Φυσικές Διεργασίες Ι

• ΚΛΑΣΜΑΤΙΚΉ ΑΠΟΣΤΑΞΗ

ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 1

 Κλασματική Απόσταξη
• Είναι η διεργασία διαχωρισμού μίγματος σε στήλη
επαφής ατμών-υγρού, όπου οι ατμοί ρέουν κατ’ αντιρροή
προς το υγρό και επιτυγχάνεται ισορροπία μεταξύ των
δύο φάσεων καθ’ όλο το ύψος της στήλης.
• Η κατεύθυνση του ατμού-υγρού είναι προς τα πάνω και η
συγκέντρωση των πτητικών αυξάνεται προς την
κατεύθυνση ροής του ατμού
• Η επαφή ατμών-υγρού επιτυγχάνεται με ειδικούς δίσκους
(στάδια ή βαθμίδες), εξ’ ού και η ονομασία
«Αποστακτικές στήλες με δίσκους»

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 2

Κλασματική
Απόσταξη
Πετρελαίου
Στέφανος Κ. Ντούλας
Χημικός ΜSc - Med

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 3

 Κλασματική Απόσταξη

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 4

 Κλασματική Απόσταξη
• Η κλασματική απόσταξη σε βαθμίδες μπορεί να θεωρηθεί
σαν μια σειρά απλών «αποστάξεων ισορροπίας», όπου τα
προϊόντα μιας βαθμίδας είναι τροφοδοσίες των
προσκειμένων, άνω και κάτω, βαθμίδων.
• Η αποστακτική στήλη συνοδεύεται από ένα Αναβραστήρα
(στον πυθμένα) και ένα συμπυκνωτήρα (στην κορυφή)
• Η τροφοδότηση (F) είναι εισάγεται συνήθως κοντά στο
μέσον της στήλης χωρίζοντας την σε τμήμα εμπλουτισμού
και εξάντλησης
• Η πίεση λειτουργίας θεωρείται σταθερή σε όλο μήκος της
στήλης

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 5

 Κλασματική Απόσταξη
Αναβραστήρας- Συμπυκνωτής

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 6

 Κλασματική Απόσταξη
Συμπυκνωτής (Condenser)
Απομάκρυνση θερμότητας qc
V1, y1 Lo, xo
D, xD (Απόσταγμα)
1 Lo, xo=xD
(Αναρροή)
2
Τμήμα 3
Εμπλουτισμού
Vn, yn Ln-1, xn-1
Vn-1, yn-1
n-1
Ln-1, xn-1
n o o o
o o o o
F, xF n-1
Vn, yn
Ln, xn o o
Βαθμίδα oo o o
τροφοδοσίας n o o

Τμήμα
Εξάντλησης Vn+1, yn+1

Δίσκος ισορροπίας ή βαθμίδα

(εικονική αναπαράσταση)
Vn, yn  Ln, xn : ροές σε ισορροπία
Vn (yn)  Ln-1 (xn-1): ροές “πλησίoν aλλήλων”

Αναβραστήρας (Reboiler)
προσθήκη θερμότητας qR

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 7

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
• Μεταβλητές
(1) Πίεση λειτουργίας της στήλης (P)
(2) Ρυθμός τροφοδότησης (F)
(3) Σύσταση τροφοδότησης (xF)
(4) Ενθαλπία (θερμική κατάσταση) τροφοδότησης hF ή q
(5) Σύσταση αποστάγματος (xD)
(6) Σύσταση υπολείμματος (xR)
(7) Ενθαλπία αναρροής (hL)
(8) Λόγος αναρροής (RD=L/D)
Τα xF, xD και xR αναφέρονται στο πτητικότερο συστατικό)
Ζητούμενο: Ο υπολογισμός των απαιτούμενων θεωρητικών
βαθμίδων για ένα δεδομένο διαχωρισμό.

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 8

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης

Ολικό Ισοζύγιο μάζας

(υλικών)
F=D+R
Παροχή Τροφοδοσίας=
παροχή αποστάγματος +
παροχή υπολείμματος
Ισοζύγιο Πτητικού (Α)
F xF= D xD+ R xR
( xD  xF )
RF
( xD  xR )
( xF  xR )
DF
( xD  xR )
04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 9
 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
qR qc
ο.ε. Ι

D, xD (Απόσταγμα)
V1, y1 Lo , xo
1 Lo, xo=xD RD=Lo/D
(Αναρροή)
2

3 Ισοζύγια μάζας στους Ο.Ε.

n-1
Vn, yn Ln-1, xn-1 •Γραμμή εμπλουτισμού:
n
L D
yn  x n 1  xD
F, xF DL DL
Βαθμίδα
τροφοδοσίας RD xD
yn  x n 1 
RD  1 RD  1
m-1 Vm, ym Lm-1, xm-1
m ο.ε. ΙΙ
•Γραμμή εξάντλησης:
L R
N-1 ym  x m 1  xR
LR LR
VN, yN •Γραμμή τροφοδοσίας ή q-line:
N
yN q x
y x F
1 q 1 q 10
R, xR Υπόλειμμα
 L V (i) Τροφοδοσία υπόψυκτου υγρού ( T F  T  . .

F ): Όλη η τροφοδοσία κατευθύνεται στο

τμήμα εξάντλησης αυξάνοντας το L ενώ
συγχρόνως υγροποιεί και συμπαρασύρει
L V κάποιο ποσοστό των ατμών V:
q  1  q  1  C pL ( T  .  .  T F ) / 

L V (ii) Τροφοδοσία κορεσμένου υγρού (

F T F  T  .  . ): Όλη η τροφοδοσία κατευθύνεται
στο τμήμα εξάντλησης αυξάνοντας το L ,
χωρίς όμως να επηρεάζει την ροή των
L V ατμών V: q  1  L  L  F

L V (iii) Τροφοδοσία ατμού-υγρού σε ισορροπία

F (μερικώς εξατμισμένο υγρό): μέρος της
τροφοδοσίας αυξάνει την ποσότητα υγρού
στο τμήμα εξάντλησης, ενώ το υπόλοιπο
V αυξάνει τον ατμό V του τμήματος
L
εμπλουτισμού:
0  q  1  { L  L  qF  V  V  (1  q ) F
L V
(iv) Τροφοδοσία κορεσμένου ατμού (ατμού
F στο σημείο δρόσου, T F  T  .  . ): Όλη η
τροφοδοσία κατευθύνεται ως ατμός στο
τμήμα εμπλουτισμού, αφήνοντας
L V ανεπηρέαστη την ροή υγρού L:
q  0  (V  V  F )

L V (v) Τροφοδοσία υπέρθερμου ατμού (

F T F  T  .  . ): Όλη η τροφοδοσία
κατευθύνεται στο τμήμα εμπλουτισμού, ενώ
συγχρόνως εξατμίζει και παρασύρει κάποιο
11
L V ποσοστό του υγρού L:
q  0  q  C pV ( T  .  .  T F ) / 
 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Ανάλυση Τμήματος Τροφοδοσίας

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 12

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
RD xD
1
yn  x n 1 
-q/(1-q) q-line
RD  1 RD  1
(α) διέρχεται από το σημείο (xD,
D: (xD , xD)
Ι xD) της διαγωνίου
(β) έχει κλίση: -RD/(RD-1)
y

γραμμή εμπλουτισμού

F: (xF , xF)

(α) διέρχεται από το σημείο (xF,

xF) της διαγωνίου
(β) έχει κλίση: -q/(1-q)
γραμμή εξάντλησης
xD/(RD+1)

R: (xR , xR)

0 (α) διέρχεται από το σημείο (xR,

0 xR xF xD 1 xR) της διαγωνίου
x (β) έχει κλίση:
04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες Lm-1/(Lm-1-R) 13
Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης: McCabe Thiele

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 14

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
ΟΡΙΑΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ: Α) ΟΛΙΚΗ ΑΝΑΡΡΟΗ
1

1 D

y 2

Ολική αναρροή:
Οι γραμμές λειτουργίας
3 εκφιλίζονται, συμπίπτουν,
με τηνδιαγώνιο

4 R

0
0 xR xF xD 1
x
Ολική αναρροή και ελάχιστος αριθμός βαθμίδων.
04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 15
 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
ΟΡΙΑΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ: Α) ΟΛΙΚΗ ΑΝΑΡΡΟΗ
Από τον ορισμό της σχετικής πτητικότητας παίρνουμε:

yn x xn1 x
 aAB n ,  aAB n yn= xn-1, Εξίσωση λειτουργίας
1  yn 1  xn 1  xn1 1  xn
xD x
εμπλουτισμού για
(n=1):  a AB 1
1  xD 1  x1 ολική αναρροή
x1 x2
(n=2):  a AB
1  x1 1  x2
xD xn
: 
  (a AB ) n (2.96)
1  xD 1  xn
:
:
x n1 x
(n=n):  a AB n
1  xn 1 1  xn

Εξίσωση Fenske- Underwood

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 16
 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
ΟΡΙΑΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ: Α) ΟΛΙΚΗ ΑΝΑΡΡΟΗ
Ελάχιστος αριθμός βαθμίδων, Nmin Θεωρητικός Αριθμός βαθμίδων, Ν
Εξίσωση Fenske (Νmin) N  N min  log[ x D (1  x R ) / x R (1  x D )]  1
log a AB
 xF 1  x F
Εξισώσεις Underwood (RD, min)   1  q,  . 
a  1
axD 1  xD
RD ,min  1    . RD ,min
a  1

ai xF ,i
 a   1 q,  . 
i
ai xD,i
RD,min  1   , . RD,min
ai  
Διαγράμματα Gilliland (N)
(N-Nmin)/(N-1) vs. (RD- RD,min)/(RD+1)

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 17

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 18
 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Θεωρητικός Αριθμός βαθμίδων, Ν- Μέθοδος Smoker

x D' [1  mc( a  1) x N' /( a  mc 2 )]

x N' [1  mc(a  1) x D' /( a  mc 2 )]
N  . ή ά . 
log(a / mc 2 )
m: η κλίση της εκάστοτε γραμμής λειτουργίας (εμπλουτισμού ή εξάντλησης)
xD'=xD-κ
xN'=xN-κ
c=1+(α-1)κ
κ: σημείο τομής της γραμμής λειτουργίας με την καμπύλη ισορροπίας, δηλ. η
κοινή ρίζα (x) των εξισώσεων:
y=αx/[1+(α-1)x] (ισορροπίας)
y=mx+b (γραμμή λειτουργίας)
xN : Eάν η εξίσωση Smoker εφαρμόζεται για το τμήμα εμπλουτισμού, τότε xN
είναι η τομή της γραμμής εμπλουτισμού με την q-line.
Eάν εφαρμόζεται για το τμήμα εξάντλησης τότε xN=xR αλλά το xD αντιστοιχεί
στο προηγουμένως αναφερθέν σημείο τομής.

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 19

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
ΟΡΙΑΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ: Β) ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΝΑΡΡΟΗ, RD,MIN
 Ελάχιστος Λόγος Αναρροής - Άπειρος Αριθμός Βαθμίδων:
Ελαττωμένου του λόγου αναρροής RD, ελαττώνεται η κλίση RD/(1+RD) της γραμμής
εμπλουτισμού. Για δοθέντα διαχωρισμό, ο ελάχιστος λόγος αναρροής, αντιστοιχεί
στην περίπτωση που η γραμμή εμπλουτισμού και τροφοδοσίας τέμνονται επί της
καμπύλης ισορροπίας*. Στην περίπτωση ελάχιστου λόγου αναρροής απαιτείται
άπειρος αριθμός θεωρητικών βαθμίδων, όπως φαίνεται στο Σχήμα 2.26.

1
γραμμή εμπλουτισμού με κλίση
που αντιστοιχεί σε ελάχιστο RD
q-line D
y

Ι
y'

F
Κλίση που αντιστοιχεί
σε RD άπειρο

xD/(RD,min+1)

γραμμή εξάντλησης
R
0
0 xR x' xF xD 1
x
04/01/2019 20
Σχήμα 2.26: Ελάχιστος λόγος αναρροής και άπειρος αριθμός βαθμίδων.
 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Μερικός και ολικός Συμπυκνωτής

V1, y1
V1, y1 yo

xo
V1, y1 Lo, xo V1, y1 Lo, xo
Lo, xo=y1 D, xD=y1 Lo, xoy1 D, xD=yoy1
1 1
V2, y2 L1, x1 V2, y2 L1, x1

2 2

Ολικός συμπυκνωτής Μερικός συμπυκνωτής

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 21

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Ολικός Συμπυκνωτής

V1, y1 Καμπύλη ισορροπίας y=fe(x)

(y1, x1) (y1=xD, xo=xD)

V1, y1 Lo, xo 1
Lo, xo=y1 D, xD=y1
1 (y2, x2)
V2, y2 L1, x1 2 (y2, x1)

2
3 (y3, x2)
Διαγώνιος y=x

y Γραμμή
εμπλουτισμού

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 22

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Μερικός Συμπυκνωτής

Καμπύλη ισορροπίας y=fe(x)

(yo=xDy1, xD)
(y0, x0)
V1, y1 yo 0

xo
(y1, x1)
V1, y1 Lo, xo
1 (y1, x0) Βαθμίδα μερικού
Lo, xoy1 D, xD=yoy1
1 συμπυκνωτή
V2, y2 L1, x1

2 2 (y2, x1)
Διαγώνιος y=x

y Γραμμή
εμπλουτισμού

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 23

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Αριθμός Πραγματικών Βαθμίδων
Απόδοση βαθμίδας Murphree

Βαθμός Απόδοσης Δίσκων και Στήλης

Ο συνολικός βαθμός απόδοσης στήλης (η0), ορίζεται ως:
  ό  ώ  ί 
0  
   ό  ώ ί 

Το η0 κυμαίνεται από 0.5-0.8, χρειαζόμαστε περισσότερες

βαθμίδες για να επιτευχθεί η απαιτούμενη τιμή για την
καθαρότητα του αποστάγματος, xD
Βαθμός απόδοσης Murphree, ηM
O λόγος της μεταβολής της σύστασης των ατμών των διερχόμενων
από ένα δίσκο, δια της μεταβολής που θα επερχόταν αν οι ατμοί
έφθαναν σε ισορροπία με το υγρό του εξερχόμενου του δίσκου.

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 24

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Αριθμός Πραγματικών Βαθμίδων
Απόδοση βαθμίδας Murphree

xn σε ισορροπία με την yn*

xn+1
yn

xn

yn+1

y n  y n 1
M  *
y n  y n 1

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 25

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Αριθμός Πραγματικών Βαθμίδων
Απόδοση βαθμίδας Murphree

1
καμπύλη ψευδο-ισορροπίας

y καμπύλη ισορροπίας
D: (xD , xD)
y n  y n 1
1
M  *
* ...
y n  y n 1
yn
yn
y
n+1 n+1
n
yn   ( yn*  yn1 )  yn1
F: (xF , xF)

N αναβραστήρας
(σε απόδοση 100%)
R: (xR , xR)

0
0 xR xF xD 1
x

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 26

 1
καμπύλη ψευδο-ισορροπίας

D: (xD , xD)
y καμπύλη ισορροπίας 1
Σχεδιασμός Αποστακτικής
*
yn ... Στήλης
yn
n Αριθμός Πραγματικών
y
n+1 n+1 Βαθμίδων
F: (xF , xF)
Απόδοση βαθμίδας Murphree

N αναβραστήρας
(σε απόδοση 100%)
R: (xR , xR)

0
0 xR xF xD 1
x
y1*=xD=0.800  y2 = 0.77  y1(ψευδοϊσορροπίας)= 0.793
y2*=y2=0.770  y3 = 0.74  y2(ψευδοϊσορροπίας)= 0.763
y3*=y3=0.740  y4 = 0.708  y3(ψευδοϊσορροπίας)= 0.732
y4*=y4=0.708  y5 = 0.675  y4(ψευδοϊσορροπίας)= 0.700
y5*=y5=0.675  y6 = 0.638  y5(ψευδοϊσορροπίας)= 0.666
y6*=y6=0.638  y7 = 0.595  y6(ψευδοϊσορροπίας)= 0.627
y7*=y7=0.595  y8 = 0.495  y7(ψευδοϊσορροπίας)= 0.570
04/01/2019 y8*=y8=0.495  y9 = 0.240  y8(ψευδοϊσορροπίας)= 0.431
y9*=y9=0.240  y10 = 0.02  y9(ψευδοϊσορροπίας)= 0.185
04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 28
04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 29
 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Θερμικά φορτία Αναβραστήρα και συμπυκνωτή
Ρυθμός Παροχής θερμότητας στον αναβραστήρα
(Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κορεσμένο ατμό ως πηγή θερμότητας
αντί ηλεκτρικής αντίστασης)
__
qR   . V (Watts ),
   ά  ό  ά ί 
  xR   (1  xR )
 __
m steam   V / steam
λΑ και λΒ λανθάνουσες θερμοκρασίας εξάτμισης των καθαρών
συστατικών Α και Β, αντίστοιχα
λsteam, λανθάνουσα θερμότητα ατμού
__
V, Παροχή ατμών στο τμήμα εξάντλησης

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 30

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Θερμικά φορτία Αναβραστήρα και συμπυκνωτή
Ρυθμός ‘απαγωγής’ θερμότητας στο συμπυκνωτή
(Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κρύο νερό ως ψυκτικό υγρό)
qc  cond .V (Watts )
cond   ά  ό  ύ  ί 
cond  xD   (1  xD )

mc  cond V / [C p ,V (T2  T1 )]
λΑ και λΒ λανθάνουσες θερμοκρασίας εξάτμισης των καθαρών
συστατικών Α και Β, αντίστοιχα
Cp,V, θερμοχωρητικότητα ατμών νερού
Τ2-Τ1, ανύψωση θερμοκρασίας κρύου νερού

V, Παροχή ατμών στο τμήμα εμπλουτισμού

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 31

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Πλάγια Προϊόντα

ΠEPIOXH A:
“κορυφής-πλαγίου προϊόντος” L D (kmol/h), xD
Άνω τμήμα εμπλουτισμού,
χαρακτηριζόμενο από V και L V L

ΠEPIOXH B: S (kmol/h), xS
“πλαγίου προϊόντος-τροφοδοσίας”
Kάτω τμήμα εμπλουτισμού, V΄ L΄
χαρακτηριζόμενο από V΄ και L΄

F (kmol/h), xF
ΠEPIOXH C:
“τροφοδοσίας-πυθμένος”
Tμήμα εξάντλησης, V L
χαρακτηριζόμενο από L και V

R (kmol/h), xR

Σχήμα 2.28: Αποστακτική στήλη με πλάγιο προϊόν.

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 32

 Σχεδιασμός Αποστακτικής Στήλης
Πλάγια Προϊόντα

Διάγραμμα McCabe-Thiele για στήλη με πλάγιο προϊόν

04/01/2019 Φυσικές Διεργασίες 33