Professional Documents
Culture Documents
INTRODUKSYON
II. HUMANIDADES
A. Background ng Aralin
Ito ay tumutukoy sa mga araling nauukol sa tao o mga araling pantao. Ito ay
tumutukoy sa mga disiplinang akademiko na nag-aaral sa mga kundisyong
humano, na ginagamitan ng mga metodolohiya ng malawakang pagsusuri (kritiko),
pagpuna (analitiko), at pagbabakasali (ispekulatibo); dahil sa tatlong metodong ito,
itinatangi ang pag-aaral na ito na tinatawag ding humanidades o umanidades
mula sa mga imperikong (empirikal) gawi na ginagamit sa mga likas na agham at
mga agham panlipunan.
Ayong kay J. Irwin Miller “Ang layon ng Humanidades ay ang gawin tayong tunay
na tao sa pinakamataas na Kahulugan nito.” Ito ay bumubuo na tao (ang kaniyang
kaisipan, kalagayan) at kultura (ang binibigyang-tuon sa pag-aaral ng larangang
ito)
Kahalagaan ng Humanidades
Ayon kay Newton Lee “Sana’y mapagtanto natin na ang edukasyon at ang
Humanidades ay dapat pahalagahan sa pagpapaunlas ng ating mga isipan at para
sa magkaroon ng karera sa hinaharap”. Bukod sa pagkakaroon ng karera sa
hinaharap kinakailngan din na magkaroon sa pagpapaunlad ng ating kaisipan at
ng lipunan sa kalahatan. Sa madaling salita “Hindi kung ano ng gagawin ng tao,
kundi kung paano maging tao.
35
Kasaysayan
Humanidades sa Filipino
Pagpapalim sa Aralin
1. Wika
- Halimbawa: pag-aral ng mga sinuanu at makabagong wika,
pagsalin, at pagsulat
2. Panitikan
- Halimbawa: wika teatro, nobela, dula maikling kwento
3. Kasaysayan
4. Pilosopiya
5. Relihiyon
6. Biswal at isinasagaw na sining
- Halimbawa: Pelikula, Teatro, Sayaw, Musika, Pagpipinta
36
Pagsulat sa Humanidades
1. Impormasyonal
- Paktuwal na impormasyon bilang background gaya ng tamabuhay
o maikling bionote tungkol sa may akda. Paglalarawan at
pagsusuri ng mga karaniwan pampanitikan gaya ng kritisismo, tula
kuwento, at iba pa. Pagbubuo ng pliwagan sa kaunay sa tekik o
proseso.
2. Imahinatibo
- Binubuo ito ng mga malikhaing akda gaya ng piksyon (nobela,dula,
maikling kwento) sa larangan ng panitikan, gayundin ang pasusuri
dito.
3. Mapanghihikayat
- Pangganyak ito upang mapaniwala o di-mapaniwala ang mga
mambabasa. Subhetibo ito kaya’t mahalagang ang opinion ay
kaakibat ng ebidensya at katuwiran o argumento. Makikita ang
mga ganito anyo ng pagsulat ng kritisismo
B. Pagpapayaman sa kaalamnan
Para sa karagdagan kaalaman basahin ang: “Ang proseso ng transkripsiyon
ng mga inskripsiyon sa mga Bato ng Ticao” ni Ramon Guillermo
Isang disiplinang akademiko na kung saan pinag-aaralan ang mga aspeto ng tao
at sangkatauhan ng mundo.
37
Partisipasyon sa mga simulain ng pamahalaan
B. Pagpapalim sa Aralin
1. Sosyolohiya (Sociology)
- Pakikipag-ugnayan ng tao sa mga pangkat, institusyon o samahan
na kanyang kinabibilangan.
2. Agham Pampulitika (Political Science)
- Konsepto at prinsipyo tungkol sa pamamahala ng isang lipunan na may
tiyak na teritoryo
3. Antropolohiya
- Simula, pag-unlad at katangian ng tao.
Sosyo-kultural na sangay
- pag-unlad ng tao sa pamamagitan ng pananaliksik
Arkeolohikal
- sistematikong paghuhukay at pag-aarap ng mga nagawa o
naganap sa mga sinaunang tao.
Pang-biolohikal
- pagsusuri ng mga katangiang pisikal at pag-unlad ng tao batay sa
mga “fossils”
Pag-aaral ng wika
- pag-aaral sa iba’t ibang lengguwahe ng tao
4. Ekonomiks
- Produksyon, distribusyon, at pagpapalitan ng kalakal at
pagkokonsumo
38
5. Kartograpiya
- pag-aaral at paggawa ng mga mapa. Halimbawa ay ang concept
mapping o mind maps na siyang nakakatulong magorganisa ng
mga ideya ng isang indibiduwal o grupo tungkol sa isang paksa
6. Lingguwistika
- agham na nakatuon sa pagbabago at pag-unlad ng wika, sapagkat
bawat tao o pangkat ng tao ay may sariling kultura na nagbabago
sa paglipas ng panahon. Sa agham na ito natatalakay ang
pagkakaiba iba ng pagbigkas ng isang salita base sa klase o
rehiyon ng mga tao.
Katangian ng lingguwistika:
Balarila
1. Palatunugan
2. Palabuuan
3. Palaugnayan
4. Talasalitaan
5. Palatitikan
6. Panitikan
7. Saling-wika
7. Heograpiya
- Katangiang pisikla ng daigdig.
- Pagkilos ng tao ayon sa kayangian ng paligid niya
- Pakikibagay sa panahon, klima, lokasyonbat kahapagahan ng mga
likas na yaman.
Heograpiyang pantao
- katangian ng tao batay sa kanilang kultura at iba’t ibang gawain
Heograpiyang pisikal
- distribusyon ng mga anyong lupa at anyong lupa ay anyong tubig
sa daigdig.
39
8. Relihiyon
- pinagisang Sistema ng mga paniniwala at mga gawi tungkol sa
buhay at kaugnayan nito sa higit sa karaniwan na nagbubuklod sa
mga taga paniwala ng isang komunidad.
C. Pagpapayaman sa kaalamnan
Ang wikang Filipino ay kilala rin bilang lingua franca, ibig sabihin, ito ang
wika na naiintindihan ng nakararami. Tungkulin ng mga tagapagsalita nito, ang
mga Pilipino, na pagyamanin at paunlarin ang wikang Filipino na siya rin napili
bilang wikang pambansa. Ayon sa Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), ang
wikang pambansa ay isang mabisang bigkis sa pagkakaisa at pagkakaunawaan.
Ito rin ay nagmimithing mabilis magkaunawaan at sibulan ng damdamin ng
pagkakaisa ang mga mamamayan na may iba-ibang wikang katutubo. Katulong
ito sa pagtatag ng isang pambansang pamahalaan. Sa madaling sabi, mahalaga
ang gampanin ng wikang Filipino sa bansa. Kailangan na gamitin ito ng gamitin
para mas mapalawak at mapaunlad.
Napagtibay ito sa pamamagitan ng Executive Order No. 335 na nag-aatas
sa lahat ng kagawaran, kawanihan, ahensiya at instrumentaliti ng pamahalaan na
gumamit ng Filipino sa lahat ng uri ng komunikasyon. Nakailalim din sa utos na ito
ang pagsasalin sa Filipino ng "Panunumpa sa Katungkulan" ng lahat ng pinuno at
tauhan ng pamahalaan at ang pagsasalin sa Filipino ng mga pangalan ng opisina,
gusali, at mga karatula sa lahat ng opisina at pook publiko. Gayunpaman,
mahalaga na magamit ang wikang Filipino di lamang sa ganitong aspeto kundi pati
na rin sa iba't-ibang larangan. Sa iba't-ibang ahensiya at institusyon ng
pamahalaan tulad ng institusyon ng batas at sa departamento ng edukasyon. Sa
40
akademikong larangan tulad ng mga panitikan, sa komersyo. Sa larangan ng
"sports" at sa larangan ng mga pelikula.
B. Pagpapalim sa Aralin
Sa larangan ng isports
Wikang Filipino ng mga Manlalaro sa Praktikal na Pananaw
Napiling halimbawa ang larong basketbol dahil isa ito sa mga pinakakilala
at pinakasinusubaybayan ng mga Pilipino sa panonood ng isports. Kung
palalalimin ang larong ito sa aspetong Wika, marami nang nagdaang
magagandang linya kaugnay ang malalim na depinisyon nito. (SWS Sports
Survey, 2008)
41
Pangalawa, mayroon rin siguro tayong masisilip na prinsipyo sa konsepto
ng diskarte at gulang na nakaugat sa konsepto ng “matalinong pagpapasya”. Sa
etika ng basketbol sa Pilipinas, ang panggugulang sa mga kulang pa ng karanasan
na manlalaro ay tanggap bilang paggamit ng utak o pagiging madiskarte. Ang
salitang gulang (craftiness) ay mauugat natin sa Tagalog na salitang “magulang”.
Sa isang batang manlalaro na nagsisimula pa lamang, ang sitwasyong naiisahan
ng mas nakatatanda sa kanya na marami nang pinagdaanan sa laro (at sa buhay)
ay bahagi nga ng paglalaro. Ipinapakita sa larong basketbol ang kahalagahan ng
diskarte sa buhay. Kailangang matalino ka sa larangan ng buhay. Isang
magandang halimbawa dito ang dahilan kung bakit binansagang “The Scholar”
ang isa sa pinakamagaling sa depensa sa kasaysayan ng basketbol sa Pilipinas,
si Philip Cezar. Hindi man siya ang pinakamatangkad na manlalaro sa taas na 6”3’
noong henerasyon niya, nalalamangan naman niya ang kanyang mga kasabayan
gamit ang kanyang utak.
42
ginagamit sa proseso ng komunikasyong umiiral sa larangang ito, mahalagang
pagtuunan ng pansin ang atityud ng pagsasaling wika na ipinapakita ng mga
tabloid sa seksyon ng sports.
Akademikong larangan
ang paggamit ng wikang Filipino sa pagsusulat at pakikipagtalastasan ay
mas nakapagpapabatid ng nais maiparating na mensahe. Namulat man sa mga
literatura na nakasulat sa wikang Ingles, na pinasimulan ng mga Amerikano nang
ika-20 siglo, kalaunan ay tinangkilik na rin ang mga nakasulat sa sariling wika. Sa
pagsulat ng mga babasahin at panitikan tulad ng mga literatura at dyaryo, at
paggawa ng pananaliksik ay mas naipapahayag ang iyong saloobin at mga
kaisipan gamit ang Filipino. Bukod sa mas epektibo ito, ay nakaaambag rin ito sa
pagpapaunlad ng wikang Filipino.
Larangan ng pelikula
Mapapansin ang pag-unlad sa paggamit ng wikang Filipino. Ang mga
pelikula kagaya ng Indie Films ay malaking ambag para sa pagsulong ng wikang
Filipino. Gamit ang naturang wika, higit na naipapahayag ng maayos ang emosyon
na inihahatid ng istorya sa pelikula sa mga manonood. Mas nararamdaman at
nauunawaan ang mga pangyayari na napapanood. Sa pamamagitan ng wika na
gamit sa pelikula, naipapahayag at nasasalamin rin ang
Wikang Filipino sa Pagbuo ng Pamagat ng Pelikula
43
Wikang Filipino sa Telebisyon at Pelikula
C. Pagpapayaman sa kaalamnan
44