Zaide, Nicole Gabrielle A.

#38 malakas hagulgo pagdadala

9-Kalayaan na pag- l mhati
iyak
Aralin 1 malinaw Maaliw maliwanag
Alam Mo Ba: alas na
 Isa sa mga lumalalang suliranin sa langit
ating lipunan ang pang-aabuso sa Putik Pugon mahirap
kababaihan sa loob mismo ng na yari
kanilang tahanan (domestic sa
violence) luwad
 Sa pag-aaral na isinagawa ng World humiga Taong lamad
Health Organization, sinasabing ang tamad
pagiging biktima ng pang-aabuso o na
karahasan ay isa sa mga nagiging humilat
sanhi ng suliraning pangkalusugang a sa
dinaranas ng kababaihan sa buong kama
mundo. hindi Hindi Walang
 Noong Marso 24. 2004 ang kauna- tumanggi naglaka pakialam
unahang batas laban sa pang- s-loob
aabuso sa kababaihan at sa na
kanilang mga anak. (Republic Act tumutol
9262 o “The Anti-Violence Against
Women and Their Children” B. Hanapin ang salitang kaugnay o
Talasalitaan kasingkahulugan ng
 Denotatibo – tumutukoy sa literal na nakasalungguhit.
kahulugan ng salita
 Konotatibo – tumutukoy sa pahiwatig Mahirap 1. Naging miserable ang buhay
o hindi tuwirang kahulugan na niya dahil sa murang edad ay
maaaring pansariling kahulugan ng nagpakasal siya sa lalaking
isang tao o pangkat na iba kaysa ipinagkasundo sa kanya at
karaniwang pakahulugan. nagdala sa mahirap niyang
kalagayan.
A.
Denotatib Salita Konotatibo Kabiguan 2. Ang buhay niya’y puno ng
o kasawiang-palad dahil sa
Isang uri ahas Isang simula pa lang ang
ng taong pagpapakasal niya’y tiyak
mahaban traydor o nang hahantong sa kabiguan.
g reptilya, tumitira
minsa’y nang Nag-aalala 3. Nangangambang tinatanong ni
makaman patalikod SIao-lan ang kanyang ina
dag, nang makitang nag-aalala na
subalit naman ito.
may uri
ding Humikayat 4. May mga humimok sa lalaki
walang upang dalhin na ang asawa
kamanda sa ospital kaya’t wala siyang
g nagawa kundi sundin ang
mga humikayat sa kanya.
Binuhat 5. Pinangko ni Siao-lang ang
nakababatang kapatid
papunta sa kanilang ina
subalit muli niya itong binuhat
pabalik nang makiusap ang
ina na siya muna anbg mag-
alaga sa kapatid.
Kuwento:
“TAHANAN NG ISANG SUGAROL”
 Kuwentong Malysian
 Salin ni Rustica Carpio
 Maikling kwento
Mga Tauhan
Lian-Chiao – ina nila Ah Yue at Siao-lan;
buntis sa kanyang pangatlong anak; mga
beinte-singko anyo; nakasuot ng kupas na
asul na sam-fu
Li Hua – ama; isang sugarol
Ah Yue – Panganay na anak nina Lian-Chiao
at Li Hua; anim o siyam na taong gulang
Siao-lan – Pangalawang anak nina Lian-
Chiao at Li Hua; tatlong taong gulang
Chai-sim - isang gulay na dinilig ni Ah Yue
Sam-fu – ang sinuot ni Lian-Chiao
Ta-feng-ho - isang damong panggamot na
gagamitin niyang pampaligo pagkapanganak
Hsiang Chi Coffee Shop – madalas nandito
si Li Hua para makapaglaro ng mahjong.
 Sa isang luma at hungkag na bahay,
may nakatirang isang pamilyang
hindi masyadong maayos dahil kay
Li Hua, ang sugarol at walang silbing
asawa ni Lian Chao.
 Sila ay may dalawang anak na sina
Ah Yue at Siao Lan. Si Li Hua ay
walang ibang alam kundi ay puro
sugal lamang. Kahit na buntis si Lian
Chao ay siya parin ang gumagawa
ng gawain bahay mula sa umaga
hanggang gabi.
 Si Li Hua naman ay uuwi lang sa
bahay kapag kumain at maliligo
lang. Kapag nagkamali si Lian Chao
ng kilos ay siguradong bubugbugin
siya ng asawa nito kaya takot na
takot din ang mga anak sa ama nila.
 Isang gabi, nung malapit nang
manganak si Lian Chao ay hindi pa
nakakauwi ang asawa niya.
Sumasakit na ang kanyang tiyan at
kailangan na niyang makapunta sa
ospital. Gigisingin sana niya si Ah
Yue pero naisip niya na mahimbing
sila ni Siao Lan natutulog kaya
pinuntahan na lang niya ang asawa
niya sa sugalan yung Hsiang Chi
coffee shop kahit madilim at tahimik
ang daan.
 Nang nakarating na siya sa sugalan
ay tinulungan siya ng asawa ng
may-ari ng kapihan. Tinawag niya
ang kanyang asawa pero pinahintay
pa niya ito dahil tatapusin pa daw
niya yung laro na yun pero may
humimok kay Li Hua na lumakad na
siya at manganganak na ang asawa
niya. Galit ng tiningnan ni Li Hua si
Lian Chao at tumayo. Tapos nakita
ni Lian Chao na lumalakad papunta
sa kanya si Ah Yue at Siao Lan na
umiiyak sapagkat sabi ni Ah Yue ay
nagising ang kanyang nakababatang
kapatid at hinahanap ang kanilang
ina kaya dinala niya ito doon.
 Pinauwi ni Lian Chao ang kanyang
mga anak at ibinilin si Ah Yue na
alagaan niya ang kanyang kapatid
tapos nakaalis na sina Lian Chao at
Li Hua papuntang ospital tapos
nagsimula ng lumakad si Ah Yue,
pangko sa likod ang kapatid,
patungo sa kanilang bahay.
Alamin Natin:
ANG KWENTONG MAKABANGHAY
Ang banghay ay ang maayos o masinop na
daloy na magkakaugnayan na pangyayari
sa mga akda.
 Panimulang Pangyayari:
Pagpapakilala ng mga tauhan, tagpuan, at
suliranang kahaharapin
Papataas na Pangyayari: dito
nagkakaroon ng pagtatangkang malutas
ang suliraning magpapasidhi sa interes o
kapanabikan
Kasukdulan: dito haharapin ng
pangunahing tauhan ang kanyang suliranin
Pababang Pangyayari: matatamo ng
pangunahing tauhan ng layunin
Resolusyon o Wakas: magkakaroon
ang kuwento ng isang makabuluhang
wakas
Wika;
MGA SALITANG HUDYAT SA
PAGKASUNOD-SUNOD NG MGA
PANGYAYARI
 Kapag pinagsusunod-sunod ay mga
pangalan gumagamit ng mga pang-
uring pamilang na panunuran o
ordinal.
Halimbawa: Una si Leila, pangalawa
si Chloe, pangatlo si Alex
 Kapag pinagsusunod-sunod ay
proseso o paraan ng pagsasagawa
ng isang bagay, ginagamit ang
tekstong prosidyural
Halimbawa: ikalawang hakbang,
ikatlong hakbang
 Kapag pinagsusunod-sunod ay
kuwento, madalas hindi na
ginagamitan ng mga salitang
nagpapakita ng pagkakasunod-
sunod o time sequence. Ilalahad
lang lamang ang mga pangyayari
sa kuwento ng maayos.

ARALIN 2
Alam Mo Ba?
 Pilipinas = Perlas ng Silangan
 Nahahati ito sa tatlong pangkat ng
pulo; Luzon, Visayas, Mindanao
 Ito ay isang bansa sa Timog-
Silangang Asya
 Sinakop ang Pilipinas ng mga
Espanyol, Amerikano, at Hapones
 Si Agustin C. Fabian ay sumulat ng
nobelang Timawa
 Itinuring na malapit sa puso ni
Fabian ang nobelang ito dahil gaya
sa pangunahing tauhan siya man ay
nagtapos din ng pag-aaral sa
Estados Unidos.
Talasalitaan:
A.
1. Nakalilis – Nakatupi
2. Maluwat – Matagal
3. Maantala – Mahuhuli
4. Humahangos – Nagmamadali
5. Pagkahampas-lupa – Mahirap
B.
KS 1. Aalimurain - pupurihin
KH 2. Adhikain - pangarap
KS 3. Maluwat - saglit
KS 4. Bumababaw - lumalalim
KH 5. Dungo - mahiyain
KH 6. Paglalagalag – pagpbubulakbol
KS 7. Huminto - nagpatulog
KH 8. Matanto – maunawaan
KS 9. Namamangha - nagtataka
KS 10. Makihalubilo – umiwas
KUWENTO:
“TIMAWA”
 Unang Kabanata
 Agustin C. Fabian
Mga Tauhan
Andres Talon – isang mahirap na
estudyante
Alice - may pagtangi kay Andres na sa
una’y hindi matanggap ang karima-rimarim
na paraan ni Andres sa buhay ngunit sa
malaon ay natanggap rin nito.
Bill – katulong ni Andres
 Sabado noon at mag-iikapito ng
gabi, Si Andres naghuhugas ng
pinggan sa isang ladies dormitory sa
Amerika. Ito lamang ang paraan
para makapagtuloy siya ng pag-
aaral sa kolehiyo ng medisina
 Maluwat nang magkaibigan sina Bill
at Andres
 Labing-anim na taon si Andres nang
mamatay ang kanyang ama dahil sa
Pulmonya
 Anim na buwang singkas
nagmasahe ng mga pinggan,
kubyertos, at mga lutuan sa bapot si
Andres
 Sa San Francisco bumaba si Andres
at ang paghuhugas ng pinggan ang
unang nagging hanapbuhay niya.
Naging manggagawa sa iba’t ibang
bayan ng California. Namitas ng
mansanas sa Oregon at
Washington. Dalanghita sa Florida,
Naging serbidor sa mga restawran.
Naging utusan. Naglilingkod sa
saluman sa Alaska. Nagpapatag ng
bato sa daang-tren sa Nevada
 Magsasaka ang ama ni Andres
 Labintatlong gulang si Andres nung
dinala siya sa pista
 Nang dumating ang donyang asawa
sa pista, pinagmumura ang mga
nagsisikain at sinabihan na “Lubha
raw kaming timawa”
 Bago sila umalis, hinalikan ni Alice
ang pisngi ni Andres
 Labis akong naninindigan na
Alamin Natin:
KAHULUGAN AT MGA TUNGGALIAN SA
NOBELA
1. Pisikal – tumutukoy sa tao laban sa
mga elemento at puwersa ng
kalikasan
2. Panlipunan – tumutukoy sa tao
laban sa kapwa tao o ang lipunang
kanyang ginagalawan
3. Panloob o sikolohikal – tumutukoy
sa tao laban sa kanyang sarili.
Wika:
PAHAYAG NA GINAGAMIT SA
PAGBIBIGAY NG OPINYON
Sa pagbibigay ng opinyon, makabubuti
kung tayo ay may sapat na kaalaman sa
paksang pinag-uusapan
Pagbibigay ng Matatag na Opinyon
 Buong igting kong sinusuportahan
ang
 Kumbinsido akong
Pagbibigay ng Neutral na Opinyon
 Sa totoo lang…
 Sa tinging ko…
  Sa aking palagay… B

ARALIN 3 1. Lumipad at Pumapailanlang

Alamin Natin Paliwanag: lumusong pataas ang

ibon
 Kilala si Dr. Usman sa kanyang mga
sagisag-panulat (pen name) na 2. Kapayapaan at Katahimikan
Tongkat Warrant, Adi Jaya, Amir,
Atma Jiwa, Manis, Pengarang Muda, Paliwanag: Lahat ay
Ros Murni, Setia Budi, Zaini, at U.A. nahkakasunduan
 Siya ay isang tanyag na manunulat
at makata sa Malaysia 3. Maglibo at Maglakbay
 Nagsimula ang kanyang karera
bilang isang manunulat noong taong Paliwanag: Napupunta sa iba’t ibang
1946 lugar
 Noong 1983, kinilala siya bilang poet
laureate ng Malaysia KUWENTO:
 Nagbibigay-diin ang mga akda niya
sa pagmamahal ng buhay at “PUTING KALAPATI LIBUTIN ITONG
karapatan ng isang tao. SANDAIGDIGAN”
 Noong Nobyembre 29, 2009,
pumanaw si Usman Awang.  Usman Awang
 Malayang Salin
Talasalitaan:
Tauhan:
A.
Kalapati
Kahulugan Mahirap na Kasalungat
Salita  Puti ang kulay ng pakpak ng kalapati
Nag- Tuwina’y nakatitiyak  Hanap nito ay kapayapaan
aalinlangan may agam-
agam
Alamin Natin:
Lumipad Patuloy na Bumulusok
pataas pumailanlang paibaba
ANG TULA
masama Ikaw na mabuti
palamara
pagduda Puso ng pagtitiwala Ito ay isang akdang pampanitikang
tao’y puno naglalarawan ng buhay, hinango sa
ng guniguni, ipinararating sa ating damdamin
panghihinala at ipinahahayag sa pananalitang may
angking aliw-iw
Nasira o Bantayog ay natayo
bumagsak gumuho
Lumakas o Hamyo ka at manatili Mga Paksa
umalis mawala
1. Tulang Makabayan – nagsasaad ng
maalab na pagmamahal sa bayan
2. Tula ng Pag-ibig – punumpuno ng
damdamin. Kinalaman sa
pagmamahalan ng dalawang
 magsing-irog, maalab na pagsinta
ng isang lalaki sa babaeng kanyang
minamahal.
3. Tulang Pangkalikasan – nagbibigay-
diin sa kahalagahan ng kalikasan sa
buhay ng tao gayundin ang
kadakilaan, kagandahan, at
karilagan ng kalikasan. (general)
4. Tulang Pastoral – nagbibigay-diin sa
mga katangian ng buhay sa
kabukiran. (specific)
Mga Paksang Malimit Gamitin
 Ibat’t ibang uri ng pamumuhay at
pag-uugali
 Dignidad sa paggawa
 Paksang may kinalaman sa pang-
araw-araw na buhay
 Paksang pangkaluluwa at
pangkagandahang-asal
 Paksa tungkol sa pagkabigo o
paghihirap
Wika:
Iba’t Ibang Paraan ng Pagpapahayag ng
Emosyon o Damdamin
1. Padamdamin at maikling sambitla –
nagpapahayag ng matinding
damdamin.
Halimbawa: Yehey! Wow! Grabe!
2. Mga pangungusap na nagsasaad ng
tiyak na damdamin o emosyon ng
isang tao.
Halimbawa:
Kasiyahan: Natutuwa ako sa sinabi
ng aking ama sa akin.
Pagtataka: Bakit nila ako di
pinapansin?
3. Mga pangungusap na
napapahiwatig ng damdamin sa
hindi diretsahang paraan.
Halimbawa: Isa kang anghel sa
langit. (kahulugan: mabait at Mabuti
ang tao)
ARALIN 4
Alam Mo Ba?
 Thankin Nu (U NU) ay ang unang
punong ministro ng Myanmar
 Isinalang siya sasa Wakema,
Myaungmya District, Myanmar,
noong Mayo 25, 1907.
 Siya ay anak ng isang politiko
 Nagtapos siya sa Unibersidad ng
Rangoon at nagtrabaho bilang guro,
manunulat, at tagasalin ng wika.
 Siya ang nanguna sa pagkakatatag
ng Red Dragon Book Club
 Naglingkod siya sa bangsang ito
(Myanmar) simula 1948 hanggang
1958 at 1960 hanggang 1962
Talasalitaan:
A.
1. Katalinuhan – kamangmangan
2. mapagbigay – sakim
3. nagsasalat – kayamanan
4. nagdarahop – alintana
5. kahirapan – kaunlaran
B.
1. A – ang klase ay nasa isang
paaralan
B – ibinabahagi ang klase sa mga
pangat
 2. A – ang salitang mahirap ay batay
sa Gawain
B. – pamumuhay ng isang tao
3. B – alam o husay sa isang
pangkat
A – alam tungkol sa buhay ng tao
KUWENTO:
“TATLONG MUKHA NG KASAMAAN”
 Sinulat ni U NU
 Isinalin ni Gng. Salvacion M. Delas
Alas
 Ang tatlong mukha ng kasamaan ay
galit, kasakiman, kamangmangan sa
batas ng sandaigdigan
 Ang tatlo bagay na hindi maiiwasan
sa daigdig ng simumang tao ay,
pagtanda, kamatayan, karamdaman
 Pagkagahaman ng isang tao sa
kayamanan ay bunga ng sobrang
kasakiman
 Nahahati ang lipunan sa dalawang
kalsa: ang mayaman at ang mahirap
 Ang mga mahihirap ay lagging
umaasa sa mayayamang
 Sa mga aral ni Buddha, ay
sinasabing may apat na dahilan
kung bakit ang isang nilalang ay
maagang mamatay. Ito ang karma,
labis na pag-iisip dahil sa kahirapan,
kakulangan sa pagkain, at
kakulangan sa buhay na isa sa
pangunahing kailangan ng tao.
 Ang hindi pagkamit ng wastong
kaalaman ay siyang dahilan kung
bakit parami nang paramu ang mga
uri ng napagsasamantalahan
 Padaythabin (punongkahoy na
pinagmumulang ng
pangangailangan ng tao)
 Inabuso ng mga tao ang
mahiwagang puno at dahil ditto,
naglaho ang puno
 Mula noon, natuto ang mga tao
pumatay at magnakaw
Alamin Natin:
PANGANGATWIRAN
- Ito ay isang uri ng pagpapahay na
ang pangunahing layunin ay
magpatunay ng katotohanan at
pinaniniwalaan at ipatanggap ang
katotohanang iyon sa nakikinig o
bumabasa
Isaalang-alang ang sumusunod:
1. Malalim na kaalaman at
pagkaunawa sa paksang
ipagmamatuwid
2. Dapat maging maliwanag at tiyak
ang pagmamatuwid
3. may sapat na katwiran at katibayang
makapagpapatunay sa
pagmamatuwid
4. dapat may kaugnayan sa paksa ang
katibayan at katwiran upang
makapaghikayat
5. Pairalin ang pagsasaalang-alang,
katarungan, at bukas na kaisipan sa
pagpapahayag ng kaalamang
ilalahad
Mga Hakbang sa Paghahanda sa
Pakikipagdebate
1. Pangangalap ng Datos –
pagmamatuwid at kinukuha ang mga
ito sa napapanahong aklat,
sanggunian, magasin, at
pahayagan.
2. Ang Dagli – ito’y pinaikling
pakikipagdebate. Mayroon ito
simula, katawan, at wakas
3. Pagtatanong – ang mga tanong ang
masasagot sa oo o hindi
4. Panunuligsa – dito inilalahas ang
mga mali sa katwiran ng kalaban
Wika:
Ang mga Pag-ugnay at mga Pahayag na 3. Bunang araw
ginagamit sa Pagibibigat ng Sariling 4. Pabago-bago
Pananaw 5. Bago
6. Sakit
A. Pang-angkop -nnag-uugnay sa 7. Pasakit
panuring at salitang tinuturingan 8. Dalaga
9. Dalagang
Halimbawa: mapagmahal NA tao 10. Dumalaga

(na, ng) B

B. Pang-ukol – salitang nag-uugnay sa 1. Oo

isang pangngalan sa iba pang mga 2. Oo
salita sa pangungusap 3. Hindi
4. Hindi
Halimbawa: sa, ng, kay, laban sa 5. Hindi

C. Pangatnig – salitang nag-uugnay ng KUWENTO:

dalawang salita, parirala, o sugnay
Halimbawa: at, man, ni, o
ARALIN 5
Alam Mo Ba?
 Ang Pilipinas ay may mayamang
panitikan
 Ang dula ayon kay Aristotle ay isang
sining ng panggagaya o pag-iimita
sa kalikasan ng buhay.
 Higit na kawili-wili ang dula kaysa sa
maikling kwento
 Ang sulat ni Dionisio S. Salazar ay
nagwagi ng unang gantimpala sa
Gawad Palanca noong 1968
 Si Salazar ay isa sa mga manunulat
na Pilipinong naghandog ng
kanyang buhay at talent sa
pagpapaunlad, pagpapalaganap, at
pagtatampok ng panitikan sa bansa .
 Noong 1989, naparangalan siya ng
Gawad Pambansang Alagad ni
Balagtas
Talasalitaan:
1. Araw-araw
2. Araw
MAKAPAGHIHINTAY ANG AMERIKA
Tauhan:
Ligaya Abad Cortez – Asawa ni Fidel
Cortez; 35 taong gulang; Isa siyang
propesor sa isang malaking Pamantasan sa
Maynila
Fidel Cortez – isang doctor na gustong
magtrabaho sa Amerika; ang iisang anak ni
Nora Marta
Nora Marta – ang mamahalin na ina ni Fidel
Cortez
Rosa at Boy – ang dalawang anak nila
Ligaya at Fidel; ang panganay ay si Rosa at
ang bunso ay si Boy
 Tagpuan: Sta. Cruz Maynila
 Isinulat ni Dioniso Salazar
 Gusto ni Fidel magtrabaho sa
Amerika kaso di sang-ayon ang
asawa niya na si, Ligaya at ang ina
niya, Nora Marta, kaya hindi
mapatupad ang gusto niya
 Iniisip lang naman ni Fidel ay ang
kapakanan ng kanyang pamilya,
 gusto niyang bigyan ng magandang
buhay ang kanyang mga anak
 Ang Estado Unidoes (Amerika) ay
isa sa pinakamayaman at
pinakamakapangyarihang bansa sa
buong mundo. Matatagpuan ito sa
Kontinentend Hilagang Amerika
 Ang Central Intelligence Agency ay
naglalayong mangalap ng
matatalinong tao sa buong mundo
upang magbantay sa seguridad at
mapanatili ang kapangyarihan sa
bansang Amerika.
 Ang rep tape ay isang katiwaliang
laganap sa bansa kung saan ang
pamahalaan ay nag papataw ng
labis-labis na mga regulasyon, mga
dokumentong dapat isulat, at mga
alituntuning dapat sundin.
 Brain train ang unting pagkawala ng
mga magagaling na tao sa Pilipinas
(doctor, guro, nars, at iba pa) b
 Noong kaarawan ni Fidel, ibinigay
ang mga sumusunod
Flat Character – hindi nagbabago ang
pagkatao mula simula hanggnag sa
katapusan ng akda.
Wika:
Mga Ekspresyong Nagpapahayag ng
Katotohanan at Opinyon
Pagpapahayag ng katotohanan:
 Batay sa pag-aaral,
 Napatunayang mabisa ang…
 Ang mga patunay na aking nakalap,
talagang…
Pagpapahayag ng Sariling Opinyon:
 Naniniwala ako…
 Sa aking palagay…
 Sa tingin ko…

 Isang sutlang kurbata - Boy

 Cuff links - Rosa
 Babaruing-tagalog – Nora Marta
 Isang set ng pluma at bolpeng
“Sheaffer” – Ligaya

Alamin Natin:

Tauhan Bilang Elemento ng Akdang

Pasalaysay

1. Pangunahing Tauhan – siya ang

pinakamahalagang tauhan sa akda
2. Katunggalian tauhan – siya ang
sumasalungat o kalaban ng
pangunahing tauhan
3. Pantulong na tauhan – sumusuporta
sa tauhan
4. Ang May-Akda – sinasabing ang
pangunahing tauhan at awtor ay
lagging magkasama sa loob ng
katha.

Round Character – nagbabago ang

kanyang katauhan sa kabuoan ng akda