PADAYON

P U M U N T A S A
P A H I N A I I I ,
I S Y U N G
T E R I T O R Y A L
A T
H A N G G A N A N
P A H I N A X ,
N G P I L I P I N A S
K A N I N O N G A
B A A N G
S A B A H ?

P A H I N A V ,

S O U T H C H I N A
S E A O W E S T
P H I L I P P I N E
S E A ?
una TALAAN NG NILALAMAN

Paunang Salita II
III
Isyung Teritoryal at Hangg...

Matinding Tensyon IV

Kapuluan sa West Philippine Sea V

Spratly Islands VI

Paracel Islands VII

UNCLOS VIII

North Borneo: IX

Rekumendasyon X

Escapism 28

I
pangalawa
PAUNANG SALITA

Ang magasin na ito ay isinulat at inihanda sa bawat mag-

aaral upang magbigay ng malawak na impormasyon
patungkol sa Isyung Teritoryal at Hangganan ng
Pilipinas. Hangad ng mga may-akda ng kagamitang ito
na mabuksan ang isipan ng bawat indibidwal hindi
lamang sa paksa ngunit sa pagiging makabayan din.

Ito ay binubuo ng pito (7) na parte ng pagtatalakay.

Pinagbuklod sa magasin na ito ang bawat kaalaman at
impormasyon galing sa mga manunulat na nagmula sa
baitang 10, seksyon H, ang ika-apat na grupo. Bilang
mga Lasalyano, maipapakita ang pagkakaroon ng iba’t
ibang perspektibo, respeto sa kultura, at pagmamahal
sa sariling bansa.

Sa pamamagitan ng babasahing ito, maaring maging

gabay sa paggawa ng mga takdang aralin o proyekto ng
mga mambabasa. Malaking pasasalamat sa mga guro
na nagbigay ng paunang impormasyon at pagtuturo
patungkol sa paksang tinalakay sa magasin. Ang ibang
impormasyon naman na galing sa  internet  ay binigyan
ng pagkilala.

II
pangatlo
ISYUNG
ISYUNG TERITORYAL
TERITORYAL
AT
AT HANGGANAN
HANGGANAN NGNG
PILIPINAS
PILIPINAS ng kapuluan, maging ano man ang lawak at mga
dimensyon ay nag-aanyong bahagi ng panloob na
karagatan ng Pilipinas.”
Sa paglipas ng panahon hindi mapipigilan ang
pagbabago ng kultura, mga batas, paniniwala ng tao,
Kung hindi malulutas ang matinding pag-aagawan,
anyo ng lupa, at iba pa. Nagbabago rin ang pananaw
maaaring magdulot ito ng digmaan sa pagitan ng mga
at paniniwala ng isang tao patungkol sa kung ano ang
bansa at magdudulot din ng matinding pinsala hindi
naituro at nakasanayan. Mula elementarya itinuturo
lamang sa lupain, kagamitan at mga gusali, kundi
sa paksa ng Hekasi o Araling Panlipunan ang
sa mga tao din. Dapat malutas ang ganitong mga
heograpiya ng Pilipinas kung saan may kaalaman ang
kaganapan dahil mas masarap mabuhay sa mundo
karamihan ng mga Pilipino patungkol sa sariling ter
kung walang gulong nangyayari at naninirahan
itoryo. Mula sa salitang Isyu, ang Isyung Teritoryal ay
ang isang indibidwal na payapa. Bilang isang
ang argumento, paksa at usapin patungkol sa kagana
mamamayang nakatira sa Pilipinas na nakakaranas ng
pan na may kaugnayan sa teritoryo ng bansa kasama
ganitong pangyayari sa kasalukuyan, dapat mabuksan
na rito ang usapin sa hangganan, lokasyon at lawak.
ang ating isipan at alamin ang ating mga karapatan
hindi lamang bilang tao at ipaglaban kung ano ang
Ang Teritorial Dispute ay ang suliraning may
sariling atin.
kinalaman sa hangganan ng teritoryo ng bansa.
Nagaganap ito kapag mayroong dalawa o higit pang
bansa ang umaangkin o pinagaagawan ang isang
lupain o katawang tubig.Bakit nga ba nag-aagawan
ang iba’t ibang bansa sa iisang teritoryo? Sapagkat
kung ang lugar na kanilang ninanais ay masagana sa
likas na yaman, maunlad ang kultura at relihiyon,
at bunga ng hindi malinaw na kasunduan. Isang
halimbawa ang agawan sa Spratly Islands. May mga
batas at batayang kasunduaan ang pinalaganap
upang maging maayos ang daloy ng mga usapin
tulad ng 1987 Konstitusyon ng Republika ng
Pilipinas, Artikulo I. Ang Pambansang Teritoryo na
nagsasaad na “Ang pambansang teritoryo ay binubuo
ng kapuluang Pilipinas, kasama ang lahat ng mga pulo
at mga karagatan na nakapaloob dito, at lahat ng iba
pang mga teritoryo na nasa ganap na kapangyarihan
o hurisdiksyon ng Pilipinas; Ang mga karagatang
nakapaligid, nakapagitan at nag-uugnay sa mga pulo

- Phoebe Therese Marasigan

III
pang
pang apat
apat
MATINDING
4 ). Western Sahara - Ang western sahara ay kilala hangganan ng Moldova. Isang rehiyon sa
sa pagiging malawak na desyerto na sumasakop silangang bahagi ng europa, kinikilala bilang
ng 266,000 square kilometres. Ang pagkuha ng bahagi ng teritoryong moldova, isang makitid

TENSYON morocco sa malaking lupain ng desyerto at ang

pagtatayo ng moroccan wall na may habang 2700
kilometro ay isa sa isyung hinaharap ngayon sa
na lupa pinagigitnaan ng Ilog Dniester at ng
ukrainian border. Noong August 27, 1991 ay
dineclata ang independence dito bilang kabilang
May nararanasan tayong isyung teritoryal sa pagitan ng morocco at Sahrawi Arab Democratic sa Moldavian Republic. Ang mga bansang sangko
ating bansa, ngunit hindi lang ito sa bansa natin Republic   sa isyung pagaagawan dito ay Russia at Moldova
nangyayari, may ibang estado din na nakakaranas
nito at hanggang ngayon binabawi padin ang 5 ). Jammu at Kashmir - Naging ugat ng tensyon 8 ). Golan Heights, Gaza Strip, at West Bank - Mg
teritoryong ninanais, ito ang ibang isyung teritoyal simula pa nung 1940s sa pagalis ng control ng mga teritoryong inokupahan ng israel sa panahon
na nagaganap sa ibang bansa: british sa subkontinente ng India. Ang pagaa ng Six-Day War noong 1967. Ang mga estadong
gawan ay maaring may hugot mula sa kasaysayan kasangkot sa isyung teritoryal ay Syria, Isarel,
1 ). West Philippine Sea - Matagal ng usapan ang ng dalawang bansa, India and Pakistan ngunit Egypt at Jordan. Kaunting kasaysayan sa lugar
isyung nagaganap sa dalawang panig ( china at ayon sa Kashmir Conflict ng Wikipedia - “India na pinagkakaalitan ay “Israel, the West Bank, the
pilipinas ) and tungkol sa pag-aking teritoryo sa claims the entire erstwhile princely state of Gaza Strip and ,
West Philippine Sea. May 5 argumentong isinasaad
na nagpapatunay sa karapatan ng pilipinas sa pag
angkin sa teritoryong west philippine sea, kabilang
na dito ang 9 dash line, Historical rights, Breach
of the law of the sea, naisaad din dito ang rocks vs.
Islands, at ang “damage to environment” Ayon sa
tntabante.com.ph, base sa huling monitoring ng
Armed Forces of the Philippines Western Command
(WesCom), mahigit 50 sasakyang pandagat na ang
nasa paligid ng Pag-asa Island sa West Philippine Sea,
kumpara sa higit 20 noong nakaraan. Karamihan
ay Chinese at ibang foreign vessels, kasama ng mga
mangingisdang Pinoy.

2 ). Scarborough shoal - May matagal ng alitan

sa Bansang China at Pilipinas sa pag angkin ng
teritoryo sa Scarborough shoal, katulad ng sa
spratly ay ipinagaagawan din ito, mayroong 250
nautical miles west mula sa pulong luzon sa pilipinas.
Ayon sa Wiki-  scarborough shoal, “It is a disputed
territory claimed by the People's Republic of China,
the Republic of China (Taiwan) and the Philippines. ...
China rejected the UN-backed international court's
decision and sent more warships in Scarborough
Shoal and other islands controlled by China. “ Jammu and Kashmir based on an instrument of the Golan Heights. The West Bank From
accession signed in 1947. Pakistan claims Jammu 1948-1967 this area was on the West Bank of th
3 ). Crimea - sang peninsula sa europa na matatag and Kashmir based on its majority Muslim Jordan in the Kingdom of Jordan. In 1967 it was
puan sa hilagang baybayin tangway sa Black Sea population, whereas China claims the Shaksam captured by Israel and retained this name. This
na nagtataglay ng malaking populasyon ng mga Valley and Aksai Chin.” area was occupied by Arabs who after 1967, call
russian; naging bahagi ng Ukraine and Crimea noong themselves Palestinians”
1954 sa panahon ng USSR. Ang mga bansang nagaa 6 ). East China Sea - Ang East China Sea ay isang
gawan dito ay Russia at Ukraine. Ang bansang Russia marginal sea of the Western Pacific Ocean,
at ang 17 UN na kasapi nito ay nagsasaad na ang matatagpuan sa silangang bahagi ng China, ang
Crimea ay pagmamayari dapat ng Russia habang sa lawak na sakop nito ay humigit 1,249,000 square
- John Phrailene Evangelista
Ukraine at 114 UN na kasapi ay sinusuportahan ang kilometro. Ang mga isla na senkaku ng Japan
pag “territorial integrity” ng Ukraine sa Crimea. at Diaoyu naman ng China bilang mga ugat ng
tensyon. Ang pagiit ng china sa airspace sa East
China Sea pareho sa Japan. Ang mga kasangkot na
estado sa alitan ay ang China at Japan.

 7 ). Transnitria - Dineklarang republika sa

pagitan ng Dniester River at silangang

IV
 pang lima
WEST
O na nangingisda sa pinagtatalunang
EAST
Sa kasalukuyang panahon mapapansin
padin ang matinding tensyon sa pagitan ng
Pilipinas at Tsina at ang pinaka kilalang
isyu ay ang kung saang bansa nga ba
nabibilang o sakop ang dagat na nasa
pagitan ng hindi lamang dalawang bansang
nabanggit kundi iba pang bansang
nakapalibot. Maraming katanunang ang
maaaring gumugulo sa isipan ng iba’t ibang
indibidwal: kung ano nga ba ang nararapat
na tawag o pangalan ng dagat, ano nga ba
ang 9 dash line, bakit umaaksyon na agad
ang bansang Tsina sa pagsakop nito, wakas
na ba na sa bansang Tsina na ito, at ano
nga ba ang kabuuang pangyayari
patungkol sa isyu.
Kilala ang Tsina bilang isa sa mga bansa na
may mataas na bilang ng populasyon at
bansang tanyag ang pagkakaroon ng
panibagong teknolohiya at maunlad na
ekonomiya. Hindi maitatanggi na gusto pa
nilang palawakin ang kanilang teritoryo
upang gumawa ng panibagong mga lupain
para sa kalakalan at linangin ang iba’t
ibang yamang likas na matatagpuan.
5$ trilyon ang halaga ng mga produktong
dumadaan sa West Phillipine Sea bawat
taon kaya mula noong 2009 hanggang
2011 ay mas nagiging agresibo na ang
Tsina sa pagtaglay ng teritoryong ito.
Hanggang sa marami-rami na ang
tensiyonadong sitwasyon ang naganap sa
pagutan ng Tsina at mga bansa sa Timog-
silangang Asya sa kontemporaryong
panahon. Isa na dito ang mahigit na 70
Vietnamese ang namatay sa pagkuha ng
Tsina sa Paracels noong 1974 at
Taong 2019, lumubog ang isang
sasakyang pandagat na may lulang mga
Pilipino matapos diumano banggain ng
kamakailan lamang noong Abril 8,2012 isang barkong Tsino sa mga katubigan ng
nagsimula na ang tensiyon ng Tsina at West Philippine Sea, pagkukumpirma ng
Pilipinas nang sitahin ng Phillipine Navy Department of National Defense
ang walong sasakyang pandagat ng Tsina ngayong Miyerkules. Nangyari raw ang
Scarborough Shoal.
insidente nitong Linggo sa bandang
Recto Bank (Reed Bank) na nasa loob ng
Exclusive Economic Zone ng Pilipinas.
Sinasabi ng Tsina na sakanila ang West Ikinadismaya ni Lorenzana ang aksyon ng
Philippine Sea sa dahilan ng Nine Dash mga Tsino sapagkat iniwan nalang daw
Line, o ang katubigan sa loob ng linyang ng mga dayuhan ang mga Pilipino
nakamarka sa isang lumang mapa ng Tsina, matapos madisgrasya.
nakabatay ang karamihan sa mga
inaangkin nitong bahagi ng dagat. Ngunit This is not the expected action from a
Paliwanag ni Kabayan Party-list Rep. responsible and friendly people." aniya. 
Harry Roque, isang eksperto sa Nagpasalamat naman ang DND sa mga
international law, sinasabi sa ruling na Vietnamese na nasa lugar na siyang
hindi tugma ang historical claim ng Tsina sumaklolo sa 22 Pilipino at ibinalik sila sa
sa mga probisyon ng United Nations Western Command ng Armed Forces of
Convention on the Law of the Sea the Philippines. 
(UNCLOS). Ibig sabihan ay, ang
ipinaglaaban ng Pilipinas ay nakasaad sa
United Nations Convention on the Law of
the Sea o UNCLOS sapagkat ang Tsina
naman ay nakaayon sa Nine Dash Line.
Pumunta naman tayo sa taong 2016 kung
saan ipinunto ng mga eksperto ang mga
mahahalagang pangyayari patungkol sa
isyung ito. Taong 2016 kung saan nag
bunyi ang mga Pilipino sa naging desisyon Kumakailan lang, pumayag naman si
ng Permanent Court of Arbitration (PCA) 4 ). Western
Pangulong Sahara
Rodrigo - Ang western
Duterte sahara a
na mangisda
kilala sa pagiging malawak na desyerto na
pabor sa Pilipinas sa isyu sa West ang mga Tsino at patuloy na nakikipag
sumasakop ng 266,000 square kilometres.
Philippine Sea. Bagaman at matatawag kaibigan sa Tsina. Ang dahilan kung bakit
Ang pagkuha ng morocco sa malaking lupai
itong tagumpay, may mga ekspertong maraming mga mamamayang
ng desyerto at ang pagtatayoPilipino ang
ng moroccan
nagsasabing hindi dito natatapos ang nagalit.
wall na may habang 2700 kilometro ay isa s
laban. isyung hinaharap ngayon sa pagitan ng
morocco at Sahrawi Arab Democratic
[ makikita ang buong balita sa qr code na “ Kung saksakan ng anghang ang
Republic  
nasa ibaba ] bunganga ni Presidente Rodrigo Duterte
sa Estados Unidos,
5 ). Jammu European
at Kashmir Union,
- Naging at
ugat ng
United Nations,
tensyon tila
simula pamaamong
nung 1940stupa siya ng
sa pagalis
control
sa harap ng ng
mgamga british“ sa
Intsik. subkontinente ng
- Rappler.com
India. Ang pagaagawan ay maaring may
hugot mula sa kasaysayan ng dalawang
Hanggang sa kasalukuyan ay hindi parin
bansa, India and Pakistan ngunit ayon sa
matanggap
Kashmirng ilan sangmga
Conflict Pilipino
Wikipedia ang claim
- “India
naging
thedesisyon ng Pangulo
entire erstwhile atstate of
princely
ang patuloy
- Carlanitong
Cuya atpakikipag
Khrystelle kaibigan
Esplana sa
Tsina.
V
pang anim
SPRATLY
ISLAND
Napakatagal nang panahon na pinagdidiskusyunan ang
pagmamay-ari ng maliit na isla na parte ng West
Philippine Sea na tinatawag na Spratly Island. Ang
Spratly Island o Kalayaan Island ay binubuo ng mga
maliliit na pulo, mga tangrib, at mga pulo na napapaloob
ng mga likas yaman na talaga namang pag-aagawan para
sa benepisyo ng sariling bansa. Ano nga ba ang mga
benepisyo na talaga namang nakakapaghikayat sa mga
bansa na mag-agawan? Inaangkin ang isla na ito dahil
nakapaloob ito ng mga katangi-tanging langis, iba't ibang
uri ng mga yamang lupa, tubig, at gubat. Mayroon din
itong mga magagandang tanawin na pwedeng maging
pook pasyalan para sa mga turista galing sa iba't ibang
bansa. Ang ibang mga rason naman ay dahil sa historikal,
politikal, at ekonomikal na mga rason. Kaya nga ito ay
nagkakaroon ng kalituhan at hindi pagkakasunduan sa
pag-aari dahil may mga benepisyo itong taglay na nais
makuha para sa sariling bansa. 

Matagal na rin ang napagsamahan ng China at ng ating

bansa. Sa tagal na panahong ito, naging kasama na rin
natin sila sa ksaysayan pati na rin sa kultura natin.
Pansin din na marami na rin ang mga naninirahan dito,
pati sa rin sa negosyo ay nagkakalat sila, maraming mga 4 ). Western Sahara - Ang western sahara a
malalaking korporasyon na sila ay nagpapatakbo at may- pamammagitan ng militar lalo
kilala na sa mga
sa pagiging malilit
malawak na
na desyerto na
ari. Totoo ngang malaki ang ating pasasalamat sa kanila mga bansa tulad ng Vietnam,
sumasakopMalaysia, pati
ng 266,000 na rin
square ang
kilometres.
Ang pagkuha ng morocco sa malaking lupai
lalo na't sila ang tumulong sa atin sa larangan ng negosyo ating bansa. Madami ang nagdaang mga taon ay
ng desyerto at ang pagtatayo ng moroccan
at komersyo, sila ang nagdala sa atin sa modernong patuloy pa rin ang tuturuan
wall nakung sino ba
may habang talagang
2700 kilometro ay isa s
pamumuhay at sa susunod pang mga panahon. Ngunit ito bansa ang nararapat naisyung
umangkin rito.
hinaharap Sa huli
ngayon naman
sa pagitan ng
ba ang kabayaran ng lahat ng naitulong sa atin?  morocco
ng lahat ng ito ay talagang pasokat Sahrawi Arabang
na pasok Democratic
Republic  
kapuluan sa exclusive economic zone ng ating bansa,
Ang mga bansa na kabilang sa pag-aangkin ay China, sa katunayan nga ay malapit ito at
5 ). Jammu saKashmir
Palawan Island
- Naging nang
ugat
Taiwan, at Vietnam sa buong kapuluan ng Spratly Island. mayroong 100 kilometro lamang ang layo. Ang The
tensyon simula pa nung 1940s sa pagalis ng
control ng mga british sa subkontinente ng
Ang Brunei, Malaysia at ang ating bansa naman ay ang Hague naman ay pumanig sa Pilipinas sa usaping ito
India. Ang pagaagawan ay maaring may
umaangkin ng ibang islang nakapaloob dito. Isa na rin na at sinabi na ang China ay walang
hugot legal
mula sa na karapatan
kasaysayan ng dalawangsa
dahilan sa pag-aagawan ng mga bansa ang kagandahan iba't ibang parte ng South China
bansa, India Sea.
and Pakistan ngunit ayon sa
daw ng lokasyon para sa pamamaraang militar. Mahina Kashmir Conflict ng Wikipedia - “India claim
-  Rebekah Rosario
the entire erstwhile princely state of
ang rason ng pag-angkin ng China na ito ay dahil sa
rasong historikal ngunit nagiging malakas ito dahil sa
pananakot sa
VI
pang
pang pito
pito
PARACEL ISLANDS:
PAANO NAANGKIN
Ang Paracel Island, kilala din bilang Xishi Islands sa
Tsina at Hoàng Sa Archipelago sa Vietnamese, ay
grupo ng mga isla, reefs, at iba pang mga katangian
sa South China Sea. Sa kasalukuyan ay nasa ilalim
ito sa People’s Republic of China, ngunit ang Taiwan
at ang Vietnam ay isa din sa mga umaangkin nito.
Kasama sa kapuluan ang 130 maliit na mga isla ng
coral at reef, na karamihan ay nakapangkat sa
northeast Amphitrite Group o sa Western Crescent
Group. Ang isla ay mahigit na nasa 250 milya (400
km) sa silangan ng gitnang Vietnam at mga 220
milya (350 km) timog-silangan ng Hainan Island,
China. Dahil ang pag-angkin ng China sa Spratly at
Paracel Islands ay hinamon ng mga karatig bansa
nito, ang pagmamay-ari ng mga isla sa South China
Sea ay naging isang unsettled international dispute.
Mahigit dalawang libong taon na natuklasan ng
Tsina at pinagsamantalahan ang mga isla sa South
China Sea at ayon sa International Law,- Ang
4 ). Western Sahara angwestern
mga sahara a
kilala sa pagiging malawak na desyerto na
pamamaraan sa pagkuha ng teritoryo ng estado ay
sumasakop ng 266,000 square kilometres.
ang paraan ng pagtuklas,Ang katungkulan
pagkuha ng moroccoat sa malaking lupai
pananakop. Ang pag angkin ng Tsina
ng desyerto at angsa soberanya,
pagtatayo ng moroccan
wall na may habang 2700 kilometro ay isa s
hindi lamang sa Paracel isyung
Islands kundi sa iba pang
hinaharap ngayon sa pagitan ng
mga isla, ay binatay pagkatuklas nito. Ayon
morocco at Sahrawi pa ulit
Arab Democratic
Republic  
sa International Law noong mga panahon na iyon, "
[he] who discovers the territory,
5 ). Jammu atholds
Kashmir its
- Naging ugat ng
sovereignty." at dahil natuklasan ng Tsina1940s
tensyon simula pa nung ang saXishi
pagalis ng
control ng mga british sa subkontinente ng
Islands, hawak ng Tsina ang soberanya sa mga
India. Ang pagaagawan ay maaring may
islang ito. Bago ang ikalabing walong
hugot mula siglo, ang
sa kasaysayan ng dalawang
pagtuklas ay sapat na para makuha ang soberanya,
bansa, India and Pakistan ngunit ayon sa
Kashmir Conflict ng Wikipedia - “India claim
at ang pag-angkin ng soberanya ng Tsina sa Paracel
the entire erstwhile princely state of
Islands ay sapat na upang kilalanin bilang wasto at
katanggap tanggap. -  Eliseo Gulapa

VII
pang walo
U.N.C.L.O.S
(UNITED NATIONS CONVENTION FOR
THE LAW OF THE SEA)
Dahil sa di pagkakasunduang usapin ng mga bansa
patungkol sa teritoryo nagawa ang United Nations
Convention on the Law of the Sea (transliterasyon:
Kumbensiyon ukol sa Batas ng Dagat ng Mga
Nagkakaisang Bansa) o UNCLOS, tinatawag din na Law
of the Sea Convention (transliterasyon: Kumbensiyon sa
Batas ng Dagat) ay ang pandaigdigang kasunduan na
bunga ng ikatlong United Nations Conference on the
Law of the Sea (UNCLOS III), na nangyari mula 1973
hanggang 1982. Itinatakda ng Law of the Sea
Convention ang mga karapatan at pananagutan ng mga
bansa kaugnay ng kanilang paggamit ng mga karagatan
ng daigdig, nagtataguyod ng mga alituntunin sa mga
negosyo, kalikasan at pamamahala ng likas na yamang
dagat. Nagawa ito para magkaroon na ng kapayapaan
ang bawat bansa.

Ang U.S. ay kalahok sa mga pag pupulong at puspusan rin

Ito ngayon ay off-limit sa mga Pilipinong mangingisda at
tumulong na matatatag ang UNCLOS. Sila ay sumang
sa sinuman maliban sa military personnel ng China. Ang
ayon sa lahat ng provision ng kasunduan maliban sa 4 ). Western Sahara - Ang western sahara a
Mischief Reef ay humigit kumulang 14 milya lamang ang
section 11 na sumasaklaw sa deep sea mining. Ang U.S. kilala sa pagiging malawak na desyerto na
layo sa Ayungin Shoal na binabantayan ng Philippine
sumasakop ng 266,000 square kilometres.
ay hindi lumagda at nag ratipika sa kasunduan sapagkat
Marines sa sadyang pinalubog na barko
Ang pagkuha ng Philippine
ng morocco sa malaking lupai
sa kanilang palagay ay malilimitahan ng section 11 ang ng desyerto at ang pagtatayo ng moroccan
Navy.
kanilang kalayaan magsagawa ng deep sea mining, sa wall na may habang 2700 kilometro ay isa s
paniniwalang sila ang may teknolohiya at kakayahang isyung hinaharap ngayon sa pagitan ng
Ang China noong 1990s aymorocco
naghahanap ngArab
at Sahrawi magagawang
Democratic
magsagawa ng deep sea mining na wala sa ibang bansa.
Republic   ang Ayungin (tawag
garrison sa Spratlys at tinitingnan
Ang Mischief Reef na kabilang sa Spratlys Group na
ng mga mangingisda) o mas5 ).kilala bilang Second Thomas
inaangkin ng Pilipinas at sinakop ng China ay ginawa ng Jammu at Kashmir - Naging ugat ng
Shoal, ngunit inunahan silatensyon
ng Philippine
simula pa Navy noong
nung 1940s sa pagalis ng
military garrison. Isa na ito ngayon supply depot ng
1999, ng sinadya nilang palubugin dito ang BRP Sierra
control ng mga british sa subkontinente ng
aktibidades ng China sa Spratlys. Dumadaong ang mga India. Ang pagaagawan ay maaring may
Madre, ang luma at dating USN LST (landing ship tank)
barko ng China dito para mag re supply. Linagyan ito ng hugot mula sa kasaysayan ng dalawang
456 na binigay ng US Navybansa,
sa Pilipinas
India andnoong
Pakistan1976
ngunit ayon sa
China ng radar, missile defense system, helipad at
upang mapigilan ang napipintong pag okupa
Kashmir Conflict nito ng- “India claim
ng Wikipedia
generators para sa 24/7 operation.
China. the entire erstwhile princely state of
-  Vincent Quilacio at Russel Facundo

VIII
pang siyam
SABAH, KANINO
NGA BA?
Noong taong 1658 ay ipinagkaloob ni Sultan
Abdul Hakkul Mubin kay Sultan Salah ud-Din
Karamat Bakhtiar ang hilagang baybayin ng
Borneo at Palawan bilang pabuya sa pagtulong na
sugpuin ang rebelyon at digmaang sibil laban kay
Pengiran Bongsu Muhyiddin.  Hindi kalaunan ay nagpahayag si Pangulong
Sa parehong taon ay nagkaroon ng digmaan ang
250 na Tausug at Panglima Mahabasser Elidji
laban sa Sultan ng Brunei na si Sultan Abdul
Hakkul Mubin.  Mohammed Esmail Kiram I ng Sulu ang kabuonan
Makalipas ang labing-limang taon (1673)
pinagtibay ni Muhyiddin ang ipinagkaloob na
kapangyarihan sa Sultanato ng Sulu sa North
Borneo, Sabah at Palawan.  Malaysia ng walang pahintulot sa Sultan ng Sulu.
Noong Enero 22,1878, nagkaroon ng kasunduan
si Sultan Jamalul Alam Kiram ng Sulu at ang
British North Borneo Company na nakabatay sa
Hong Kong.  isang referendum na isinagawa ng UN.
Sa isang pahinang dokumento sina Gastavus
Baron de Overback at Alfred Dent ay umupa ng
lupa sa  Sultan ng Sulu sa Silangang bahagi ng
hilagang Borneo kapalit ng halagang limang dolyar
bawat taon. Sa isa pang dokumento iginawad ng
sultan kay Baron de Overbeck ang mga titulong
Datu Bendahara at Raja of Sandakan na may
kapangyarihang pamahalaan ang teritoryo bilang
kinatawan ng sultan.
Taong 1885 tinalikuran ng Spain ang pag-angkin
ng soberanya sa Kabuoan ng soberanya ng
Borneo kapalit ng pagkilala ng mga British sa
soberanya ng Spain sa mga kapuluan ng Sulu.  Pilipinas ay mayroong kapangyarihan at
Tatlong taon ang nakalipas ay napailalim sa
United Kingdom ang North Borneo bilang isang
protectorate.
Lumipas ang napakaraming taon at dumating ang
taon na nagsampa ng kaso ang mga inapo ng
Sultan ng Sulu laban sa pamahalaan ng North
Borneo at sa British North Borneo Company
noong taong 1939. Upang malikom ang salapi
mula sa mga nagdaang taon batay sa naunang
kasunduan. Pumanig naman ang korte sa mga
kaanak ng sultan
Sa pagtatapos ng digmaan sa Pacific, nagsara ang
British North Borneo Company noong taong
1946. Sa taon ding ito ipinasa nila Baron de
Overbeck at Dent ang pamamahala sa teritoryo sa
pamahalaang British nang walang pahintulot mula
sa Sultanato ng Sulu. Naging crown colony ng
Noong 1957 ay idineklara ng mga inapo ng sultan
ng sulu ang pagtatapos ng kasunduan ukol sa
paguupa nila Baron de Overbeck at Alfred Dent
na nagkakahalaga ng limang milyong dolyar kada
taon at naging epektibo ito noong Enero 22, 1958.
Diosdado Macapagal noong 1962 sa United
Nations ng pag angkin ng Pilipinas sa North
Borneo at dahil dito ay ipinagkaloob ni Sultan
ng teritoryo sa pamahalan ng Pilipinas.
Samantala, noong 1963 ay isinama naman ang
North Borneo o Sabah sa pagbuo ng Federation of
 
Noong isinama ang North Borneo sa Malaya,
Sarawak at Singapore ay opisyal na itong tinawag
na Sabah. Hindi nagtagal ay nagdesisyon ang
Sabah na maging opisyal na bahagi ng Malaysia sa
Noong 1968 ay itinalaga ang Republic Act No.
5446 Seksiyon 2, " The definition of the baselines
of the territorial sea of the Philippine Archipelago
as provided in this Act is without prejudice to the
delineation of the baselines of the territorial sea
around the territory of Sabah, situated in North
Borneo, over which the Republic of the
Philippines has acquired dominion and
4 ). Western Sahara - Ang western sahara a
sovereignty." Isinasaad dito na ang batas na ito ay
walang pagkiling sa inilarawan na baselines sa
kilala sa pagiging malawak na desyerto na
territorial sea paikot sa teritoryo ng Sabah na sumasakop ng 266,000 square kilometres.
matatagpuan saNorth Borneo. Ang Repbuplika ng Ang pagkuha ng morocco sa malaking lupai
ng desyerto at ang pagtatayo ng moroccan
awtoridad na galawin ang teritoryong ito. Ngunit wall na may habang 2700 kilometro ay isa s
kahit na maayos na ang relasyon ng Pilipinas at isyung hinaharap ngayon sa pagitan ng
Malaysia at hindi pa rin ito ginawan ng paraan at morocco at Sahrawi Arab Democratic
hindi naresolusyunan sa ilalim ng pamamahala ni Republic  
Ang isyung ito ay maaring iakyat sa International
Pangulong Marcos noong siya ay nanungkulan.
Court of Justice. Noong Hulyo 16, 2011
5 ). Jammu
ipinahayag at KashmirHukuman
ng kataastaasang - Nagingng
ugat ng
tensyon simula pa nung 1940s sa pagalis
Pilipinas na maaari pa ring kunin ng Pilipinas ang ng
Magkaiba naman ang pananaw ng Pilipinas at
Sabah control ng mgasabritish
at ipagpatuloy sa subkontinente ng
hinaharap.
Malaysia kung babalikan ang kasunduan noong
1878 ukol sa proseso ng paglilipat ng India. Ang pagaagawan ay maaring may
-  Joshua
hugot mula saAtanacio at Shenelle
kasaysayan Limbaga
ng dalawang
kapangyarihan. Para sa Pilipinas, ang Malaysia ay
umuupa lamang ng lupain at may binabayarang bansa, India and Pakistan ngunit ayon sa
upa at ito ay boluntaryong pagkakaloob ng Kashmir Conflict ng Wikipedia - “India claim
teritoryo kapalit ng takdang halaga. Ngunit sa the entire erstwhile princely state of
para sa Malaysia binalewala nila ito sapagkat
nakapaloob sa kasunduan noong 1878 ang
boluntaryong pagkakaloob ng teritoryo ng North
IX
Borneo at pumayag na rin ang Sabah na sumanib
sa Malaysia.
pang sampu
R E K U M E N D A S Y O N
Saaking opinyon ay dapat na sundin ng isang
bansa ang nakaatas na batas at hangganan ng
kani-kanilang teritoryo. Hindi nararapat na
bigla nalang mang aangkin at gagawa ng mga
masasamang uri ng aksyon. Dapat sundin at
alamin ang mga batas, kasunduan, pribilehiyo
at iba pa na ipinagkaloob sa isang bansa. Bilang
isang Pilipino at Lasalyano, ang isyung ito, mas
lalo na sa pagitan ng Tsina at Pilipinas, ito ay
Sa kasalukuyang panahon ay nasa
nakakalungkot at nakakabigo dahil sa hindi ko
batas pa rin ng Pilipinas na maaari
nakikita ang ginagawang aksyon ng gobyerno
nitong bawiin ang lupain ng Sabah.
at presidente sa isyung ito. Nakakabigong Ngunit ang ating pamahalaan ay
isipin na maaaring sa susunod na mga panahon hindi ito binibigyan ng pansin. Sa
ay onti onti tayong masakop ng mga dayuhan. aking opinyon, nawa'y buksan ulut
Ang magiging kontribusyon ko at ng iba pang ang kaso ukol dito at bawiin ang
mga studyante o indibidwal ay mag bigay ng lupain sapagkat sa simula pa lang ay
mga tamang inpormasyon na magbubukas ipinagkaloob na ito sa atin, maraming
pagdaraanang proseso ngunit dapat
sa isipan ng iba at palakasin ang pagiging
nating gawin ang ating makakaya
makabayan at maka Diyos nila. Kung mahal upang ito ay bawiin.
mo ang iyong bayan ay dapat pinaglalaban mo
kung ano ang dapat sa bayan. - Shenelle Limbaga

- Phoebe Marasigan
Bilang isang studyante, nakakapanghinayang na makitang marami
na ang namamatay dahil sa pagiging agresibo ng bansang Tsina, kaya
Maraming mga bagay na nangyayari sa mundong nama'y dapat natin palaganapin sa lahat ang pangyayaring ito para m
ibabaw at nakakalungkot lang kasi kailangan pang maintindihan ng mga tao ang mga nagaganap sa bansa at magkaron
maidamay pa ang ibang taong hindi naman kasali sa iba't ibang opniyon na baka sakaling 4 ). Western
makatulongSaharaat
- Ang western
tayo'y magsahara a
tulung
away. Kung pag-uusapan lamang ito nang mabuti kilala
para sa ating sa pagiging malawak na desyerto na
bayan.
at walang nasasaling taong hindi naman talaga sumasakop ng 266,000 square kilometres.
kasali ay tiyak magiging maayos ang magiging Ang
- Khrystelle pagkuha ng morocco sa malaking lupai
Esplana
resulta. Kailangan talaga ng pag-uusap sa pagitan ng ng desyerto at ang pagtatayo ng moroccan
dalawang kampo at nang sa gayon ay maiiwasan na Ang aking nakikita sa tumitindingwall
usapin nghabang
na may agawan 2700sa kilometro
teritoryo ay
saisa s
west PH sea at sa unti unting pagpayag
isyung hinaharap ngayon sa pagitan ngna
ng pamahalaan ng pilipinas
ang ibang mga kaguluhan at problema.
pumasok sa ekonomiya at mga pag aaral ang
morocco bansang
at Sahrawi Arab tsina, ay di maai
Democratic
wasan ang pagkabahala na baka unti unti
Republic   na rin tayong nagpapasakop
- Rebekah Rosario
sa mga tsino. Isa pang mainit na usapin ang nalalapit na pagpasok ng
telco mula sa china base sa mga nakikita ko sa social media ay tila excite
5 ). Jammu at Kashmir - Naging ugat ng
Bilang isang lasalliano ako ay nalulungkot dahil sa epekto pa tayong mga pilipino na ang bagong telco ay magagaling sa mga
tensyon simula pa nung 1940s sa pagalis ng
na naiidulot nito sa pagkakasundo ng mga kalapit na bansa.umaagaw ng ating teritoryo at di na tayo makapag intay na talunin nila
control ng mga british sa subkontinente ng
Natatakot ako na baka ito ay magdulot pa ng isa pang ang mga filipino owned companies na smart at globe kung saan makikita
India. Ang pagaagawan ay maaring may
digmaang pandaiigdig, nalulungkot ako dahil eto ay pwedeng natin sa nakaraang taon matatandaan na ipinaglaban ng pilipinas
hugot mula sa kasaysayan ng dalawang
masolusyonan sa pamamagitan ng isang mabuting usapan ang ating karapatan sa west PH sea , the Hague sa netherlands atbp.
bansa, India and Pakistan ngunit ayon sa
Ngunit parang walang ginagawa ang administrayong Duterte upang
at pagkakaunawaan. Nakakaramdam din ako ng galit Kashmir Conflict ng Wikipedia - “India claim
panindigan ang pag aangkin ng pilipinas sa mga teritoryo nito.
sa tsina dahil sakanilang kasakiman sa pera at sa langis the entire erstwhile princely state of
isinasawalang bahala din nila ang mga buhay ng ating mga - Phrailene Evangelista
kapatid na pilipino at pati ang mga kapwa nilang Tsino.

- Russel Facundo
X
 ISYUNG TERITORYAL

Joshua Giles Atanacio  / Carla Mariela Cuya /  Khrystelle

Esplana / John Phrailene Evangelista / Justin Russel Facundo /
 Eliseo Gulapa / Ma. Shenelle Beyonce Limbaga / Phoebe
Therese Marasigan / Jay Vincent Quilacio/ Rebekah Rosario 

IX