PANITIKAN SA

PANGASINAN
KABANATA IV
 Mga Tagaulat

Jenny C. Dela Rosa Aires Mae Dellava Bea Mae Adremisen

Our
Our literature
literature in
in Tagalog,
Tagalog, Cebuano,
Cebuano, and and
Ilocano
Ilocano will
will continue
continue developing
developing as as the
the
writers
writers inin these
these languages
languages become
become moremore
facile
facile with
with craft.
craft. Tagalog
Tagalog has
has truly
truly
become
become aa national
national language.
language. But
But the
the
minor
minor languages
languages like
like Pampango,
Pampango, Zambal
Zambal
and
and Pangasinan
Pangasinan willwill be
be poorer
poorer -- there
there are
are
no
no novels
novels written
written inin these
these languages
languages
now,
now, and
and even
even their
their poetry
poetry is
is
disappearing.
disappearing.

- F. Sionil Jose, National Artist for Literature, 2001

Pinagmulan
• Ang pangalang Pangasinan ay
nanggaling sa “panag-asinan” na
ang ibig sabihin ay bayan ng asin.
• Galing ang termino sa
pangunahing hanapbuhay ng
mga taong naninirahan sa
baybaying dagat ng Bolinao at
Dasol, kung saan ang pinaka
mataas na kalidad ng asin ay
ginagawa.
Lokasyon
• Ang Pangasinan ay isa 77 na
lalawigan ng Pilipinas.
• Ang Pangasinan ay matatagpuan
sa hilagang kanluraning bahagi
ng Luzon at nakaharap sa
kalawakan ng dagat Tsina
• Ang Pangasinan ay nahahati sa
44 na bayan, 4 na lungsod, at
1,364 na mga barangay.
Lingayen ang kapital nito.
 Lalawigan Ng Pangasinan

• Lungsod ng Alaminos
• Lungsod ng Urdaneta
• Lungsod ng Dagupan
• Lungsod ng San Carlos
Lungsod ng Alaminos
● Hundred Island National
Park

● Cape Bolinao Lighthouse

Lungsod ng Urdaneta
● Shrine of Our Lady of
the Rosary of Manoag

● Urdaneta City Museum

Lungsod ng Dagupan
● Tondaligan Beach

● ST. JOHN EVANGELIST

CATHEDRAL
Lungsod ng San Carlos
● San Carlos City Plaza

● San Carlos City Museum

Kasaysayan
• Bago dumating ang mga Kastila, ang
Pangasinan ay iyon lamang mga lugar sa
baybaying dagat kung saan gumagawa
ng asin.
• Caboloan naman ang tawag sa loob na
bahagi kung saan maraming makikitang
bolo.
• Bolo - isang magandang uri ng kawayan
na matatagpuan sa paanan ng mga
bundok-bundukan ng Mangatarem,
Paniqui at Camiling.
• Ang bolo ay ginagamit sa paghabi ng
mga sawali at bilao
Produktong Gawa sa Bolo
Bilao ay isang bilog, patag, at mababw na basket na
gawa sa hinabing kawayan (bolo). ito ay ginagamit
sa paghahain ng pagkain, pagpapatuyo ng mga
butil, at maging bilang kagamitan sa kusina para sa
paghahanda ng mga sangkap.

Sawali ay mga patpat ng hinabing

kawayan na karaniwang ginagamit bilang
pader ng mga bahay na yari sa nipa.
 Wika

● Pangasinense ang wikang ginagamit ng mga

naninirahan sa gitnang bahagi ng Pangasinan.

● Ilokano ang wikang ginagamit sa malaking bahagi

ng lalawiga. (May sariling wika ang parte ng
Bolinao).
Mga Panitikan ng Pangasinan
• Aligando
• Cancionan
• Zarzuela
• Cenaculo
• Uliran (Alamat)
• Diparan (Maxims)
• Pabitla o Bonikew (Bugtong)
• Gozos (Nobenang Inaawit)
• Pabasa (Pagbasa ng Pasyon)
 Aligando
● Panitikan mula sa Kastila.
● Pinakaorihinal na awit
pamasko.
● Pinakamahabang
katutuboong awit na may 565
na linya.
● Inaawit ito ng may dalawang
boses sa saliw ng musika at
gitara.
 Cancionan

● Paligsahan sa pag-awit tuwing my

kapistahan.

● Ito ay isang paraan ng pagpapahayag ng

kanilang kultura at pagpapalaganap ng
kanilang wika.
 Zarzuela
● Isang dula na may
kantahan, sayawan at
diyalogo.

● Tungkol sa tipikal na
kwento ng mga Pilipino.

● Orihinal na galing sa mga

kastila.
 Cenaculo
● Itinatanghal ng isang grupo
sa Malindog, Binmaley
tuwing Mahal na Araw.

● Isang dula tungkol sa buhay,

pagpaparusa, pagpako, at
muling pagkabuhay ng
Panginoong Hesukristo.
Uliran (Alamat)
● Ito ay mga kwentong may malalim na
pinagmulan at kahulugan sa kultura ng
isang lugar.

Alamat ng Bayambang Alamat ng Hundred Islands

 Diparan (Maxims)
● Maikling pahayag o kasabihan na naglalaman
ng mga aral, payo, o katotohanan sa buhay.

Mga Salawikain

Mainomay ya Tambalen so sugat Madaling gamutin, sugat mo sa

na laman, katawan na laman,
Mahirap ya tambalen so sugat Mahirap gamutin ang sugat ng ‘yong
kagalangan. dangal.
Say are no kabosboskag to masamit Ang pag-ibig kapag bago ay matamis
Ngunit kapag ito’y kumupas ay
Et no aderal ampait. mapait.

Makapoy so onlad ategey Di mabuting lumagay ka sa mataas

Ta no napelag napuley Dahil kapag bumagsak ka ay masakit
kanian pasen ka la ed abeda Kaya’t lumagay ka sa mababa
Ta no napelag ka agmo naucna. At ang pagbagsak mo ay di gaanong
masakit.
Pabitlaw o Bonikew (Bugtong)

● Ay isang uri ng talinhaga na karaniwang

ginagamit sa mga kultura sa Pilipinas.

● Ito ay isang tanong na may malalim na

kahulugan.
 Mga Bugtong

Ay salo, ay ama, ay agil (salomagi) Ay naku, ay ama, ay kuya!(sampalok)

“Lan” aliwan “dalin”, “got” Lan ay hindi “land”, “got” ay di kambug Se

Aliwan dayat ay di dagat. (langotse/sako)
(langotse)

Abong nen Tia Ines Aliber na butones Sa bahay ni Tiya Ines pinapalibutan ng
(atis) butonés (atis)

Dinan yan pinalsay Dios ya say Kinan Ano itong likha ni Bathala Ang kinakain sa
to linma ed ulo to? (korita) ulo dinadala (pusit/pugita)

Pilimiro an lemek Pidua anawet pitlu Sa una’y malambot Pangalawa’y matigas

anputi Pipat alak (bungang niyog) Pangatlo’y maputi Pang-apat ay alak
(bungang niyog)
 Gozos (Nobenang Inaawit)

• Mga salitang naglalarawan

ng isang uri ng awitin o
panalangin na karaniwang
ginagamit sa mga
relihiyosong seremonya o
okasyon sa Pilipinas,
partikular sa mga
pananampalatayang
Katoliko.
 Pabasa (Pagbasa ng Pasyon)
• Ang pag-awit o pagbasa ng
Pasyon sa wikang Pangasinan.
Ang Pasyon ay isang epikong
tula na naglalarawan ng
buhay, kamatayan, at muling
pagkabuhay ni Hesukristo.

• Ito ay isinasagawa sa mga

simbahan, tahanan, o mga
espesyal na lugar tuwing
Semana Santa.
 Anyo ng Panitikan
Anlong (Tula). Ito ay karaniwang
binubuo ng mga taludtud na may
tiyak na bilang ng pantig o sukat,
at mayroong mga tuntunin sa
pagkasunod-sunod ng mga salita
o tugmaan.

Tongtong (Kuwentong Patula). Ito

ay binubuo ng mga taludtud na
nagkakasunod-sunod upang
magkwento ng isang pangyayari.
Pangasinan Folk Dance

Sayaw sa Bangko
THE END