Professional Documents
Culture Documents
(Dicamay Dumagat)
Hilaga
Rugnot)
Quezon
Palawan
lahat ng lalawigan
(Babuyan, Tinitianes,
Palawan Batak)
Catanduanes
Zambal)
(Igorot) Luzon
Kadaklan-Barlig Bontoc)
(Bukil, Bangon)
41. BUTUANON Lunsod ng Butuan, Mindanao
(Caluynanen, Caluyanyon)
(Capisano, Capiseno)
Kuyunon) at Panay
Mindanao
(Hanunoo)
(Gilipanes, Quiangan)
Mindoro, Mindanao
Pilipinas
(Dibagat-Kabugao-Isneg, Isneg)
(Addasen Tinguian)
(Tinguian)
(Basco Ivatan)
Palawan
(Tagakaolo)
Kalinga-Apayao
Kalinga-Apayao, Luzon
Bulubundukin, Luzon
(Sumadel-Tinglayan, Kalinga)
84. KALINGA, Tanudan Katimugang Kalainga-Apayao,
Luzon
(Antipolo Ifugao)
Union, Luzon
Luzon
Hamtinon)
Bukidnon; Mindanao
Minamanwa, Mamanwa
Sambal)
(Manay Mandayan,
Mangaragan, Mandaya)
Debabaon)
Bukidnon, Mindanao
Kidapawan Manobo)
Mindanao
Palawan
(Pampango)
(Camotes)
Hilagang Panay
Mapun, Cagayanon)
pulo
(Tino)
(Snagil, Singgil)
(Tino)
(Snagil, Singgil)
Mindanao
Larosa
(Apurahuano, Tagbanwa)
ng Pulo ng Dumaras
Moro, Joloano)
Binatangan)
(Tibolo, Tagabili)
(Tirurai, Teduray)
Samar-Leyte, Waray)
Isa pong karangalan at pribilehiyo para sa akin at sa Komisyon sa Wikang Filipino na maimbitahan
at makapagsalita sa inyong kumperensya. Ang ibabahagi ko sa inyo ngayong umaga ay tungkol sa
bisyon, direksyon at mga programa ng KWF para sa susunod na tatlong taon, o hanggang
2010. Ibinabahagi ko ang mga ito sa inyo sa pag-asang yayakapin ninyo ang nasabing mga
bisyon, direksyon at programa bilang sarili ninyong bisyon at programa.
Kamakailan lamang ay nagkasundo ang pamunuan ng KWF na baguhin ang aming bisyon. Ang
pangarap namin ay: “maging sentro ng kapantasan sa mga wika at literatura ng mga
Pilipino.” Umaalinsunod ang pangarap na ito sa aming mandato na paunlarin, palaganapin at panatilihin
ang mga wikang ginagamit ng mga Pilipino sa iba’t ibang larangan.
Ang ganitong bisyon at misyon ay pag-amin na bagamat ang KWF ay siyang opisyal na ahensyang
pangwika ay malayo pa rin ito sa pagiging tunay na sentro ng kapantasan at kaalaman sa mga wika at
panitikan ng mga Pilipino. Ang itinatayo namin ay isang sentro ng impormasyon, dokumentasyon at
pananaliksik; na may kuwerpo (corps) ng mga mananaliksik na may mataas na kakayahan sa linggwistika
at applied na linggwistika (hal. pagtuturo ng wika) at pagsasaling-wika; isang sentro na katatagpuan at
naglalaman ng lahat ng mga pag-aaral at akda tungkol sa mga wika ng Pilipinas; isang sentro na may
kamalig ng mga datos sa ibat ibang wika, at sa ibat ibang genre, kasama na ang audio at video
recording ng mga pangyayaring komunikatibong may mga anotasyon at komentaryo; isang sentro na
lumilikha ng mga orihinal at huwarang mga diksyunaryo, gramatika, ortograpiya, iskolarli na mga
babasahin, materyales sa literasiya at reperensya sa pagtuturo sa magkakaibang disiplina; at isang sentro na
dalubhasa rin sa teknolohiyang pang-impormasyon at pangkomunikasyon upang magampanan ang gawain
ng pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili ng mga wika sa Pilipinas.
Ang katwiran para sa pangarap naming ito ay nagmumula sa aming pagkilala sa kahalagahan ng
mga wikang ginagamit ng mga Pilipino—ang wikang pambansa, ang mga wikang panglokal at mga wika
na pang-ibayong dagat--- para sa magkakaibang mga layunin: para sa literasiya at edukasyon ng ating
mamamayan; para sa layuning pangkultura at intelektuwal; para sa pagkakakilanlan at etnisidad; para sa
pakikipagtalastasan sa loob at labas ng bansa; para sa pag-unlad na pang-ekonomiya; at para sa kaisahan
at katatagang pampulitika.
Gusto naming isipin na lipas na ang panahon na ang mga gawain ng komisyon—sa katotohanan o
sa karaniwang pagkakaalam-- ay eksklusibong nakatuon sa wikang pambansa, sa kapabayaan ng mahigit
na 170ng wika ng ating bansa at nang walang makatotohanang pagsasaalang-alang sa isa pang opisyal na
wika ng bansa, ang Ingles, o sa mas eksaktong pormulasyon, ang Philippine English.
Ito ang landas o linya ng “isang bansa, maraming wika”, na siyang simulain ng kasalukuyang tema
ng buwan ng wika 2007, na “maraming wika, matatag na bansa.”
Gayunpaman, mayroon tayong wikang pambansa. Ito ang wikang Tagalog na nang dahil sa
kumbinasyon ng mga sirkumstansyang historikal, pang-ekonomiya at sosyopulitikal ay naging komon na
wika ng magkakaibang etnolinggwistikong grupo ng ating bayan. Ang kasalukuyang Filipino ay ang dating
wika ng Katagalugan na naging pambansa. Ang Filipino, kung gayon, ay ang pambansang linggwa
prangka.
Kung batayang panglinggwistika ang pag-uusapan, ang wikang pambansa at ang Tagalog ay
nabibilang sa iisang wika. Ang unang batayan sa pagsabi nito ay ang tinatawag na mutual intelligibility. Ang
isang nagsasalita ng “Filipino” at ang isang nagsasalita ng Tagalog ay magkakaunawaan. Kung
gayon, nagsasalita sila ng isang wika.
Ang ikalawang batayan ay ang gramatika. Ang gramatika ng umiiral na “Filipino” ay walang pinag-
iiba sa gramatika ng Tagalog. Totoong sa ilalim ng konstitusyon, ang wikang Filipino ay kailangang
nakasalig sa mga umiiral na wika sa Pilipinas. Pero, sa ngayon, ang gramatika ng wikang pambansa ay
yaong sa Tagalog. Tingnan lamang ang mga panlapi ( -um-, -in, -an, at i-) at ang mga gramatikal na pananda
(i.e. ang, ng, sa) at mga partikulo (i.e. pa, na, kung, daw, kasi). Hindi ba magkapareho lang sa mga panlapi at
gramatikal na pananda at partikulo ng tinatawag na “Filipino”? Walang panlapi o gramatikal na
elementong galing sa Ilokano, Sebwano, Ilonggo at sa ibang malalaking wika ang may matatag na katayuan
sa wikang pambansa.
Pero may isang malaki at hindi matatawarang pagkakaiba ang wikang Tagalog noon at ang wikang
pambansa ngayon. Ang kasalukuyang wikang pambansa ay ang pangalawang wika ng nakararaming
Pilipino. Mas marami nang Pilipino ngayon na marunong mag-Tagalog pero hindi ito ang kanilang
kinagisnan o unang wika. Ito ang pangalawang wika nila. Ito ang isa sa tampok na dahilan sa pagtawag
dito ng ibang pangalan—Filipino. Ito rin ang panlipunang batayan sa paglitaw ng mga pasalitang barayti
ng “Filipino”; mga barayti na hindi lamang limitado sa Katagalugan at Kamaynilaan, kundi sumasaklaw
sa Davao, Iloilo, Cebu, Baguio, Angeles, Cagayan de Oro, Zamboanga City at sa ibang punong
sentrong lungsod kung saan nagtatagpo ang magkakaibang grupong etniko. Sa ngayon, ang barayting
pinakaprestihiyoso ay ang barayti sa Metro Manila at kanugnog na mga lugar, na siyang itinuturo ngayon
sa mga paaralan at pinalagaganap ng masmidya. Pero hindi maipupuwing na ang wikang Tagalog ay naging
pambansa na.
Ang ganitong mga katotohanan, sa aking palagay, ay hindi nalingid sa mga gumawa ng mga
probisyong pangwika sa ating konstitusyon. Nanalig sila na habang nalilinang, ang wikang pambansa ay
dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang wika. Idineklara
din nila ang wikang Filipino at ang wikang Ingles bilang wikang opisyal, pero hindi nila kinaligtaan na
ipahayag din na ang mga wikang pangrehiyon ay pantulong na wikang opisyal at midyum ng
pagtuturo. Higit sa lahat, tiniyak nila ang pagtatayo ng isang komisyon na “magsasagawa, mag-uugnay at
magtataguyod” ng mga pananaliksik hindi lamang sa wikang pambansa, kundi sa iba pang mga wika ng
mga Pilipino. Ang ganitong mga probisyong pangkonstitusyon ay nagkaroon ng katuparan sa
pagkakapagtibay ng RA 7104 na siyang lumikha sa Komisyon sa Wikang Filipino.
· para sa ECCD (3-5ng taon), ang paggamit ng wika ng bata sa day care center. Gagamitin ang
Filipino at English (at Arabic) sa mga istorya at panitikan;
· para sa Grade 1 hanggang 3, ang paggamit ng wika ng bata bilang midyum ng pagkakatuto para sa
lahat ng subject. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) bilang magkahiwalay na subject para
sa oral language development;
· para sa Grade 4 pataas, Filipino bilang midyum ng pagtuturo para sa Makabayan at subject na
Filipino at/o panitikan at English bilang midyum sa Math at Science. Gagamitin ang wika ng bata
bilang pantulong na wika;
· samantala, sa sekundarya, magtuturo ng mga language elective sa wika ng bata, wikang
pangrehiyon, Arabic at anumang wika sa ibayong dagat;
Ayon sa nasabing dokumento: “(c)ontrary to being a hindrance, the languages of children must
be considered as enabling factors on which student learning and achievement can be based. The use of
the mother tongue in learning has been found to be the most effective way to bridge learning in all subject
areas including the development of future languages. This is a generalization based on numerous
experiences of other multilingual countries as well as empirical studies conducted in the Philippines.”
· ang mga bata ay nangangailangan ng pinakamababa na 12ng taon upang matutuhan ang kanilang
unang wika;
· ang mga bata ay hindi natututo ng pangalawang wika nang mas mabilis kaysa mga matanda;
· ang may edad na bata ay may higit na kasanayan sa pagkatuto ng pangalawang wika;
· mas importante ang pag-unlad pangkognitibo ng bata kaysa paghantad sa ikalawang wika;
Sinusuportahan ng KWF ang anumang kampanya na papaghusayin ang kasanayan sa Ingles ng ating
mga estudyante. Pero kailangang linawin na ang pinakamabisang paraan ay ang pagturo dito bilang
pangalawang wika. Ibig sabihin nito, magsimula sa kinagisnang wika sa unang mga grado. Kapag
mabulas na at matatag na ang kasanayang pangliterasi at pangkognitibo ng estudyante sa kinagisnang wika
at kultura, ipakilala ang Ingles at ang Filipino bilang mga subject. Sa paglaon ay maaari na ring ituro ang iba
pangsubject sa Filipino at Ingles. Gayunpaman, ang katatasan sa Ingles ay hindi makakamtan lamang sa
eskuwelahan. Sa labas ng eskuwelahan, kailangang magkaroon ang mga estudyante ng mga modelo o
huwaran sa pagsusulat at pagsasalita ng mabuting Ingles, at kasabay nito ng mga pagkakataon para magamit
ang kanilang kasanayan sa Ingles. Sa kasalukuyan ay walang sapat na motibasyon at oportunidad maliban
sa eskuwelahan upang mapaunlad ng mga estudyante ang kanilang kasanayan sa Ingles, laluna sa
pagsasalita nito.
Ang komitment ng KWF sa “isang bansa, maraming wika” ay makikita sa tema at saklaw ng
nakaraang patimpalak na idinaos noong Buwan ng Wika 2006. Sa simula’t sapul ay nakasanayan na namin
na magdaos nang taunan ng isang patimpalak lamang, ang tradisyunal na Gantimpalang Collantes sa
sanaysay sa wikang Filipino. Noong 2006, sa kauna-unahang pagkakataon ay nagdaos ang KWF ng
magkakahiwalay na mga timpalak sa pormal na pagsulat sa Sebwano (tula at maikling kuwento), Iloko (tula
at maikling kuwento), Hiligaynon (maikling kuwento) at Pangasinan (tula). Ang nagwaging mga akda ay
nakatipon ngayon sa isang akda na pinamagatang Ani ng Wika 2006. Ang tema ng buwan ng wika 2006
ay: “Ang buwan ng wikang pambansa ay buwan ng mga wika ng Pilipinas.”
Ngayong taong 2007, pinalawak namin ang saklaw ng patimpalak para makasama ang Bikol
(maikling kuwento at sanaysay), Samar-Leyte (tula at maikling kuwento), Kapampangan (tula), Meranaw
(sanaysay), Maguindanao (sanaysay) at Tausug (sanaysay). Ang tema ng buwan ng wika 2007
ay: “Maraming wika, matatag na bansa.”
Ang multilinggwal na adhikain ng KWF ay hindi lamang naipapahayag sa taunang pagdiriwang ng
buwan ng wika at pagkilala sa mahusay na mga akdang pampanitikan, kundi sa mga pangmatagalang
programa at proyektong inako nitong isakatuparan.
Ang mga programa’t proyektong ito ay naglalayon na makamit ang sumusunod na pagbabago sa
ating kapaligiran: ang pagpabor ng opinyong publiko sa multilinggwalismo. Hanggang ngayon, marami pa
rin ang naniniwala na hindi na kailangang pag-aralan ang wikang pambansa o ang ating mga lokal na wika
sapagkat “alam na natin ito.” Laganap pa rin ang maling pag-iisip na ang pagkakaroon ng isang wika ay
mapagpasya sa pagbubuo ng isang bansa.
Gusto rin naming lumikha ng bagong mga kaalamang pangwika at pampanitikan. Nais naming
palakasin ang: Philippine Lexicography program, Philippine Grammars Program, ang National
Translation Program, ang Phonology, Phonetics and Ortography Program, mga proyekto sa literasiya at
pagtuturo ng wika; Philippine Language Mapping Project; Bibliography of Philippine Languages
project; Endangered Languages Program; Philippine corpus;
Gusto rin naming palaganapin sa publiko at stakeholder ang impormasyon at kaalamang pangwika
at pampanitikan. Kayá namin itinatayo ang: Library and Archives of Philippine
Languages; pinapataas ang kantidad at kalidad ng mga publikasyon; nagdadaos ng mga
seminar, workshop, lektyur, at iba pang aktibidad na pang-edukasyon; pinapaganda ang aming
website; nagkakaloob ng mga research grants o tinutulungan ang mga stakeholder na makakuha ng mga
research grants; nagtatayo ng mga language councils sa mga rehiyon; pinalalakas ang mga kakayahang
pang-IT at pampananaliksik, at sinisikap na magkaroon ng sarili naming tahanan at gusali.
Sa pagwawakas, nais kong ibilin sa inyo ang sinabi ng isang katutubong Amerikano, isang
American Indian, tungkol sa relasyon ng wika at ng buhay. Aniya, kailangan natin ang wikang dayuhan
para mabuhay sa kasalukuyang panahon. Pero kailangan natin ang wikang sarili, para mabuhay nang
habampanahon.