çré-jagannätha-vallabha-näöakam

Sources: Kuçakratha’s published translation and Krishna Das Babaji (Kusumasarovara-wallah)’s edition (n.d.)

(1)

pürva-rägo näma prathamo’ìkaù

svaräïcita-vipaïcikä-muraja-veëu-saìgétakaà
tri-bhaìga-tanu-vallaré-valita-valgu-häsolbaëam |
vayasya-kara-tälikä-raëita-nüpurair ujjvalaà
muräri-naöanaà sadä diçatu çarma loka-traye ||1||1

api ca –
smitaà nu na sita-dyuti-taralam akñi nämbhoruhaà
çrutir na ca jagaj-jaye manasijasya maurvé-latä |
mukunda-mukha-maëòale rabhasa-mugdha-gopäìganä-
dåg-aïcala-bhavo bhramaù çubha-çatäya te kalpatäm ||2||2

api ca –
kämaà käma-payonidhià måga-dåçäm udbhävayan nirbharaà
cetaù-kairava-känanäni yaminäm atyantam ulläsayan |
rakñaù-koka-kuläni çoka-vikaläny ekäntam äkalpayann
änandaà vitanotu vo madhuripor vakträpadeçaù çaçé ||3||3

naöa-rägeëa (1)

mådula-malayaja-pavana-taralita-cikura-parigata-kalapakam |
säci-taralita-nayana-manmatha-çaìku-saìkula-citta-sundaré-jana-janita-
kautukam ||4

manasija-keli-nandita-mänasam |
bhajata madhuripum indu-sundara-ballavé-mukha-lälasam || dhruvam ||

laghu-taralita-kandharaà hasita-nava-sundaram
gajapati-pratäparudra-hådayänugatam anudinam
sa-rasaà racayati rämänanda-räya iti cäru ||4||

1
vipaïcikä véëä | vallaré latä ||1||
2
smiteti apahnuty-alaìkäro’yam | rabhaso harña-vegayor iti koñaù ||2||
3
udbhävayan vardhayan | yaminäà yoginäm | kokaç cakraväkaù | äkalpayan kurvan ||3||
4
säci taralita-nayanaç cäsau manmatha-çaìku-saìkula-cittaç ceti säci-taralita-nayana-manmatha-çaìku-saìkula-
citta evambhütena sundaré-janena janitaà kautukaà yasya tam ||
nandy-ante5 sütradhäraù: alam ativistareëa | priye ! ita itaù |

(praviçya) naöé: ajja esa hmi ni-a-kiìkari-anaà caraëa-padidaà vilo-ana-pasadehià pasanna-

hi-a-aà kaduà bhatta paraà pamanam |6

sütradhäraù (sa-harñam): cira-samayaà vidagdhocita-veçena yauvana-viläsam anubhavatu

bhavati |

naöé: ajjena kudo ahudamhi ?7

sütradhäraù: priye na viditaà bhavatyäù prasäda-kathanam etat |

naöé: sampadi ta soduà mama hi-a-aà kuduhalehià vippharidaà öattadi |

sütradhäraù: priye çåëu | adya khalu vasanta-vasarävasare taruëa-bhäsvad-vimukta-dakñiëa-

dig-viläsiné-stana-malayäcalävalambi-veëé-bhujaìga-saìgi-saméraëa-mürchita-virahiné-jana-
jévätu-vayasy-äsväsa-vacaù-prasäre vikasita-sita-kiraëa-prasüne ca vimala-nabho-vana-
projjåmbhamäna nava-navonmélita-nistala-muktäphala-tulita-tara-mukula madhyävalambiné
säsüya-nirbhara-nirékñamäna-virahiné-jana caïcala-locanäïcala-latägra-vartiné nirupama-
känti-lakñmé-lubdhalakñmé-ramaëävasthänocita-citta-dugdhäbdhinä vibhävädi-pariëata-rasa-
rasäla-mukula-rasäsväda-kovida-puàs-kokilena çré-kaëöha-hära-sahacara-guëa-muktäphala-
maëòita-hådayena kià bahunä |

yan-nämäpi niçamya sanniviçate sekandharaù kandaraà

svaà vargaà kala-varga-bhümi-tilakaù säsraà samudvékñate |
mene gurjara-bhüpatir jarad iväraëyaà nijaà paööanaà
väta-vyagra-payodhi-potagam iva svaà veda gauòeçvaraù ||5||

käya-vyüha-viläsa éçvara-girer dvaitaà sudhädédhiter

niryäsas tu himäcalasya yamakaà kñirämburäçer asau |
säraù çärada-väridasya kim api svar-vähiné-väriëo
dvairäjyaà vimalé-karoti satataà yat-kérti-räçir jagat ||6||

yad-dänämbukadamba-nirmita-nadé-saàçleña-harñäd asau
riìgat-tuìga-taraìga-niùsvana-miñät prastauti yaà väridhiù |
nitya-prastuta-sapta-tantubhir abhisyütäà mano näkinäà
yenaitat pratimä-cchalena yad amé muïcanti na praìganam ||7||

tena pratibhäöa-nåpa-ghaöa-
kälägni-rudreëa çrémat-pratäparudreëa |

5
guru-deva-dvijäténäà stutur yatra pravartate | äçérvacana-saàyuktä sä nändé parikértitä ||
6
ärya eñäsmi nija-kiìkaré-janaà caraëa-patitaà vilokana-prasädaiù prasanna-hådayaà kartuà bhartä paraà
pramäëam |
7
äryeëa kasmäd ähutäsmi ?
 çré-hari-caraëam adhikåtya
kam api prabandham abhinetum adiñöo’smi ||8||

yad-uktam
madhuripu-pada-lélä-çälé tat-tad-guëäòhyaà
sahådaya-hådayänäà kämaà ämoda-hetum |
abhinava-kåtim anyac-chäyayä no nibaddhaà
samabhinaya naöänäà varya kiïcit prabandham ||9||

naöé: tat kathaya |

sütradhäraù: katham ? ärädhanéyo vidyänäà nidhiù | yato’sminn abhidhätu-kämo väkpatir

api pratipatti-müòhaù syät | (kñaëaà vimåñya) äà småtam |

naöé: ta kià so |

sütradhäraù: priye sarva-vidyänädi-viläsa-gämbhérya-maryädä-sthairya-prasädädi-guëa-

ratnäkärasya suraguru-praëéta-néti-kadamba-karambita-mantrasrävi-kåta-praguëa-
påthvéçvarasya çré-bhavänanda-räyasya tanujena çré-hari-caraëälaìkåta-mänasena çré-
rämänanda-räyena kavinä tat-tad-guëälaìkåtaà çré-jagannätha-vallabha-näma gajapati-
pratäparudra-priyaà rämänanda-saìgéta-näöakaà nirmaya samarpitam abhineñyämi |

tathä cäyaà kaviù sa-vinayam idam avadét –

na bhavatu guëa-gandho’py atra näma prabandhe

madhuripu-pada-padmotkértanaà nas tathäpi |
sa-hådaya-hådayasyänanda-sandoha-hetur
niyataà idam ato’yaà niñphalo na prayäsaù ||10||

tadädiçyantaà kuçélavä varëika-parigrahäya |

naöé (saàskåtam äçritya): yad äjïäpayati svämé (puro’valokya) paçya paçya –

mådula-malaya-vätäcanta-véci-pracäre
sarasi nava-parägaiù piïjaro’yaà klamena |
prati-kamala-madhünäà päna-matto dvirephaù
svapiti kamala-koçe niçcaläìgaù pradoçe ||11||

sütradhäraù: (sa-harñam) priye sädhu sädhu man-manaù kutühala-jalanidhi-vivarte nihitaà

bhavatyä yato gopäìganä-çatädhara-madhu-päna-nirbhara-keli-klamälasäpaghanaù kvacit
prauòha-vadhü-stanopadhanéya-maëòita-hådaya-paryaìka-çäyé pétämbaro näräyaëaù
smäritaù |

(nepathye)
dvatriàçal-lakñaëair yukto
 deva-deveçvaro hariù |
gopäla-bälakaiù särdhaà
jagäma yämuna-vanam ||12||

kedära-rägeëa (2)

mådutara-maruta-vellita-pallava-valli-valita-çikhaëòam |
tilaka-viòambita-marakata-maëi-täla-bimbita-çaçadhara-khaëòam ||

yuvati-manohara-veçam |
kelaya kalänidhim iva dharaëém anu pariëata-rüpa-viçeñam ||dhruvam||

khelä-dolayita-maëi-kuëòala-ruci-ruciränana-çobham |
helä-taralita-madhura-vilocana-janita-vadhü-jana-lobham ||

gajapati-rudra-narädhipa-cetasi janayatu mudam anuväram |

rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà madhuripu-rüpam udäram ||13||

sütradhäraù: (sa-cakitam) priye mat-kanéyän çré-kåñëa-våndävana-gamanam ävedayati | tad

vayam api sva-nepathyopacitäya yäma | (iti niñkräntau)

prastavanä

(tataù praviçati yathä-nirdiñöaù kåñëaù |)

kåñëaù: sakhe ratikaëòala ! paçya paçya ! rämaëéyakaà våndävanasya | tathä hi –

uddäma-dyuti-pallavävali-calat-spåço’mé sphurad
bhåìgäliìgita-puñpa-saïjana-dåço mädyat-pikänäà ravaiù |
arabdhotkalikä latäç ca taravaç cälola-mauli-çréyaù
praty-äçäà madhu-sampadäd iva rasäläpaà mithaù kurvate ||14||

vidüñakaù: bho bayassa tujjha edaà bundaanaà ramanijjaà mama una bhoaëälao jjebba |
jaththa kahimpi sihariëi kahimpi rasälä kahimpi surahi ghioà kahimpi säli-bhattam |8

kåñëaù: sakhe |

vasanta-rägeëa (3)

aparicitaà tava rüpam idam bata paçyad ivocita-khelam |

8
bho vayasya ! tavedaà våndävanaà ramaëéyaà mama punar bhojanälaya eva | yatra kuträpi çikhariëé, kuträpi
rasälä, kuträpi surabhi-ghåtaà, kuträpi çälibhaktam ||
 lalita-vikasvara-kusume-cayair iva hasati ciräd ati-velam ||

kalaya sakhe bhuvi säram |

tvad-upagamäd iva sarasam idaà mama våndävanam anuväram || dhruvam ||

mådu-pavanähati-caïcala-pallava-kara-nikarair iva kämam |

naröitum upadiçatéva bhavantaà santatam idam abhirämam ||

sukhayatu gajapati-rudra-manoharam anudinam idam abhidhänam |

rämänanda-räya-kavi-racitaà rasika-janaà su-vidhänam ||15||

sakhe ! ati-madhuro’yaà kokilänäà ravaù |

vidüñakaù: bho baassa tujjha baàsie rao, ido bi mahuro tado bi ahmäëaà kaëöha-rao | tä tue
baàsi bädiadu mae bhi kaëöha-rao kadabbo |9

kåñëaù: yad abhirucitaà vayasyäya | (vaàçéà vädayate |)

vidüñakaù: bho sudo de vamsi-rao | mamäbi kaëöha-rao suniadu |10 (iti mukha-vaikåtya-
päruñaà nadati |) (taru-çikharän avalokya) bho jidam anmehià tujjha baàsie raehià ede
däsée puttaä koilä nihadaà öhidä | maha uëa kaëöha-raehià kahià bi paläidä | tä baassa mä
gabbo de hodu |11

kåñëaù: sakhe paçya paçya | kenäpy akaruneëa bhagnäni naväçoka-pallaväni cetaù khedayanti
|

vidüñakaù: bho bayassa mae däsie dhidäo gobiäo eththa kusumäëi äharanti | (sa-parihasam)
tumaà bi tado jjeba edaà bundaäëaà ëa muïcasi |12

nepathye:
våndävane viharato madhusüdanasya
veëu-svanaà çruti-puöena nipéya kämam |
udyan-manoja-çithilé-kåta-gäòha-lajjä
rädhä viveça kutukena sakhé-kadambam ||16||

goëòakiré-rägeëa (4)

kalayati nayanaà diçi valitam |

9
bho vayasya ! tava vaàçyä rava ito’pi madhuraù | tato’pi asmäkaà kaëöha-ravaù | tasmät tvayä vaàçé vädyatäà
mayäpi kaëöha-ravaù kartavyaù |
10
çrtuas te vaàçyä ravaù | mamäpi kaëöha-ravaù çrüyatäm |
11
jitam asmäbhis tava vaàçyä ravair ete däsyäù putrakäù kokilä nibhåtaà sthitäù mama punaù kaëöha-ravaiù
kuträpi paläyitäù | tad vayasya mä garvas te bhavatu |
12
bho vayasya mayä däsyä putrikä gopikä atra kusumäni äharanti | tvam api tata eva idaà våndävanaà na
muïcasi |
 paìkajaà iva mådu-märuta-calitam ||

keli-vipinaà praviçati rädhä |

pratipada-samudita-manasija-bädhä || dhruvam ||

vinidadhaté mådu-manthara-pädam |
racayati kuïjara-gatim anuvädam ||

janayatu rudra-gajädhipa-muditam |
rämänanda-räya-kavi-gaditam ||16||

vidüñakaù: (karëaà dattvä) bho suñöhu mae janidam |

kåñëaù: kim ?

vidüñakaù: maà jjeva pucchasi |

(tataù praviçati sakhébhir anugamyamänä rädhikä madanikä vana-devatä ca |)

vidüñakaù: (purato’valokya) bho bayassa ! pekkha pekkha ! keëäbi indaälieëa saïcälido

kaëaa puttaliä ëiara idha jjeba äacchadi | tä edaà ekkaà gohëia paläissaà mama daridda
baòuassa edäe jjeba kidäththadä hubissadi |13 (iti svairaà svairaà dhartum upasarpati |)

kåñëaù: dhiì mürkha ! näyaà kanaka-puööalikä-nikaraù | kintu gopé-kadambakam idam |

vidüñakaù: (nirüpya vihasya) suñöhu tue takkidaà | ta phalidaà de bundäaëägamaëam |14

kåñëaù: dhiì mürkha ! kià phalaà mama våndävanägamanasya ?

vidüñakaù: edäëaà däsie dhédänaà saäsado bundäaëa-naa-pallabäëaà padibälanam tti

bhaëämi |15

rädhä: (purato’valokya) ajje maaëie ! ko eso ëéluppala-dala-komala-ccha-i kaëaa-ëiara-

biccha-basaëo isia alambia kandharaà mahura-mahuraà beëuà bädei |16

madanikä: sakhi ! na jänäsi yas tava mayä kathitaù ?

so’yaà yuvä yuvati-citta-vihaìga-çäkhé

säkñäd iva sphurati païcaçaro mukundaù |

13
bho vayasya ! paçya paçya ! kenäpi indrajälikena saïcäritaù kanaka-puttalikä-nikara ita eva ägacchati | tata ita
ekäà gåhétvä paläyiñye | mama daridra-baöukasya etayaiva kåtärthatä bhaviñyati |
14
suñöhu tvayä tarkitam | tasmät phalitaà te våndävanägamanam |
15
idänéà däsyäù putrikäëäà sakäçäd våndävana-nava-pallavänäà pratipälanam iti bhaëämi |
16
ärye madanike ! ka eña nélotpala-dala-komala-cchaviù kanaka-nikara-sadåça-vasana éñad avalambita-
kandharaà madhura-madhuraà veëuà vädayati |
 yasmin gate nayanayoù pathi sundaréëäà
néviù svayaà çithilatäm upayäti sadyaù ||17||

kåñëaù: (manäg avalokya svagatam) aho çubha-samaya-jätatvaà kasyacid vastunaù | tathä

hi –
yad api na kamalaà niçäkaro vä
bhavati mukha-pratimo mågekñaëäyäù |
racayati na tathäpi jätu täbhyäm
upamétir anya-pade padaà yad asya ||18||

vidüñakaù: janidaà mae däsie dhédäehià gobiähià ukkaëöhida-hiao sambutto bhavam | ta

ehi edäëaà daàçaëa-pathädo gadua sihariëéhià rasälähià bi appäëaà nibbudaà karehma |
pekkha majjhaëëo jädo |17

kåñëaù: sakhe ! samyag upalakñitam | tathä hi –

katham iva parikhinnä vyoma-mäträ prayätuà

yad iha galita-vegä väjino yüyam ittham |
iti vitata-karäntaù sann upälabdhum açvän
gaganam iva miméte madhyam adhyäsya bhänuù ||19||

vidüñakaù: (akuïcita-locanaà ciraà nirékñya) baassa mae baëëidabbo rai-maëòalo | arobia

ccakkabhamià bhamido jaha bissa-kammaëä süro | ajjabi taha sakkäraà bhamidaà rai-
maëòalaà takkemi |18

madanikä: sakhi ! cira-vihära-pariçräntäsi | tad ehi gacchäva | (iti niñkräntaù sarve |)

iti pürva-rägo näma prathamo’ìkaù

--o)0(o--

(2)

bhäva-parékñä näma dvitéyo’ìkaù

(tataù praviçati madanikä |)

madanikä: (purato’valokya) katham iyam açoka-maïjaré |

açoka-maïjaré: dei bandijjasi | gahida-kajja-bhärabba kià pi cintaanté kahià paththidäsi |19

17
jïätaà mayä däsyäù putrébhir gopikäbhir utkaëöhita-hådayaù saàvåtto bhavän | tasmäd ehi idänéà darçana-
pathäd gatvä çikhariëébhé rasäläbhir api ätmänaà nirvåtaà kurmaù | paçya madhyähno jätaù |
18
vayasya mayä varëitavyo ravi-maëòalam | äropya cakra-bhramir bhramito yad viçva-kamaëä süryaù | adyäpi
tasya saàskäraà bhramitaà ravi-maëòalaà tarkayämi |
19
devi ! vandyase | gåhéta-kärya-bhäreëa kim api cintayanté kutra prathitäsi |
madanikä: vatse ! mahaté khalv iyaà värtä |

açoka-maïjaré: kathaà bia ?20

madanikä: vatse ! na jänäsi priya-sakhéà rädhäm ädäya kusuma-vihärärthaà gatäù smaù ?

açoka-maïjaré: adha ià taththa |21

madanikä: taträçoka-taru-müle tayä locanätithé-kåto’yaà mukundaù |

açoka-maïjaré: na kkhu vilasidaà kià pi kusumäuhena ?22

madanikä: atha kim |

açoka-maïjaré: tä eththa kià paòibannaà taththa bhodie ?23

madanikä: ayi sarale ! taträpi prañöavyäsmi |

açoka-maïjaré: aëusaridabbo muundo |24

madanikä: atha kim |

açoka-maïjaré: adha kadhaà täe lajjä-taraläe hiaaà tue ëëädam |25

madanikä: bacche !

tävad eva trapä-varma

balänäà hådaye sthiram |
yävad viñama-bäëasya
na patanti çilémukhäù ||1||

açoka-maïjaré: tahabi kià täe jjeba sphuòékidaà tumhehià bä aëumidam |26

madanikä: mayaivänumitam |

açoka-maïjaré: kadhaà bia |

20
katham iva ?
21
atha kià tatra ?
22
na khalu vilasitaà kim api kusumäyudhena ?
23
tasmäd atra kià pratipannaà bhavatyä ?
24
anusmartavyo mukundaù |
25
atha kathaà tasyä lajjä-taraläyä hådayaà tvayä jïätam |
26
tathäpi kià tayaiva sphuöékåtaà yuñmbäbhir vä anumitam |
madanikä:
çaçini nayana-päto nädaräd unmadänäà
rutam anu ca pikänäà karëa-rodhaç chalena |
prativacanam apärthaà yat-sakhénäà kathäsu
smara-vilasitam asyäs tena kiïcit pratétam ||2||

gändhära-rägeëa

hari hari candana-märuta-pika-rutam anu tanur atanu-vikäram |

tirayitum iva sä kati kati sahasä racayati na çiçu-vihäram ||

upanata-manasija-bädhä |
abhinava-bhäva-bharän api dadhäti çiva çiva sédati rädhä || dhruvam ||

avidhaya-niçcala-nayana-yugala-galad-ambu-kaëän anuväram |
rahasi haöhäd upayäti sakhém anu racayati sauhåda-säram ||

gajapati-rudra-mano-häram ahar ahar idam anu rasika-samäjam |

rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà viharatu hari-pada-bhäjam ||3||

madanikä: tvaà punaù kutra prasthitäsi ?

açoka-maïjaré: ahaà pi täe bhaëidä sahi ahiëaa pa-uma-dala sejjä pajjussuamhi tä ubaëehi
tärisäià pau-ma-daläim ado tad-aththaà paththidahmi |27

madanikä: (svagatam) aye ati-niñöhuraà vilasati puñpacäpaù çrutaà mayä |

sa dakñiëänila-kuhü-ruta-bhåìga-näda-
vyäjåmbhamäëa-madanä su-ciraà vicäryam |
kiïcit sakhéà çaçimukhéà sumukhé vivikte
paryäkuläkñaram idaà nijagäda rädhä ||4||

toòé-varäòé-rägeëa

vidalita-sarasija-dala-caya-çayane |
värita-sakala-sakhé-jana-nayane ||

valate mano mama satvara-vacane |

püraya kämam imaà çaçi-vadane || dhru ||

abhinava-viña-kiñalaya-caya-valaye |
malayaja-rasa-pariñevita-nilaye ||

27
aham api tayä bhaëitä sakhi abhinava-padma-dala-çayyä-paryutsukäsmi tasmäd upanaya tädåçäni padma-
daläni atas tad-arthaà prasthitäsmi |
 sukhayatu rudra-gajädhipa-cittam |
rämänanda-räya-kavi-bhaëitam ||5||

madanikä: sädhaya çiväù santu te panthänaù | aham api mukundam anusariñyämi |

açoka-maïjaré: ta vandijjasi | (iti niñkräntä |)

madanikä: (parikramya äkäçe lakñyaà baddhvä) bhoù çukäù ! jänéta kuträyaà drañöavyo
mukundaù ? kià brüta ? bhäëòéra-taru-müle çaçimukhé-dvitéyaù prativasatéti ? bhavatu |
niyojitä mayaiva tatra çaçimukhé | (pretya) kià brüta tvaà kutra prasthitäséti ?
tatraivätmänam apavärya çrotavyo’yaà våttäntaù | iti tatraiva gacchämi | (iti niñkräntä |)

viñkambhakah |28

(tataù praviçati çaçimukhé-dvitiyaù kåñëaù |)

kåñëaù: ita itaù |

çaçimukhé: (anaìga-pätrikäm arpayati |)

kåñëaù: (väcayati)

suiraà vijjhasi hiaaà lambha-i maaëo kkhu dujjasaà baliaà |

désasi saala-disasu tumaà désa-i maaëo ëa kuttäbi ||6||29

kåñëaù: (svagatam) aye atibhümià gato’sya rägaù | tad äkalayämy audäsyenäsya hådaya-
sthairyam | (prakäçaà sävahittham) sakhi !

ko väyaà madanäbhidhaù katham itaù kià väparäddhaà tayä ?

yenäyaà vidayaà dunoti sudåçaà kaàsasya kià ko’py asau ?

(säöopam) tad ädeçaya kväsau ?

adyainaà bhuja-yugma-mätra-çaraëaù saàmardya bäläm imäm

avyagräà racayämi kià mayi saté träso vraja-stré-jane ||7||

vidüñakaù (äpäöi-kñepeëa praviçya): bho bayassa na kkhu eso kaàsassa ko bi ahaà jjebba
maaëäbhio tä tue kià maha bahmaëassa kädabbam ?30

28
bhävi-bhüta-vastv-amçä-sücakaù |
29
suciraà vidhyasi hådayaà labhate madano khalu duryaço baléyaù |
dåçyase sakala-dikñu tvaà dåçyate madano na kuträpi ||
30
bho vayasya ! na khalu eña kaàsasya ko’pi aham eva madanäbhidhas tat kià tvayä mama brähmaëasya
kartavyam ?
kåñëaù: dhiì mürkha ! alaà parihäsena |

vidüñakaù: bhoadi ahmäëaà pia-baassassa haththe laòòua-jualaà tue dädabbaà | pia-

baassa taththa gadua maaëaà niräkarissadi |31

madanikä: (karëaà dattvä) aye nisåñöärtheyaà düté | yataù –

iyaà tat-tad-vaco våndä-

vane mädhava-sannidhau |
rädhä-rüpa-kathä-vyäjäd
uväcäsatti-kovidä ||8||

(nirüpya vihasya)

amuñyäù pronmélat-kamala-madhu-dhärä iva giro

nipéya kñévatvaà gata iva calan-maulir adhikam |
udaïcat-kämo’pi sva-hådaya-kalä-gopana-paro
hariù svairaà svairaà smita-subhagam üce katham ayam ||9||

tad bhavatu atibhümià gato rägo mädhuryam avahäti |

kåñëaù: (punar api pätrikäà väcayitvä) sakhi samyäg idaà nävakalitam |

gopäla-bälaka-våto yamunä-taöänte
våndävane kim api keli-kaläà bhajämi |
kasmäd iyam diçi diçi sphuöa-rüpa-bhäjam
mäm eva paçyati kuraìga-kiçora-neträ ||10||

sama-gurjaré-räga

gopa-kumära-samajam imaà sakhi påccha kadä nu gato’ham |

katham iva mam anupaçyati diçi diçi katham iva kalayati moham ||

sakhi parihara vacana-viläsam |

gopa-çiçünäà viditam idaà mama janayati guru-parihäsam || dhruvam ||

yadi ca kuläcalayäpi kula-sthitir anayä pariharaëéyä |

kim iti tadä ratir ativikalä bäle kila karaëéyä ||

gajapati-rudra-mude madhusüdana-vacanam idaà rasikeñu |

rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà janayatu mudam akhileñu ||11||

31
bhavati asmäkaà priya-vayasyasya haste laòòuka-yugalaà tvayä dätavyam | priya-vayasyas tatra gatvä
madanaà niräkariñyati |
çaçimukhé: (svagatam) aho pia-sahie aththäëäëuräo tä kià eththa kadabbam |32

vidüñakaù: bho kim edäe duööha-gobé-dhédäe bhaëidäe baassa ! pekkha pekkha |33

ra-iara-calida haàsé maggai cchäaà kamala-gucchassa |

märua-dhuaara-attä pekkhasi jaà taà niäredi ||12||34

kåñëaù: (svagatam) aho vacana-bhaìgé dhürtasya | (prakäçam) dhiì mürkha ! kim

aprastutam älapasi |

vidüñakaù: bho baassa ! mae jjebba paththudaà bhaëidam |35

madanikä: (svagatam) sarvathä kåtärthäsi aye rädhike !

çaçimukhé: (prakäçam) mahä-bhäa asarisaà tuhmärisäëa anugada-baïcaëam |36

kåñëaù: bhadre ! anyad apy äkalaya |

dayito dayitas tasyä

bäleyaà kula-pälikä |
akäëòe kim asau mugdhe
dhattäm äcära-viplavam ||13||

vidüñakaù: bhodi ahmäëaà pia-baasso dhamma-saraëo tä osaradu bhodé | (kåñëasya hådi

hastaà dattvä) bhodi ma uttamma sä jjebba pia-baassassa hiae kurakuräadi | tä mae jjeva
phuòaà kadabbaà sabbam | (karëe) bho baassa ! tuhmehià pi sä sibiëe bara sahassaà
diööhä | emhià késa aththijjanto appä atthäbijjadi |37

kåñëaù: dhiì mürkha ! mama svapna-våttäntaù kathaà tvayä jïätaù ?

vidüñakaù: sibine bi kià pariharasi tahià jjebba ahmehià pi dittham |38

kåñëaù: (svagatam) yadyapy anena väcäöa-baöunä parihäsa-çélatayälapitaà tathäpi sad-vädo

våttaù | bhavatu | tathäpi jijïäsanéya-svabhävä hi bälä-ramaëyaù | (prakäçam) bhadre ! tan
nivartyatäm asädåçät sähasäd iyaà bälä | (vidüñakaà prati) vayasya ! tad ehi | vayaà api

32
priya-sakhyäù asthänänurägaù tat kim atra kartavyam |
33
bhoù kim etayä duñöa-gopé-putrikäyä bhaëityä vayasya paçya paçya |
34
ravi-kara-calitä haàsé mågayati chäyäà kamala-gucchasya |
märuta-dhutatarätmä paçyasi yat täà nivärayati ||12||
35
bho vayasya mayaiva prastutaà bhaëitam |
36
mahä-bhäga asadåçaà tvädåçänäà anugata-vaïcanam |
37
bhavati asmäkaà priya-vayasyo dharma-çaraëaù | tad apasaratu bhavaté | bhavati mä uttämya saiva priya-
vayasyasya hådaye kurakuräyate | tasmän mayaiva sphuöaà kartavyaà sarvam | bho vayasya yuñmäbhir api sä
svapne bära-sahasraà dåñöä | idänéà kasmäd arthamäna ätmä arthäpayasi |
38
svapne’pi kià pariharasi api tu na tasminn eväsmäbhir api dåñöam |
vatsähäraëäya yämaù | bhadre ! tvam api sänunayäm enäà nivartayeti |

mallära-rägeëa

çaçini na rägaà bhajate naliné |

ravim anu naiva våñasyati rajané ||

çaçimukhi väraya värija-vadanam |

anucita-viñaya-vikasvara-madanam || dhruvam ||

kula-vanitänäm idam äcaritam |

para-puruñädhigame guru-düritam ||39

sa yadi gaëayati na kula-caritram |

kim iti vayaà kalayäma na citram ||

udayatu rudra-gajädhipa-hådaye |
rämänanda-bhaëitam ati-sadaye ||14||

(iti niñkräntäù sarve |)

iti bhäva-parékñä näma dvitéyo’ìkaù

--o)0(o--

(3)

bhäva-prakäça-nämä tåtéyo’ìkaù

(tataù praviçati açoka-maïjaré)

açoka-maïjaré: ae sudaà mae maaëiäe baëa-deadäe sasimuhée saddhaà kimpi rahassaà

kuëanté mähavé-ladä-maëòaba-saäse pia-sahé ciööhadi tä pekkhia gamissaà | (agrato’valokya
samupasarpya ca |) ae edäo lahu lahu kimpi jampanti tä ëa jujjadi ettha parisidum |40 (iti
niñkräntä |)

(tataù praviçati çaçimukhé-madanikäbhyäà prabodhyamänä rädhä |)

rädhä: (dérgham uñëaà ca niçvasya) saccakaà jjebba parihidamhi mähavena |41

39
kula-stréëäm idam äcaraëaà käkvä naivety arthaù kathaà taträha para-puruñeti | guru-duritam iti utkaöaà
päpaà bhavatéty arthaù |
40
aye çrutaà mayä madanikayä vana-devatayä çaçimukhyä ca särdhaà kim api rahasyaà kurvaté mädhavé-latä-
maëòapa-sakäçe priya-sakhé tiñöhati tat prekñya gamiñyämi | aye etä laghu laghu kim api jalpanti tan na
yujyate’tra praveñöum |
41
satyam eva parihåtäsmi mädhavena |
 samagujjari-räga

kula-vanita-jana-dhåtam äcäram |
tåëavad agaëayaà galita-vicäram ||

çiva çiva kià väcaritam açastam |

vidhir adhunä vada vaçayatu kas tam || dhruva ||42

çiçur api yuvatir ivähita-bhävä |

vigalita-lajjitäm aham iva kä vä ||

gajapati-rudra-mude samudétam |
rämänanda-räya-kavi-gétam ||1||

çaçimukhé: viëëädo jebba sabbo buttanto tä saaà jebba biäréadu |43

rädhä: (saàskåtam äçritya)

çrävaà çrävaà su-säma-çruti-samita-para-brahma vaàçé-prasütam

därçaà därçaà tri-loké-vara-taruëa-kalä-keli-lävaëya-säram |
dhyäyaà dhyäyaà samudyad-dyumaëi-kumudiné-bandhu-rociù sa-rociç
chäyäà çré-känta-saìgaà dahati mama mano mäà kukülägni-däham ||2||44

çaçimukhé: sahi muïca aththäëägaham |45 (saàskåtam äçritya)

yad yad-vyaïjitam aïjana-pratikåtau kåñëe tvad-arthaà mayä

tat tat tena niväritaà çiçu-daçä-bhäva-prakäçair alam |
ästäm utkalikä-prasüna-vigalan-mädhvéka-naddhaà viñaà
kåñëa-dhyänaà ito’nyataù suvadane saìkalpam äkalpaya ||3||

sahavi-rägeëa

hénaà patià bhajate ramaëé |

keçariëäà kim u kalayati hariëé ||

rädhike parihara mädhava-rägam aye || dhruvam ||

kñiëe çaçini ca kumuda-vanéyam |

bhajati na bhävam kim u ramaëéyam ||

42
vidhir vidhänam | taà kåñëam |
43
varëita eva sarva-våttäntaù tat svayam eva vicäryatäm |
44
susämaà çäntaà çruti-samitaà deva-tulyaà ca yad vaàçyä prasütaà para-brahma tat punaù punaù çrutvä |
dyu-maëiù süryaù | kumudiné-bandhuç candraù | kukülägnis tuñägniù |
45
sakhi muïca asthänägraham |
 sukhayatu gajapati-rudra-nareçam |
rämänanda-räya-gétam aniçam ||4||

rädhä: (säsram) devi madanike kaù prakäraù ?

prema-ccheda-rujo’vagacchati harir näyaà na ca prema vä

sthänästhänam avaiti näpi madano jänäti no durbaläù |
anyo veda na cänya-duùkham akhilaà no jévanaà väçravaà
dvi-träny eva dinäni yauvanam idaà hä hä vidhe kä gatiù ? ||4||

madanikä: katham evam uttämyasi ? yataù –

samäkåñöä dürät kim api yadi sä ketaki-vana-

prasünenonmélat-surabhi-bhara-säreëa niyatäm |
atha bhrämaà bhrämaà rajasi rasam älokya na manäg
api pränta-präptä pariharati tan no madhukaré ||5||

rädhä: (dhairyam avalambya, ”parityakta eva” ity ardhoktena sa-sädhvasotkampam) devi !

näyaà mamäparädhaù –

yadä yaöo daivän madhu-ripur asau locana-pathaà

tadäsmäkaà ceto madana-hatakenähåtam abhüt |

(kñaëaà sthitvä dérgham uñëaà ca niùçvasya |)

punar yasminn eña kñaëam api dåçor eti padavéà

vidhäsyämas tasminn akhila-ghaöikä ratna-khacitäù ||6||

madanikä: (svagatam) atibhümià gato’syä anurägas tad atipriya-kathanenänya-manasaà

racayämi | (prakäçam) vatse ! paçya paçya –

yo’yaà tvayä sva-kara-puñkara-sikta-mülaù

saàvardhitaù sutanu-bäla-rasäla-çäkhé |
jätaù sa te mukula-dantura-maulir éñan
manye tad eva madhupäù priyam älapanti ||7||

rädhä: (sa-träsotkampam) halä çaçimukhi ! smartavyäsmi |

madanikä: (svagatam) aho keyam anartha-paramparä svayam upasthitä | (prakäçam) vacche

mätiviklavä bhüù | upalakñitam eväsya sänuräga-hådayam |46

deçäga-rägeëa

46
asya çré-kåñëasya |
 sa-rasa-kathäsu kathaà pulakäcitam änana-kamalam ajasram |
kalayata cäru-hasita-nava-valitaà parihåta-keli-sahasram ||

mugdhe ! parihara saìkitam adhikam aye || dhruvam ||

adara-madhuram imam anuvelaà katham älapati sa-säram |

sumukhi ! sakhéà tava tad api mano bata kalayati kim u na vicäram ||

gajapati-rudra-narädhipa-hådaye vasatu ciraà rasa-säre |47

rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà paricita-keli-vicäre ||8||

rädhä: devi !
anumitam ambu-payode
tanu-parikalitä dävänala-jvälä |
vapur atilalitaà bälä
çiva çiva bhavitä kathaà hariëé ||9||

madanikä: vatse niyojitäpi mayä mädhavé tat-parijïänäya tvat-praticchandaka-sa-nätha-citra-

phalaka-hastä |

(tataù praviçati citra-phalaka-hastä mädhavé |)

mädhavé: devi ! vande |

madanikä: vacche svägatam | te’pi viditaà rahasyam ?

mädhavé: atha kim |

madanikä: tad ävedaya |

mädhavé: phalakam ävedayati |

rädhä: (sa-lajjaà phalakaà yäcate |)

mädhavé: dehi me paritoñakam |

madanikä: (svagatam)

dhruvaà tad asyä hådayaà pratétya

sphuöaà mukundo’pi cakära rägam |
bhagnaù kadäcid yad ayaà pramadät
premäìkuro yojayituà na çakyaù ||10||

47
ciraà cira-kälaà vyäpya |
(prakäçam) vacche, upanaya phalakam |

mädhavé: (manäg darçayitväïcalenäcchadayati |)

çaçimukhé: (baläd gåhitvävalokayati |) ae kadhaà eda-ià akkharäià ?48 (iti väcayati |)

mä saìkiñöhaù sumukhi vimukhé-bhävam etasya na syäd

änandäya prathama-mukulä padminé kasya kämam |
äghrayaiva praçithila-dhåtir gandham asyäs tathapi
nälambeta kñaëam api yuvä kià nu madhyastha-bhävam ||11||

mädhavé: sahi vaddhase piyäëuräeëa |49

rädhä: (dérgham uñëaà ca niùçvasya |) halä kahià däëéà ahmänaà érisaà bhäa-dheam ?
(madanikäà prati) ettha ko attho |50

madanikä:
tavaitad eva hådayaà pratétya
sphuöaà mukundo’pi cakära rägam |
bhagnaù kadäcid yad ayaà pramadät
premäìkuro yojayituà na çakyaù ||12||

tad vatse mätiviklavä bhüù | phalito’smäkaà manaskära-taruù |51

rädhä: ajjabi na paccemi ta ettha bhodi jjebba saranam |52

madanikä: eñähaà calitäsmi | tad anumanyasva |

rädhä: (sa-praëämaà saàskåtam äçritya) bhagavati !

nikuïjo’yaà guïjan-madhukara-kadambäkulataraù
prayätaù präyo’yaà carama-giri-çåìgaà dinamaëiù |
marun mandaà mandaà taralayati mallé-madhukarän
kim anyad vaktavyaà vidhur api vidhätä samudayam ||13||

karëäta-rägeëa

maïjutara-guïjad-ali-kuïjam ati-bhéñaëam |
manda-marud-antaräga-gandha-kåta-düñaëam ||

48
aye katham etäni akñaräëi ?
49
sakhi ! sukhaà vardhase priyänurägeëa |
50
katham idäném asmäkam édåçaà bhäga-dheyam ? atra ko’rthaù ?
51
citta-paripürëatä-rüpa-taruù | citta-bhogo manaskära ity amaraù |
52
adyäpi na pratyemi tad atra bhavaty eva çaraëam |
 sakalam etad éritam |
kià ca guru-païcaçara-caïcalaà mama jévitam || dhruvam ||

matta-pika-datta-rujam uttamädhikäraà vanam |

saìga-sukham aìgam api tuìga-bhaya-bhajanam ||

rudra-nåpam äçu vidadhätu sukha-saìkulam |

räma-pada-dhäma-kavi-räya-kåtam ujjvalam ||14||

madanikä: vatse ! asmin bakula-padapopakaëöhe drañöavyäsmi (iti niñkräntä | itarä api

niñkräntäù |)

iti çré-jagannätha-vallabha-näöake
bhäva-prakäço näma
tåtéyo’ìkaù
||3||

--o)0(o--

(4)

rädhäbhisära-nämä caturtho’ìkaù

(tataù praviçati madanikä |)

madanikä: aye çrutaà madanä-maïjaré-mukhäd yad bakula-pädapopakaëöhe baöu-dvitéyo

vasati mukundaù | tat tatraiva gacchäméti | (purato’valokya) aye mukundo’yaà baöunä saha
kim api mantrayan sa-viñädam äste tad dhruvam eva vilasitam atra kusuma-çäyakena | tan
mädhavé-gucchäntaritä çåëométy ätmänam apavärya sthitä |

(tataù praviçati madanävasthäà naöayan vidüñakena sahälapan kåñëah |)

madanikä: (svagatam)

mälava-rägeëa

vadanam idaà vidhu-maëòala-madhuraà vidhuraà bata sucireëa |

kalayad-anaìga-çarähatim aniçaà nalinam ivendu-kareëa ||

mädhava-vapur ati-khedam |
janayati cetasi çatadhä bhedam || dhruvam ||
 parihåta-häraà hådayam udäraà dhüsaritaà virahena |
marakata-çaila-çilä-talam ähatam ahaha kim indu-kareëa ||

gajapati-rudraà sukåta-samudraà çaçi-kiraëäd api çétam |

rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà sukhayatu ruciraà gétam ||1||

kåñëaù:
sa ced utpala-locanä sahacaré-vaktreëa me nirbharaà
premäëaà prakaöé-cakära tad ayaà häso mayä kalpitaù |
hä hä çukti-dhiyä mahä-maëir abhüt tyakto mayä daivato
yäyäl locana-gocaraà punar iyaà puëyair agaëyair mama ||2||53

vidüñakaù: bho baassa ! bhaëidaà jebba mae mä esä aëuräiëé pariharéadu tti | eëahià késa
uttammasi ? bhoaëecchäe niuttäe laòòua-modaehià kià kädabbaà ? tä ettha ahaà jebba
ubäo |54

kåñëaù: katham iva ?

vidüñakaù: ahaà bahmaëo mantam abaöia abaöia imaà ääòòhaissam |55

kåñëaù: jïätaà te brähmaëyam | tad äkalaya madanikäm |

(praviçya) madanikä: svasti vatsäya |

kåñëaù: (purato’valokya) katham iyaà madanikä | (sa-präçrayam) devi ! svägataà te ?

madanikä: (sa-smitam) maha-bhäga ! mukha-candra-darçanena |

vidüñakaù: kusumasara-bbathido amhäëaà pia-baasso | tä äëéadu sä jebba goba-kumäriä |56

kåñëaù: (sa-lajjam) dhiì mürkha ! maivaà bhaëa |

vidüñakaù: ahme bahmaëä ujjuä phuòaà jebba bhaëämo |57

madanikä: (sa-smitam) vatsa, api näma amithyä-vacano’si |

vidüñakaù: adha ià | pekkhadha pekkhadha edäià pauma-pattäià | (iti marmara-paträëi

darsayati | saàskåtam äçritya |)

53
bhäva-pradhäna-nirdeçät gocaratvam ity arthaù |
54
bho vayasya bhaëitam eva mayä eñä anurägiëé parihrityäm iti | idänéà kasmäd uttämyasi ? bhojanecchäyäà
nivåttäyäà laòòuka-modakaiù kià kartavyam ? tad aträham evopäyaù |
55
ahaà brähmaëo mantram ävartya ävartya imäm äkarñayiñyämi |
56
kusumaçara-vyathito’smäkaà priya-vayasyaù | tasmäd änéyatäà sä gopa-kumärikä |
57
vayaà brähmaëä åjavaù | sphuöam eva bhaëämaù |
 duùkhi-varäòé-rägeëa

nalina-vanaà vanamälé-kåte kåtam ujjhita-kusuma-paläsam |

pallavam api våndävanam anu kalayasi lalita-vikäsam ||

sarale paçyasi kim u na hi kåñëam |

tvayi nihitäçäà galita-viläsaà cätakam iva ghana-tåñëam || dhru ||

vidhum iva vékñya vidhuntudam änaya capalam iti prativelam |

vadati kathaà vada yadi madano hådi na vasati viracita-khelam ||

gajapati-rudra-mudaà tanutäm iti rämänanda-räya-sugétam |

nibhåta-manobhava-viçikha-paräbhava-hari-viraheëa sametam ||3||

madanikä: kim etävatä ?

vidüñakaù: tum pi pia-baasso jädo jäëidampi ëa jäëäsi tä saaà jebba gadua mae äëidabbä |
aham pi ëisiööhattho düdo |58 (iti gantuà icchati |)

kåñëaù: (uttaréye gåhëäti |)

madanikä: vatsa kåñëa ! kim iti mayy eva gopayasi ?

kåñëaù: devi, kiïcit prañöavyäsi |

madanikä: viçrabdham abhidhéyatäm |

kåñëaù:
taväsyäd etasyä vadana-rucam äkarëya çaçinaù
kåtävajïä yasmäd ayam api rujaà tad vitanutäm |
tad-aìgenäsaìgaà bhajata iti yo me bahumataù
kathaà so’pi präëair mama malaya-väto viharati ||4||

madanikä: (svagatam) kåtärthäsmäkaà manorathena särdhaà rädhikä tad asyä api

virahävasthäà prakäçayämi | (prakäçam) vatsa säpi lävaëya-mätra-çeñä kalyäëé | tathä hi,

çilä-paööe haime tuhima-kiraëaà candana-rasair

iyaà tanvé piñöä tanum anu vilepaà mågayate |
kñaëaà sthitvä hä hä sarasa-viçiné-pätra-çayane
samuttasthau yäväê jvalati na cirän marmaram idam ||5||

58
tvam api priya-vayasyo jätaù | jïäpitam api na jänäsi tat svayam eva gatvä mayä änetavyä | aham api
nisåñöärtho dütaù |
 samatodi-rägeëa

niravadhi-nayana-salila-bhava-säde |
patita-kåñä paricalati na päde ||

mädhava gurutara-manasija-bädhä |
hari hari katham api jévati rädhä || dhruvam ||

nivasasi cetasi katham iva vämam |

çiva çiva çamayasi tad api na kämam ||59

gajapati-rudra-nåpatim avigétam |
sukhayatu rämänanda-su-gétam ||6||

vidüñakaù: bhodi sähasiyäo gobiäo honti tti takkemi | jam canda-candanehim aëulebaëaà
maggenti | ahmäëaà pia-baasso uëa candaà pekkhia diëaara bia ulüo kahià bi obavärida-
saréro ëaaëa-jualaà muddia ciööhadi | candaëäëaà bäaà pi lambhia siddha-tantaà bia
bhuaìgo ido tado osaredi |60

kåñëaù: (svagatam) sädhu bhaëitam | (prakäçam) dhiì mürkha ! mätiväcälo bhava |

madanikä: etasya hådaya-parékñaëäya kati kati prakäçitä na dharmäù |

kåñëaù: (svagataà säöaìkam) api näma nivåtteyaà mad-abhiläñataù |

madanikä: tad astu |

yadä näsau doñaà gaëayati gurüëäà kuvacane

na vä toñaà dhatte sarasa-vacane narma-suhådäm |
viñäbhaà çré-khaëòaà kalayati vidhuà pävaka-samaà
tad asyäs tad våttaà tvayi gaditum aträhaà agamam ||7||

kåñëaù: (socchväsam)

tvaà ced avaïcana-pare smara-väri-räçer

uddhartum eñi tad akäraëa-vatsaläsi |
tat keçara-druma-nikuïja-gåhe prasädya
täm änayasva naya-kovidatäà tanuñva ||8||

madanikä: vatsa ! satyam evedam |

59
säde kardame | niñaddharastu jambälaù paìko’stré säda-kardamau ity amaraù | iveti väkyälaìkäre | vämaà
pratikülaà | samayasi davayasi | tad api tathäpi avigétaà nirdoñam |
60
bhavati sähasikä gopikä bhavanti iti tarkayämi yac candra-candair anulepanaà mågayanti asmäkaà pirya-
vayasya punaù candraà prekñya dinakaram iva ulükaù kuträpi apavärita-çaréro nayana-yugalaà mudrayitvä
tiñöhati | candanänäà vätam api labdhvä siddha-tantram iva bhujaìga itas tato’pasarati |
vidüñakah: bhodi ujjue ! saccakaà jebba edaà ettha ahaà jebba paòibhü bahmaëo |61

kåñëaù: alam anyathä sambhävanayä | kuru mat-pratikäram |

madanikä: iyaà prasthitäsmi svasti vatsäya | (iti niñkräntä |)

(tataù praviçati saìketocita-veñä rädhikä |)

rädhä: sahi mahavi ! vippalambhidähmi bhavadéhim |

käma-keli-rägeëa

timira-tirohita-saraëé |
giriñu daréñu mameva hi dharaëé ||

cirayati kià sakhi devi |

vidhir api mayi kim u na hi hita-sevé || dhruvam ||

ativahitam atibhémam |
viphalam idaà kim u gahanam asémam ||

sukhayatu rudra-gajeçam |
rämänanda-räya-kåtam aniçam ||9||

mädhavé: sakhi ! alam anyathä sambhävanayä | ägatäm iva devém avadhäraya |

(tataù praviçati madanikä |)

madanikä: vatse ! diñöyä vardhase |

rädhä: (sa-harñocchväsam) devi ! adha ko tattha buttanto |62

madanikä: balavati madana-jvare yaù syät |

rädhä: kadhaà bia ?63

madanikä:
induà nindati candanaà vikirati pralambakaà muïcati
präleyät trasati priyaà parijanaà näbhäñate samprati |
govindas tava viprayoga-vidhuraù kià kià na va ceñöate

61
bhavati åjuke satyakam evedaà taträham eva pratibhür brähmaëaù |
62
atha kas tatra våttäntaù |
63
katham iva ?
 tvat-kuïjodara-talpa-kalpana-paraà rädhe tam ärädhaya ||10||64

(atha nikuïje kåñëaù |)

kåñëaù: sakhe kathaà cirayati65 madanikä | (säöaìkam)

iyaà tanvé péna-stana-jaghäna-bharälasa-gatir

vidüre kuïjo’yaà mama racita-saìketa-vasatiù |
svato bhérur bälä gahanam api ghorändha-tamasaà
kathaà käram sä mäm abhisaratu ko me’tra çaraëam ||11||

(kñaëaà cintäà naöayitvä dérgham uñëaà ca niùçvasya |)

kim eñä matvä66 mäm aparicita-bhävaà vimukhatäà

prayätä viçväsaà kim u sahacaré-väci na gatä |
atha bhräntä vartmany ati-timira-bhäjéha vipine
na çaktä tanv-aìgé smara-çara-hatä vä pracalitum ||12||

(purato’valokya) aye katham udita-präyo’yaà candraù | tathä hi

yathedaà kokänäà prasaratitaraà käku-virutaà

yathä sphétaà sphétaà bhavati paritaù kairava-kulam |
yathä mürcchän mürcchät pratipatam idaà värija-vanaà
tathä çaìke candraù prathama-giri-véthyaà viharati ||13||67

(sa-khedam)

sakhyä väci kathaïcana pratiyäti bäländha-kärocite

naiñä veña-bhareëa vä gatavaté vartmany athärdhe mama |
asmin çakra-diçaà çaçäìka-hatake sandüñayaty unmanä
nägantuà na ca gantum adya caturä kià vä kariñyaty asau ||14||68

(sa-vinayäïjalià baddhvä)

re pürva-parvata sakhe kåpayä mama tvaà

tuìgäny amüni tanu çåëga-çatäni kämam |
yäte vilocana-pathaà çaçini prayäëo
vighno bhaven måga-dåço mama jévite ca ||15||

64
prälambakaà åju-lambi-mälam | präleyät néhärät |
65
vilambaà karoti |
66
buddhvä |
67
sphétaà sphétaà atiphullam | mürcchan mürcchat abhimlänaà | pratipadaà pratisthäne | värija-vanaà
padma-vanam |
68
asmin samaye çakra-diçaà pürva-diçaà | unmanä utkaëöhita-mänasä |
vidüñakaù: (karëaà dattvä) bho suëéadu kià ruëu ruëu saddaà kuëai |69

(nepathye)
tan-maïjéra-ravaù kim eña kim u vä bhåìgävalé-nisvanas
tat-käïcé-raëitaà nu manmathavatäà kià särasänäà rutam |
evaà kalpayato vikalpam aciräd älambya sakhyaù karaà
govindasya nikuïja-keli-sadane bhüñäbhavad rädhikä ||16||70

malava-çré-rägeëa

cikura-taraìgaka-phena-patalam iva kusumaà dadhati kämam |

natad-apasavya-dåçä diçatéva ca nartitum atanum avämam ||

rädhä mädhava-vihärä |
harim upagacchati maöhara-pada-gati-laghu-laghu-taralita-härä || dhru ||

çaìkita-lajjita-rasa-bhara-caïcala-madhura-dåg-anta-lavena |
madhu-mathanaà prati samupaharanté kuvalaya-däma-rasena ||

gajapati-rudra-narädhipam adhunätana-madanaà madhureëa |

rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà sukhayatu rasa-visareëa ||17||71

vidüñakaù: (purato’valokya) bho baassa ! amhehià jidaà esä tattha-bhodé äacchadi tti
lakkhéadi |72

(tataù praviçati madanikä |)

madanikä: vatsau sampannaç cireëa suhådäà manorathaù | tan mäm anumanyasva

sthänäntara-väsa-gamanäya |

vidüñakaù: mam pi niuïjäntara-väsa-gamaëassa |

(iti niñkräntaù sarve |)

iti çré-jagannätha-vallabha-näöake
rädhäbhisäro näma
caturtho’ìkaù
||4||

69
bho çrüyatäà kià ruëu ruëu çabdaà karoti |
70
maïjéro nüpuraù | pädäìgadaà tuläkoöir maïjéro nüpuro’striyäm ity amaraù | käïcé-raëitaà kñudra-ghaëöikä-
dhvaniù | stré-kaöyäà mekhalä käïcé saptaké rasanä tathä | klébe sä rasanaïcyätha puàskaöyäà çåìkhalaà triñu |
kaläyataù kurvataù |
71
apasavya-dåçä dakñiëa-dåçä vämaà çaréraà savyaà syäd apasavyaà tu dakñiëam ity amaraù | rasena
kautukena | adhuneti idänéntana-kandarpam |
72
bho vayasya ! jitam asmäbhir eñä tatrabhavaté ägacchatéti lakñyate |
 --o)0(o--

(5)

rädhä-saìgama-nämä païcamo’ìkaù

(tataù praviçati çaçimukhé |)

çaçimukhé: ae ajja niuïje kalläëähi-nivesäëaà ko buttanto tti ëa jäëéadi | tä deéà aëu saria
jäëissam | (purato’valokya) ae kadhaà esä niddä-muulida-loaëä lahu lahu idha jebba
äacchadi |73

(saàskåtam äçritya)

svairaà svairaà katham api dåçau manda-niñpanda täre

vinyasyanti çithilita-bhuja-dvandva-sannämitäàçä |
manda-nyäsa-skhalita-caraëä vyasta-manjéra-ghoñä
devé nidräkulatara-tanur modam äviñkaroti ||1||74

sukha-sindhuòä-rägeëa

dara-mukuläruëa-locanam änana iha gata-känti-vikäçe |

kamalam iväruëam uñasi vidhäv anubimbitam ambu-sakäçe ||

kim idam iyaà praviçanté |

bhajati mano mama rati-viratäv iva vanitä käpi calanté || dhruvam ||

çithila-bhujä-mådu-raëita-kanaka-maëi-kaìkaëaà idam anuväram |

visakala-päda-niveça-nivärita-nüpura-lalita-vihäram ||

gajapati-rudra-narädhipa-hådaye mudam idam ätanuteti |

rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà vilasati rasika-jane’ti ||2||75

(tataù praviçati yathokta-veñä) madanikä (cakñuñi vimåjya purato’valokya): aho ramaëéyatä

vasanta-yäminé-pariëämasya | tathä hi –

ito mandaà mandaà sarasija-vané-väta-laharé

73
aye’dya nikuïje kalyäëäbhiniveçayoù kovåktänta iti na jïäyate tat devém anusåtya jïäsyämi aye katham eñä
nidrä mukulita-locanä laghu laghu ihaivägacchati |
74
svairaà svairaà mandaà mandaà yathä syät tathä | mandam alpaà çithilitena çithilébhütena bhuja-
dvandvena san nämito’sau yasyäù sä |
75
daraà éñan mudritam | uñasi prätaù-käle jala-nikaöa-stha-candre pratibimbita-pahyam iva | idaà kim äçcaryaà
bhajait änandayati |
 tataç cütäsväda-pramudita-pikänäà kalakalaù |
kvacit phulläà vallém anu madhukaräëäà svara-kathä
kutaçcit kokänäà mådu-madhuram änanda-lapitam ||3||

(dvi-träëi padäni parikramya änandam abhinéya |)

uddäma-smara-cäturé-paricayäd anyonya-rägäd imäà

rätrià jägaritäni sadmani yuva-dvandväni yac cerate |
tat teñäm çvasitänilena tulanäm äsädayiñyann iva
pronmélat-kamalävaléñu valate çrékhanda-véthi-marut ||4||76

(purato’valokya sa-vismayam |)

cakita-cakitaà kväpi kväpi pramoda-nirantaraà

kvacana vanitäkuëöhotkaëöhaà nidhäya vilocane |
kalayati tathävasthäm eñä rathäìga-kuöumbiné
bhavati na yayä cänteväsé vidagdha-vadhü-janaù ||5||77

(kñaëam anyato gatvä säçcaryam) aye ! ati-ramaëéyam idaà vartate | tathä hi –

unmélat-kamalodare madhu-bhare dåñövänubimbaà nijaà

manvänä dayitaà kathaïcid adhunä notkaëöhayä dhävati |
utkaëöhopanataà punaù sahacaraà dåñövä vilakñä muhur
na sthätuà na ca gantum atra caturä bhåìgé ciraà bhrämyati ||6||

çaçimukhé: iyam78 ati-präbhätika-ramaëéyakähåta-cittatayä na mäm avalokayati | tad upañrtya

vande | (ity upañrtya) devi ! vandyase |

madanikä: kathaà çaçimukhi vatse me ciram anya-cittatayä nävadhäritäsi ?

çaçimukhé: devi kathaà nidräkuläm iva bhagavatéà tarkayämi |

madanikä: vatse ! iveti kathaà tathaiva ?

çaçimukhé: atha katham iva ?

madanikä:
rädhä-madhavayor adya
nikuïjam adhitiñöhitoù |
tat tat kutukita-lokän

76
rätrim iti avicchede dvitéyä |
77
rathäìga-kuöumbiné cakraväké | yayävasthäyä vidagdha-vadhü-janaù | anteväsé çiñyo na bhavatéti näpi tu
bhavaty evety arthaù | chätränteväsinau çiñyo ity amaraù |
78
devé
 niçeyam ativähitä ||7||79

çaçimukhé: atha kédåças tatratyo våttäntaù ?

madanikä: çåëu | (nayane pramåjya) vatse ! jänäsi nikuïja-praveñävadhi |

çaçimukhé: adha kim |

madanikä: tad-anantaram,

yaù stambho mura-vidvisaù samabhavat tenapi mano-

mädhyasthyaà pariçaìkate bhaya-mano-janma-trapä-nirbharam |
kämeñu-vraja-pakña-väta-visara-präptodayo na kñaëäd
açväsaà hariëé-dåço vitanute tasya prakampo yadi ||8||80

çaçimukhé: priyaà me priyaà kåtärthäsmi |

madanikä: itaù param api suhådäà kåtärthatä |

çaçimukhé: api näma dåñöaà devyä anyad api |

madanikä: samastam eva |

çaçimukhé: tatas tataù |

madanikä: vatse !

säçaìkaà sa-manobhava-prahasitaà säpatrapaà sa-smayaà

säsüyaà sa-manoharätmaka-padaà sa-prema sotkaëöhitam |
rädhäyä madhusüdanasya ca tadä kuïje tadäséd rataà
yenäsén madano’pi vismaya-rasa-snigdhäntaro nirbharam ||9||

ahéra-rägeëa

mådu-maïjéra-ravänugataà gatam anayä çayana-samépam |

madhuripunäpi padäni kiyanty api calitaà kiyad anurüpam ||

çaçimukhé kià tava bata kathayämi |

rädhä-mädhava-keli-bharäd aham adbhutam akalayämi || dhruvam ||

79
ativähitä laìghitä |
80
madhyasthaà stambhena rädhäyäs täöasthyam | çaìkate tadä ity ühyam | mano-janmä kandarpaù | visaraù
samühaù | tasya çré-kåñëasya |
 militam idaà kila tanu-yugalaà punar äpa na kaïcana bhedam |
viñama-çaräçuga-kélitam iva sakhi galita-cirantana-khedam ||

nakhara-radävali-khaëòitam api guru-niùçvasitäyata-bhétam |

rudra-gajädhipa-mudam ätanutäà rämänanda-räya-sugétam ||10||81

çaçimukhé: devi ! asambadddham ivedaà pratibhäti mäm |82

madanikä: katham iva ?

çaçimukhé: tayoù katham édåçaà saurata-kauçalaà jätam |

madanikä: ayi sarale !

upadiçati gurur guru-prayatnät

tad api ca käla-vaçät prayäti päkam |
iti kila niyatäù samasta-vidyäù
surata-kaläù svata eva sambhavanti ||11||

aträntare surata-keli-kaläsu täsu

präyeëa çikñita ivaiña çaçé cireëa |
yogyaà tataù kim api kartum iva prakämaà
saàsevate sma caramäà diçam ädareëa ||12||83

çaçimukhé: samprati ca kalyäëinoù –

abhimata-surata-pramoda-laksmé-
paricaya-nirvåtim äyatoç cireëa |
nakha-pada-daçanäìka-cäru-bhüñä-
lalitatamaà vapur ékñituà mano me ||13||

(tataù praviçati satvarä rädhikä katicid düre kåñëaç ca |)

rädhä: (purato’valokya) äpasannäià diçäà muhäéà | tä kadhaà obärida-sarérä gamissam |

(satvaraà dvi-träëi padäni parikramya valita-grévam avalokate |)84

kåñëaù: (kñaëaà nirvarëya) aho bhaya-manmatha-saàvalanä mågäkñé |

dvi-träny eva padäni gacchati javäd dvi-träni mandaà punas

träsotkampam athäpi paçyati diçaù säküöam etäù punaù |

81
kiyanti padäni vyäpya | viñam açaräçugaù kandarpa-bäëaù | kélitaà baddhaà baddhe kélita-saàyatäv ity
amaraù | galito dürébhütaç cirantanaù khedo yatra tat tanu-yugalaà kriyä-viçeñaëaà vä |
82
asambaddhaà asaìgatam |
83
antare avasare |
84
ä éñat prasannäni diçäà mukhäni tat katham apavärita-çarérä gamiñyämi |
 yo na syäd api gocare nayanayor nediñöam etaà janaà
sampraty eti pade pade vyavahitaà mäà antike’pi priyä ||14||85

rädhä: (punaù satvaraà parikrämati |)

madanikä: vatse ! paçya paçya purato rädhikäà katicid düre mädhavaà ca | iyaà hi

na vyäläd api sambibheti purataù sthäëor yathä dürato

nodvignä kari-garjitäd api yathä käkävalé-niùsvanät |
naiveyaà timire’pi muhyatitaraà kämaà prakäçe yathä
tan manye virahe’pi naiva vidhurä käntasya yoge yathä ||15||

lalita-rägeëa

abhimata-gäòha-manoratha-samucita-ratipati-samara-viçeñe |
vijaya-parajaya-paricaya-vimuñita-cetasi valad-abhiläñe ||

lulita-manohara-deha |
kathayati paricayam iyam ati-nipuëaà mådu-pada-kamala-laveha ||

kusuma-çaräsana-çara-nikara-dhvani-maëita86-manohara-ghoñe |
guëa-paripäöitayä parikalpita-nakha-daçana-kñata-doñe ||

gajapati-rudra-narädhipa-vidite rasika-janähita-toñe |
rämänanda-räya-kavi-bhaëite hådayaà kuruta vidoñe87 ||16||

tad atibhaya-katareyaà vatsä | tad upañrtya sambhävayämäs tävad enäm | (ity upañrtya) vatse
svägataà te |

rädhä: (sa-sambhramam avalokya) atra kadhaà esä deé | (sa-lajjaà vandate |)

(nepathye kalakalaù) abrahmaëyam abrahmaëyam |

(sarväù çrutim abhinayanti |)

(punar nepathye)

çåìgäbhyäà ca khuräïcalena ca baläd eña kñamäm ullikhan

kalpänta-stanayitnu-garjita-ghana-dhvanair diço därayan |
ulkärcih-pratimallam akñi-yugalaà krodhäd ivändolayann
eña vyäpadi majjayan vrajam abhüd daiväd ariñöo’grataù ||17||88

85
etäm adadhikaraëébhütä diçaù | antike nikaöe sthitam Pai mäà vyavahitaà jänäti | priyä rädhä |
86
maëitaà rati-küjitam |
87
vidoñe nirdoñe |
(sarve nikuïjodare ätmänam apavärya paçyanti |)

kåñëaù: (säöopam upasarpan) abhayaà ghoña-niväsinäm | (sa-garvaà bähum udyamya)

dåpyad-dänava-çérëa-çaila-valaya-kñauëé-mahälambane
vairi-vyäkula-çakra-çäntika-makha-proddäma-yüpe’pi ca |
asmin kåñëa-bhuje’pi jägrati bhayaà nityaà tad ekäçrayän
ghoña-sthän api samspåçed ahaha kià präëair mama kréòati ||18||

(iti säöopaà parikrämati |)

(nepathye) bhoù kañöaà kañöaà |

yäbhyäà giréëäm api çåìgavattvaà

soòhuà na çaktena vidäritäs te |
tayor anenotpala-komaläìgo
lakñyé-kåto bäla-tanur mukundaù ||19||89

madanikä: (vilokya säsram)

adya kñauëé sahasva bhäram atulaà deva jayäçä kutaù

çré-devi vratam äcara vraja-janäù kvänanda-värtäpi vaù |
mätar devaki90 kià bhaviñyasi gatä nandädayo rädhike
çünyaà te jagad adya jätam adhunä hä hä hatäù smo vayam ||20||

rädhä: (çrutim abhinéya sätaìkam) haddhi haddhi maha manda-bhäéëäe eärisaà duddebba-
vilasidaà jädam |91

çaçimukhé: sakhi samäçvasihi samäçvasihi | eña khalu mukundah |

(nepathye)
yatronmélati mélitaà tri-bhuvanam yatronnamaty änataà
yasmin bhrämyati na bhramanti viyati präyeëa vätä api |
ksiptvä kanduka-lélayä tam adhunä våndävanäd dürato
hatväriñöam ariñöam etad akarot çrémän mukundo jagat ||21||

(tataù praviçati kåñëaù | sarväù sa-sprham älokayanti |)

madanikä: aho rämaëéyakaà jaya-çré-bhüñaëasya vatsasya | tathä hi –

88
kñamäà bhümim | arciù çikhä | pratimallaà sadåçam | vyäpadi viçiñöa-vipattau |
89
giréëäà çåìgavatvam | nu vitarke | soòhuà açaktena anena yäbhyäà te girayo vidäratäù | nayoù çåìgayoù |
anena ariñöena |
90
devaki yaçode | dve nämné nanda-bhäryäyä yaçodä devakéti ca iti vacanät |
91
hä dhik mama manda-bhäginyä etädåçaà durdaiva-vilasitaà jätam |
 visrastälaka-vallaré-parimilat-svedoda-bindütkara-
vyäliptälika92-candanaù krama-galat-keki-cchadottaàsakaù |
pada-kñepa-samucchalat-kñiti-rajo-ramyäìga-rägaç ciräd
änandaà vitanoty ayaà nayanor ävirbhavan mädhavaù ||22||

(upañrtya) diñöyä dåñöo’si vatsa jaya-çré-svayaàvaräliìgitaù |

kåñëaù: (dåñövä sa-harñam) devi ! svägataà te |

madanikä: svägatam adhunä vatsena jaya-çré-bhüñaëena dåñöena tad vatsa kñaëam iha bakula-
pädapopavéthyäà viçramyatäm |

kåñëaù: yad abhirucitaà devyai | (ity upaviçati |)

madanikä: (sa-sneham aìgaà spåçati) vatsa kåta-duñkara-karmaëaù kim api paritoñakaà

ditsämi |93

kåñëaù: yad abhirucitaà devyai |

madanikä: (niñkramya rädhäm ädäya praviçya) vatsa !

naväbhisaìga-vidhuräà
träsonmélita-locanäm |
madhurälokanenainaà
sambhävaya ciräd iva ||23||

kåñëaù: (sa-spåham älokayati |)

madanikä: vatse !

krüra-saìgara-pariçramollasat-
sveda-bindu-nikaraiù karambitam |
aïcalena nija-väsasaù priyaà
véjaya priya-giräbhinandya ca ||24||

(rädhä sa-spåhaà véjayati |)

madanikä: itaù paraà kià te priyaà sampädayämi ?

kåñëaù: devi ! itaù paraà kim api priyam asti ?

92
alikaà laläöam |
93
ditsämi datum icchämi |
 païceñor viçikhävalébhir abhito nistakñyamäëena ced
änandaika-nidänam eëa-nayanä präptä prasädät tava |
bhüyät säyam älambhi käcana dåçoù péyüña-dhärä mayä
kià vätaù param asti devi bhuvane kiïcit priyaà mädåçäm ||25||

maìgala-gujjari-rägeëa

pariëata-çärada-çaçadhara-vadanä |
militä päëi-tale guru-madanä ||

devi kim iha param asti mad-iñöam |

bahutara-sukåta-phalitam anudiñöam || dhruvam ||

pika-vidhu-madhu-madhupävali-caritam |
racayati mäm adhunä sukha-bharitam ||

praëayatu rudra-nåpe sukham amåtam |

rämänanda-bhaëita-hari-ramitam ||26||

tathäpédam astu –

çraddhä-baddha-matir mama pratidinaà gopala-lélasya yaù

saàseveta rahasyam etad atulaà lélämåtaà lola-dhiù |
tasmin mad-gata-mänase kila kåpä-dåñöyä bhavatyä sadä
bhävyaà yena nijepsitäà vraja-vane siddhià samäpnoti saù ||27||

madanikä: tathästu | (iti niñkräntäù sarve |)

iti çré-jagannätha-vallabha-näöake
rädhä-saìgamo näma
païcamo’ìkaù
||5||

--o)0(o--

iti çré-rämänanda-räya-kavi-särvabhauma-viracitaà

çré-jagannätha-vallabha-näöakaà samäptam