakasya na lamang siya
sa mga pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, damit, at pagkakaroon ng
bahay. Samantala, naghahangad ng malalaki at modernong bahay ang mga taong may
malaking kita. Kung mas malaki ang kita mas madalas na malaki rin ang konsumo,
hindi lamang sa pagkain kundi sa mga bagay na itinuturing na kagustuhan.
PY
lugar na may mainit na klima.
O
Ipagpalagay na miyembro ka ng isang pamilyang binubuo ng limang miyembro.
Nasa ibaba ang listahan ng mga dapat pagkagastusan at maaari ninyong ikonsumo sa
C
buwang ito. Ang iyong tatay lang ang may trabaho at may kabuuang kita na Php10,000
sa isang buwan. Lagyan ng tsek (/) ang inyong dapat pagkagastusan, at (x) kung
hindi. Isulat ang dahilan kung bakit (x) ang iyong sagot.
D
HALAGA BAWAT
MAAARING PAGKAGASTUSAN
BUWAN (Php
E
45
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamprosesong Tanong:
PY
ng isang sanaysay. Isulat din kung paano mo makakamit ang kaganapan ng iyong
pagkatao.
Pamprosesong Tanong:
O
1. Paano mo maisasakatuparan ang iyong pamantayan?
2. Sa iyong palagay, nasaan ka sa mga baitang na ito? Bakit?
C
Gawain 8: CROSSROADS
D
Matapos ang lahat ng mga gawain sa LINANGIN, isaayos ang paunang
kaalaman sa kahulugan ng pangangailangan at kagustuhan at ang kaugnayan nito
sa iyong buhay. Sagutin muli ang tanong sa box sa ibaba. Isulat ang iyong sagot sa
E
REVISED NA KAALAMAN
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_____________________
46
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PAGNILAYAN
PY
Gawain 9: ANG BAYAN KO
O
katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad at ilarawan sa iyong editoryal
kung ano-ano ang pangangailangan nito batay sa komposisyon ng populasyon.
C
RUBRIK PARA SA ANG BAYAN KO
KRITERYA 4 3 2 1
D
Ang nabuong Ang nabuong Ang nabuong Ang nabuong
editoryal ay editoryal ay editoryal ay editoryal
E
47
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Ang nabuong Ang nabuong Ang ilang Marami sa
editoryal ay editoryal ay bahagi ng mga bahagi
nagpakita ng nagpakita ng nabuong ng nabuong
makatotoha- pangyayari editoryal ay editoryal ay
nang tungkol sa nagpakita nagpakita
pangyayari katangian at ng hindi ng hindi
tungkol sa kasalukuyang makatotoha- makatotoha-
KATOTO-
katangian at kondisyon ng nang nang
HANAN
kasalukuyang komunidad na pangyayari pangyayari
kondisyon ng sinuri. tungkol sa tungkol sa
komunidad na katangian at katangian at
sinuri. kasalukuyang kasalukuyang
PY
kondisyon ng kondisyon ng
komunidad na komunidad na
sinuri. sinuri.
O
Pamprosesong Tanong:
48
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Paano makatutulong ang kaalaman sa konsepto ng pangangailangan at
kagustuhan sa pagbuo ng matalinong pagdedesisyon?
PY
FINAL NA KAALAMAN
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
O
C
MAHUSAY! Natapos mo na ang iyong mga gawain!
D
Transisyon sa Susunod na Aralin
tao kung pag-iisipan at pag-aaralan ang mga ito. Ang pagkain, damit, at tirahan
ay mga batayang pangangailangan sapagkat hindi mabubuhay ang tao kung
wala ang mga ito. Ang edad, edukasyon, panlasa, kita, at hanap buhay ng tao
ay ilan lamang sa mga salik na nakapagpapabago sa mga pangangailangan.
Ayon sa teorya ni Maslow, habang patuloy na natutugunan ng tao ang kanilang
D
49
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Ang susunod na aralin ay tatalakay sa alokasyon. Ito ang naglalarawan
kung paano tinutugunan ng tao ang kaniyang suliranin sa kakapusan. Ang mga
suliranin sa pangangailangan at kagustuhan ng tao sa paglipas ng panahon ay
nagbabago, ang mga salik na nakakaapekto sa kaniyang desisyon ay nagbabago
rin. Wala itong katapusan at masalimuot o kumplikado. Ano kaya ang solusyon
para dito?
PANIMULA
PY
kagustuhan at pangangailangan ng tao sa harap ng kakapusan ng mga pinagkukunang-
yaman. Isa ito sa mga pangunahing dahilan kung bakit pinag-aaralan natin ngayon
ang ekonomiks. Ang mekanismo ng pamamahagi ng mga pinagkukunang-yaman,
produkto, at serbisyo ay tinatawag na alokasyon.
O
Kailangang isaalang-alang natin ang paggamit at paglinang ng lahat ng
pinagkukunang-yaman ng bansa upang makamit ng tao ang pinakamataas na antas
ng kasiyahan at kapakinabangan mula rito. Nararapat na ito ay bigyang-pansin dahil
C
sa katotohanang may kakapusan ang mga pinagkukunang-yaman.
ARALIN 4:
ALOKASYON
D
ALAMIN
50
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 1: FOUR PICS ONE WORD
PY
O
S Q A L K O
O
C
N Y I A B
Pamprosesong Tanong:
D
1. Alin sa mga larawan ang nagturo sa iyo sa tamang sagot?
2. Sa iyong palagay, ano ang ibig sabihin ng salitang nabuo?
E
Piliin sa mga hanay ng salita sa ibaba ang angkop na kataga sa bawat larawan.
Isulat ito sa kahon sa ilalim ng bawat larawan.
51
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PY
Pamprosesong Tanong:
O
Sa susunod na bahagi ay sasagutan mo ang entrance at exit slip upang
inisyal na masukat ang iyong nalalaman tungkol sa alokasyon.
C
Gawain 3: ENTRANCE AT EXIT SLIP
D
Punan ng matapat na sagot ang dalawang kahon sa ilalim ng entrance slip.
Ang exit slip ay sasagutan lamang pagkatapos ng aralin.
E
52
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PAUNLARIN
PY
ng pinagkukunang-yaman sa ilalim ng iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya?
Halina’t umpisahan mo na muli ang iyong pag-aaral.
O
KAUGNAYAN NG ALOKASYON SA KAKAPUSAN, PANGANGAILANGAN, AT
KAGUSTUHAN
C
Itinuturing na pangunahing suliraning pangkabuhayan ang kakapusan. Sa
D
katunayan, pinag-aaralan ang ekonomiks dahil may kakapusan ang karamihan sa
mga pinagkukunang-yaman. Sabi nga ni John Watson Howe, “There isn’t enough
to go around.” Ito ang kasabihang sumasalamin sa suliranin ng kakapusan. Ito rin
E
53
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Upang matiyak na efficient at maayos ang alokasyon ng mga pinagkukunang-
yaman, dapat itong sumagot sa apat na pangunahing katanungang pang-ekonomiko:
PY
tradisyonal na paraan ng paggawa upang mabuo ang output.
O
serbisyo ay kung sino ang nangangailangan at may kakayahang makamit ito. Maaaring
nasa loob o labas ng bansa ang gagamit ng gagawing produkto at serbisyo.
C
4. Gaano karami ang gagawing produkto at serbisyo?
Kailangang malaman ang laki ng pangangailangan ng ekonomiya upang
makapagdesisyon kung gaano karami ang gagawing produkto at serbisyo. Ang
potensiyal na makabuo ng produkto at serbisyo ay nakabatay sa gagamiting input.
D
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Bawat lipunan ay may sinusunod na sistemang pang-ekonomiya upang
matugunan ang mga suliraning nakapaloob sa produksiyon at alokasyon ng mga
produkto at serbisyo. Maaalala na ang sistemang pang-ekonomiya ay sumasagot
sa apat na pangunahing katanungang pang-ekonomiko. Una, ano-anong produkto
at serbisyo ang gagawin? Pangalawa, papaano gagawin ang naturang produkto at
serbisyo? Pangatlo, para kanino gagawin ang mga produkto at serbisyo? Panghuli,
gaano karami ang gagawing produkto at serbisyo?
PY
Tradisyonal na Ekonomiya
O
nakabatay sa tradisyon, kultura, at paniniwala. Ang tanong na ano ang lilikhaing
produkto ay hindi mahirap sagutin sapagkat ang pangangailangan ng tao ay umiikot
lamang sa pangunahing pangangailangan tulad ng damit, pagkain, at tirahan. Maging
C
ang suliranin kung paano lilikha ng produkto ay simple lamang na tinutugunan
dahil ang paraan ng produksiyon ay batay sa sinaunang pamamaraan na itinuro
ng matatanda sa pangkat. Sa tradisyonal na ekonomiya, bagama’t walang tiyak na
D
batas ukol sa alokasyon, may maliwanag na pagkakaunawa ang mga tao sa paraan
nito. Ang anumang produkto na kanilang malilikha ay ipamamahagi ayon sa kanilang
pangangailangan at kung sino ang dapat gumamit.
E
Market Economy
EP
Presyo ang pangunahing nagtatakda kung gaano karami ang bibilhin ng mga
mamimili at kung gaano rin karami ang malilikhang produkto at serbisyo ng mga
prodyuser. Sa kabuuan, ang dami ng produkto na nais ibenta ng mga prodyuser ay
may katumbas na dami ng produkto na nais bilhin ng mga mamimili. Sa madaling sabi,
presyo ang nagsisilbing pambalanse sa interaksiyon ng konsyumer at prodyuser sa
loob ng pamilihan.
55
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Samantala, ang tungkulin naman ng pamahalaan ay ang pagbibigay ng
proteksiyon sa kapakanan ng mga pag-aaring pampribado, kabilang ang mga batas na
mangangalaga sa karapatan, ari-arian, at kontrata na pinapasukan ng mga pribadong
indibidwal.
Command Economy
PY
sentralisado o nasa kamay ng pamahalaan lamang. Tinutukoy rin ang mga gagamiting
pinagkukunang-yaman sa paglikha ng mga kapital. Samantala, madaling nalalaman
ang distribusyon ng kita sa lipunan sa pamamagitan ng pagtatakda ng pasahod para
sa iba’t ibang uri ng hanapbuhay. Ang kita naman sa mga lupang sakahan ay maaaring
O
matukoy sa pamamagitan ng pagtatakda sa halaga ng mga produktong nagmumula
rito. C
Ang mga patakaran sa command economy ay ipinatupad sa dating Soviet
Union. Sa kasalukuyan, nananatiling may ganitong sistemang pang-ekonomiya ang
Cuba at North Korea.
D
Mixed Economy
E
Halaw:
Balitao, B., Cervantes, M., Nolasco, L., Ong, J., Ponsaran, J., Rillo, J. (2012). Ekonomiks: Mga Konsepto at Aplikasyon. Quezon City:
Vibal Publishing House.
56
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 5: DATA RETRIEVAL CHART
PY
Matapos mong mapalalim ang iyong kaalaman ukol sa alokasyon, maaari
ka nang pumunta sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda mo ang iyong sarili
para sa mas malalim na pag-unawa ng konseptong ito.
O
PAGNILAYAN
C
D
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin mo, bilang mag-
aaral, ang mga nabuo mong kaalaman ukol sa alokasyon. Kinakailangan
E
Gawain 6: REPLEKSIYON
D
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
57
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 7: DIALOGUE BOX
baAno
AnoAno ba Ano
ang ba
angba ang
ang katangian
katangian
katangian Paano
Paano
Paano moPaano
mo mo
mo ilalarawan
ilalarawan
ilalarawan
Ano ba ang katangian
katangian Paano
Paanomomoilalarawan
ilalarawan
ng
ng ng katangian
ng tradisyonal
tradisyonal
tradisyonal na na
na na ilalarawan
angang ang market
market
market
tradisyonal ang
ang market
market
ng tradisyonal
ekonomiya?
ekonomiya?
ekonomiya?
ekonomiya? ang market
economy?
economy? economy?
ekonomiya? economy?
economy?
na ekonomiya? economy?
PY
O
C
D
58
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamprosesong Tanong:
PY
ENTRANCE SLIP EXIT SLIP
O
ay ... alokasyon ay ...
C
Ang palagay ko tungkol sa
D
alokasyon ay ...
E
EP
59
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PANIMULA
PY
ARALIN 5
PAGKONSUMO
ALAMIN
O
C
Ang mga gawain sa bahaging ito ay lilinang sa iyong kaalaman tungkol sa
alokasyon at kung bakit mahalagang maitaguyod ang mga karapatan at
magampanan ang katungkulan ng bawat konsyumer tungo sa isang matatag
na ekonomiya.
D
iba’t ibang pagkain. Alin sa mga pagkain sa ibaba ang iyong bibilhin?
D
60
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamprosesong Tanong:
PY
Itala sa kahong W (words) ang mga salitang may kaugnayan sa pagkonsumo. Sa
kahong Q (questions), bumuo ng tatlo hanggang limang tanong na nais mong masagot
tungkol sa pagkonsumo. Sa bilog na F (facts) isulat ang iyong mga bagong natutuhan
tungkol sa paksa. Sasagutan lamang ang bahaging F (facts) pagkatapos ng aralin.
O
Lahat ng kasagutan ay tatanggapin ng iyong guro at hahayaan kayong magbigay ng
sariling kaalaman tungkol sa paksa. Iwawasto ang iyong mga kasagutan sa huling
bahagi ng aralin, ang PAGNILAYAN.
C
PAGKONSUMO
D
W Q F
E
_______________ _______________
EP
_______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
D
61
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PAUNLARIN
PY
magampanan ang katungkulan ng bawat konsyumer tungo sa isang matatag
na ekonomiya.
O
KAHULUGAN NG PAGKONSUMO
C
Sinasabing ang lahat ng tao ay konsyumer. Ang pagkonsumo ay bahagi ng
buhay ng tao simula nang kaniyang pagsilang sa mundo. Simula sa gatas, gamot,
bitamina, lampin, bakuna, at marami pang iba ay mga bagay na kaniyang kinokonsumo.
Habang patuloy na nabubuhay ang tao ay patuloy pa rin siya sa pagkonsumo. Ang
D
pagbili ng produkto at serbisyo ay nangangahulugan ng pagtatamo sa kapakinabangan
mula rito bilang tugon sa pangangailangan at kagustuhan ng tao. Ang napakaraming
E
pangangailangan at kagustuhan ng tao ang dahilan kung bakit may pagkonsumo. Ayon
nga kay Adam Smith sa kaniyang aklat na “An Inquiry into the Nature and Causes of
the Wealth of Nations,” ang pangunahing layunin ng produksiyon ay ang pagkonsumo
EP
ng mga tao.
62
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Kita - nagdidikta sa paraan ng pagkonsumo ng isang tao. Ayon kay John
Maynard Keynes, isang ekonomistang British, sa kaniyang aklat na “The General
Theory of Employment, Interest, and Money” na inilathala noong 1936, malaki ang
kaugnayan ng kita ng tao sa kaniyang pagkonsumo. Ayon sa kaniya, habang lumalaki
ang kita ng tao ay lumalaki rin ang kaniyang kakayahan na kumonsumo ng mga
produkto at serbisyo. Sa kabilang banda, ang pagbaba ng kita ay nangangahulugan ng
pagbaba ng kakayahang kumonsumo. Kaya naman, mapapansin na mas maraming
pinamimili ang mga taong may malalaking kita kung ihahambing sa mga taong may
mababang kita lamang.
PY
pagkonsumo nito sa kasalukuyang panahon bilang paghahanda sa pangangailangan
sa hinaharap. Gayundin naman kapag may banta ng kaguluhan sa isang lugar o
may inaasahang pagkakagastusan sa hinaharap. Ang mga tao ay pinipilit na huwag
munang gastusin ang salapi at binabawasan ang pagkonsumo upang mapaghandaan
ang mangyayari sa mga susunod na araw o panahon. Kung positibo o maganda
O
naman ang pananaw sa hinaharap, maaga pa sa inaasahan ay tumataas na ang
pagkonsumo kahit hindi pa natatanggap ang inaasahang salapi tulad ng pagtanggap
C
ng bonus at iba pang insentibo.
media. Ginagaya ng mga tao ang kanilang nakikita, naririnig, at napapanood sa iba’t
ibang uri ng media kaya naman tumataas ang pagkonsumo dahil sa nasabing salik.
Ang mga taong hindi naman naiimpluwensiyahan ng nabanggit ay may mababang
pagkonsumo lalo na sa mga bagay na uso at napapanahon lamang.
D
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Mga Pamantayan sa Pamimili
Nais ng lahat na maging matalinong mamimili dahil ibig sabihin nito ay nasusulit
natin ang bawat sentimong ating ginagastos para sa bawat produkto. Ang sumusunod
ay ilan sa mga pamantayan sa pamimili:
1. Mapanuri
PY
2. May Alternatibo o Pamalit
May mga panahon na walang sapat na pera ang mamimili upang bilhin ang
produktong dati nang binibili. Maaari ding nagbago na ang kalidad ng produktong
O
dati nang binibili. Ang matalinong pamimili, sa ganitong pagkakataon, ay marunong
humanap ng pamalit o panghalili na makatutugon din sa pangangailangang
tinutugunan ng produktong dating binibili.
C
3. Hindi Nagpapadaya
paggamit ng timbangan.
4. Makatwiran
EP
ang konsyumer kapag inuuna ang mga bagay na mahalaga kompara sa mga luho
lamang.
5. Sumusunod sa Badyet
64
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
6. Hindi Nagpapanic-buying
PY
Batas na Nangangalaga sa Kapakanan ng mga Mamimili
O
kalipunan ng mga patakarang nagbibigay ng proteksiyon at nangangalaga sa interes
ng mga mamimili. Isinusulong din ng batas na ito ang kagalingang dapat makamit ng
lahat ng mamimili. Itinatadhana ng batas na ito ang mga pamantayang dapat sundin
C
sa pagsasagawa at operasyon ng mga negosyo at industriya. Ang sumusunod ang
binibigyang-pansin ng batas na ito:
65
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
2. Karapatan sa Kaligtasan
3. Karapatan sa Patalastasan
PY
4. Karapatang Pumili
O
5. Karapatang Dinggin C
May karapatang makatiyak na ang kapakanan ng mamimili ay lubusang
isaalang-alang sa paggawa at pagpapatupad ng anumang patakaran ng
pamahalaan.
D
6. Karapatang Bayaran at Tumbasan sa Ano mang Kapinsalaan
66
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
LIMANG PANANAGUTAN NG MGA MAMIMILI
2. Pagkilos - ang tungkuling maipahayag ang ating sarili at kumilos upang makatiyak
sa makatarungang pakikitungo. Kung tayo’y mananatili sa pagwawalang-bahala,
patuloy tayong pagsasamantalahan ng mga mandarayang mangangalakal.
PY
3. Pagmamalasakit na Panlipunan - ang tungkuling alamin kung ano ang ibubunga
ng ating pagkonsumo ng mga kalakal at serbisyo sa ibang mamamayan, lalong-
lalo na ang pangkat ng maliliit o walang kapangyarihan, maging ito ay sa lokal,
pambansa, o pandaigdig na komunidad.
O
4. Kamalayan sa Kapaligiran - ang tungkuling mabatid ang kahihinatnan ng ating
kapaligiran bunga ng hindi wastong pagkonsumo. Kailangang pangalagaan natin
ang ating likas na kayamanan para sa ating kinabukasan.
C
5. Pagkakaisa - ang tungkuling magtatag ng samahang mamimili upang magkaroon
ng lakas at kapangyarihang maitaguyod at mapangalagaan ang ating kapakanan.
D
CONSUMER PROTECTION AGENCIES
E
67
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Fertilizer and Pesticide Authority (FPA) - hinggil sa hinaluan/pinagbabawal/maling
etiketa ng pamatay-insekto at pamatay-salot.
Housing & Land Use Regulatory Board (HLURB) - nangangalaga sa mga bumibili
ng bahay at lupa pati na rin ang mga subdibisyon.
PY
atbp.
O
and Consumer Protection
C
Ngayon ay muli nating sasagutan ang WQF Diagram na nasa ibaba. Itala sa
kahong W (words) ang mga salitang may kaugnayan sa pagkonsumo. Sa kahong Q
(questions), ay muling bumuo ng tatlo hanggang limang tanong na nais mong masagot
tungkol sa pagkonsumo. Sa bilog na F (facts), isulat ang iyong mga bagong natutuhan
D
tungkol sa paksa.
PAGKONSUMO
E
W Q F
EP
_______________ _______________
_______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
D
68
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PAGNILAYAN
PY
Ngayong alam mo na ang mga katangian ng isang matalinong konsyumer,
suriin mo naman ang iyong sarili bilang isang konsyumer. Mahalagang sagutin mo
sa susunod na pahina ang tsart ng buong katapatan upang magsilbi itong gabay sa
pagpapaunlad ng iyong katangian bilang konsyumer.
O
Markahan ang iyong sarili bilang konsyumer. Lagyan ng tsek () ang bawat
pamilang: C
1 – napakatalino 3 – di-gaanong matalino
2 – matalino 4 – mahina
4 3 2 1
D
1. Madaling maniwala sa anunsiyo
2. Mapagmasid
E
4. Mahilig tumawad
5. Matipid
6. Alam ang karapatan at pananagutan
7. May listahan ng bibilhin
D
8. Mabilis magdesisyon
9. Sumusunod sa badyet
10. Mahilig sa mura ngunit de kalidad na bilihin
Halaw mula sa Department of Education, Culture and Sports (DECS). (n.d.) Project EASE: Araling Panlipunan IV. DECS. Pasig City.
Pamprosesong Tanong:
1. Kung may mga sagot kang 3 at 4 sa tsart sa bawat isang katangian, ano-ano
ang mga dapat mong gawin upang mabago ang mga katangiang ito?
2. Kung may mga sagot kang 1 at 2 sa tsart, ano ang epekto sa iyo ng mga
katangian mong iyon? Bakit?
69
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 5: LIGHTS, CAMERA, ACTION!
PY
Maayos at malinaw ang 5 puntos
Iskrip
pagkakasunod-sunod ng mga ideya (pinakamataas)
Presentation 5 puntos
Nagpapakita ng pagkamalikhain
(Pagpapalabas) (pinakamataas)
Characters 5 puntos
O
Makatotohanang pagganap
(Tauhan) (pinakamataas)
Theme 5 puntos
May kaisahan at organisado ang diwa
(Paksa)
C (pinakamataas)
Relevance Maaaring gamitin ang sitwasyon sa 5 puntos
(Kaangkupan) pang-araw-araw na pamumuhay. (pinakamataas)
D
Pamprosesong Tanong:
E
pangkat?
• Bakit kailangang magtanong-tanong muna ng presyo at lugar kung saan
dapat mamili ng mga produkto o serbisyo?
70
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
• Bakit kailangang umiwas sa pagbili ng mga produktong hindi kumpleto
ang label na nakasulat sa pakete, halimbawa manufacturer, expiry date,
at ingredients?
1. Depektibong cellphone
2. Lip balm na naging sanhi ng pamamaga ng iyong labi
PY
3. Double dead na karne ng manok
4. Maling timbang ng asukal
5. Serbisyong hair rebonding na naging sanhi ng pagkasunog ng iyong buhok
O
Gawain 7: BABALIK KA RIN
Ngayon ay maaari mo nang balikan ang unang gawain sa aralin upang maitala ang
C
lahat ng bagay at impormasyon na iyong natutuhan. Ilagay o isulat ito sa isang buong
papel at ipunin sa iyong portfolio ang naging kasagutan para mabasa ng guro at
mabigyan ng grado.
D
malinaw na kailangan pa ng
natutuhan karagdagang
EP
paliwanag
D
71
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
PANIMULA
PY
magdudulot sa iyo ng kaalaman.
O
pang araw-araw na pamumuhay.
C
ARALIN 6
PRODUKSIYON
D
ALAMIN
EP
Isulat sa loob ng kahon ng input ang mga bagay na kailangan upang mabuo
ang produktong makikita sa output na nasa susunod na pahina.
72
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Output
Input
1.
11
2.
3.
4.
5.
6.
Output
Input
1.
PY
21
2.
3.
4.
O
5.
6. C Output
321 1.
Input
D
2.
3.
E
4.
5.
EP
6.
Pamprosesong Tanong:
D
73
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawin 2: TRAIN MAP
1.1 2.
1 21
PY
3. 4.
31 41
O
C
E D
EP
D
Pamprosesong Tanong:
74
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 3: IRF Chart
IRF Chart
PY
I- nitial Answer
R- evised Answer
O
F- inal Answer C
Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol sa
produksiyon, ihanda ang iyong sarili sa susunod na bahagi ng aralin upang higit
D
mong maunawaan ang konsepto ng produksiyon.
E
PAUNLARIN
EP
75
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
KAHULUGAN NG PRODUKSIYON
PY
mga salik ng produksiyon.
lupa
O paggawa
C
Produksiyon
E D
kapital entrepreneurship
EP
76
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Paggawa bilang Salik ng Produksiyon
Ang mga likas na yaman at mga hilaw na sangkap ay hindi magiging kapaki-
pakinabang kung hindi gagamitin at gagawing produkto. Nangangahulugan ito na
kailangan ang mga manggagawa sa transpormasyon ng mga hilaw na materyales
sa pagbuo ng tapos na produkto o serbisyo. Ang lakas-paggawa ay tumutukoy sa
kakayahan ng tao sa produksyon ng kalakal o serbisyo. May dalawang uri ang lakas-
paggawa: ang mga manggagawang may kakayahang mental o silang mga tinatawag
na may white-collar job. Mas ginagamit ng manggagawang may kakayahang mental
ang kanilang isip kaysa sa lakas ng katawan sa paggawa. Halimbawa ng mga ito ay
ang mga doktor, abogado, inhinyero, at iba pa. Ang katawagang white collar ay unang
ipinakilala ni Upton Sinclair, isang Amerikanong manunulat noong 1919.
PY
Ang isa pang uri ng lakas-paggawa ay ang mga manggagawang may
kakayahang pisikal o silang mga tinaguriang may blue collar job. Mas ginagamit
naman nila ang lakas ng katawan kaysa sa isip sa paggawa. Halimbawa nito ang mga
karpintero, drayber, magsasaka, at iba pa. Sahod o suweldo ang tawag sa pakinabang
ng manggagawa sa ipinagkaloob na paglilingkod. Ang mga manggagawa ay may
O
malaking ginagampanan sa ating pang-araw-araw na pamumuhay sapagkat ang
kanilang paggawa ng produkto at serbisyo ang tumutustos sa ating pangangailangan.
C
Kapital bilang Salik ng Produksiyon
mga sasakyan.
EP
77
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
siglo, napakahalaga ng inobasyon para sa isang entrepreneur. Ipinaliwanag niya na
ang inobasyon o patuloy na pagbabago ng entrepreneur sa kaniyang produkto at
serbisyo ay susi sa pagtamo ng pagsulong ng isang bansa.
PY
Ang tubo o profit ay tumutukoy sa kita ng isang entrepreneur. Ito ay kita ng
entrepreneur matapos magtagumpay sa pakikipagsapalaran sa negosyo. Sinasabing
hindi nakatitiyak ang entrepreneur sa kaniyang tubo dahil hindi pa niya alam ang
kahihinatnan ng kaniyang pagnenegosyo.
O
Ang produksiyon ang tumutugon sa ating pangangailangan. Kung walang
produksiyon ay wala rin tayong produkto at serbisyo na ikokonsumo. Ang mga salik na
lupa, paggawa, kapital, at entrepreneurship ay may malaking bahaging ginagampanan
C
sa prosesong ito. Kapag ang mga salik na ito ay nag-ugnay-ugnay, ito ay magdudulot
ng mga produkto at serbisyo na tutugon sa ating pang-araw-araw na pangangailangan.
D
Gawain 4: CONCEPT MAPPING
Salik/
kahalagahan
D
Ano ang
kahalagahan ng
Salik/ Mga Salik ng Salik/ produksiyon at ng
kahalagahan Produksiyon kahalagahan mga salik nito sa
ating
pang-araw-araw
na pamumuhay?
Salik/
kahalagahan
78
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamprosesong Tanong:
Gawain 5: IKOT-NAWAIN
PY
Input Proseso Output
• Lupa
O• Pagsasama-sama • Produkto o
• Paggawa
C ng mga input ng serbisyong
• Kapital produksiyon pangkunsumo;
• Entrepreneurship Produkto o
D
serbisyo
na gamit sa
paglikha ng
E
ibang produkto
EP
Pamprosesong Tanong:
79
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 6: S P G – (SANGKAP sa PRODUKSYON i-GRUPO)
PY
6. 6.
7. 7.
8. 8.
1. 1.
O
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5.
C 5.
6. 6.
1. 1.
D
2. 2.
3. 3.
E
4. 4.
5. 5.
6. 6.
EP
7. 7.
8. 8.
Pinagkunan:https://www.google.com.ph/search?q=cell+phone&biw=1024&bih=499&source=lnms&tbm=isch&sa
=X&ei=BQJqVPTYN4StmgXj94Iw&sqi=2&ved=0CAYQ_AUoAQ#facrc=_&imgdii=_&imgrc=0eFP9LFHnGWyNM%253A%3Bq0o
fBtC7yOKtFM%3Bhttp%253A%252F%252Fs.tmocache.com%252Fcontent%252Fdam%252Ftmo%252Fen-
D
p%252Fcell-phones%252Fapple-iphone-5s%252Fsilver%252Fstills%252Fcarousel-apple-iphone-5s-silver-380x380-1.
jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.t-mobile.com%252Fcell-phone-deals.html%3B380%3B380 Retrieved on July 2, 2014
https://www.google.com.ph/search?q=candy&biw=1024&bih=499&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=paFpVJauN
aa3mwXD64BA&ved=0CAYQ_AUoAQ#facrc=_&imgdii=_&imgrc=gdcWwSdtOb6IxM%253A%3BOmbJU8kfHQcmLM%
3Bhttp%253A%252F%252Frack.1.mshcdn.com%252Fmedia%252FZgkyMDE0LzAxLzIzL2Q4L0NhbmR5LjBiNWJjLmpw
ZwpwCXRodW1iCT k1MHg1MzQjCmUJanBn%252Fa6bf4dc5%252F496%252FCandy.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fmashable.
com%252Fcategory%252Fcandy-crush%252F%3B950%3B534: Retrieved on July 2, 2014
http://www.tummydiary.com/random-posts/happy-national-breakfast-day-heres-our-fave-pinoy-breakfast/: Retrieved on July 2, 2014
Pamprosesong Tanong:
80
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 7: IRF CHART
IRF Chart
I- nitial Answer
PY
R- evised Answer
F- inal Answer
O
Matapos mong mapalalim ang iyong kaalaman ukol sa produksiyon, maaari
C
ka nang pumunta sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda mo ang iyong sarili
para sa mas malalim na pag-unawa ng konsepto ng produksiyon.
D
PAGNILAYAN
E
EP
81
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Hataw sa rice production, pararangalan
Posted by Online Balita on Mar 15th, 2013
PY
maging ang San Rafael sa Bulacan. May kabuuang 87 technicians at opisyal
naman sa Gitnang Luzon ang itinanghal na Outstanding Agricultural Extension
Workers (AEW) na maguuwi ng tig-Php20,0000 halaga ng insentibo. May 350 iba
pang AEWs, 10 irrigators’ associations at tatlong small water impounding system
associations sa buong kapuluan ang pagkakalooban din ng naturang pagkilala sa
O
isang seremonya ngayong araw sa Philippine International Convention Center.
Program.“
Pamprosesong Tanong:
82
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 9: IRF CHART
Muli mong balikan ang IRF Chart. Sa bahaging ito ay isusulat mo na ang iyong
Final na kasagutan batay sa iyong pag-unawa sa paksang tinalakay. Inaasahan din na
malinaw mo nang masasagot ang mga katanungang: Ano ang produksiyon? Ano-ano
ang salik nito at ang implikasyon nito sa pang araw-araw na pamumuhay? Handa ka
na ba? Isulat mo na ang iyong Final na kasagutan.
IRF CHART
I-nitial Answer
PY
R-evised Answer
F-inal Answer
O
Gawain 10: PAGBUO NG COLLAGE C
Bumuo ng apat na grupo sa klase at gumawa ng collage tungkol sa mga salik
ng produksiyon. Pumili ng isa sa mga salik. Tiyaking may napiling magkakaibang salik
ang bawat grupo. Gumupit ng mga larawan mula sa pahayagan o magasin at idikit ang
mga ito sa isang buong kartolina. Lagyan ng maikling pahayag sa ibaba ng collage
D
tungkol sa kahalagahan at kapakinabangan ng inyong napiling salik.
E
Puntos
1. Nilalaman Naipakikita ang mga bumubuo, 10
gamit, at kahalagahan ng salik
ng produksiyon
D
83
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Transisyon sa Susunod na Aralin
PANIMULA
PY
Ang negosyo ay may malaking ginagampanan sa ekonomiya ng bansa. Ito ay
pangunahing pinagmumulan ng trabaho at kita. May iba’t ibang uri ang negosyo batay
sa laki ng puhunan at dami ng kasapi.
O
Tutuklasin sa araling ito ang mga katangian at tungkulin ng iba’t ibang
organisasyon ng negosyo. May iba’t ibang gawain na inihanda at tataya sa iyong
kaalaman hinggil sa paksa. Pagkatapos ng aralin, inaasahang maisasabuhay mo ang
C
pagkaunawa sa konsepto ng organisasyon ng negosyo at ang mga tungkulin nito.
D
ARALIN 7:
MGA ORGANISASYON NG NEGOSYO
E
EP
ALAMIN
84
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 1: BUSINESS AS USUAL
Suriin ang mga larawang nasa susunod na pahina. Matapos nito, sagutin ang
katanungan sa mga pamprosesong tanong.
AlingAling
Sonia’s Sari- Sari
Sonia’s Berniceand
Bernice andVina
VinaBeauty
Beauty
Sari-Store
Sari Store Parlor
Parlor
PY
O
http://pinoytransplantiniowa.files.wordpress. http://www.nacentralohio.com/wp-content/up-
com/2011/02/micro-entrepreneur.jpg. loads/2013/03/Virtue-Vegan-Salon-logo.jpg
Retrieved on November 7, 2014 Retrieved on November 7, 2014
San Roque Multi- Purpose
San Gabriel Corporation
Cooperative
San Gabriel Corporation
C San Roque Multi-Purpose
Cooperative
E D
EP
http://www.visitinclinevillage.com/wp-content/ http://blogs.worldwatch.org/nourishingtheplan-
uploads/2011/11/business-crystal-bay-incline-vil- et/wp-content/uploads/2012/04/Co-ops.jpg.
D
Pamprosesong Tanong:
85
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 2: WQF DIAGRAM
1. Itala sa bawat kahong nasa ibaba ng “W” (words) ang mga salitang
maiuugnay sa paksa.
2. Sa kahon ng “Q” (questions), bumuo ng 3-5 tanong na nais mong masagot
tungkol sa paksa.
3. Ipagpaliban ang pagsagot sa Bilog “F” (facts). Babalikan ito pagkatapos ng
Pagnilayan.
PY
Mga Organisasyon ng Negosyo
W Q F
O Facts
Words
Questions
C
E D
organisasyon ng negosyo.
PAUNLARIN
D
86
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
MGA ORGANISASYON NG NEGOSYO
Sole Proprietorship
PY
ang nakikipagsapalaran at humaharap sa lahat ng pagsubok o hamon. Ang lahat ng
kita at pagkalugi ay tanging sa kaniya lamang. Siya ang nangangasiwa sa lahat ng
gawain na ang layunin ay kumita. Wala o mas kaunti ang mga nauukol na mahihigpit
na usaping legal sa mga ganitong uri ng organisasyon.
O
Ang kakayahan ng maliliit na negosyo na umuunlad ay nakadepende sa
kakayahan ng sole proprietor. Kung mangangailangan siya ng maraming pondo,
C
maaaring kumuha siya ng karagdagang pondo mula sa kaibigan, bangko, o kita ng
negosyo. Bilang kabahagi sa pagsulong ng ekonomiya, naging papel ng sole proprietor
ang magbigay ng hanapbuhay sa mga mamamayan sa pamamagitan ng maliliit na
negosyo na matatagpuan sa mga pamayanan.
D
Partnership
E
Corporation
87
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
bumili at magbenta ng mga ari-arian, pumasok sa mga kontrata, magsampa ng kaso,
at nararapat na magbayad ng buwis. Katangian din nito ang limitadong pananagutan
ng mga may-ari at ang pagbibigay ng mga bahagi o shares sa anyo ng mga stocks, at
ang pananatili nito ay isang mahalagang bagay.
PY
Cooperative
O
na binubuo ng mga kasapi na karaniwan ay hindi bababa sa 15 miyembro na
kabahagi sa puhunan at tubo. Pangunahing layunin ng kooperatiba ang makapagbili
o makapagbigay ng mga produkto at serbisyo sa mga kasapi sa pinakamababang
halaga.
C
Sa isang kooperatiba, kabahagi ang mga kasapi sa pagtatatag at pamamalakad
ng samahan kaya interesado silang magtulong-tulong sa ikatatagumpay ng kanilang
D
samahan. Nagaganyak din silang magtipon ng karagdagang puhunan sa pagnanais
na lumago ang negosyo. Higit sa lahat, hinahati-hati ng pantay ang kapakinabangan
E
ng samahan.
puhunang ipinasok sa kooperatiba dahil na rin sa hindi pangunahing layunin nito ang
magkaroon ng malaking tubo. Gayundin, kulang sa kapital ang isang kooperatiba.
Maliit lamang ang saping puhunan na inilalagay rito kung ihahambing sa isang
korporasyon.
D
Pinagkunan: Balitao, B., Ong, J., Cervantes, M., Ponsaran, J, Nolasco, L, & Rillo, J. (2012). Ekonomiks: Mga Konsepto at Aplikasyon.
Quezon City, Philippines: Vibal Publishing House, Inc.
88
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 3: CHECKLIST
Sole
Katangian Partnership Corporation Cooperative
Proprietorship
1. Isang organisasyon na
binubuo ng dalawa o
higit pang indibidwal
na sumasang-ayon na
paghahatian ang mga
kita at pagkalugi ng
PY
negosyo.
2. Layunin nito na
makapagbigay ng mga
produkto at serbisyo
O
sa mga kasapi sa
pinakamababang
halaga.
3. Pag-aari at
pinamamahalaan ng
C
iisang tao.
4. Bahagi ng tubo ng
D
organisasyong ito ay
ipinamamahagi sa
mga stockholder.
E
5. Binubuo ng hindi
bababa sa 15 tao at
EP
ORGANISASYON NG
KAHINAAN KALAKASAN
NEGOSYO
Isahang Pagmamay-ari
Sosyohan
Korporasyon
Kooperatiba
89
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 5: ISANG PANAYAM
PY
PAGNILAYAN
O
ang mas malalim na pagtalakay sa konsepto ng produksiyon at mga salik nito
upang maihanda ang iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan.
C
Gawain 6: 3M’s MAGPLANO, MAGSIGURO, MAGNEGOSYO!
D
Makibahagi sa inyong pangkat. Bumuo ng isang mini business plan gamit ang
E
Tugon/
Mga Nakapaloob sa Business Plan
Impormasyon
1. Hangarin o misyon ng negosyo
D
90
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamprosesong Tanong:
PY
Mga Organisasyon ng Negosyo
W Q F
O
Facts
Words
Questions
C
E D
91
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 9: REPLEKSIYON
PY
Nakuhang
Pamantayan Deskripsiyon Puntos
Puntos
Nilalaman Nakapaloob sa repleksiyon ang 50
mahahalagang impormasyon ukol sa
O
pagiging matalino at mapanagutang
bahay-kalakal.
Estilo Malikhain ang pagkakasulat ng 30
C
repleksiyon, pumili ang may-akda
ng mga angkop na salita upang
maipahayag ang kanyang saloobin ukol
sa pagiging matalino at mapanagutang
D
mamimili.
Mekaniks Nasunod ang lahat ng mekaniks sa 20
E
pagsulat ng repleksiyon.
Kabuuang Puntos 100
EP
ISABUHAY
D
92
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Ang gawaing ito ay naglalayong maitampok o maitaguyod ang mga
pinagkukunang-yaman na mayroon ang iyong komunidad. Bukod sa mga likas na
yaman ay maaari ding maitampok ang produkto at serbisyo na kilala, mahalaga, at
ipinagmamalaki ng komunidad na iyong kinabibilangan. Sa bahaging ito ng modyul
ay inaasahang alam mo na at napag-aralan ang mga pinagkukunang-yaman ng iyong
lokal na komunidad at ang katangian at kahalagahan ng mga ito.
PY
Yamang-Lupa
Pinagkukunang-yaman
Malawak na taniman ng palay
O
matatagpuan
1. Pag-uulat sa klase gamit ang iba’t ibang kagamitang biswal o ulat na nakasulat
sa kartolina, manila paper o anumang katulad nito at mga larawan ng lugar
kung saan makikita ang pinagkukunang-yaman.
2. Pag-uulat sa klase gamit ang powerpoint sa presentasyon.
3. Pag-uulat sa klase gamit ang video clip presentation.
93
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
RUBRIK SA PAGMAMARKA NG COMMUNITY ASSETS
4 3 2 1
PAMANTAYAN
Napakahusay Mahusay Nalilinang Nagsisimula
Komprehensibo Mahusay ang Hindi gaanong Hindi naipakita
at mahusay ang pagkakatam- naipakita ng sa pagtatam-
pagkakatampok pok ng pagtatampok pok ang
ng pinagku- ang kaugnayan
pinagkukunang- kunang-yaman kaugnayan ng pinagku-
Pagtatampok
yaman sa at naiugnay ito ng pinagkuku- kunang-yaman
sa pinagku-
pamamagitan sa iba’t ibang nang-yaman sa mga
kunang-yaman
ng pag-uugnay aspekto ng sa mga aspekto ng
nito sa iba’t kabuhayan ng aspekto ng pamumuhay.
PY
ibang aspekto komunidad. kabuhayan ng
ng kabuhayan komunidad.
ng komunidad.
Ibinatay sa Ibinatay sa Ibinatay Walang
O
iba’t ibang iba’t ibang lamang ang batayang
saligan ang saligan ang impormasyon pinagkunan
mga kaalaman mga kaalaman sa batayang ng mga
Pinagkunan ng
Datos
tulad ng aklat,
C
subalit limitado aklat. impormasyon.
pahayagan, lamang ang
video clip, nakuhang
interview at iba datos.
D
pa.
Nailahad ang Nailahad ang Hindi lahat ng Ang mga
E
94
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Transisyon sa Susunod na Modyul
PY
pamamagitan ng pagbibigay ng mas matalinong pagtugon sa pangangailangan
at hindi sa kagustuhan.
O
pangangailangan ng tao (demand) na nagiging basehan ng produksyon ng mga
bagong produkto. Ang mga produktong ito ay tinatawag na supply. Ano ba ang
supply at demand? Ano ang nagaganap sa pamilihan sa pagbabago at paggalaw
C
ng mga ito? Halina at tuklasin ang susunod na modyul.
D
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
95
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(K) 3. Kung ikaw ay isang rasyunal na mag-aaral, paano ka dapat gumawa ng
desisyon?
A. isinasalang-alang ang relihiyon, paniniwala, mithiin, at tradisyon
B. isinasalang-alang ang mga hilig at kagustuhan
C. isinasalang-alang ang trade-off at opportunity cost sa pagdedesisyon
D. isinasaalang-alang ang mga dinadaluhang okasyon
PY
D. nagbabayad ng upa o renta sa lupa
O
A. gumagamit ng mga produkto at serbisyo
B. lumilinang ng likas na yaman
C. lumilikha ng mga produkto at serbisyo
D. namamahagi ng pinagkukunang-yaman
C
(P) 6. Alin sa sumusunod ang pinakaangkop na kahulugan ng ekonomiks kung
ang pagbabatayan ay ang konsepto ng kakapusan?
D
A. Ito ay tumutukoy sa pag-aaral upang matutugunan ang walang
katapusang pangangailanganat kagustuhan ng tao sa harap ng
E
kakapusan.
B. Ito ay tumutukoy sa agham ng pag-uugali ng tao na nakakaapekto sa
kanyang rasyonal na pagdedesisyon.
EP
96
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(P) 8. Ang trade-off ay ang pagpili o pagsasakripisyo ng isang bagay kapalit ng
ibang bagay samantalang ang opportunity cost ay ang halaga ng bagay o
nang best alternative na handang ipagpalit sa bawat paggawang desisyon
(Case, Fair, and Oster, 2012). Ano ang dahilan kung bakit may trade-off at
opportunity cost?
A. dahil walang katapusan ang pangangailangan at kagustuhan ng tao
B. dahilan sa kawalan o limitado ang kaalaman sa pagpili at pagdedesisyon
C. dahil may umiiral na kakapusan at kakulangan sa mga produkto at
serbisyo
D. upang makalikha ng mga produktong kailangan sa palengke
PY
A. hindi maisasakatuparan ang lahat ng layunin sa pagpili at pagkonsumo
B. magiging pantay ang distribusyon ng mga pinagkukunang-yaman sa
lahat ng tao
C. maaaring malulutas o mabawasan ang suliranin sa kakapusan sa mga
O
pinagkukunang-yaman
D. magiging maayos ang pagbabadyet ng pamilya
C
(P) 10. Iayos ang herarkiya ng pangangailangan ni Abraham Maslow mula sa
pinakamababa hanggang sa pinamataas na antas nito.
1. responsibilidad sa lipunan
D
2. pangangailangan sa karangalan
3. pangangailangan sa sariling kaganapan
E
4. pisyolohikal at bayolohikal
5. pangangailangan sa seguridad
EP
A. 2, 3, 4, 5, 1
B. 1, 2, 3, 4, 5
C. 3, 2, 1, 5, 4
D. 4, 5, 1, 2, 3
D
(P) 11. Mahalaga sa paglikha ng mga produkto at serbisyo ang bawat salik ng
produksyon. Ang bawat salik ay may kabayaran kapag ginamit tulad ng
A. upa sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista,
at tubo sa entreprenyur
B. ubo sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, upa sa kapitalista, at
interes sa entreprenyur
C. upa sa kapitalista, sahod sa lakas-paggawa, tubo sa may-ari ng lupa,
at interes para sa entreprenyur
D. sahod sa entreprenyur, upa sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at
tubo sa entreprenyur
97
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gamitin ang talahanayan sa ibaba sa tanong sa aytem 12
HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION EXPENDITURE
Annual 2012 and 2013
AT CURRENT PRICES, IN MILLION PESOS
At Current Prices
ITEMS Growth
2012 2013
Rate(%)
HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION
7,837,881 8,455,783 7.9
EXPENDITURE
1. Food and Non-alcoholic beverages 3,343,427 3,596,677 7.6
2. Alcoholic beverages, Tobacco 100,930 110,059 9.0
PY
3. Clothing and Footwear 108,492 116,635 7.5
4. Housing, water, electricity, gas and other 965,753 1,062,100 10.0
fuels
5. Furnishings, household equipment and 310,249 326,101 5.1
routine household maintenance
O
6. Health 199,821 218,729 9.5
7. Transport 837,569 894,369 6.8
8. Communication 247,946 264,281 6.6
9. Recreation and culture
C
142,851 154,391 8.1
10. Education 302,772 334,586 10.5
11. Restaurants and hotels 291,460 318,553 9.3
D
12. Miscellaneous goods and services 986,611 1,059,301 7.4
Source: National Statistical Coordination Board (NSCB) Posted: 30 January 2014
E
(P) 12. Alin sa sumusunod na pahayag ang may katotohanan batay sa talahanayan?
A. Malaking bahagi ng gastos sa pagkonsumo ng sambahayan ay
EP
nagmumula sa kalusugan.
B. Nagpakita ng pagtaas sa kabuuang gastos sa pagkonsumo sa pagitan
ng taong 2012-2013.
C. Pinakamababa ang gastos sa pagkonsumo ng sambahayan sa
transportasyon.
D
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
paggamit sa mga limitadong pinagkukunang-yaman.
D. Ito ang mga plano upang kumita nang malaki ang mga namumuhunan
at mabawi ang gastos sa paglikha ng produkto.
PY
mahirap na gawain
O
A. May limitasyon ang mga pinagkukunang-yaman kaya’t hindi ito sasapat
sa pangangailangan ng tao.
B. Ang walang pakundangang paggamit ng pinagkukunang-yaman ay
hahantong sa kakapusan.
C
C. Walang hanggan ang pangangailangan ng tao gayundin ang mga
pinagkukunang-yaman.
D. May hangganan ang halos lahat ng pinagkukunang-yaman sa buong
D
daigdig.
(U)
E
99
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(U) 18. Ang karapatan sa tamang impormasyon ay maaaring maitataguyod sa
pamamagitan ng:
A. palagiang paggamit ng recycled na produkto upang mapangalagaan
ang kapaligiran
B. pag-aaral sa nakatatak sa etiketa ukol sa sangkap, dami at komposisyon
ng produkto
C. pagpapahalaga sa kalidad at hindi sa tatak ng produkto o serbisyong
bibilhin
D. palaging pagpunta sa timbangang bayan upang matiyak na husto ang
timbang biniling produkto
PY
• lupa • Pagsasama-sama • Kalakal o serbisyo
• paggawa ng materyales, pangkunsumo;
• kapital paggawa, kapital, at Kalakal o serbisyo
• entrepreneurship entrepreneurship na gamit sa
paglikha ng
O
ibang produkto
(U) 19. Ang ilustrasyon sa itaas ay tungkol sa produksiyon, ano ang ipinapahiwatig
nito?
C
A. Ang produksiyon ay ang proseso ng pagsasasama-sama ng mga input
tulad ng lupa, lakas-paggawa, kapital, at entrepreneur upang makabuo
ng produkto at serbisyo.
D
B. Magaganap lamang ang produksiyon kung kumpleto ang mga salik na
gagamitin dito.
C. Ang produksyon ay proseso ng pagsasama-sama ng output tulad ng
E
100
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.