MGA SINAUNANG KABIHASNAN SA AFRICA, OCEANIA AT MGA PULO SA  Tropikal ang pangunahing klimang umiiral sa malaking bahagi ng Africa

umiiral sa malaking bahagi ng Africa na nasa

PACIFIC hilaga at kanlurang bahagi nito. Matatagpuan naman sa halos pinakadulo at mga
laylayang bahagi ng Africa ang rehiyong disyerto at klimang arid.
A. Heograpiya ng Africa
 Tinawag na “Dark Continent” ang Africa dahil kakaunti lamang ang nalalaman ng
B. Mga Sinaunang Pamayanan sa Africa
mundo lalo na ang mga Kanluranin tungkol dito.
 Griots – mga tagapagsalaysay o storytellers na nagbabahagi sa paraang pasalita
 Ito ang pangalawang pinakamalaking kontinente sa daigdig batay sa lawak ng
ng kasaysayan at kultura ng sinaunang lipunan ng Kanlurang Africa
lupain.
 Ang mga sinaunang African ay nakabuo ng mga kulturang nakabatay sa pamayanan
 Ito ay kinikilala rin bilang “plateau continent” at kontinenteng may pinakamataas
(village based cultures) na nakasentro sa angkan, o pamilya na may iisang ninuno.
na average elevation sa daigdig.
 Sa ilang mga pamayanan, may pagpapangkat na nakabatay sa edad. Inaasahang
 May limang (5) heograpikal na rehiyon ang Africa:
magtutulungan sa iba’t ibang gawain ang bawat pangkat na kabilang sa
1. Baybayin – matatagpuan ang mga baybayin o mga makikitid at matatabang
magkakaparehong edad.
lupain sa hilaga at timog ng Africa. Karamihan ng mga tao sa Africa ay
 Karaniwang pinamumunuan ang bawat pamayanan ng isang pinuno (village chief) at
dito naninirahan.
ng isang konseho na binubuo ng mga pinuno ng bawat pamilya.
2. Disyerto – matatagpuan ang Sahara Desert sa Hilagang Africa – ang
 Kulturang Nok – itinuturing na isa sa kauna-unahang village based culture na
pinakamalaki at pinakamalawak na disyerto sa daigdig; matatagpuan sa
naitatag sa Kanlurang Africa at sa Panahon ng Bakal. Nakilala sila bilang mga
hilagang Africa. May matatagpuan sa Sahara na 90 oases o mga lugar
kauna-unahang mga tao sa Kanlurang Africa na nagtunaw ng bakal.
kung saan ay may bukal ng tubig. Ang iba pang disyerto sa Africa ay ang:
 Djenne-Djeno – kinikilala bilang pinakamatandang siyudad sa Africa sa silangan
Namib at Kalahari sa timog; Ethiopia at Somalia sa timog-silangang bahagi
ng Sahara.
3. Tuyong Damuhan – malapit sa mga disyerto ang mga tuyong damuhan.
 Nagsimulang mandayuhan (migrate) ang mga Bantu mula sa Kanlurang Africa
Kabilang ang rehiyong Sahel (piraso ng lupa na naghihiwalay sa disyerto at
partikular sa lokasyon ng Cameroon at Nigeria sa ngayon, patungo sa silangan at
sonang tropikal ng Africa) sa mga tuyong damuhan na nasa timog ng
katimugang bahagi ng kontinente. Kasama nilang dinala ang kanilang wika at
Sahara. Dahil sa mainit na temperatura ay angkop ang rehiyong ito sa
kultura.
pagpapastol.
 Bantu – ang unang wika (first language) ng halos ⅓ ng mga African sa kasalukuyan
4. Savanna – ito ay mga kapatagan na may mataas na damuhan na sakop ang
2/5 ng Africa. Sa mga savanna nagtatanim ng mga millet at palay. Dito
C. Mga Sinaunang Kaharian at Imperyo sa Silangang Africa
gumagala ang mga hayop tulad ng zebra, antelope, at giraffe.
5. Rainforest – ang mga masukal na kagubatan sa Africa ay sakop ang halos 1. Kaharian ng Kush at Nubia
1/5 ng kontinente. Dumadaloy sa mga kagubatang ito ang Ilog Congo, ang  Nubia – isang rehiyon na nasa katimugan ng Egypt na dinadaluyan ng Ilog Nile
ikalawang pinakamalaking ilog ng Africa. Ang iba pang ilog sa Africa ay  Ang sinaunang Nubians ay nakilala bilang mahuhusay na mangangalakal at artisan
ang Ilog Niger at Ilog Zambesi sa paggawa ng mga banga at palayok.
 Mt. Kilimanjaro – pinakamataas na bundok sa Africa. Nangangahulugan ang  Kush – isang kahariang nakabase sa siyudad ng Kerma sa katimugang Nubia, na
Kilimanjaro ng “shining mountain” sa wikang Swahili. Nababalutan ng niyebe ang ngayon ay bahagi ng bansang Sudan
tuktok ng Kilimanjaro sa buong taon.  Piankhi (kilala rin sa pangalang Piye) – sumakop sa buong Egypt at kanya itong
 Great Rift Valley – isang canyon o trough na nalikha ilang milyong taon na ang pinamunuan bilang pharaoh ng halos isang siglo.
nakalilipas nang magkaroon ng napakalaking paggalaw sa ibabaw ng daigdig.  Meroe – bagong kabisera ng Kahariang Kush noong kalagitnaan ng 200 BCE na
Sinasabing sa lambak na ito sa Silangang Africa nagmula ang unang tao sa daigdig. naging sentro ng pagawaan ng bakal at kalakalan
 Sinalakay at sinakop sila ng mga Axum noong 325 CE.
2. Kahariang Axum at Ethiopia
 Sumibol sa timog-silangang Africa, sa kasalukuyang Eritrea at Ethiopia.
 Kilala bilang isang mayamang kahariang pangkalakalan (wealthy trading kingdom)
 Kilalang-kilala ang dalawang pangunahing siyudad ng kaharian: ang Axum na siyang
kabisera, at Adulis, isang maunlad na daungan sa Red Sea.
 May malawak silang pakikipagkalakalan sa Egypt, Greece, Rome, Persia at India.
 Mga produktong insenso (frankincense), ivory, rhinoceros horn, gold dust,
pampalasa o rekado at mga alipin ang karaniwang kinakalakal nila.
 Dulot ng malawakang kalakalang ito, lumaganap sa Kahariang Axum ang
Kristiyanismo at naging opisyal na relihiyon ng kaharian noong 395 C.E.
 Haring Ezana – pinangunahan ang pag-angat ng Axum bilang
pinakamakapangyarihang kaharian sa buong rehiyon ng Silangang Africa.
 Stelae – isang obelisks o mga monumentong nagpapaalala sa tagumpay
 Ge’ez – wikang pasulat at pasalita ng Axum, at isa sa kinikilalang kauna-unahang
written language na nabuo sa Africa.
 Kahariang Ethiopia – nagsimulang mabuo nang ganap sa ilalim ng Dinastiyang
Zagwe noong 1150. Ito ay tumutukoy sa mas malaking rehiyon sa paligid ng
kaharian ng Axum.
 Haring Lalibela – pinakakilala sa mga pinuno ng Kahariang Ethiopia, na namuno
noong 1200s. Siya ay nakilala sa kontruksiyon ng 11 simbahang Kristiyano na yari
sa bato, kung saan ang marami ay nananatili pa rin sa kasalukuyan.
 Dinastiyang Solomonid – pangalawang dinastiya ng Kahariang Ethiopia. Naniniwala
ang haring tagapagtatag ng dinastiya, na nagmula ang kanilang angkan sa haring
Hebrew na si Solomon at sa Reyna ng Sheba.
 Sa ngayon, patuloy ang tunggalian sa pagitan ng mga Kristiyano at Muslim sa
Ethiopia.
3. Kaharian ng Benin
 Benin – ang pinakamaunlad at pinakamatagal na kaharian sa loob ng kagubatan ng
Kanlurang Africa.
 Ito ay itinatag ng mga Edo.
 Matatagpuan ang Benin sa kasalukuyang Nigeria.
 Benin City – kabisera nito na matatagpuan sa kasalukuyang Nigeria; itinatag
noong 900 C.E. at naging maunlad noong ika-15 siglo
 Mayroon itong malalawak na kalsada na may mga bahay sa magkabilang panig na
gawa sa kahoy.
 Oba – katawagan nila sa hari. Ang palasyo ng hari ay may mga dekorasyon na gawa
sa tanso.
 Tanyag ang mga Benin sa sining nito lalo na sa eskultura.
 Oba Ewuare – nagpalawak at nagpaunlad sa teritoryo ng Benin.
 Hindi sila sumali sa kalakalan ng mga alipin nang pumunta ang mga Portuges sa
Kanlurang Africa at nagsimulang bumili ng alipin.
 Ito ang nagbigay proteksyon sa kanila upang hindi masakop ng mga Europeo
hanggang 1897.
4. Kaharian ng Zimbabwe at Iba Pang Siyudad-Estado sa Silangang Baybayin ng
Africa
 Isang network ng kalakalan ang nabuo na nag-uugnay sa Silangang Africa sa
Persia, Arabia, India, at maging sa Timog-silangang Asya.
 Umusbong ang maraming market towns sa kahabaan ng baybayin ng Silangang
Africa. Tinawag ng mga mangangalakal na Arab ang rehiyong dalampasigang ito ng
Silangang Africa bilang lupain ng Zanj.
 Kabilang sa mga pangunahing siyudad-estado ang sumusunod: Mogadishu,
Mombasa, Kilwa, at Sofala.
 Swahili – ang wikang ginagamit ng nakararaming African sa silangang Africa;
paghahalo ng katutubong wikang Bantu at mga salitang Arab.
 Zimbabwe – isang kaharian noong 1200s ng mga katutubong African na nabibilang
sa pangkat ng mga Shona. Ito ang sentro ng minahan ng ginto sa timog-silangang
Africa.
 Ang salitang “Zimbabwe” ay nangangahulugang “bahay na bato” (stone houses).
Sila ay nakilala sa kanilang palasyo na napaliligiran ng pader na tinawag na Great
Enclosure na itinayo sa pagitan ng 1100 hanggang 1400. Ito ang pinakamatandang
guho sa sub-Saharan Africa.
 Tsetse fly – nabubuhay sa mga masusukal na kagubatan sa Africa. Ito ang
itinuturing na pinakamapanganib na hayop sa Africa. Ang mga insektong ito ay
nagdudulot ng nakamamatay na sleeping sickness sa tao at hayop.
D. Mga Sinaunang Kaharian at Imperyo sa Kanlurang Africa
1. Imperyo ng Ghana
 Ito ang unang estadong lumitaw sa kanlurang Africa.
 Ito ang unang dakilang imperyo sa kanlurang Africa na matatagpuan sa
kasalukuyang Mauritania, Mali, at Senegal.
 Nagmula ang pangalan ng kaharian mula sa katawagan sa hari – ghana o “hari ng
ginto” dahil siya ang tanging nagmamay-ari ng minahan ng ginto.
  Tinawag na “Lupain ng Ginto” ang kanilang imperyo. Ang Ghana ang may 3. Imperyo ng Songhai
pinakamayamang minahan ng ginto sa mundo. Ito ay matatagpuan sa Bambuk sa  Nagmula ang pangkat ng Songhai sa paghiwalay nila sa mga Mali pagsapit ng ika-14
Ilog Senegal. na siglo C.E.
 Ito ay itinatag ng mga pangkat-etniko na tinawag na Soninke.  Sila ay nakipagkalakalan sa mga Berber at yumakap sa relihiyong Islam.
 Mayroon silang 20,000 hukbo na gumagamit ng bakal na mga sandata.  Bagamat hinakayat ng mga pinuno ang pagtanggap sa Islam hindi nila ito ipinilit sa
 Kumbi Saleh – kabiserang lungsod mga tao.
 Naging maunlad ang Ghana dahil sa pagkontrol nito sa mga ruta ng kalakalan at  Ito ang pinakamalaki at pinakamakapangyarihang imperyo sa buong kanlurang
paniningil ng buwis sa kalakalan sa gubat at disyerto. bahagi ng Africa
 Berber – mga mangangalakal mula sa Hilagang Africa na nagpalaganap ng Islam.  Gao – kabisera ng imperyo
Sila ay nakipagkalakalan ng asin at ginto sa Ghana.  Sunni Ali (1461-1492) – sa ilalim ng kanyang pamumuno naganap ang pag-angat ng
 Noong 1050, sinakop ang kaharian ng mga Almoravid, mga relihiyosong Muslim Songhai bilang isang makapangyarihang imperyo sa pamamagitan ng pagsakop sa
mula sa hilagang Africa. mga karatig na kaharian at estado
 Askia Muhammad (1493-1528) – ang kauna-unahang pinunong Songhai na naging
2. Imperyo ng Mali
Muslim. Ang kanyang pamumuno ang itinuturing na gintong panahon ng
 Nagmula naman sila sa pangkat na kung tawagin ay Malinke.
kabihasnang Songhai. Sa loob ng 35 taong pamumuno, napalawak nito ang
 Nagsimula ito bilang isang estado ng Ghana, ang Kangaba, na isang mahalagang
nasasakupan ng imperyo at napalakas ang pamahalaan.
trading outpost ng Imperyong Ghana.
 Bumagsak ang imperyo nang salakayin sila ng mga Morrocan noong 1591.
 Niani – kabisera ng imperyo
 Sundiata Keita (1230-1255) – kinikilalang tagapagtatag ng kaharian at imperyong
ANG SINAUNANG KABIHASNAN SA OCEANIA AT MGA PULO NG PACIFIC
Mali. Siya ay namuno ng 25 taon. Ang kanyang mga nagawa bilang hari ay
nakapaloob sa isang dakilang epiko, na tinatawag ding Sundiata.
A. Heograpiya ng Oceania at mga Pulo sa Pacific
 Mansa – tawag sa hari ng Mali
 Karagatang Pacific – hindi lamang ito ang pinakamalaking karagatan at anyong-
 Mansa Musa (1312-1337) – pinakadakilang hari ng kaharian ng Mali; higit na
tubig kundi ito rin ang kinikilalang pinakamalaking “natural feature” sa daigdig.
pinayaman ang kaharian; nagpakilala sa imperyo ng relihiyong Islam; nagpagawa ng
Sakop ng Karagatang Pacific ang halos ⅓ ng kabuoang ibabaw ng mundo.
magagarang mosque at ginawang sentro ng pananampalataya at karunungan ang
 Nakakalat sa Karagatang Pacific ang mahigit 20,000 pulo, na may magkakatulad
Timbuktu.
na katangiang pisikal (physical features), klima, at pinagkukunang-yaman.
 Timbuktu – kinikilalang pangunahing sentro ng edukasyon, relihiyon, at kultura sa
 New Guinea – ikalawang pinakamalaking pulo sa daigdig na pinaghahatian ng
Kanlurang Africa
bansang Indonesia (Irian Jaya) at ng Papua New Guinea
 Noong 1324 nagtungo si Mansa Musa sa banal na lungsod ng Mecca. Ang kanyang
 Nauru – pinakamaliit na “independent island nation” at pangatlong pinakamaliit na
paglalakbay ang naging pinakamarangyang banal na paglalakbay sa kasaysayan.
bansa sa daigdig batay sa lawak ng teritoryong nasasakupan
Pinamahagi niya ang kanyang yaman sa mga lungsod na kanyang dinaraanan.
 Dalawang Pangunahing Klasipikasyon ng mga Pulo sa Pacific
 Ibn Battuta – ang tinaguriang “Marco Polo ng mga Muslim,” isang manlalakbay na
1. High Islands – karaniwang bulubundukin at mabato (mountainous and
Muslim na bumisita sa trono ni Mansa Musa noong 1325 at namangha sa taglay na
rocky), at maaaring magkaroon ng mga bulkan. Ito ay nahahati pa sa
yaman at katahimikan ng Timbuktu.
dalawang uri:
 Bumagsak ang imperyo nang sinakop ito ng mga Berber, isang pangkat ng tao mula
a. Continental Island – nabuo mula sa mga continental rock at nasa
sa Sahara.
ibabaw ng isang continental shelf. (Ex. New Guinea, Solomon
Islands)
 b. Oceanic Island – mga volcanic mountains o mga lupa na nabuo
bilang bundok na sanhi ng pagputok ng bulkan mula sa ilalim ng
karagatan (Ex. Hawaii, Tahiti)
2. Low Islands – karaniwang patag at maliliit, nabuo mula sa mga coral. Ang
lupa dito ay di gaanong mataba (less fertile) na karaniwang mabuhangin at
walang mapagkukunan ng tubig-tabang (fresh water).
 Coral – mga “rock-like materials” na nabuo mula sa mga kalansay ng milyon-
milyong maliliit na nilalang sa ilalim ng karagatan.
 Coral reef – tawag sa kumpol at kayarian ng mga coral kapag ito ay malapit na sa
ibabaw ng karagatan. Ang mga coral reef ang nagsisilbing “rainforest” sa
karagatan dahil sa biological diversity nito. Tinatayang wala pa sa 0.2% ang coral
reefs sa karagatan, subalit mahigit 25% ng lahat ng species sa karagatan ang
naninirahan dito.
 Coral Triangle – ang itinuturing na pinakapuso ng “coral reef diversity” sa
daigdig. Sinasabing narito ang pinakamayabong at pinakamaraming iba’t ibang
species ng corals sa buong mundo
 Atoll – maliit at hugis-singsing (ring-shaped) na coral island na nakapaikot sa
isang lagoon
 Kiribati – pinakamalaking atoll sa daigdig
 Nakapatong ang halos buong sahig ng Karagatang Pacific sa isang dambuhalang
tipak ng lupa na tinatawag na tectonic plate.
 Nakapaikot sa Pacific Plate ang malalalim na bitak sa ilalim ng lupa na tinatawag
na trench.
 Marianas Trench - pinakamalalim na bahagi ng karagatan
 Pacific Ring of Fire – isang malawak na sona sa Pacific na nagtataglay ng
maraming hanay ng mga bulkan
 Ang halos buong Pacific Islands ay nakararanas ng klimang tropikal.
 Intertropical Convergence Zone (ITCZ) – erya na malapit sa ekwador kung saan
nagtatagpo ang dalawang trade winds
 Oceania – isang rehiyong kultural na binubuo ng humigit-kumulang 25,000 pulo na
nakakalat sa buong Karagatang Pacific. Ito ay nahahati sa tatlong malalaking
pangkat o subregion.
a. Melanesia – nasa hilaga at silangan na baybayin ng Australia.
Nangangahulugan ang Melanesia na “black islands.” Ito ay tumutukoy sa
maitim na kulay ng balat ng mga katutubo sa mga islang bumubuo dito.
 Papua New Guinea – pinakamataong bansa sa Melanesia
 Malalayang Estado: Solomon Islands, Vanuatu, Fiji
 New Caledonia – isang French territory
b. Micronesia – nasa hilaga ng Melanesia at silangan ng Pilipinas.
Nangangahulugan ang Micronesia na “small/tiny islands.”
 Guam – pinakamalaking pulo sa Micronesia at bahagi ng pangkat ng
Marianas Islands at teritoryo ng United States
 Pinakamalalaking Pangkat ng mga Pulo sa Micronesia: Carolines,
Gilbert, Marshall at Marianas
 Malalayang Estado: Federated States of Micronesia, Marshall
Islands, Palau, Nauru, Kiribati
c. Polynesia – nasa gitna at timog Pacific. Pinakamalaking “island group” sa
Pacific. Nangngahulugan ang Polynesia na “many islands.”
 Hawaii – panlimpampung estado ng United States.
 Malalayang Estado: New Zealand, Samoa, Tonga, Tuvalu
 Tahiti – bahagi ng French Polynesia o pangkat ng mga pulong
nasasakop ng France at pinakamalaking pulo sa Polynesia
 American Samoa – teritoryo ng US
 Easter Islands – sakop ng bansang Chile
B. Mga Unang Tao at Pamayanan sa Oceania at mga Pulo sa Pacific
 Austronesian o Malayo-Polynesian – isa sa mga pinakamalaking pamilya ng wika
sa daigdig. May 400 milyong katao ang nagsasalita ng wikang ito. Laganap din ang
wikang ito maging sa New Zealand, Madagascar, at iba pang mga pulo sa rehiyong
Pacific.
 May dalawang pinaniniwalaang teorya kung saan nagmula ang mga Austronesian:
1. Island Origin Hypothesis – ayon kay Wilheim Solheim II, Ama ng
Arkeolohiya ng Timog-silangang Asya, ang mga Austronesian ay nagmula
sa mga isla ng Sulu at Celebes na tinawag na Nusantao. Sa pamamagitan
ng kalakalan, migrasyon, at pag-aasawa ay kumalat ang mga Austronesian
sa iba’t ibang panig ng rehiyon.
2. Mainland Origin Hypothesis (Peter Bellwood ng Australian National
University at K.C. Chang ng Harvard University) – ayon sa kanila ang
pamilya ng wikang Austronesian ay nagmula sa katimugang China na
tumawid ng pulo ng Taiwan at mula rito ay kumalat nang patimog,
pasilangan, at pakanluran.
 Ang mga unang Austronesian na naninirahan sa mga pulo sa Pacific ay mga
magsasakang nagtatanim ng mga halamang-ugat tulad ng gabi (taro), kamote
(sweet potatoes), at yams.
 Ang mga tao sa Pacific ay karaniwang nakabatay ang kanilang organisasyong
panlipunan sa mga angkan o tribo. Sila ay naninirahan sa mga lugar na mula sa
maliliit na nayon hanggang sa mga pamayanang binubuo ng ilang libong pamilya.
 Karaniwang nauuwi sa digmaan ang kompetisyon sa lupa, pinagkukunang-yaman, at
katayuan.
 May ilang nayon na pinamamahalaan sa pamamagitan ng customs o mga kaugalian.
 Ang relihiyon ng mga Austronesian ay maituturing na animistic o pagsamba sa
espiritu ng kalikasan, at nakatuon sa pag-iwas sa mga di tamang gawi at pagkilos.
 Kadalasang kinatatampukan ang mga ritwal na panrelihiyon ng mga inukit na
estatwa, costumes, maskara, at sayaw.
 Sila ay kilalang mga bihasang manlalayag at navigators.
 Ang kanilang sasakyang pandagat na outrigger canoes na tinatawag na vaka moana
(nangangahulugan ang vaka na “canoe” at moana “karagatan”) sa Polynesian ay
nagawang makapaglayag sa bilis na mahigit 120 milya sa bawat araw, na
nagbibigay-daan upang sila ay makapaglakbay sa napakalayong distansiya sa
karagatan.
 Maori – itinuturing na pinakamalaking “single Polynesian subculture” sa buong
Oceania na karamihan ay matatagpuan sa New Zealand at may lipunang
mandirigma (warrior society).
 Haka – tradisyonal na war cry at war dance ng mga Maoris.
 Rapa Nui – mga taga-Easter Island na gumawa ng kamangha-mangha mga moai o
stone statues na nakatindig sa ilang pamayanang Austronesian. Ito ay tinatayang
may taas na mula 13 hanggang 32 talampakan at bigat na 10 hanggang 87
tonelada.