Panitikan Sa

Rehiyon 1-3
CHERRY Y. OSTERIA
Panitikan

 galling sa salitang “pang|titik|an” – titik ay nangangahulugan

Literatura mula sa salitang Latin na “Litterana”
 Nagpapahayag ng mga kaisipan, mga damdamin, mga
karanasan, hangarin at diwa ng mga tao.
 Nagsasalaysay din ito sa pamahalaan, lipunan at mga
pananampatalaya at mga karanasang may kaugnay ng iba’t
ibang uri ng damdamin tulad ng pag-ibig, kaligayahan,
kalungkutan, pag-asa, pagkapoot, paghihiganti, pagkasuklam,
sindak at pangamba.
Dalubhasang Pilipino

 Noong 1983, para kay Arrogante, isang talaan ng buhay ang

panitikan kung saan nagsisiwalat ang isang tao ng mga bagay na
kaugnay ng napupuna niyang kulay ng buhay at buhay sa
kanyang daigdig na kinabibilangan. Ginagawa ito ng isang tao sa
pamamagitan ng malikhain pamamaraan.
 Noong 1995, inilarawan ni Salazar ang panitikan bilang isang lakas
na nagpapagalaw sa lipunan. Dinagdag pa niyang isa itong
kasangkapang makapangyarihan na maaaring magpalaya sa
isang ideyang nagpupumiglas upang makawala. Para sa kanya, isa
rin itong kakaibang karanasang pantaong natatangi sa
sangkatauhan.
Panitikan sa
Rehiyon 1
(ILOKANO)
 Hilagang Kanluran ng Luzon
Kabisera
• Lungsod
ng Laoag

H • Vigan
Lokasyon at
K S topograpiy
T • San Fernando
a
• Lingayen

• bulubundukin at maburol
• malawak na kapatagan ang Pangasinan
Mamayan at Katangian

Ang mga mamamayan dito ay halos mga Ilocano.

ILOKANO-Ang tawag sa lipi

ng naninirahan sa nasabing
Tagalog lugar.
• Ang mga katangian ng mga 3%
Pangasinense
nasa Region 1 ay ang pagiging 28%
masipag at matipid. KURDITAN-Ang tawag sa
kanilang panitikan.
• Ang mga relihiyon dito ay KURDIT-‘’sumulat’’
Romano Katoliko, Protestante at
mga Iglesia ni Cristo.

Ilocano
69%

1. Ang mga taong nakatira sa bayan na ito ay matatagpuan sa maliit na baybayin na ‘’look’’. Ang unlaping
‘’I’’ nangangahulugang ‘’mula sa’’ o ‘’ilog’’.
2. Nagmula sa ‘’loko” na ang ibig sabihin ay ‘’bayan sa kapatagan’’at dinadagdagan na lamang ng ‘’I’’.
Mga Katutubo

Tingguian / Itneg

• Ang Tingguian ay nakuha mula sa kataga ng Tingue, na

nangangahulugan na mountaineers

• Tingguian, samakatuwid, ay tumutukoy sa "Ang mga tao

ng bundok".

• Itneg ay kung ano ang Tingguians ay kilala sa Samtoy

(Ilokano) salita.
Likas na Yaman, Kabuhayan at Industriya

Likas na Yamang Mineral

• asbestos
• ginto
• apog
• tanso
• silica

• Bigas ang pangunahing

produktong agrikultura.

• Hanapbuhay ay paggawa
ng mga muebles mula sa
yantok at kawayan.
Likas na Yaman, Kabuhayan at Industriya

• Tabako ang pangunahing produktong komersyal.

• Ang Pangasinan ay kilala rin sa bangus at

pagawaan ng asin.
DOCTRINA CHRISTIANA
 Ni Cardinal Berllarmine na isinalin ni P. Francisco Lopez.
 Ito ang kauna-unahang libro ng mga ilokano.
 Naglalaman ito tungkol sa unang tulang iloko at mga bahagi na naisulat ng mga katutubong
script.
A.KANTAHING BAYAN

1. Pinagbiag-ito ay awiting nagpapahayag ng kuwento ng bayani. Nahahati sa dalawang uri:

ang awiting nagpapahayag ng kaisipan at saloobin.
2. Dallot-awit sa mga kasalan,binyag at ibang pang pagtitipon na sinasaliwan ng sayaw at
pagbibigay ng payo sa bagong kasal.
-Isang uri ng pagtatali ng lalaki at babae sa saliw ng tulali.
• TULALI- isang plawtang iloko na may 6 na butas.
Halimbawa: Da mangngalap ken agsansana(ang mga mangingisda at mag-aasin) Salin ni
Deogracia del Castillo-Santo
3. Badeng-sang awit pag-ibig na ginagamit ng mga kalalakihang nanghaharana.
Halimbawa: Manang biday ; Pamulinawen; Naraniag a bulan
4. Dung-aw-awit para sa mga patay
Halimbawa: As-asug daguiti kararrua; Agtig-ab ti lubong
5. Dasal na patungkol sa mangmangkik -ang mga
mangmangkik ay espiritu sa kagubatan na dinadasalan
upang hindi sila magalit.
6. Arinkenken- paligsahan ng mga lalaki at babae . Ang
tema nlia ay tungkol sa karapatan at responsibilidad.
7.Hele o duayaya- Awit na pampatulog sa mga bata
8.Awit sa pagtatanim,paggapas, pangingisda, at bago
tumungo sa digmaan.
B.SALAYSAYING BAYAN
1.ALAMAT
Halimbawa:
1. Bakit umakyat sa damo ang mga suso? Ni Jose E. Tomeldan ng Binalonan, Pangasinan
2. Ang kauna-unahang unggoy ni Sotero Albano ng Dingras, Ilocos Norte
3. Ang alamat ng bigas
4. Alamat ng pinaupong bangkay
2.KUWENTONG BAYAN
Halimbawa:
1. Ang tatlong magkakapatid na lalaki
2. Ang tatlong magkakapatid na masuwerte
3. Si juan tamad
4. Ang gintong tuntunin
3.EPIKO
Halimbawa:Biag ni lam-ang ni Pedro Bukaneg
BURBURTIA O BURTIA -ito ang katumbas ng bugtong g tagalog kung saan
sinusukat nito ang kaisipan ng mga ilokano.
Halimbawa:
a.no baro ket narukop
no daan nalagda ,sagot( tambak)
PAGSASAO-salawikain sa tagalog.,may aral at bibigkas ng patula
Halimbawa: ti adda siniglot na isu ti adda bukraen na
ARASAAS- katumbas ito ng bulong sa tagalog. Halimbawa: Umaykan , dika
agbatbati, Puwera dildilaw
V.MAIKLING KUWENTO
SARITA-ang tawag ng mga ilokano sa kanilang maikling kuwento.Ito’y
nanganagahulugang kuwento sa tagalog.
1. Ti langit iti innamnamatayo( ang langit ang pag-asa)
Pinakadagdag ng pulyento na biag ni aida
Panitikan sa
Rehiyon 2
LAMBAK NG CAGAYAN
Mga Lalawigan at Kabisera:
· Batanes – Basco
· Cagayan – Tuguegarao
· Isabela – Ilagan
· Nueva Vizcaya – bayombong
· Quirino – Cabarroguis

Mga halimbawa ng ilog na matatagpuan sa

rehiyon:
Cagayan River – Pinagkukunang tubig para sa
irigasyon. Pinakamahabang ilog sa Pilipinas
• Chico River
• Magat River
• Pinacanauan River

Halos lahat ng mga lugar sa Cagayan Valley ay

napalilibutan ng bulubundukin na katatagpuan ng
mga kagubatan.
Mga Katutubo sa Rehiyon II:
• Ivatan sa Batanes
• Gaddang at Ibanag sa Cagayan, Isabela, at
Nueva Vizcaya
• Dumagat
• Isneg
• Ita Mga Produkto
• Igorot Rehiyon
• tabako
Mga punung-kahoy na matatagpuan sa
• palay
bulubundukin ng rehiyon
• Benguet Tree
• mais
• Narra Tree • gulay at prutas
• Ipil-ipil • kape
• Teak • cacao
• Mahogany • sibuyas
Likas na Yaman Mineral ng Rehiyon • halamang-ugat
• Bakal • table
• Pilak • rattan
• Ginto
• kawayan
• Limestone
• manganese
• Graba
• bato
 Mga Anyo ng Literatura sa Rehiyon II
EPIKO -.Ang isa sa pinaka tanyag na epiko sa Cagayan ay ang kuwento ni Biuag at Malana o "Biuag
anni Malana" sa lokal na dayalekto.
 SALOMON- Ito ay isang epikong inaawit kasabay ng “cinco-cinco” o instrumentong may limang
kuwerdas tuwing Pasko sa harap ng altar.
Anni i ibini wagi?
(What are you sowing, brother?)
Said the farmer: Batu i paddag gunak ku ibini.
(I am sowing pebbles.)
Said Mary: Batu nga imulam, batu nga emmu gataban.
(Pebbles that you sow, pebbles that you reap.)

VERZO- Ang verzo ay katumbas ng coplas ng mga Espanyol. Ito ay isang awit na may apat na linya at
tugma. Karaniwang ginagawa o nililikha ng versista ang verso sa mismong okasyon tulad ng kasal at
binyag.

Arri ka mavurung ta
Kabaddi ku lalung, kuak
Ku mamayappak, kannak
Ku utun, gukak.

(Worry not my being a small cock,

For when i fly to attack)
• AWIT- Ang mga awit ay mga kantang para sa pag-ibig at madalas ang mensaheng dinadala nito
ay pangako, pagtatapat, paninigurado, mga pagtuturo at pag-alalay na maibibigay.

PAGAYAYA

Pagayaya ay a metallugaring
I pattaradde tam ngamin,
Pagayaya I palu paggia
Pangawanan ta zigariga,
Pare nakuan tu yao nga gayam,
Makeyawa tam mulamuagang
Kegafuanan na kapawan
Na ziga nganufulotan.

(REJOICING )

Happiness is the end

Of our being together
Happiness is the well-being
And elimination of suffering.
May it be that this occasion,
Bring us satisfaction
Which will make us forget
Our hatred and suffering.)
• SALAWIKAIN- Ang mga salawikaing Ibanag o "unoni" sa lokal na dayalekto
ay pwedeng isang prosa o maaari rin itong tula. Ito ay paturo at
kinapupulutan ng aral.
I buruasi nga inikkao, nu ari atazzi, alawa nikaw.
(Borrowed clothes are either loose or tight.)

Awat tu serbi na ru nga kukua, nu marake i pinangngapangngua.

(Wealth is useless if character is worthless.)

• BUGTONG- Ang "palavvun" o bugtong ay ginagamit nang mga Ibanag

bilang isang anyong pang-kasiyahan o kung sa ibang kaso, maaari rin
itong isang anyo ng tagisan ng talino. Ito ay itinuturing na pang-relaks
kung pagod
Pira y levu na
Vulauan y unag na - Illuk
(What is golden that is surrounded with silver? - Egg)
Panitikan sa
rehiyon 3
GITNANG LUZON
 Lalawigan Etno-
• Pampanga linggwistoko
• Bulacan • Tagalog
• Bataan • Ilokano
• Nueva Ecija • Kapampanga
• Tarlac n
• Zambales • Pangasinense
• Pangingisda, panghahayupan,
pagsasaka, pagmimina, pagtrotroso, at
paggawa ng asukal at produktong yari
sa rattan. Idagdag pa ang paggawa ng
parol na may pandaigdigang kalidad
• Kilala rin ang lugar sa mga pangunahing
produkto katulad ng bigas, mais, isda,
kawaya at mga mineral tulad ng ginto,
tanso, platinum, at iba pa.
 PANITIKAN NG KAPAMPANGAN
AWITING BAYAN
• Basulto – ito’y naglalaman ng mga matatakinghagang salita na
pankaraniwang ginagamit sa pagpastol ng mga kambing, baka,
kalabaw, at iba pang mga hayop

• Goso – tumutungkol sa moralistikong aspekto ng kanilang kalinangan.

Ito ay may tiyak na aral at inaawit sa saliw sa gitara, biyolin, at
tamburin tuwing Araw ng mga Patay

• Pamuri – nag-ugat sa salitang “puri” at inihahanay sa isang uri ng awit

ng pag-ibig ng mga Kapampangan

• Pang-obra – nagpapakita ng pagpapahalaga sa mga gawaing ng

mga kapampangan
• Paninta – awit bilang pagpaparangal ng mga
Kapampangan sa isang hayop, bagay, lugar o tao na
kanilang labis na pinahalagahan. Ipinalalagay din itong
isang awit ng pag-ibig

• Sapataya – awiting nag-uugnay sa mga kapampangan

sa kanilang paniniwalang politikal. May himig ito ng
pangangatwiran o pagtatalo habang sinasaliwan ng
isang sayaw sa saliw ng kastanyente.

• Diparan – naglalaman ng mga salawikain at kasabihan

ng mga kapangpangan. Ang kanilang paksa ay hango
sa katotohanan na kanilang naranasan sa buhay.
 DULA
• Karagatan – inihahayag sa paraang patula ang pagsasadula ng kanilang karagatan. Ito ay
nag-ugat sa isang kasaysayan ng isang prinsesa na sadyang naghulog ng singsing sa dagat
upang mapakasal sa katipang mahirap na maninisid ng perlas.

• Duplo – ito’y nilalaro rin sa lamayan ng mga patay kung saan nagpapaligsahan ang mga
kalahok sa laro sa kanilang husay sa pagtula

• Kumidya – laging hango sa pag-iibigan ng isang prinsipe at prinsesa. Ang lanbanan ng mga
Kristiyano at muslimang binibigyan ng mahahalgang bigat dito at laging nagtatapos sa
pagtatagumpay ng mga Kristiyano at pagbibinyag ng mga Muslim sa Kristiyanismo.

• Zarzuela – mula sa zarzuela ng mga Kastila na nag-ugat sa lugar kung saan ito ang unang
itinanghal sa Espanya, ang Zurzuela de la Provincia de Guenco.

• Ang “Alang Dios” na sinulat ni Juan Crisostomo Sotto ang pinakapaboritong panoorin ng mga
Kapampangan.
 LALAWIGAN NG
NUEVA ECIJA
• Ito a may pinakamalawak na lupain sa rehiyon 3
• Tinaguriang palabigasan ng Pilipinas na nasa hilagang-silangang bahagi ng gitnang Luzon
• Ito ay may kabuuang sukat na 560,220 kilometro parisukat
• 1705 – pinangalanang Nueva Ecija ang lalawigan ng isang kastila nangangalang Cruzan alinsunod sa
ngalan ng kanyang bayan sa Espanya, ang Ecija, Seville

AKDANG PANRELIHIYON
PASION
 Isang akdang panrelihiyon na naglalaman ng buhay at
pagpapakasakit ni Hesukristo
CENAKULO
 Isa pang paraan ng pagpapahayg ng akdang ito
 Pagsasabuhay ng paghihirap ni Kristo hanggang sa
kanyang kamatayan