ACT 1
R: bakit po?
SCENE1
TELON (Tableau na nagpapakita ng pagbaril kay rizal.)
Gunshots (biglang gagalaw ang lahat sabay sa pagsara ng
telon
TELON
(sa loob ng napakahabang panahon, tayo ay nakubli sa anino
ng mga dayuhang umangkin sa ating bayan. mga dayuhang
naghari harian at kumitil sa ating pagkatao. mistulang binura
nila ang ating pagkatao, kasaysayan at kultura. naging sunod
sunuran tayo na tila mga papet sa kanilang munting palabas.
nakagapos at walang ibang magawa kundi ang sumunod dahil
na rin sa takot. nakita na n rin kung paanong ang sino mang
lumaban ay kanilang pinapatay upang huwag tularan. ngunit
walang kahit ano man ang mananatili magpakailanman.
napagod na ang mga pilipino sa kanilang mga pananakot,
pananakit at pang aabuso. nagsimula na nitong hanapin ang
sarili at kalayaan. hindi na nito nais na maging anino at sunod
sunuran.
hindi na nito nais na mamuhay sa takot at pangamba. Isa
itong ibong gustong kumawala. sinisira ang hawlang pilit na
nagkakait rito ng kalayaan. kailangan nito ng magbibigay ng
liwanag sa napakadilim nitong kinasasadlakan at ang
nobelang isinulat na "noli me tangere" at "el filibusterismo"
ang siyang nagsilbing liwanag. nagbukad sa mata ng marami
ukol sa katotohanan. muli tayong bumalik sa mundo ng mga
indio at kastila. muli nating balikan ang buhay ni rizal.)
SCENE2 TELON
N: Minsan daw ay may isang gamo gamo na naakit sa liwanag
ng apoy. Maski anong paalala ng kanyang ina na huwag
siyang lalapit sa apoy, ay lapit pa rin sya ng lapit.gustong
gusto nya ang liwanag ng apoy kaya sinuway niya ang bilin ng
kanyang ina.lumipad sya ng lumipad palibot sa apoy. palapit
ng palapit sa apoy hanggang sa magliyab ang pakpak niya at
tuluyan syang mamatay. pepe, naiintindihan mo ba ang ibig
sabihin ng kwento ng gamo gamo? dapat ay lumayo sya sa
apoy nang hindi nabuwis ang buhay niya.
SCENE3 TELON
Guro: Pepe, may alam ka ba sa wikang kastila?
R: ongpoko(?) senor.
G: e sa wikang latin?
R: onpoko senor.
G: tonto. ikaw ang onpoko dahil napakaliit mo.
G: kaya siguro walang laman yang utak mo kundi onpoko.
akin na yang kanang kamay mo.
G: para bumaon sa utak mo ang matagal mo nang dapat
alam. (pinalo.)
G: ngayon, makakalimutan mo na ang onpoko! (pinalo ulit.)
B1: masakit ba ang palo?
R: mag aaral pa ko.
B1: kahit anong aral ang gawin mo, onpoko ka pa din!
onpoko! onpoko! (tinulak ni rizal.)
B1: aba matapang ka. kaya mo ba ko? e ang liit liit mo. hindi
ka siguro pinapakain sayo ang nanay mo no! siguro unano ang
tatay mo! hahahaha (sinapak na.) R: bawiin mo ang sinabi
mo! Matalino ang nanay ko! at hindi unano ang taty ko!
SCENE4 TELON narration
SCENE 5 TELON ateneo recit away
prof: ang kalansay ang nagsisilbing balangkas para sa ating
kalamnan na siya ring *pumuprotekta sa mahahalagang
laman-loob kagaya ng.. Quedcire imbecille bueno responder
la premienda?
R: el prebro, el corazon, los pulmones
prof: Bien. Fernando, maaari ka bang pumunta rito? Ikaw!
Ikaw! pumarito ka. Ngayon, nakikita nyo ba ang kanilang
differencia? sa kanilang taas, ito bang indio ay may mas
kaunting buto kaysa kay Fernando? (tawa! hahahahaha)
Fernando: Sapagkat tayo ay superiores de los filipinos! (tawa
ulit! hahahaha)
P: bueno, ademas de eso, kemas?
R: Professor!
R: kung tanging taas lang ang *dahilan kung bakit superiores
ang mga espanol/kastila, e bakit nawala sa espana ang ilan sa
kaniyang mga kolonyas sa mga indians hamak na mas maliliit?
P: Impertinente! Lumabas ka sa aking klase!
SCENE6 TELON
R: kompaniorismo, pagkakapatiran, ito ang prinsipyong
maguugnay sa ating lahat.
T1: hindi kaya maging sanhi ng kaguluhan ang ating
ginagawa?
R: bakit?
T1: iisipin ng mga estudyanteng kastilla na kilakalaban natin
sila. (oo nga)
R: Sandali. mapayapa/tahimik ang ating pamamaraan. (tama L: ilang linggo pa lang ang nakalipas ay nagkaroon ka na ng
si Rizal) bulaklak sa dila? baka naman kung sino sinong babae ang
pinariringan mo ng matatamis mong salita habang wala ako
R: magsisimula tayo sa loob ng ating mga sarili, sa
pamamagitan ng pagdadamayan. R: Ikaw lang at wala ng iba, baka ikaw ang maraming
nakikilala
K1: Tsongo!
L: Para nga akong preso sa dormitoryo! Sino naman ang
P1: nandyan na nman ang mga bangus na yan! makikilala ko dun? PAUSE. Baka makita tayo ng tatay.
R: pabayaan mo sila R: Ano naman ang makikita nya? Magpinsang
nagmamahalan? May masama ba dun?
K2: bonos(?monkeys)
L: May naisulat ka bang bagong tula?
P2:(Rotten)
R: Merong ilan.
K2: (Asshole)
L:Tulaan mo naman ako ohh..
K3: (Idiots) (away na.darating ang mga prayle para umawat)
R: Ikaw ang liwanag at ang apoy, ang aking tubig at pagdaloy,
Pr: anong nangyari?! tama na! tigil na!
ngiti mo'y kislap ng bituin, titig mo'y gabing maningning
SCENE7 TELON
CLOSE
TA: jose. jose.
SCENE 8
R: Tiyo Antonio.
Makikitang nagbabasa ang mga tao ng Noli Me Tangere.
TA: kamusta na ang pakiramdam mo? (Read aloud some excerpts)

R: maabu- ah! CLOSE

TA: oh sya sya, kukuha muna ako ng gamot mo.
P1: naku jose. sayang at hindi mo kami nakita kung paano
namin pinulbos ang mapuputlang bangus na iyon! ( oo nga e!
hahahaha)
TA: o sya, tama na muna yan hayaan nyo muna mag pahinga
si jose. bukas na lang kayo bumalik, (sige jose)
TA: o inumin mo to.
R: salamat po.
TA: o leonor anak, ikaw muna bahala sa pinsan mo ha.
L: sige po tatay. (paaalisin muna ang mga istorbo.)
L: kamusta ka na?
-Cave ang setting sa movie-
Man: Mga gahamang prayle! Mga mapang abuso at sakim na
opisyales! Sila ang naghahari sa ating mga lupa. Magreklamo
tayo sa Espanya.
Andres Boni: Ngunit paano? Bingi at bulag ang Espanya. Hindi
nya maririnig ang ating mga panaghoy at daing. Hindi nya
nakikita ang ating mga paghihirap at pagdurusa bagkus
pinadadalhan nya tayo ng mga inutil at criminal na syang
naghahari sa’tin. Tinatrato tayong parang pinakamababang
hayop. Alam kong marami sa inyo ang natatakot ngunit
matakot din kayo para sa inyong mga pamilya. Wag na nating
hintaying pinatay na nila ang ating mga anak, inabuso na ang
ating mga kababaihan, kinamkam na ating mga lupain,
tinanggalan na tayo ng pagkatao at dignidad bago tayo kumilos
! TATAHIMIK NA LANG BA TAYO?!

R: heto, habang lumalapit ka'y bumubuti ang aking
pakiramdam. lumapit ka pa.
R: ilang linggo pa lang ang nakaraan, pakiramdam ko'y parang
taon na ang nakalipas.
All: HINDI! (3x) MABUHAY ANG PILIPINAS!
AB: Handa ba kayong lumaban?!
All: OO! Mabuhay ang Pilipinas! Mabuhay ang Katipunan!

-KAGULUHAN- CLIP-
CLOSE
SCENE 9
Paciano: Eto ang ating magiging lihim na kasunduan, pupunta
ka ng Europa para mag-aral ng medisina at upang gawin ang
nararapat para sa ating bayan.
Jose: Kuya namaan…
Paciano: Maiiwan ako dito para bantayan si Nanang at
Tatang. Ako na rin ang bahala sa ating mga bukirin, di muna
ako mag-aasawa.
Jose: Kuya bakit hindi kayo ang pumunta doon? Bakit
kailangan ako pa?
Paciano: Dahil ikaw ang higit na makikinabang sa Europa.
Doon ay matututo ka at Malaya mong maipamumukha ang
baho ng pamahalaang Kastila dito. Doon ay marami kang
makikilalang ibang Pilipino, Malaya ninyong maisusulat ang
mga kailangan para sa pagbabago at katarungan para sa ating
bayan.
Jose: Kuya, hindi pa ako handa.
P: Pepe, hindi lamang ako ang may pasya nito, pinagusapan
na naming ito ng ibang kapanalig, padadalhan ka naming ng
panggastos buwan buwan
J: Pero kuya sila Nanang, di papayag yun
P: Hindi naman natin ipapaalam sa kanila, malalaman lang
nila pag nasa Europa ka na.
J: Paano si Leonor?
P: Pepe, bakit napakarami mong tanong? Pansarili mo lamang
ba ang iniisip mo?
CLOSE
-Pier-
Antonio: Oh, heto ang pasaporte at ticket mo. Primera klase
yan.
Jose: Salamat po Tiyo Antonio(checks the passport) Jose
Mercado? Akala ko hindi ko na gagamitin ang pangalang yan?
A: Sa ngayon lang yan para hindi ka mapansin ng mga
opisyales at iditine ka nila pero pagdating mo ng Europa
maari mo ng gamitin ang Rizal. (PAUSE) Pepe, wag mo kaming
bibiguin. Marami kaming umaasa sa mga magagawa mo.
Sobra na ang pagkaapi ng ating bansa.
J: Sisikapin ko po. (PAUSE) Kamusta na po si Leonor?
A: Ehhh, ayun pinapunta ko sa kanyang mga pinsan. Wala
syang nalalaman sa mga gagawin mo.
Falls Silent (Music)
CLOSE
SCENE 9
EUROPE JOURNEY
-Madrid, Spain-
Silent Act na nag aaral si Rizal ng Medisina. Adlib act!
(With Music)
CLOSE
SCENE 10
-Two openings-
Voice over (Rizal)
Kahit ang pangalan ng Dios ay ginamit nila upang hatulan
ang aking mga nobela, kamuhian ang katotohanan at takutin
ang mga tao.
Sa isang side nagsusulat si Rizal na parang may sakit sa
kabilang side ay may misa (sa Pilipinas) isang Kastilang prayle
ang nagmimisa.
-CLOSE RIZAL SIDE-
Prayle: (Galit na nanakot ) Meron nga bang impyerno?( En ese
infierno seguro?) Para sa mga mapangahas ang impyerno ay
narito na!! (Ibabato ang libro na hawak, Noli Me Tangere)
Lalamunin kayo ng apoy sa kabilang buhay kaya matakot na
kayo at magbalik loob sa simbahan!!!
-CLOSE FRIAR SIDE-
SCENE 11
-Bahay ng isang gobernadorcillo-
May mga dumating na guardia sibil
G: Ah! Tinyente! Buenos Noches! Bakit naparito kayo?
T: Mayroon kaming dalang utos sa paghahalughog

G: (Nagulat) AHHHH… Ba’t hindi muna tayo mag salabat?
T: Wala kaming panahon dyan! Sige maghanap kayooo!
G: Teka Tinyente! Ano ba ‘to?!! Anong ibig sabihin ng lahat ng
ito?
(Inabot ng isang guardia ang isang kopya ng Noli)
T: Arestuhin syaaa!
G: Anong kasalanan namin?
T: Por assemblea illegal and posesión de este libro
G: At kailangan pa naging masama makipag usap sa kaibigan?
At iyang libro, maganda, gusto mo basahin mo ng Makita mo
ang sarili mo sa librong yan at pagkatapos ipahiram mo sa
mga kalahi mo ng malaman nyo ang katotohanang ginagawa
ng gobyernong ito sa bayan namin!
OPEN TWO CURTAINS. MAKIKITA NA HINUHULI NA ANG MGA
TAO NA MAYROONG KOPYA NG NOLI ME TANGERE
CLOSE
SCENE 12
-Rizal’s House, Europe-
Man: Senor Rizal, letters from the Philippines.
Jose: Oh, thank you very much.
Babasahin ni Rizal ang unang sulat.
Voice over (Paciano)
Mahal kong kapatid,
Kamusta ka na at ang iyong mga isinusulat? Huwag mong
pababayaan ang iyong kalusugan sapagkat bukod sa pluma
ay iyan ang tangi mong panlaban sa mga kaaway. Pasensya
ka na kung ngayon lamang ako nakasulat. Pepe, isang
trahedya ang sumapit sa Calamba. Noong ika anim ng
Setyembre ay dumating ditto ang isang pulutong ng guardia
sibil. Matagal ng bulong-bulungan ang paglusob nila simula
pa noong magpetisyon tayo laban sa maling pamamalakad
ng mga prayle sa ating mga lupain pero walang nag-akala na
magaganap ito sa madaling panahon. Bawat pamilya ay
binigyan nila ng bente kwatro oras para mag empake at
lisanin ang kanilang mga tahanan ang lahat ng di pumayag
ay sapilitang pinalayas. Mga walang hiyang prayleng yan,
masisisi ba nila ang mga magsasaka na nagkaisang lumaban
sa kanila. Sila na nga itong walang karapatan sa lupain natin
ay sila ang may ganang sumingil ng sobra sobrang buwis.
Buti sana kung napupunta ang pera sa gobyerno at hindi sa
nanlilimahid nilang mga simbahan. Noong araw na yon kahit
saan ka magpunta sa Calamba ay maririnig mo ang taghoy
ng mga tao. Parang isang mahabang parada ng patay ang
nangyari, kahit ang mga batang walang kamuwang-muwang,
pati sila ay makikita mong umiiyak. (LONG PAUSE) Wala na
tayong babalikan, kinamkam nila ang lahat, ang ating bahay,
ang ating lupa, lahat. Pero magpakatatag ka Pepe, patuloy
mong ipaalam sa munod ang ating mga hinaing. At huwag
kang mag-alala sa min dahil sa kabila ng lahat, hindi kami
nawawalan ng loob sana ay ikaw din.
Nagmamahal,
Paciano
Mag bbreak down si Rizal. Magwawala. SA gitna ng
pagwawala nya, makikita nya ang isa pang sulat.
Jose: Leonor…
Voice Over (Leonor)
Pepe,
Nawa’y nakatagpo ka na ng tunay na kaligayahan sa iyong
mga sulatin. Humahanga ako sa katapangan mo, ngunit
nalulungkot din dahil kitang kita ko na talagang magkaiba na
tayo at napakalayo sa isa’t isa. Ipinagkasundo ako ng aking
ina sa isang Ingles. Bagama’t hindi ko sya gusto ay
nagsumamo ang nanang na tanggapin ko sya. Matagal ko
itong pinag isipan gaya ng matagal kong paghihintay sa iyo.
Paalam Pepe. Magpapakasal ako subalit mananatili akong
nakagapos sa ala-ala ng iyong pagmamahal.
Leonor
Play Maria Clara’s Song
CLOSE
SCENE 13
-PLAY CLIP RIZAL TRAVELLING-
Ang matapang na pagbabalik ni Jose sa Pilipinas mula sa iba’t
ibang bahagi ng mundo ay noong Hunyo, 1892. Ito ang
pangalawa niyang pagbabalik sa Pilipinas, pangalawa sa
kanyang paguwi noong Agosto 5, 1887. Alam ni Jose na (Unang kakamay si Rizal kay Salvador, kakamay ang lahat kay
papasukin nanaman niya ang isang magulo at mapanganib na Salvador at aalis na si Jose.)
mundo ngunit determinado siyang ang laban ay hindi na sa
Espanya, kundi sa Pilipinas na mismo. TELON

(Makikipagkamay at makikipagusap si Jose sa ilan sa mga SCENE 14

kasapi ng Liga at pagkatapos ay tutungo sa palpito at
Pagkatapos ng pagpupulong ng La Liga Filipina, dumeretso si
magsasalita.)
Jose kay General Despujol sa Malacanan. Kinailangan niyang
makipagkita sa General upang pagusapan ang kaso ng
Jose: Tinitawagan ko ng pansin ang lahat! Magsisimula na ang
kanyang pamilya.
pagpupulong na ito.

(Papasok si Jose, akmang kakamayan ang General ngunit

(Uupo ang lahat at tatahimik, tila nagaabang sa sasabihin ni
pipigilan siya nito.)
Jose.)

Jose: Salamat. Salamat, mga kasama, sa inyong pagpapaunlak

GD: Por favor, permanecer de pie!
sa pagpupulong na ito. Nais ko ring magpasalamat sa mabuti
nating kasamang si Doroteo Ongjuangco na buong pusong
Jose: Si, General.
nagpahintulot sa paggamit nating ng kanyang tahanan
ngayon.
GD: Su nombre?

Alam nating lahat na ang La Liga Filipina ay bunga ng

Jose: Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda.
hinanakit at karaingan ng La Solidaridad at ng Propaganda
ngunit kailangan din nating malaman na ang pinakalayunin
GD: Ah, el exiliado!? Ha-ha-ha! Sentarse –
nito ay ang pagpapasaayos ng buhay at pamumuhay ng ating
mga kababayan. Naniniwala tayong sa bansag na “Unus Instar
Jose: Gracias, senor –
Omnium” o “Isa, Gaya ng Lahat.” Kaya naman, lahat tayo ay
magtutulungan na gaya ng iisang katawan sa ikabubuti ng
GD: Bakit ka naparito, Jose?
lahat.

Jose: Gusto ko hong kumustahin ang kaso ng aking pamilya –

At ngayon ay pakinggan natin ang presidente ng ating Liga,
ng aking ama, ng aking mga kapatid.
ang kasamang Ambrosio Salvador!

GD: Mukhang mas magandang pagusapan nalang natin ang

(Papalakpak ang lahat hanggang magsalita si Ambrosio
kinalaman mo kay Bonifacio?
Salvador.)

Jose: (Gulat) Wala akong alam sa sinasabi mo, General.

A. Salvador: Salamat kasamang Pepe. Gusto kong ihatid ang
aking pagpapasalamat sa inyong lahat sa inyong pagtitiwala
GD: (Ngingiting sandali) Bueno. Napatawad na ang iyong ama,
sa aking kakayahan. Ipinangangako ko na ang ating Liga ay
Jose, at malaki ang posibilidad na mapatawad na rin ang
magiging masigla at matibay sa aking pamumuno at sa mga
iyong mga kapatid. Ang kaso mo ang problema, Jose. Malabo
susunod pang panahon. Umaasa din akong gagampanan
kang mapatawad dahil malakas ang kaso laban sa iyo.
ninyo ang lahat ng inaasahan sa inyo. Dadating ang araw na
aalaalahin ng lahat ng mga Pilipino na sa taong ito, 1892,
Jose: Malakas ang kaso labang sa akin? Pero –
naitatag ang La Liga Filipina. Mabuhay ang Liga!

GD: Tiniente! –
Lahat: Mabuhay ang Liga!

Tiniente: Si, General!?

A. S.: Mabuhay ang Pilipinas!

GD: Donde estan los papeles y los pruebas?

Lahat: Mabuhay!
(Kukunin ng tinienta ang mga papeles at iaabot kay General.
Bago pa man niya maiabot ay sinunggaban ni General ang
mga ito.)
Tiniente: Aqui lo tienes –
GD: (Tatayo at lilibot habang nagbabasa) Ayon sa kaso mo,
Jose, sumulat ka ng mga libro at mga polieto na laban sa
Espaniya at laban sa Simbahan, isinulat mo ang El
Filibusterismo bilang pagaalaala sa tatlong traydor na mga
pari – Gomez, Burgos at Zamora at ang layunin mo sa
pagsusulat ay para sirain ang Kabanalbanalang Iglesia Katolika
Apostolika Romana.
Jose: Wala ni isa sa mga ‘yan ang may prueba, General. Ang
mga akusasyong gaya ng mga ‘yan ay maaaring manggaling
kahit kanino lang. Wala akong ki –
GD: Huwag mo nang paikut-ikutin ang ulo naming Jose! No
somos idiotos!
Jose: General, nagsasabi akong ng totoo –
GD: (Dahan-dahan) Ano ang kinalaman mo sa mga pagaalsa
at ano ang alam mo kay Bonifacio?
Jose: Wa –
GD: Hindi kami mga tanga, Jose. (Ihahagis niya ang mga
polieto sa harapan ni Rizal.) Pobres Frailes – isang satirika
laban sa simbahan at sa mga pari!
(Papalakpak si General Despujol at akmang dadalpin si Rizal
ng isang guardia. Papalag siya sa unang pagkakataon.)
Jose: Wala akong alam sa mga ito, General!
GD: Nasabat ang mga polietong ‘yan sa Ate Lucia mo. Sige,
kunin na ‘yan at ipatapon kay Capitan Carcinero!
Jose: Kailangan ko ng patas ng paglilitis, General! Hindi tama
ito!
TELON
SCENE 15
Dinala si Jose sa isang steamer, Cebu, patungong Dapitan.
Bago tumuloy ang steamer ay binasahan siya ng hatol ni
Capitan Carcinero at nakatanggap siya ng sulat mula kay
Padre Pastells.
(Hawak pa rin si Rizal ng guardia habang binabasahan siya ng
hatol sa kanya. May mga taong nakaupo sa steamer.)
CC: Anong pangalan mo?
Jose: Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda.
CC: (May isusulat sa isang papel, tatayo at babasahan si Jose.)
Ikaw, Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda, ay
ipinatatapon sa Dapitan sa kasong panguupat ng pagaalsa
laban sa Espaniya at sa Simbahan. Ikaw ay mananatili doon sa
loob ng apat na taon sa ilalim ng aking superbisyon.
Naiintindihan mo ba ang hatol na ito sa iyo?
(Hindi sasagot si Jose. Uupo siya sa gitna ng steamer, aalis ang
guardia at si CC. Darating ang isang kartero na may dalang
sulat para kay Jose.)
Kartero: Donde estan Jose Rizal?
Jose: Si! Tengo una carta?
Kartero: Galing ho kay Padre Pablo Pastells.
Jose: Akin nga iyan. (May ipapipirma ang kartero. Bubuksan ni
Jose ang sulat at babasahin ito. Iparirinig sa voice over ang
nilalaman ng sulat.)
Padre Pastells
Compana de Jesus
Filipinas
Jose,
Magandang araw sa iyo! Sana ay natanggap mo ang liham
na ito na nasa mabuti kang kalagayan. Kung ako naman ang
iyong tatanungin, ako ay mabuti naman sa awa at tulong ng
Dios.
Nabalitaan ko ang pagpapatapon sa iyo sa Dapitan kaya dali-
dali akong sumulat kay Padre Obach upang ipaalam sa kanya
ang iyong kalagayan at pangangailangan. Sinabi niya sa akin
na maaarin kang tumira sa kumbento ng Simbahan kung
susundin mo lang ang mga payo niya sa iyo.
Una, gusto niyang bawiin mo ang lahat ng sinabi mo laban sa
Iglesia Katolika at na gumawa ka ng mga pahayag na kontra-
rebolusyon. Pangalawa, gusto niyang magbalikloob ka sa
Simbahan at magkumpisal. Panghuli, gusto niya na kumilos
ka ng naaayon sa mga gawi ng alipin ng Espaniya at gawi ng
mga pananampalataya.
Sana ay basbasan ka ng Dios sa mga plano mo.
Laging gumagabay,
Padre Pastells
(Tatayo si Jose at mananalumpati ng sagot niya sa sulat ni
Padre Pastells.)
Jose: Hindi! Hindi ako papaya sa mga kundisyong ito para lang
makapanirahan ng walang bayad sa kumbento kasama ng
mga prayle. Hinding hindi ko babawiin ang mga nasabi ko
laban sa relihiyon dahil ang lahat ng mga iyon ay tama. Aso
lang ang kumakain ng sarili niyong iniluwa.
Bakit ako magbabalikloob sa Simbahan at magkukumpisal?
Bakit ako magkukumpisal sa mga taong gaya ko ay
makasalanan? Maninindigan ako sa mga bagay na
ipinaglalaban ko at hinding hindi ako magpapataboy sa mga
kundisyon ng sinuman.
TELON
SCENE 16
Dahil hindi pumayag si Jose sa mga kundisyon ni Padre
Obach, kinailangan niyang tumira kasama ng kanyang
warden, si Capitan Ricardo Carcinero. ‘Di naglaon ay naging
magkaibigan ang dalawa. Nagustuhan ni Capitan Carcinero
ang pagiging magalang at matalino ni Jose. Nagkaroon sila ng
magaganda at malalalim na mga paguusap sa harap ng
hapagkainan. Alam ni Capitan Carcinero na hindi isang
kriminal si Jose kaya naan pinayagan niya siyang maglibot sa
Dapitan na wari’y malaya.
(Nasa loob ng bahay si Jose. Isaisang darating ang tatlo niyang
mga bisita – si Francisco na magbabalita sa kanya ng
napanalunan niya sa bolahan, si Padre Sanchez na
makikipagtalo sa kanya tungkol sa relihiyon at si Pablo
Mercado na espiyang ipinadala para manmanan siya. Kakatok
si Francisco.)
Francisco: Tao po!
Jose: (Ititigil ang pagbabasa ng diaryo) Sandali lang! Sino
‘yan? –
Ah, Francisco! Ikaw pala halika tul –
Francisco: Jose, may maganda akong balita sa iyo!
Jose: Oh, kalma lang Francisco, ano ba ‘yan? (Uupo)
Francisco: Nananalo tayo sa bolahan!
Jose: (Mapapatayo) Ano? Bolahan? Talaga? Magkano?
Francisco: Tumama tayong tatlo ng bente mil – ikaw, ako at si
Capitan Carcinero.
Jose: Tingnan mo nga naman ang swerte ano!?
Francisco: Tama ka diyan! Kaya maghahati tayong tatlo at
makakukuha tayo ng tig-sais mil dos cientos!
Jose: Marami akong paggagamitan ng perang makukuha ko –
Francisco: -- Anu ano naman?
Jose: Ano naman ang pakialam mo?
F: Wag ka namang ganyan Pepe.
Jose: Biro lamang! Una, magbibigay ako ng dalawang-libong
piso sa aking ama. Tapos, Dalawandaan naman ang ibibigay
ko sa kaibigan kong si Basa na nasa Hong Kong –
Francisco: -- Eh ang iba?
Jose: -- Ang iba naman ay ikakapital ko sa agrikiltura, isang
munting paaralan at negosyo dito sa Dapitan!
Francisco: Oh, siya, Jose! Aalis na muna ako. Bukas idadaan
ko dito ang bahagi mo sa bolahan!
Jose: Huwag mong kalilimutan Francisco ha? Bukas! Sige!
(Bubulong sa sarili) Swerte nga naman oo.
(Pagupo ni Jose ay may kakatok nanaman sa pinto. Aakalain
niyang si Francisco. Yun pala ay si Padre Sanchez)
Jose: Bakit, ay nakalimutan ka ba Francisco? Ha-ha!
(Bubuksan ang pinto.)
FS: Jose!
Jose: Padre Sanchez! Kumusta na kayo? Tuloy kayo! Buti
naman at may panahon kayong dalawin ako dito?
FS: Lagi akong may panahon para sa’yo Jose. Nabalitaan ko sa
labas na tumama ka raw sa higit anim na libo sa bolaha?
Jose: Ah, oo, Padre –
FS: Alam ko namang magaling kang magmeneho ng pera.
Huwag mong iisiping hihingi ako ng balato kaya ako naparito
ah? (Tatawa ang dalawa.)
Jose: Susubukan kong palaguan ang perang makukuha ko
habang nandito ako sa Dapitan.
FS: Maganda ‘yan, Jose. Siya nga pala. Gusto ko nang
puntuhin ang ipinunta ko dito. Sandali lang din ako’t di ako
pwedeng magtagal.
Jose: Anu iyon, Padre?
FS: Nawawalan ka na ng pananampalataya, Jose?
Jose: Magkakaiba tayo ng pangmalas sa pananampalataya,
Padre.
FS: Hindi ka na nagkukumpisal, Jose.
Jose: (Tatayo si Jose) Padre, hindi ang pangungumpisal ang
batayan ng pananampalataya ng isang tao. Isa pa, hindi ko
kailangang mangumpisal.
PM: Magandang hapon sa iyo, Jose! Kumusta ka na?
FS: Bakit hindi, Jose? Isa ang pangungumpisal sa mga
tungkulin mo sa Dios.
Jose: Maayos naman ako. Anung maitutulong ko sa iyo?
Jose: Sa Dios o sa tao? Bakit ko nga ba kailangan
mangumpisal? Bakit ko kailangang humingi ng tawad sa mga PM: Ah! Pasensiya na kung nakaabala ako sa iyo. Ako si Pablo
taong gaya ko ay makasalanan din? Sa Dios ako Mercado; kamag-anak mo ako!
nagkukumpisal, Padre.
Jose: Ah, halika tuloy ka. Pagpasensiyahan mo na ang hamak
FS: Hindi naman bababa ang Dios dito sa lupa para ko tirahan. Anu uli kamo? Kamag-anak kita?
pagkumpisalin ka, Jose. Kaya nga siya nagpapadala ng mga
kasangkapan niya.
PM: Ah, oo. Hindi mo na siguro ako maalala. Ako si Pablo
Jose: Para saan pa ang panalangin, Padre? Alam nating Mercado. Heto, isang butones na may markang PM, ako ‘yan
dalawa na ang panalangin ang nagiisang komunikasyon natin – Pablo Mercado at heto nga pala ang isang retrato mo.
sa Dios. Hindi ko kailangan ng anumang ritual para mapalapit
sa Kanya. Jose: Nakatutuwa namang may kopya ka ng retrato kong ito.
Pasensiya ka na ano pero hindi talaga kita maalala. Ipaalala
FS: (Nanlulumo) Huwag mong sabihin ‘yan, Jose. Alam kong
mo nga ulit sa akin kung paano kita naging kamag-anak?
marami kang mapait na karanasan sa Simbahan pero hindi
‘yan dahilan para lumaban ka sa Santa Iglesia. Nasa Simbahan
ang kaligtasan, Jose; huwag mong kalilimutan ‘yan. (Hindi PM: Naku! Mahabang kuwento ‘yan, Jose! Aabutin tayo ng
sasagot si Jose.) siyam-siyam! Siya nga pala. Hirap na hirap akong hanapin ka.
Naipatapon ka raw dito?
Oh, siya, Jose. Tutuloy na rin ako. Hinihiling ko sa Dios na
nawa’y basbasan niya ang isip mo bago pa mahuli ang lahat.
Jose: Ah, oo. Mukhang kailangan kong manatili ng ilang taon
Jose: Salamat sa dalaw mo, Padre. (Ihahatid ang pari sa dito. Sulat lang ang tangi kong komunikasyon sa Maynila.
pintuan.) Hanggang sa huling pagkikita!
PM: Nakalulungkot namang malaman iyan, Jose. Sa tingin
FS: Magingat kang lagi, Jose. mo’y may maitutulong ako sa iyo?

(Babalik si Jose sa kanyang pagkaupo si Jose at susulat kay Jose: Wala naman sa ngayon pero huwag kang magalala,
Blumentritt. Wari’y magsusulat si Jose at maririnig sa VOICE
sasabihin ko sa’yo kung sakaling kailanganin ko ng tulong mo.
OVER ang isinusilat niya.)

Dear Blumentritt;
My friend,
I shall tell you how we live here. I have three houses, where I
live with my mother, my sister Trinidad, my nephew and my
students. One of the three houses is for my chickens. I have
many farm animals, many fruit trees and many vegetables. I
actually have a small boat in which to ride to kill time. I wake
up very early in the morning to prepare food and prepare
things I need for the day.
I hope that you come here and see how idyllic life is in
Dapitan.
Take care, always.
Your friend,
Jose Rizal
(Matapos magsulat ay makaririnig si Jose ng katok sa
pintuan.)
PM: Ah, may naisip ako! Anu kaya’t ako nalang ang maghatid
ng mga sulat mo papuntang Maynila? Isang munting tulong
ko nalang sa matagal ko nang hindi nakitang kamag-anak?
Jose: Magandang ideya ‘yan pero mukhang mas magandang
ang mga kartero nalang ang gumawa ng paghahatid ng sulat.
Alam naman nating bihasa sila sa mga ganung gawain.
PM: Ah, oo naman, siyempre. Naku, maggagabi na pala.
Salamat sa oras mo, Jose. Baka tutuloy na rin ako.
Jose: Aalis ka na? Gagabihin ka na sa daan. Mahirap mangapa
sa dilim. Mas mabuti pa’y dito ka na magpalipas ng gabi.
Bukas ka nalang ng magang-maga tumuloy.
PM: Salamat, Jose. Nakakatakot na rin ngang lumabas.

Jose: Halika at maghanda na tayo ng hapunan.

Jose: Sandali lang!(Bubuksan ang pinto at makikita ang hindi
pamilyar na mukha – Pablo Mercado.)
TELON
SCENE 17
Nakaramdam na ng hindi maganda si Jose sa taong
nagpakilala sa kanya bilang Pablo Mercado. Di naglaon ay
nalaman niyang siya pala si Florencio Namanan, isang espiya
ng mga prayle na nagbabalak makakalap ng mga
ebidensiyang magpapadiin kay Jose. Sa loob ng apat na taong
pananatili ni Jose sa Dapitan ay naging produktibo ang
kanyang buhay. Naging manggagamot siya ng mga
naninirahan duon, naging guro sa mga maliliit na mga bata,
naging bihasa sa agham, nagsulat ng mga tula, nagpinta ng
magagandang mga obra maestro at naging negosyante. Kahit
abala si Rizal ay hindi naging hadlang ang mga gawain niya
para makilala niya si Josephine Bracken. –Show clip-
(Nakaupo si Jose, darating si Josephine Bracken kasama ang
kanyang ama. Ihahatid ni Josephine ang kanyang amain sa
receiving area ng klinika ni Jose. Bubuksan ni JB ang pinto.)
JB: Hello, good day! (Romantic music)
Jose: Good day to you too, miss. Come in!
JB: You must be Dr. Rizal. I’m Josephine Bracken from Ireland.
Jose: Ireland? They say women from Ireland are beautiful. I
see they’re not mistaken.
JB: (Mahihiya) Thank you very much, Dr. Rizal.
Jose: I think it would be more fitting if you call me Jose.
People call me by that name.
JB: Uh, yes. Dr. Jose. We’ve heard of your expertise as an eye
physician even in my home town. I really need your help.
Jose: Why, Josephine, is there a problem with those big,
beautiful, blue eyes of yours? (Hahawakan ang mga mata ni
JB.)
JB: (Mahihiya) Not me. My father.
Jose: Oh, I’m sorry. Would you mind bringing him in?
(Dadalhin ni JB ang kanyang ama sa loob ng klinika ni Jose.
Susuriin sandal ni Jose ang mga mata ng ama ni JB.)
JB: We’ve already consulted doctors from other countries.
They fail to give any help.
Jose: I’m afraid your father’s case is really a difficult one. If I
conduct an operation on his eyes, chances are low for us to
recover his eyesight; nevertheless and rest assured, I will try
my best and will exhaust everything that I can.
JB: Thank you, Dr. Jose.
Jose: (Titipunin ang buhok sa likod ng tainga ni JB.) Don’t call
me Dr. Jose ; just “Jose” is enough.
JB: Alright.
Jose: So, I guess you have to come back here on Wednesday
so that I can have plenty of time to prepare the necessary
tool that I will use. Don’t worry about your father’s condition.
JB: Thank you, Jose. We’ll come back on Wednesday.
(Pagbubuksan ni Jose ng pinto si JB at ang kanyang ama.
Uupo siya at susulat ng tula para kay Josephine na maririnig
sa VOICE OVER.)
Josephine, Josephine
Who to these shores have come
Looking for a nest, a home
Like a wandering swallow;
If your fate is taking you
To Japan, China or Shanghai,
Don’t forget, on these shores
A hear for you beats high
(Papasok bigla si JB)
JB: Dr. Rizal! Dr. Rizal!
Jose: Josephine, you have come back? Whom are you with?
JB: I came here alone. I escaped from home them; I wanted
to see you again.
Jose: It’s a good thing you came back. Ever since I saw you, I
already felt strange inside me. See, (Ipakikita sa kanya ang
ginawa niyang tula) I made a poem especially for you. I think
I’m in love with you, Josephine!
JB: Yes, I know. I feel the same for you, Dr. Rizal –
Jose: (Pipigilan sa pagsasalita si JB.) Remember, I told you, not
to call me Dr. Rizal. Call me “Jose,” as if your own.
(Biglang makararamdam ng pagsisisi si JB. Tatayo at lalayo kay
Jose.)
JB: What am I doing!? Am I crazy? Is it really possible – to fall
in love with someone I’ve only seen a few moments ago?
Jose: Don’t be afrain, Josephine. We share the same feelings.
If it is insanity to love, then I, too, am insane.
JB: I love you, Jose.
Jose: I love you and I would love to marry you.
JB: Let’s marry –
Jose: -- and have children?

JB: Yes! Let’s make a family, Jose. You and me!
Jose: I will contact a priest as soon as possible! I will marry
you now! Today!
(Iiwan ni Jose si JB sa kaniyang klinika, kukunin si Padre Obach
at ipakikita sa kanya si Josephine. Papasok si Jose at Padre
Obach.)
Jose: There she is, father, the love of my life!
Padre Obach: (Hihilahin siya sa tabi) Jose, anung bang naiisip
mo? Maghulusdili ka! Nababaliw ka na ba? Kakikilala mo lang
sa babaeng ‘yan, gusto mo na ng kasal!?
Jose: Padre, nagmamahalan kami. Hindi ba’t yun naman ang
mahalaga sa isang kasal? Ang pagmamahal?
PO: Pagmamahal? Nababaliw ka na, Jose! (Nanggigigil)
Kakikilala mo palang sinasabi mo na ‘yan na wari’y ilang taon
mo na siyang kasama! Isa pa, Jose, hindi ko kayo pwedeng
ikasal ng basta-basta. Kailangan ko pang sumulat sa Obispo
ng Cebu. Siguradong hindi rin siya papayag kung malalaman
niya ang bagay na ito!
Jose: Padre, ikasal mo na kami!
JB: Jose, my love, is there any problem?
Jose: No, darling. Please wait. I and father Obach are
discussing some matters. (Babalik kay Padre Obach.) Padre,
wala akong nakikitang mali sa pagmamahalan naming!
PO: Jose, wala na akong maitutulong pa sa iyo. Kung
malalaman ito ng iyong ina, tiyak na magiging kahihiyan niya
ang inyong kasal at magiging kahihiyan ng simbahan kung
papayagan ko kaya. Pasensiya na. (Lalabas na si PO. Hahabol
si Jose.)
Jose: Padre!
JB: Doesn’t the priest want to solemnize our wedding?
Jose: He told me that our wedding could be a problem. Don’t
worry, Josephine. Weddings are not important! What’s
important is that we love each other.
JB: But people might say bad things about us.
Jose: I don’t care! What I care about is that we live in
together and make a family.
JB: I love you, Jose!
Jose: I love you too, Josephine. Today, I promise to you, in the
presence of God, that we are husband and wife.
SOMETHING STUPIDLY ROMANTIC WILL PLAY
TELON
SCENE 18
Naging maganda ang pagsasama ni Jose at ni Josephine kahit
na hindi sila kasal ng simbahan. Naging masipag si Josephine
sa pagtulong sa kanyang asawa at matiya niyang pinagaaralan
ang wika ni Jose, Filipino. Nagdalang-tao si Josephine ngunit
sa kasamaang palad ay hindi nabuhay ang bata.
(Ipapakitang buntis si Josephine at nagaayos sa bahay.
Nadaring ang isa sa mga kapitbahay ni Jose na
nagkukumahog. Dalaldala naman ng dalawa pang iba si
Josephine.)
Bebang: Jose! Jose! Manganganak na ata si Josephine, Jose!
Jose: Kalma lang ho, Aling Bebang. Pumutok na bang
panubigan niya?
Bebang: Ay naku, oo, Jose!
Jose: Nasaan ho ba siya?
(Papasok si Josephine na bitbit-bitbit ng dalawang
kapitbahay. Nagaalala si Aling Bebang at kinakabahan na ang
dalawa.)
JB: Jose! Jose! Ahh! It hurts!
Jose: Just calm down, Josephine. Just calm down. (Ihihiga si JB
sa isang papag.) Breath in, breath out! Just follow me: breath
in, breath out. Come on!
(Magpapatuloy sa paghingal at pagiri at pagiyak si Josephine
habang pinupunansan ni Aling Bebang ang ulo ni Jose at
iniaabot kay Jose ng iba pang dalawa ang mga kagamitan.
Pagkatapos ng ilang sandal…)
Jose: It’s a boy. (Dismayado)
(Magugulat ang tatlong babae. Kakausapin ni Jose si Aling
Bebang.)
Aling Bebang: Jose, patay ang bata. Paano mo sasabihin kay
Josephine?
Jose: Huwag muna nating sasabihin sa kanya, Aling Bebang.
Hayaan nalang muna nating makapagpahinga ang isip at
katawan niya.
Aling Bebang: Tama ka diyan. Hindi rin magandang sabihin sa
kanya agad at baka mabigla siya.
Jose: (Tatango si Jose.) Aling Bebang, maghanda ka ng ataol
na gawa sa makikinis na kahoy. Maliit lang. Ililibing ko
ngayong gabi ang bata.
Aling Bebang. Sige, Jose.
Nang gabing iyon ay inilibing ni Jose ang kanyang siyam-na-
buwang anak sa isang kakahuyan sa Dapitan. Pinangalanan
niya itong Francisco bilang pagalaala sa kanyang amang si
Don Francisco. Labis na naghinagpis si Jose sa pangyayaring
ito sa kanyang buhay. Mabuti nalang at nandoon ang mga
kaibigan at kapitbahay niya sa Dapitan upang makiramay sa
kanyang pangungulila.
(Unang makikita si Jose na nakatayo kasama ang ilang mga
tao. Nakaupo naman si JB. Nakikiramay sila at nagpapaalam
nang aalis.)
Tao1: Nakikiramay kami sa nangyari sa iyong anak, Jose.
Inaasan din naming magkakaroon ka na ng anak.
Jose: Salamat, kasama. Hindi ko rin inaasahang ganun ang
mangyayari.
Tao2: Kung nabuhay siguro si Francisco ay magiging kasing
galing niya ang kanyang ama.
Tao3: Oo, at malamang ay magiging manananggol din siya n
gating Inang Bayan.
Jose: (Ngingiti si Jose sandali.) Salamat sa inyo.
Jose: Magiingat kayo. (Uupo si Jose at tatabihan si JB. Tulala si
JB.) I know the sorrow that you feel, Josephine. I know how it
feels to lose a child. (Titingnan ni JB si Jose at hindi
magsasallita.)
(Papasok ang isang kaibigan ni Jose dala ang balitang
pumayag na si Governor Blanco sa pagtulong niya sa Cuba.)
Kaibigan: Jose! Jose! Pagpasensiyahan mo na ang pagaalaba
ko.
Jose: Walang anuman ‘yon, kasama. Ano bang
maipaglilingkod ko sa iyo.
Kaibigan: Isang sulat galing kay Governador Blanco, Jose.
Mukhang papayagan ka na sa pagtulong mo sa labanan sa
Cuba.
Jose: Nakapagtataka naman. (Binubuksan ang sulat.) Matagal
ko nang ipinadala ang sulat ko sa kanila. Ngayong lang
darating ito. (Babasahing sandaIi.)
Kaibigan: Oh, anong eka, Jose?
Jose: Sulat nga mula sa Gobernador. Pinapayagan na akong
tumulong sa labanan sa Cuba pero hinihiling sa aking dumaan
muna sa Maynila para mapagbilinan ako sa pagpunta ko sa
Espaniya.
Kaibigan: Maganda ‘yan, Jose! Nakatutuwa namang isipin na
pinagyagan ka ng Gobernador sa iyong kahilingan.
Jose: Tama ka pero kailangan kong iwanan ang Dapitan.
Napamahal na ako dito, kasama.
JB: What is that, Jose?
Jose: It’s a letter from Governor General Blanco Josephine.
He’s notifying me that he is accepting my help for the war in
Cuba.
Kaibigan: Salamat sa tulong mo dito sa Dapitan, Jose. Marami
kang nagawang proyekto dito at dahil sa mga ‘yun ay
umunlad ang buhay at pamumuhay naming rito. Salamat din
sa pagtuturo mo sa mga kabataan dito; mula ngayon ay may
maiiwan kang marurunong sa bayan na ito.
Jose: Walang anuman ‘yun kaibigan. Itinuring ko naring sarili
kong tahanan itong Dapita. Sa apat na taong pananatili ko
dito ay naramdaman ko ang pagkalingan naramdaman ko sa
Calamba.
Kaibigan: Hindi ka naming makalilimutan kailan man, Jose.
Salamat.
TELON
SCENE 19
Pio Valenzuela Scene
PV: Magandang araw Dr. Rizal. Ako ay nagmula pa sa
malayong lugar at ninanais ko sana na makahingi ng tulong
medical sa inyo. Sana ay matulungan nyo ako.
R: Ganun ba Senor? Ano ba ang maitutulong ko sa inyo?
PV: Maari ko po ba kayong makausap ng sarilinan?
R: (Nag dalawang isip) Ganun ba? Sige. Tayo na.
Walks…..
PV: Hindi tulong medical ang kailangan ko Dr. Rizal, ang
totoo’y pinadala ako dito ng Supremo
R: Supremo?
PV: Si Kasamang Andres Bonifacio. Gusto nyang sumama kayo
sa isang malakihang pag-aalsa na magaganap sa iba’t ibang
panig ng bansa. Kayo at ang inyong mga sulatin ang nagbigay
lakas sa himagsikan, Dr. Rizal. Kayo ang nagsilbing gatong sa
namamatay na sanang apoy ng aming pakikipagtunggali.
R: Hindi pa tayo handa! Anong magagawa ng inyong mga
gulok laban sa mga baril at kanyon ng mga Kastila? Kung
dadanak ang dugo, tiyakin muna nating may laban tayo!
PV: Kailan pa tayo magiging handa?! Pag patay na tayong
lahat?! PAUSE. HINGANG MALALIM. Ipagpaumanhin nyo Dr.
Rizal ngunit kailangan ka namin. Sumama ka na. Maari
naming kayong itakas dito.
R: Nakapagbitiw ako ng salita na hindi ako tatakas dito.
PV: Dr. Rizal..
R: Dr. Valenzuela, wala akong balak sumama sa revoluthyon.
TELON
Noong Hulyo 31, 1897 natapos ang pagpapatapon kay Jose.
Apat na taon din siyang nanatili sa Dapitan. Labis ang lungkot
at pangungulilang naramdaman ng mga naninirahan duon
nang umalis si Jose. Nawalan sila ng isang pangulo, ng isang
manananggol at ng isang kaibigan. Nagpaalam kay Jose lahat
ng mga mamamayan ng Dapitan at untiunti silang lumuha
habang untiunting lumalayo ang Espaniya, ang steamer na
sinakyan ni Jose papuntang Maynila.
SCENE 20
|Nang nasa Maynila na si Jose ay marami siyang nalaman na
lubhang bumagabag sa kanya.
(May isang kababayan niya na kakausap sa kanya.)
Kb: Magandang araw, Jose!
Jose: Magandang araw din naman sa iyo, kaibigan.
Kb: Nabalitaan kong kailangan mo raw pumunta sa Espaniya
para makatulong sa labanan sa Cuba?
Jose: Tama ka diyan, kaibigan! Sasakay sana ako sa Isla de
Luzon ngunit nahuli ako dahil nakaalis na pala ito kahapon ng
alas singko.
Kb: Kaya naman hihintayin mo ang susunod na steamer, tama
ba?
Jose: Tama at hindi na magtatagal at darating na ang Castilla,
dun ako sasakay.
Kb: Mabuti. Hiling ko ang kaligtasan mo sa iyong paglalakbay
–
Jose: -- Salamat –
Kb: Nabalitaan mo na ba ang mga pagyayari sa ating bayan?
Jose: Mukhang nahuhuli na ako sa mga pangyayari dito.
Maaari mo bang ikuwento sa akin?
Kb: Nalaman ng ga prayle ang planong pagpapatapon ng mga
miembro ng Katipunan sa pamamahala ng Espaniya dito sa
Pilipinas. Dahil don ay naguguluihanan na ang mga mga
Kastilang opisyal.
Jose: May mga pagaalsa na bang sumiklab?
Kb: Pumutok na ang mga paghihimagsikan sa iba’t ibang mga
probinsiya gaya ng Bulacan, Cavite, Batangas, Laguna,
Pampanga, Nueva Ecija at Tarlac.
Jose: Nalulungkot akong malaman ‘yan, kaibigan.
Kb: Nalulungkot? Hindi ba’t dapat kang matuwa at
nagsisimula nang kumilos ang mga Pilipino upang bawiin an
gating kalayaan?
Jose: Huwag mong isipin na hindi ko nais ang kalayaan. Ibon
mang may layang lumipad, kulungin mo at iiyak. Ngunit sa
tingin ko’y hindi pa tayo handa. Ano ang laban ng sumpit at
bolo sa malalakas na mga armas ng mga kastila? Dadanak
lang ang dugo at madadamay ang mga inosenteng mga
Pilipino at mga Kastila.
-AUGUST 1986 REVOLUTION, Show clip.-
TELON
SCENE 21
|Ala sais ng hapon, noon Setyembre dos, mil nueve cientos
nuventa y sais, inilipat si Jose sa steamer na Isla de Panay
mula sa Castilla. Nakasama niya sa steamer na iyon si Don
Pedro Roxas, isang mayamang taga-Maynila. Nakarinig siya ng
babala mula sa mga kapwa niyang Pilipinong nakasakay sa
steamer na iyon.
P1: Jose, Jose, nabalitaan naming may planong dakpin ka
bago tayo makarating sa Barcelona.
P2: Tumakas ka na, Jose, habang may pagkakataon ka pa!
Jose: Nangako ako kay Gobernador General Blanco na
pupunta ako sa Barcelona at tutulong ako sa labanan sa Cuba
bilang isang manggagamot. Hindi ko pwedeng baliin ang
pangako ko.
P3: Jose, walang magagawa ang tapang mo. Puputulin ng mga
Kastila ang ulo mo. Kung gusto mong mabuhay nang mas
mahaba, tumakas ka nalang at manahimik sa isang tagong
lugar.
Jose: Hindi ko pwedeng gawin ‘yon. Mayroon akong palabra
de honor at prinsipyo na kailangan kong alagaan.
(Uupo si Jose at aalis ang mga Pinoy na nagbabala sa kanya.
Magbabasa siya ng diaryo sa steamer at biglang darating ang
mga tropa ng mga Kastila na aaresto sa kanya.)
TK1: Eres Jose Protacio Rizal Mercado? (Titingin lang si Jose at
hindi magsasalita.) Eres Jose Protacio Rizal Mercado!?
Jose: Si. Que usted necesitas?
TK2: Inaaresto ka naman, gamit kapangyarihang ipinagkaloob
sa amin ni Gobernador General Ramon Blanco.
Jose: Sa anong dahilan ako aarestuhin?
TK1: Sumama ka nalang sa amin. Sige, dakpin siya.
Jose: Saan niyo ako dadalhin!?
TK2: Ididitini ka muna naming sa Cuta. Doon ka mananatili
hanggang makarinig kami ng kautusan mula kay Gobernador
General Blanco.
TELON
SCENE 22
Pinabalik si Jose sa Maynila sakay ng isang steam. Punong-
punong ng mga sundalo at mga opisyal ang steamer. Ang
huling paguwi ni Rizal sa kanyang bayan ay noong 1896. Alam
ni Jose na iyon na ang pinakamalaking pagsubok sa kanya at
maaring buhay niya ang maging kabayaran.
-Fort Santiago, kulungan ni Rizal-
GH: Kailangan bang isinusulat ang lahat ng nakikita? (Galit)
Jose: Kung hindi Heneral, ano ang ipinagkaiba natin sa mga
hayop?
GH: Ganyan ba katalas ang dila ng iyong mga nobela?!
Jose: Nabasa nyo na ba ang aking mga nobela?
GH: Hindi pa! (PAUSE) Ang sabi nila’y hindi ako patutulugin ng
iyong mga nobela.
-Silence, pacing-
GH: Kamusta ka rito?
Jose: Walang pinagkaiba sa Dapitan, Heneral Blanco. Mas
masikip nga lang dito. Nawala ang mga tanawin, ang
karagatan, ang kabundukan.
GH: Paumanhin Jose.
Jose: Pinaniwala nyo ako na pinapayagan nyo akong magsilbi
sa Cuba bilang manggagamot doon yun pala’y ipapahuli at
ipapakulong nyo lamang akong muli. I-sa kayong hi-pok-rito.
GH: Naipit ako sa bilis ng mga pangyayari. Bigla na lamang
sumabog ang lahat! Sumiklab ang rebelyon sa napakaraming
panig ng bansa! At ikaw, ikaw Jose ang intuturong apoy ng
rebelyon!
Jose: Kailanma’y hindi ko papayagang magamit ang aking
pangalan sa ganyang kadahilanan. Ang aking mga isinulat at
aking pagpapahalaga sa edukasyon, sa kapayapaan ay
nawawalang saysay lamang dahil sa iilang mga Pilipinong
hindi makapaghintay sa tamang panahon!
GH: Bakit hinid ka magpalabas ng manifesto para pabulaanan
ang lahat?
Voice over (Rizal) show clip writing
Ang reblusyon ay sumiklab sa kabila ng aking pagtutol. Ang
pakikidigma sa panahong kasalukuyan ay hindi
makakatulong sa atin. Ito ay masahol pa sa pagpapatiwakal.
CLOSE
SCENE 23
(Ipapakita ang isang paglilitis. Nakaupo si Jose sa katabi ang
kanyang mananaggol – Si Luis Taviel de Andrade. Babasahan
siya ng mga ebidensiya laban sa kanya ni Juez Francisco
Olive.)
Juez: Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda, ito na
ang huling araw ng iyong paglilitis sa kasong panguupat ng
himagsikan laban sa Espaniya. Babasahin sa iyo, bilang bahagi
ng iyong karapatan, ang mga ebidensiya laban sa iyo. (Papalo)
Tagabasa: 1. Sumulat si Antonio Luna kay Mariano Ponce na
nagpapatunay ng iyong koneksyon sa kampanya para sa
reporma sa Espanya.
2. Sumulat ka sa iyong pamilya na nagsasabing mabuti ang
pagpapatapon dahil hinihikayat nito ang mga tao upang
maghimagsik.
3. Sumulat si Marcelo del Pilar kay Deodato Arellano na
nagpapatunay na ay kinalaman ka sa Propaganda sa Espaniya.
4. Sumulat ka ng isang tulang pinamagatang Kundiman na
mapanghikayat ng himagsikan.
5. Sumulat si Carlos Oliver sa hindi matukoy na isang tao na
naglalarawan sa iyo bilang isang taong magpapalaya sa
Pilipinas.
6. Isang dokumentong masonika na nagpapatunay sa iyong
mapanghimagsik na serbisiyo.
7. Isang sulat na pinirmahang Dimasalang na nagsasaad na
ikaw ay naghahanda ng isang lugar na maaaring tuluyan ng
mga lumalaban sa Espaniya.
(Papalo nanaman si Juez.)
Tagabas2: Narito ang ilang pang mga ebidensiya laban sa iyo:
1. Sumulat si Dimasalang sa isang di matukoy na
organisasyong na humihingi ng tulong nito para sa
paghihimagsik.
2. Isang di kilalang sulat na tumutuligsa sa pagpapatapon sa
iyo.
3. Isang sulat ni Ildefonso Laurel sa iyo na nagsasabing ikaw
ang tagapagligtas ng mga Pilipino.
4. Isang sulat ni Ildefonso Laurel sa iyo na nagpapaalam sa iyo
ng mga pinatatapon ng gobyerno.
5. Isang sulat ni Marcelo del Pilar kay Don Juan Tenluz na
nagrerekomenda ng pagpapatayo ng espesiyal na
organisasyon.
6. Isang kopya ng talumpati ni Emilio Jacinto kung saad
nakasaad, “Mabuhay ang Pilipinas! Mabuhay ang kalayaan!
Mabuhay si Doktor Rizal!”
7. Isang kopya ng talumpati ni Jose Turiano Santiago kung
saan nakasaas, “Mabuhay si Jose Rizal! Kamatayan sa mga
manlulupig!”
8. Isang tula ni Laong Laan na pinagamatang Talisay na
umaawit ng paglaban para sa karapatan.
(Papalo nanaman ang Juez)
Juez: Ngayong narinig na ang lahat ng ebidensiya laban sa’yo,
bibigyan ng pagkakaton ang iyong mananaggol na iprisenta
ang inyong hulingdepensa. (Papalo.)
Luis: Ako po si Luis Taviel de Andrade, ang mananaggol ng
nasasakdal – Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realando.
Sa maraming taon, ang pangalang Rizal ay naging simbolo ng
hindi mabilang na rebelyon. Siya rin ay naging simbolo ng
mga karaingan ng mga tao at ngayon ay nabibinbin siya sa
panganib ng kamatayan. Ano ba ang naging kasalanan niya?
Nagsabi ba siya sa harapan ng madla ng pagkamuhi o
paglaban sa Espaniya? Nagsdeklara ba siya sa madla ng
paghihiwalang ng sarili niya sa rehimen ng Espaniya.
Idineklara ba niya, sa harap ng Simbahan at ng Espaniya, na
lumalaban siya sa kapangyarihan ng mga ito? Hindi. Kaya
naman ipinapanalngin ko sa harapan ng kagalang-galang na
korteng ito na bigyan ang ng kapatawaran sa kung ano mang
pagkakamaling nagawa niya.
Juez: Gracias, Abogado Luis Taviel de Andrade. Ngayon
naman ay binibigyan ng pagkakataon ang nasasakdal upang
magbigay ng panghuli niyang depensa.
(Tatayo si Jose at magsasalita.)
Jose: Napaitapon ako sa Dapitan at nanatili doon ng apat na
taon. Sa boong pananatili ko ay wala akong ibang iniisip kundi
ang kalagayan ng aking pamilya at ang ikabubuti ng aking
bayan. Pinagbuti ko ang pananatili ko sa Dapitan at sinikap
kong maging produktibo ang pananatili ko doon. Nalaman, sa
pamamagitan ng sulat sa aking ng aking kaibigan si Ferdinand
Blumentritt, na kailangan ng espanya ng isang doktor na
tutulong sa Cuba upang gumamot ng mga biktima ng
digmaan. Dalidali akong sumulat sa Gobernador General para
iaabot ang makakayao ngunit ito ang nakuha kong kapalit.
Nakalulungkot isipin na may mga taong sumamantala ng
katahimikan ko sa Dapitan at ginamit ang aking pagkawala
para idiin ako. Ngayon ay nadidiin ako sa loob ng korteng ito
dahil sa mga paratang, mga kasalanang ipinupukol sa akin. Isa
lang ang alam kong nagawa kong kasalanan – minahal ko ang
sarili kong bayan.
(Papalo uli ang Juez. Magkakagulo at magiingay ang mga tao.)
Juez: Silencio. Babasahin na ang hatol sa nasasakdal. AB: Handa rin kami! Hindi kami natatakot sa kanila! (IN A
VERY LOUD VOICE) Mga kasama, hanggang kamatayan!
Ikaw, Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda, ay
napatunayang nagkasala sa harap ng korteng ito dahil sa
iyong panguupat ng himagsikan laban sa Espaniya. Ikaw ay All: Hanggang kamatayan! (Loud and infinite)
pinapatawan ng parusang kamatayan. (Papalo ang Juez.)
P: Magsitigil kayooooo! Magsitigil kayo! Gusto kong maligtas
ang aking kapatid pero natitiyak ko na kailanman ay hindi
Magkakagulo sa loob ng korte.
nanaisin ni Pepe na dumanak ang dugo para sa kanya. Nasa
kamay na ng Dios ang kanyang kaligtasan! Wala na tayong
SCENE 24
magagawa.
CLOSE
CLOSE
-Malacanan-
SCENE 26
Nanay: Maari po bang makausap si Gobernador Polavieja?
-Selda-
Hihingi lamang ako ng tulong para sa anak kong si Jose Rizal.

Drama overload. Lol. (Music)

GS: Walang panahon ang gobernador heneral!

Jose: Nanang! Mano po. (Luluhod)

Nanay: Maawa na po kayo! Nasa kamay ng gobernador ang
buhay ng aking anak.
GS: (Itatayo si Rizal) No! No!
GS: Madame por favor! Umalis na kayo.
Jose: Nanang! PAUSE Pagkamatay ko po, hingin nyo agad ang
aking bangkay at baka itapon na lang nila ko kung saan. Ibaon
Dadating ang gobernador.
nyo po ako sa lupa, at lagyan nyo ng isang bato at isang krus,
ilagay nyo ang aking pangalan, ang aking araw ng
Nanay: Gobernador! Gobernador! (2x pa!)
kapanganakan PAUSE at kamatayan. Yun lang po Nanang,
wala na pong iba. Kung nanaisin nyo pong lagyan ng bakod
GH: Madame por favor, wala akong panahon
ang paligid ng aking puntod, maari nyo pong gawin. Pero
Nanang, sana po walang anibersaryo. (Kukunin na ng GS si
Nanay: Nagmamakaawa ako Gobernador para sa anak kong si
Nanang) Nanang! Nanang!
Jose Rizal. (May iaabot na sulat, kukunin ng GH)

GH: Pasensya na. (Tatalikod at aalis) CLOSE

Magbbreakdown ang nanay. -Selda again-

*please input creative idea/s on how to do this scene.ty
-CLOSE-
Iaabot ni Rizal ang lampara sa mga kapatid
SCENE 25
J: Bigay sa’kin ito ng mga Tavera. Hihilingin ko sa mga opisyal
KKK
na ibigay ito sa inyo pagkamatay ko. There is something
Andres B. : Sasalakay tayo, ililigtas natin si Dr. Rizal! Mabuhay
inside.
si Dr. Jose Rizal!

(Yayakapin si Rizal ng kanyang mga kapatid)

All: Mabuhay! (Infinity times)

CLOSE
Paciano: Sandali langggg! Magsitigil kayooo! (Loud voice)
Mahigpit ang pagbabantay kay Pepe! Handa sila sa anumang
Makikita na nakaluhod at nangungumpisal, nagdadasal si
bagay na maaring mangyari!
Jose.
 pakikipaghamok at ang bibitayan
(Music)
yaon ay gaon [?] din kung hiling ng Bayan.

-Fort Santiago-

Jose: Handa na ako, ikaw handa ka na ba? Ako'y mamamatay ngayong namamalas

na sa kasilanganan ay namamanaag
Taviel: (yuyuko, parang maiiyak)
yaong maligayang araw na sisikat
Jose: Wag kang matakot, nandito ako
sa likod ng luksang nagtabing na ulap.
Dadating ang mga guardia sibil at igagapos na si Jose.

Jose: Akala siguro nila’y tatakas ako. San naman ako Ang kulay na pula kung kinakailangan
pupunta? Sa Dapitan?
na maitina sa iyong liwayway

CLOSE dugo ko'y isabog at siyang ikinang

Makikita na nakaluhod at nananalangin ang mga kababaihan. ng kislap ng iyong maningning na ilaw.

Reenact First Scene

Ang aking adhika sapul magkaisip
Play recorded Mi Ultimo Adios with freaking dramatic music.
ng kasalukuyang bata pang maliit,

Pinipintuho kong Bayan ay paalam ay ang tanghaling ka at minsang masilip

lupang iniirog ng sikat ng araw sa dagat Silangan hiyas na marikit.

mutyang mahalaga sa dagat Silangan

kaluwalhatiang sa ami'y pumanaw. Natuyo ang luhang sa mata'y nunukal,

taas na ang noo't walang kapootan,

Masayang sa iyo'y aking idudulot walang bakas kunot ng kapighatian

ang lanta kong buhay na lubhang malungkot; gabahid man dungis niyang kahihiyan.

maging maringal man at labis alindog

sa kagalingan mo ay aking ding handog. [79]

Sa pakikidigma at pamimiyapis Sa kabuhayang ko ang laging gunita

ang alay ng iba'y ang buhay na kipkip maningas na aking ninanasa-nasa

walang agam-agam, maluwag sa dibdib ay guminhawa ka ang hiyaw ng diwa

matamis sa puso at di ikahapis. pag hingang papanaw ngayong biglang bigla.

Saan man mautas ay di kailangan, Ikaw'y guminhawa laking kagandahang

cipres o laurel, lirio ma'y putungan ako'y malugmok, at ikaw ay matanghal,

hininga'y malagot, mabuhay ka lamang

bangkay ko'y masilong sa iyong kalangitan. Idalanging lahat yaong nangamatay,

nangagtiis hirap na walang kapalaran

Kung sa libingang ko'y tumubong mamalas mga ina naming walang kapalaran

sa malagong damo mahinhing bulaklak, na inahihibik ay kapighatian.

sa mga labi mo'y mangyaring ilapat,

sa kaluluwa ko halik ay igawad. Ang mga bao't pinapangulila,

ang mga bilanggong nagsisipagdusa,

At sa aking noo nawa'y iparamdam, dalanginin namang kanilang makita

sa lamig ng lupa ng aking libingan, ang kalayaan mong ikagiginhawa.

ang init ng iyong pag hingang dalisay

at simoy ng iyong pag giliw na tunay. [80]

Bayaang ang buwan sa aki'y ititig At kung sa madilim na gabing mapanglaw

ang liwanag niyang lamlam at tahimik, ay lumaganap na doon sa libinga't

liwayway bayaang sa aki'y ihatid tanging mga patay ang nangaglalamay,

magalaw na sinag at hanging hagibis. huag bagabagin ang katahimikan.

Kung sakasakaling bumabang humantong Ang kanyang hiwaga'y huag gambalain

sa kruz ko'y dumapo kahit isang ibon kaipala'y maringig doon ang taginting,

doon ay bayaang humuning hinahon tunog ng gitara't salterio'y magsaliw,

at dalitin niya payapang panahon. ako, Bayan, yao't kitay aawitin.

Bayaan ang ningas ng sikat ng araw Kung ang libingan ko'y limot na ng lahat

ula'y pasingawin noong kainitan, at wala ng kruz at batong mabakas,

magbalik sa langit ng boong dalisay bayaang linangin ng taong masipag

kalakip ng aking pagdaing na hiyaw. lupa'y asarolin at kanyang ikalat.

Bayaang sinoman sa katotong giliw, Ang mga buto ko ay bago matunaw

tangisan maagang sa buhay pagkitil; mauwi sa wala at kusang maparam,

kurig tungkol sa akin ay may manalangin alabok ng iyong latak ay bayaang

idalangin Bayan yaring pagka himbing. siya ang babalang doo'y makipisan.
 KUNG MAY GUSTO IDAGDAG, GORA LANG!
Kung magka gayon na'y aalintanahin

na ako sa limot iyong ihabilin

pagka't himpapawid at ang panganorin

mga lansangan mo'y aking lilibutin.

Matining na tunog ako sa dingig mo,

ilaw, mga kulay, masamyong pabango,

ang ugong at awit, pag hibik sa iyo,

pag asang dalisay ng pananalig ko.

Bayang iniirog, sakit niyaring hirap,

Katagalugang kong pinakaliliyag,

dinggin mo ang aking pagpapahimakas;

diya'y iiwan ko sa iyo ang lahat.

Ako'y patutungo sa walang busabos,

walang umiinis at verdugong hayop;

Pananalig doo'y di nakasasagot,

si Bathala lamang doo'y haring lubos.

Paalam, magulang at mga kapatid

kapilas ng aking kaluluwa't dibdib

mga kaibigan bata pang maliit

sa aking tahanan di na masisilip.

Pag pasalamatan at napahinga rin,

paalam estranherang kasuyo ko't aliw,

paalam sa inyo mga ginigiliw,

mamatay ay siyang pagkagupiling.