Kabanata 21 Simoun: Ang hudyat isang putok, huwag

kayong mabahala. Ang heneral ang may

Mag-ayos Maynila utos niyan ngunit huwag niyong masasabi.
Kapag sinunod ninyo ang aking utos,
Camaronccocido: Kayraming tao! matataasan kayo ng tungkulin.
Tiyo Kiko: (biglang darating) Kaibigan! Camaronccocido: (patuloy na naglilibot)
Tignan mo ang pisong mekihono.
Camoronccocido: (nagkibit balikat na (darating sino Donya Victorina kasama sina
lamang) Paulita Gomez at Juanito Pelaez. Darating
Tiyo Kiko: Binayaran ako ng mahal na din kasama sina Macaraig, Pecson,
Pranses, mainam na ang pagkakadikit sa Sandoval at Isagani, lalapitan nila si Tadeo)
mga kartel. Macaraig: Hindi ba kayo papasok?
Camaronccocido: (nagkibit balikat na Tadeo: Hindi kami umabot sa ticket.
lamang) Kiko? Kung anim na piso ang bigay Macaraig: Mabuti may palko kami. Hindi
ko sa iyo, magkano naman kaya ang sa mga dadalo si Basilio, Halina kayong dalawa.
prayle?
Tiyo Kiko: Ang sa mga prayle? (si Tadeo ay sasama ngunit magpapaiwan
Camaronccocido: Alam mo, ang mga prayle ang kasama nito)
ang may kagagawan ng mga ganitong
pagdagsa ng mga tao. Ang kalahati ng
nagsipasok ay manonood at ang kalahati ay
ipinagbabawal ng mga prayle. Mabuti ang
iyong mga paskin ngunit higit na mabuting
pantawag ng tao ang pagbabawal ng mga
prayle! Tignan mo kiko, ang mga taong iyan
ay nagpunta dahil sinabi ng mga prayle na
huwag pumarito. Ang kalahati naman ay
narito sapagkat nasasabi ang iyong mga
kartel ay mahusay ngunit hindi na mabasa
ang liham-pastoral at isipin mo na walang
nakabasa niyon!
Tiyo Kiko: Kaibigan, sa palagay mo kaya ay
dahil sa pagtuligsa ni Padre Salvi ay maaaari
akong mawalan ng hanapbuhay?
Camaronccocido: Marahil Kiko, marahil
humihirap na ang paghanap ng salapi.
(maglilibot-libot muna, makikita si Simoun
na may kausap)
Kabanata 22
Ang Palabas
Kabanata 23
Isang Bangkay
Camaronccocido: Ano ang mapapala ko sa
pagmamasid sa mga ito?
Macaraig: Si Basilio ay hindi dumalo sa
pagtanghal dahil abala sa pag-aaral at pag-
aalaga kay Kapitan Tiyago at saka kakatubos
pa lamang niya kay huli.
Simoun: (dahan-dahang papasok) Ano ang
lagay ng may sakit?
Basilio: Halos hindi na tumitibok ang pulso,
WAlang ganang kumain, pinagpapawisan
siya ng malamig kapag madaling araw,
talamak na ang lason sa buong katawan.
Maaaring bukas, makalawa mamatay na
siya. Parang tinamaan ng lintik. Isang
munting dahilan, sama ng kalooban o
pagka-inis ay ikamamatay niya.
Simoun: Gaya ng pilipinas!
Basilio: Ang lalong nagpapahina sa kaniya
ay ang pananaginip, ang pagkatakot.
Simoun: Tulad ng pamahalaan. Basilio,
pakinggan mo ako sapagkat mahalaga ang
bawat sandal. Sa loob ng isang oras ay
sisiklab na ang himagsikan sa pamamagitan
ng hudyat ko. Bukas ay wala ng pag-aaral,
ang pamantasan ay wala na rin. Wala kundi
dugo at patayan! Nakahanda na kami at
tiyak ay tagumpay, kapag kami’y nagwagi
lahat ng hindi tumulong sa amin ay
ipalalagay namin sa kalaban. Basilio,
naparito ako upang ihandog ang iyong
kamatayan o isang kinabukasan!
Basilio: Gi-Ginoong Simoun…
Simoun: Nasa aking kamay ang kalooban ng
pamahalaan. Magpasya ka Basilio. Kasama
ko si Kabesang Tales, nasa ibaba siya at
naghihintay. Pinamumunuan ko ang
himagsikang ito sapagkat ibig kong iguho
ang pintuan ng Santa Clara at ikaw ang
mamumuno rito upang kunin si Maria Clara.
Basilio: Si Maria Clara?
Simoun: Oo si Maria Clara. Nais ko siyang
iligtas, nabuhay ako upang iligtas siya at
tanging himagsikan lamang ang
makapagbubukas sa pintuan ng mga
kumbento.
Basilio: Ngu-Ngunit huli na kayo.
Simoun: At bakit?
Basilio: Sapagkat si Maria Clara ay patay na!
Simoun: (biglang tatayo) Kasinungalingan!
Basilio: Totoo ang sinasabi ko ginoong
Simoun!
Simoun: Hindi totoo yan! Buhay pa si Maria
Clara, kailangang mabuhay ni Maria Clara.
Naduduwag ka lang kay sinasabi mo iyan.
Hindi siya patay at ngayong gabi’y ililigtas
ko siya o bukas ay mamamatay ka!
Basilio: (yuyuko) Namatay nang hindi ko
man lang nakita, namatay nang hindi
nalalamang nabuhay ako para sa kaniya.
(biglang aalis)
Basilio: Kaawa-awang lalaki!
Kabanata 24
Mga Pangarap
Kabanata 25 manan tayo!
Isagani: (tatayo at sisilip sa bintana)
Tawanan at Iyakan Macaraig: Ah! Ang alipin ng bise-sektor ay
pinaglilingkuran ng panginoon ng heneral.
(natitipon ang mga binata)

Sandoval: Luwalhati nawa kay Custodio

dahil sa kanyang katalinuhan at pansit sa
lupa para sa mga binatang ay mabuting
kalooban!
Lalaki 1: Narito si Isagani.
Tadeo: Si Basilio na sana ang inanyayahan
natin sa halip na si Juanito. Sana’y nalasing
natin upang magsabi ng ilang lihim,
mahahalagang lihim. Mga lihim na
pangyayari ukol sa nawawalang mongha.
Macaraig: (sisigaw) Mga ginoo! Ihandog
natin kay Don Custodio ang mga buto ng
manok sa pansit-lanlang; ang lumpyang
intsik na laman ay baboy ay patungkol kay
Padre Irene. Ang tortang alimango ay
ipatungkol sa mga prayle at ang ika-apat na
ulam na pansit-gisado ay ipatungkol sa
pamahalaan at bayan.
Lahat: Ipatungkol!
Isagani: Tutol ako.
Macaraig: Magtalumpati ka Tadeo!
Tadeo: Talumpati na lamang ng natutunan
ko sa klase.
Sandoval: Hindi maaari, panggagaya ng
pagiging ganun.
Pecson: (tatayo) Kung walang prayle at
walang Indiy sa Pilipinas, ano ang
mangyayari sa kahabag-habag na
pamahalaang mapapasakamay ng mga
Intsik?
Isagani: Kakain ng tortang alimango! (tila
naiinip)
Mag-aaral: (sisilip sa bintana) Minaman-
Kabanata 26
Mga Paskil
Basilio: Mawalang galang lamang po.
Ngunit ano ang tungkol sa paghihimgsik?
Lalaki 1: Natuklasan! Tila marami ang
nasangkot!
Basilio: Sino-sino ang nasangkot?
Lalaki 1: Mauuna na po kami at kami’y may
pupuntahan pa.
(naiwan na nakatayo si Basilio at darating
ang isang guro)
Guro: Nagpunta ka ba sa hapunan nung
nakaraang gabi?
Basilio: Masama ang lagay ni Kapitan Tiyago
kay hindi ako nakarating sa piging.
Guro: Mabuti at di ka pumunta roon.
Ngunit kasapi k aba sa samahan ng mga
mag-aaral?
Basilio: Ako po ay nag-ambag!
Guro: Umuwi ka at sunugin ang mga
kasulatang nasa iyo.
Basilio: Si Ginoong Simoun po kaya ay?
Guro: Walang alam si Simoun sa nangyari.
Sinugatan siya ng isang taong di kilala at
ngayo’y nakahiga.
sa ngalan ng kalayaan. Ngunit sino bang
hangal sumulat ng mga paskil?
Isagani: Wala tayong pakialam don. Hindi
natin tungkulin ang magsiyasat kung saan
may panganib. Dapat tayo pumaroon dahil
naroon ang karangalan.
(pumunta sa kanila si Basilio)
Macaraig: Pati ba ikaw?
Basilio: Narito ako para kayo’y kausapin.
Macaraig: (hahalakhak) Noon lang pag
payapa ka at iniiwasan mo kami.
Sundalo (kabo): Mabuti at kayo’y naparirito
kayo’y aming dinarakip.
Basilio: Pati ba ako?
Macaraig: (tatawa) Maaasahan mo ako at
sa ating pagtatapos ay aanyayahan natin
ang mga ginoong ito. (sabay turo kayna
kabo)

(darating ang gurong patolohiya)

Gurong Patolohiya: Batid kong nag-aamoy

bangkay na si Kapitan Tiyago, dinadalaw na
siya ng mga buwitre.

(pupunta si Basilio sa pamantasan)

Basilio: Tayong mga kasapi ay mabilanggo.

Lalaki 1: Hindi kapani-paniwalang ngayon
lang nangyaring ang kabataan ay nabilanggo
Kabanata 27 na ako ay inyong guro.
Ako’y isang prayle at kayo’y isang Pilipino.
Ang Prayle at Ang Ngayon, ano ang hangad sa amin ng mga
mag-aaral na Pilipino.
Pilipino Isagani: Tuparin ninyo ang inyog mga
tungkulin!
Padre Fernandez: (tatayo) Ginoong Isagani,
Padre Fernandez: Hindi ba naming
mula sa bintana ay narinig ko ang iyong mga
tinutupad an gaming mga tungkulin?
sinabi. Hinangad ko na kayo’y makausap.
Anu-anong tungkulin ang iniatang ninyo sa
Natutuwa ako sa mga kabataang may
amin?
sariling kuro-kuro kahit taliwas ito kung
Isagani: Tungkulin ninyong pagbutihin ang
minsan sa aking kuro-kuro. Ayon sa sinabi
mga batang binhi. Akayin ang mga ito sa
mo’y nagdaos kayo ng isang hapunan,
landas ng kaligayahan at lumlikha ng isang
huwag sana kayo magkaila.
bayang marangal, malusog, matalino,
Isagani: Hindi po ako nagkakaila.
mabait, at matapat. Ngayon, ako naman
Padre Fernandez: Mabuti nagpapakilala ng
ang magtatanong, tumutupad ba ang mga
pananagutan ninyo ang magiging bunga ng
prayle sa kanilang tungkulin?
inyong ginagawa, hindi ko kayo sinisisi.
Padre Fernandez: Tinutupad namin.
Malaya mong masasabi kung ano ang
Isagani: Sigurado ka? Eh sa halip nga na
palagay mo sa mga Dominiko ngayong
isakatuparan ng mga prayleng mamamahala
tuong lamang kayo nakapag-aral sa amin at
ang dapat nilang gawin sa pagpapa-aral sa
marahil ay hindi na kayo tatanggap muli.
mga kabataan ay hinahadlangan pa nila ito
Ipinatawag kita upang makipagliwanagan
at sinusupil ang magrubdob na hangarin ng
sa’yo. Biruin mo lubu-libong tinuruan ko sa
mga ito na matuto. Ang itinuturo ninyo ay
Pilipinas ay maraming binatang tumutuligsa
luma at lipas na sa karunungan.
sa prayle kung itoy nakatalikod ngunit sa
Padre Fernandez: Iya’y masyadong mabigat
harapan ay humahalik ng kamay. Sabihin
na paratang.
mo nga sa akin, hindi ko ba kayo binigyan
Isagani: Hindi po! Ang tinatalakay ko pa rin
ng pagkakataong makapag-salita sa aking
ay ang mga sulirain ng mga mag-aaral, ang
klase? Sabagay, natanggi ka sa iba. Ngunit
mga prayle. Kayo’y hindi ko binibilang sa
kung totoo ang iyong sinasabi dapat ay
mga prayleng kaanbibsa lahat ng orden na
pinatigil na kita.
hindi kami dapat matuto. Sapagkat, baling
Isagani: (ngingiti) Nagpapasalamat ako sa
araw ay maghahangad kaming lumaya.
inyo, hindi ako makikipag-talo kung
Aang pagtatanggi ng mga prayleng kami’y
natanggi ako o hindi ko tinatanggap ang
mangatuto ay isang sanhi ng hini namin
iyong palagay sana’y ganun din sa akin.
kasiyahang loob.
Hinihiling ko sa akiing guro na ibahin ang
Padre Fernandez: Ang karunungan ay
paksa ng usapan.
ibinibigay lamang sa mga dapat magtamo
Padre Fernandez: Huwag ninyong ipalagay
nito at di sa mga taong walang mabuting
puso at mabuting asal.
Isagani: Bakit po my mga masasama at di
mabubuting ugali?
Padre Fernandez: Maaaring nakuha sa lipi o
kaya’y mahina ang sangkap na ginamit.
Isagani: Kung gayo’y hangad ng pamahalaan
an gaming ikakasama?
Padre Fernandez: Hindi ang kasiraang
binanggit ng binata’y di dapat ibintang sa
prayle osa pamahalaan. Iyo’y nasa di
wastong pagkakatatag ng kapinsanang
kastila.
Isagani: Kung gayo’y bakit di unahing isa-
ayos ang sarili!
Padre Fernandez: Hindi ako ang
pamahalaan kaya di ko masasagutan ang
ganyang mga kilos ano ang ibig ng mga
mag-aaral na gawin namin para sa kanila?
Isagani: Tumulong at huwag humadlang sa
kalagayan ng pag-aaral na kami’y paraanin
upang ‘di kayo masagasaan at madurog.
Padre Fernandez: Bagamat tila walang
kahihinatnan ang pag-uusap natin. May
kabutihan pa rin tayong napulot. Sasabihin
ko sa aking kapatid ang siyang tinuruan. Ang
pinangangamba ko lang ay baka hindi
maniwala ang aking mga kaibigang may
isang katulad niyo.
Isagani: Mauna na po ako.
Kabanata 28
Mga Pagkatakot
(Sa bahay ni Kapitan Tiyago)
Padre Irene: Kung hindi ako dumating at
nagsabing magpa-hinahon ay dumanak na
sana ang dugo ngayon. Ang mapupusok na
pangkat ay walang napala sa Heneral.
Nanghihinayang sila at wala roon si Simoun,
kung hindi sana nagkasakit si Simoun.
Kapitan Tiyago: (kakapit kay Padre Irene
upang bumangon) Hindi ko na kaya pa lalo
pa’t dakipin nila si Basilio at halughugin ang
mahalagang aklat at ang aking papel. Hindi
ko na kaya. (bigla itong malalagutan ng
hininga)
Padre Irene: Kapitan Tiyago gumising ka!
(biglang tatagpo sa takot)
(sa pamantasan)
Tauhan 1: Nagsimula na ang himagsikan,
ang dami nang napinsala at nasaktan.
Tauhan 2: Pati si Ermita, nag-uumpisa nang
sumiklab ang himagsikan. Nagkaron din ng
putukan sa Dalumbayan.
Tauhan 3: Nahuli ba si Tadeo?
Tauhan 2: Aba, binaril na siya.
Tauhan 1: Huwag kayo magsalita ng
malakas baka isiping tayo ay kasabwat, kaya
sinunog ko ang aklat na pinahiram ninyo sa
akin.
Tauhan 3: Nabilanggo daw si Isagani?
Tauhan 2: Eh kasi luko-luko yang si Isagani,
hindi naman sana mahuhuli kung ‘di
nagprisinta, mabuti nga sa kanya!
Tauhan 1: Ngunit paano si Paulita?
Tauhan 2: Hindi siya mawawalan ng
kasintahan. Marahil ay iiyak lamang sandal,
hindi magtatagal ay magpapakasal din siya
sa isang kastila.
Tauhan 3: Kagagwan ni Padre Salvi ang
kaguluhan.
Tauhan 1: Ngunit sa palagay ko’y
kagagawan ng intsik na si Quiroga.
(biglang dadating si Placido)
Placido: Hindi ko makausap ang mga
bilanggo. Maghanda na lamang tayo,
maraming puwedeng mangyari.
Kabanata 29
Ang Huling Salita Kay
Kapitan Tiyago
Padre Irene: Sa akin inihabilin ni Kapitan
Tiyago ang mga paghahati-hati ng kaniyang
ari-arian. Sa Santa Clara, sa Papa, sa
Arsobispo, sa mga korporasyon ng mga
prayle,at ang dalawampung piso ay iniwan
niya sa matrikula ng mga mahihirap na mag-
aaral. ipinaliwanag niya ang dalampu’t –
limang piso para kay Basilio dahil sa
masamang inasal nito.
Kapitan Tinong: Handa akong ialay sa kanya
ang lumang damit pransiskano. Mahalagang
sa akin iyon ngunit alang-alang sa aking
kaibigan na hindi ko man lamang nasilip
hanggang sa maghingalo ay handa akong
ibigay.
Mananahi: Prak na lamang ang ipalit dahil
naka prak ito ng magpakita ang kaluluwa.
Padre Irene: Lumang damit ipapasuot ko sa
kanya dahil hindi naman tumitingin sa
damit ang Diyos.
Donya Victorina: Parang nais ko rin
sumakabilang buhay, hihintayin ko ang
karingkan ng libing na yaon.
Padre Irene: Ito ay tunay na nalibing! Ito
ang kaalaman kung paano mamatay!
Kabanata 30
Si Juli
Hermana Penchang: Sinabi ko na sa akanya!
Ganyan talaga ang kasasapitan niya kapag
pumasok sa simbahan at nakitang marumi
ang bendita ay hindi na ito magkukrus.
Mabuti nga sa kanya, parusa iyan ng Diyos!
Tila ba nanghahawa ng sakit ang agua
bendeta. Mabuti na lamang at napa-alis ko
na dito na ditto si Juli. Ayokong maka-away
ko ang mga prayle. Kaya pinilit ko siyang
humanap ng perang ipambabayad sa akin.
Sapilitang pambayad utang niya sa akin.
(sa bahay nina Juli)
Juli: Ano ho? Kaawa-awang Basilio! Wala
akong magawa sa kinahihinatnan niya
ngayon. Isa pa namatay na pala si Kapitan
Tiyago. (iiyak)
Hermana Bali: Walang mangyayaring
himala kung iiyak ka lamang Juli.
Juli: Ngunit iisang paraan
lamang ang alam ko. Kahit kanino tayo
humingi ng tulong, kay Padre Camorra parin
ako itinuturon lumapit.
Hermana Bali: Edi subukan na natin. Hindi
ka naman siguro pagnanasaan nun dahil
kasama kita.
Juli: Ngunit natatakot po ako. Hindi kaya ng
aking budhi ang hinihinging kapalit ni Padre
Camorra.
Hermana Bali: Edi hahayaan mo na lamang
na mamatay ng tuluyan si Basilio? Nasa huli
ang pagsisisi Juli.
Juli: Halika na po.
(Pagpasok sa kumbento. Magtatatakbo sa
labas si Hermana Bali na sumisigaw na
parang baliw. Si Juli ay tumalon sa lupa at
namatay)
Kabanata 31
Ang Mataas na Kawani
Kawani: Si Padre Camorra ay linisan ang
lugar at nagtuloy sa Maynila. Tungkol
naman sa mga bilanggo, ang unang
nakalaya ay si Macaraig at ang huli’y si
Isagani. Tanging si Basilio lamang ang hindi
nakalaya. Patawarin po ninyo ako sa aking
mga sasabihin kaahalan. Ang binatang si
Basilio ayon sa aking mga naririnig ay nag-
aaral ng medesina at ang lahat ng guro
niya’y pumupuro sa kanya kung hindi siya
papalayain. Masaya ang lahat dahil sa taong
it na siya magtatapos.
Heneral: Sa palagay ko’y makakabuti kung
patuloy siyang mapilit.
Kawani: Ngunit ang tingin ko’y walang
kinalaman ang binatang iyon sa lahat.
Kalihim: Ngunit nahulihan siya ng mga
aklat.
Heneral: Magsabi ng tunay kung
paprusahan siya. Madalas na kailngang
ipailalim ang ikabubuti ng isa sa ikabubuti
ng marami. Higit pa riyan ang ginagawa ko
sapagkat napapanatili ko ang nanganganib
sa batas ng kapangyarihan. Dahil sa
ginagawa ko, naisasaayos ang mga
kasamahan n gating pinuno at ng iba.
Kawani: Ngunit di niyo po ba kita?
Katatakutan ang mapapagbintangan.
Heneral: Wala akong dapat ikatakot dahil
may kapangyarihan akong humatol ayon sa
aking sariling kapasyahan, hindi ako
maaaring isakdal ng isang alila sa hukuman.
Kawani: Ngunit paano ang bayan?
Heneral: Anong mayroon sa akin, ang
bayan? Utang ko ba sa kaniya ang aking
katungkulan? Siya ba ang humirang sa akin?
Kawani: Hindi nga kayo hinirang ng bayang
Pilipino, kaya dapat ninyo pagpakitaan ng
mabutiang mga Pilipino sapagkat ang
pumarito kayo’y ipangako ninyo ang
makatarungang pamamahala.
Heneral: Hindi ko pinipilit na makihati ano
sinuman sa aking pananagutan.
Kawani: Hindi nga po. Ang inyong
kamahalan ay hindi namimilit sa kanyang
pananagutan, matagal na panahon na din
ang aking pagsasawalang kibo. Ayaw kong
mahiwalay ang Pilipinas. Ang walong
milyong mamamayang masunurin at matiis
na namumuhay sa walang pag-asa at
kabiguan. Ayaw ko rin dungisan ang aking
mga kamay sa di makataong pag
sasamantala sa kanila. Pinangakuan nila ang
mga pulong ito ng pagaampo’t katarungan
at ngayon pinaglalaruan natin ang buhay at
kalayaan ng kanyang mga mamamayan.
Pinangakuan silang liwanag ngunti
binubulag natin pagkat natatakot taying
Makita nila ang ating kalaswaan. Kung ang Pinaghambing ni Paulita ang dalawang
mga bagay-bagay ay ‘di bubuti ay binata. Matalino si Juanito Pelaez bukod pa
maghihimagsik sila balang araw. Kapag sa mayaman at may dugong kastila. Si
nagkaganon, papanig sa kanila ang Isagani ay isangprobinsyano, walang
marangal na tao. pinapangarap kundi ang gubat at walang
maipagkakapuring kamag-anak .
Kabanata 32
Kabanata 33
Ang Ibinubuga ng mga
Ang Huling Matuwid
Paskil
Simoun: Hubad na sa pananim ang dako ng
Ben Zayb: Balitaan mo kami tungkol sa parang lilipat na sa ibang dako ang baling
piging, silawin mo kami ng isang bagay na wika nila tungkl sa akin. Kaoag dumating
yakee! Malaki ang utang na loob ninyo sa ang isang nagngangalang Basilio ay
bayang ito! patuluyin mo agad.
Simoun: Totoo ‘yan!
Ben Zayb: Maghahandog kayo ng ‘di (may kakatok)
mapapantayang piging sa bahay ninyo!
Basilio: Ginoong Simoun. Ako’y naging isang
Simoun: Marahil ngunit wala akong bahay.
masamang anak at kapatid. Hindi ko
Ben Zayb: Binili sana ninyo ang kay Kapitan
pinansin ang aking ina at ang pagpapahirap
Tiyago. Nakuha iyan ni Ginoong Pelaez ng
sa aking kapatid, pinarurusahan na ako ng
walang bayad. Ikakasal na nga pala si
Diyos! Nagyon ay iisa na lamang ang nasa
Juanito. Pelaez kay Paulita Gomez ka
isip ko ang gantihan ng sama ang kasamaan
mangangalakal. Sadyang mpalad ang ibang
ng poot ang poot at ang karahasan ang
tao, nakabili ng bahay ng walang bayad,
karahasan! – Alam ko pong apat na buwan
naipagbili ang paninda sa mabuting halaga,
na ang lumipas ng kausapin ninyo ako
nakasama sa pangangalakal ang ang sa
tungkol sa inyong mga balak. Tumanggi ako
isang tagapag-mana Iya’y iisang magandang
sa pakikianib at nagkamali ako. Tama kayo,
kapalarang ‘di makakamit ng lahat ng
hindi rin ako nakiisa sa himagsikang muntik
mabuting tao.
nang sumilak nitong nakalipas na tatlong
Ben Zayb: Kung batid lang ninyo kung
buwan at kalahati. Ang naging kabayaran ay
paano ni Ginoong Pelaez ang kapalarang
ang aking pagkabilanggo nang mabigo ang
iyan! Totoo ngang ikakasal si Juanito kay
kilusan. Utang ko sa inyo ang aking paglaya.
Paulita. Ang pag-ibig ng dalaga sa makatang
Naparito ako upang sabihin sa inyong
si Isagani ay nawala. May kaugnayan ito sa
bigyan ako ng sandata at handa akong
mga paskil at ang mga pagkakabilanggo ng
tumulong sa inyo at sa iba pang naaapi.
binata. Ayaw na ninyo sa makata marahil ay
Simoun: Oo may katuwiran ako na sa panig
lihim na pinagtatawanan ng lahat.
ko ang katuwiran at katarungan sapagkat
ang ipinagtatanggol ko ay ang kapakanan ng
mga api. Salamat binata, salamat! Pinawi
mo ang aking agam-agam at at
pagdadalawang isip.
(tatayo si Simoun)
Simoun: Ang kilusa’y nabuopagkat nilayuan
ako ng marami, dahilan sa panlalamig ko sa
kahuli-hulihang sandal. Noon ako pa ang
hari ng aking kalooban sapagkat umiibig pa
pala ako! Ngayo’y wala nang mahalaga para
sa akin. Ngayon ay narito ka para ibunsod
ako sa pagkilos. Huli na ng mamulat ang
iyong mga mata. Sana’y nagtagumpay na
tayong dalawa. Ako sa gitna ng mataas na
lipunan nagsasabog ng kamtayan at
nagpapasama sa iilang mabubuti! Kayo
naman ay kapiling ng bayan. Magpapaloob
sa kaloobang mga may talino at kasakiman
naman sa mga salapi. Sa bundok ko lamang
nakita ang mga tunay na lalaki. Walang
anuman ngayon kung hindi tayo
makakalikom ng isang bantayog na makinis
at malinis, ang mga susunod sa atin ang
gagawa nito. (may ipapakita kay Basilio)
Simoun: Ito ba’y Nitro-Gliserina? Dinamita!
Basilio: Ito’y higit pa sa Nitro-Gliserina. Ito’y
may halong tinapon na poot at timpi.
Kawalang-katarungan at mga pang-aapi. Ito
ang kahuli-hulihang sandatang mahihingi;
lakas laban sa lakas at dahas laban sa dahas.
Hindi pa nagtatagal ay nag-aalinlangan na
ako ngunti napawi ang aking agam-agam
nung ikaw ay dumating. Ngayong gabi’y
sasabog at nagkakadurog-durog ang mga
mapanganib na maparil. Ang mga
nagkakanlaong sa ngalan ng Diyos, lahat
sila’y madudurog sa pamamagitan nito.
Mapaprinig ng buong Pilipinas ang putok na
dudurog sa mga walang anyongpantayog na
ang pagkabulok ay aking pandali.
(hahawak siya sa balikat ni Basilio)
Simoun: Ngayong gabi’y magdaraos ng
isang piging at ang lamparang ito ang siyang
ilalagay sa gitna ng kroskong ipinasadya ko
ang pagkakagawa. Sa pagkakataong iyon
sapat na ang liwanag sa pook ngunti
pagkaraan ng dalawampung minuto ay
lalamlam ang kanyang liwanag at kapag
may nagtangkang gumalaw sa mitsa ay
puputok ang isang kapsula sa loob. Sasabog
ang Granada at kasabay nitong sasabog ang
silid-kainang pinagtaguan ko ng sako-
sakong pulbura na kikitil sa maraming
buhay.
Basilio: Kung ganoon po hindi na ninyo
kailangan ang tulong ko?
Simoun: Hindi. Ikaw ay may tungkuling
dapat gawin. Kapag narinig mo ang
pagsabog, lalabas ang pangkat ni Kabesang
Tales upang lubusin ang lungsod. Ikaw ang
handa sa mga taong bayan na handing
lumaban. Dadalhin mo sila sa tindahan ni
Quiroga upang bigyan ng mga sandata.
Pamahalaan mo ring at tulay at sasaklolo
kung kinakailangan. Lahat ng tutol sa pag-
anib sa atin ay kailangang patayin.
Basilio: Lahat?
Simoun: Oo lahat! Lahat! Mga Indiyo,
Mestiso, Intsik at Kastila. Nararapat nang
baguhin ang lahi. Ang mga amang duwag ay
magbubuga lamang ng mga anak na
busabos. Natatakot ka ba?
Basilio: Sang ayon ako.aano naman sa akin
kung purihin ako o dustahin? Hindi
kinahabagan ng daigidig na ito na inaapi ang
mahihirap, ang mga babaing mahihirap.
Anong tatanawin kong utang sa
sangkatauhan, gaong sila’y walang
tinatanaw na aksyon?
Simoun: Iyan nga ang nais kong marinig.
(kukuha ng rebolber) Sa ganap na ika sampu
ay hihintayin mo ako sa harap ng simbahan
ng San Sebastian upang tumanggap ng mga
hulig utos at sa ika-siyam ay lumayo ka!
Lubhang malayo sa daang maluwag.
Basilio: (kukunin ang rebolber) Hanggang sa
muling pagkikita!

Kabanata 34
Ang Klase
Basilio: (makikita si Paulita at Juanito na
masaya) Kaawa-awa naman ang sinapit ng
aking kaibigang si Isagani. Marahil kung
hindi ako nakulong ay kasal na din kami ni
Juli at ganap na akong manggagamot.

(sa loob ng bahay ni Kapitan Tiyago)

Don Timoteo: Sa wakas ay ikakasal na ang

aking anak sa magandang kapampangang
Gomez. Salamat na lamang sa salaping
ipinahiram sa akin ni Simoun at nagawa
kong bilhin sa kalahating halaga ang bahay
na ito. Kapitan Tiyago!

Kabanata 35
Kabanata 36
Kabanata 37
Ang Misteryo
Kabanata 38
Ang Piging
Kabanata 39
Ang Katapusan
(sa tahanan ni Padre Florentino)