IKALAWANG

MARKAHAN
AWIT
BAYAN
KAUGALIAN
BULONG
Kabanata II

Panitikang Bisaya:
Repleksiyon ng Kabisayaan

Aralin I
Mga Awiting Bayan at Bulong
Mula sa Kabisayaan
Mga Awiting Bayan
Mga bulong
Ano ano ang mga uri ng Awiting Bayan?

Balitaw Kutang-kutang
Kundiman Soliranin
Dalit Maluway
Diyona Oyayi
Dung-aw Pangaluluwa
Kumintang Sambotani
Talindaw
Ano ang Awiting Bayan?

Ang awiting bayan ay isa sa mga kultura na pinangalagaan mula sa

ating mga ninuno. Ito rin ay tinatawag na “kantahing bayan” ng
iilan. Nasa anyo ito ng patula ngunit may kasama itong tugtog na
inaayon sa karanasan, damdamin at kaugalian ng sinumang
gumawa nito. Ang awiting bayan na ginawa ng ating mga ninuno
ay patungkol sa iba’t ibang pamumuhay, pag iisip, ugali, at
damdamin ng mga tao.
Ano ang Bulong?

Ang bulong ay isang matandang katawagan sa orasyon ng

mga sinaunang tao sa kapuluan ng Pilipinas. Sa
kasalukuyan, ang salitang ito ay may iba nang kahulugan sa 
wikang Tagalog ng Maynila, subalit nanatili pa rin ang tunay
na pakahulugan nito sa ilang mga lalawigan sa Katagalugan, 
Kabisayaan at Kabikulan. Isang panalangin ang bulong
binuhay dahil sa pagnanais na makamtan ang isang
pangyayari o pagbabago sa hinaharap na mga pangyayari sa
kapalaran.
Bakit mahalagang pag-aralan ang mga bulong
at awiting bayan?
Panuto: Tukuyin ang mga sumusunod na uri
ng awiting bayan?

1.awit sa mga diyos

2.awit sa pagpapatulog ng bata.
3.awit sa kasal.
4.awit ng mga manggagawa.
5. awit ng pamamangka.
Panuto : Tukuyin ang konotatibong kahulugan ng mga salitang
nakasulat ng mariin kaugnay ng nakaugalian ng mga Pilipino.
1. Ang kulay itim ay karaniwang iniuugnay sa:
a. pagluluksa at kalungkutan c. paghihirap at gutom
b. pag-ibig at pagkabigo d. giyera at kaguluhan

2. Ang oyayi ay kaugnay ng:

a. Bangka, pamingwit, at isda c. ina, hele at sanggol
b. Walis, bunot at basahan d. rosas, gitara at pag-ibig
3. Ang balitaw at kundiman ay karaniwang iniuugnay
sa:
a. Pangangaso
b.paggawa ng mga gawaing bahay
c. Panliligaw o pagsasaad ng pag-ibig
d.Pagiging matampuhin

4. Ang hilig sa pag-awit ng mga Pilipino ay karaniwang

iniuugnay sa:
a. Pagiging mapamahiin c. pagiging masayahin
b.Pagiging masipag d. pagiging matampuhin
5. Ang awiting bayan ay karaniwang iniuugnay sa:
a. Materyal na kayamanan ng isang bayan
b.Pagsurudang dinanas ng isang bayan
c. Kultura’t kaugalian ng isang bayan
d.Politika sa isang bayan
Ilang salitang Bisaya ang ginamit sa pangungusap
bilang pamalit sa katumbas nitong salitang Tagalog.
Piliin ang kahulugan ng mga salitang ito.
1. Dala ang kanyang lambat, si Mang Dante ay sumakay
sa kanyang Bangka at pumalaot. Siya ay namasol. Ang
namasol ay…
a. lumangoy b. naligo c. nangisda

2. Sinabihan siya ng kanyang asawang si Aling Selya na

magbalon para hindi gutumin. Ang magbalon ay…..
a. maghukay ng balon b. magbaon c. magsaing
3. Ang mga huli ay guibaligya niya sa mga kapitbahay.
Ang guibaligya ay…..
a. ipinagbili b. ipinamigay c. ipinadala

4. Nagluto siya ng sinigang. Gustong-gusto niya kasi

ang sabaw na may aslom. ang aslom ay....
a. init b. asim c. pait

5. Ginagawa niya ang lahat dahil sa pamilyang

kaniyang gihigugma. Ang gihigugma ay….
a. minamahal b. hinihintay c. binabantayan
Denotasyon - Ang Literal o totoong kahulugan ng
salita, kahulugan ng salita na matatagpuan sa
Diksyunaryo
Halimbawa
Ang ganda ng bulaklak sa kaniyang halamanan.
(bulaklak—bahagi ng isang halaman na karaniwan ay
makulay)
Konotasyon - Matalinhagang pagpapakahulugan
o pansariling kahulugan ng isa o grupo ng tao sa
isang salita
Halimbawa

Maraming magagandang bulaklak sa aming

paaralan.
(bulaklak—babae)
MGA BULONG
Sa Ilonggo Salin sa Tagalog
Tabi tabi…. Tabi tabi….
Maagi lang kami Makikiraan lang kami
Kami patawaron Kami’y patawarin
Kon kamo masalapay Kung kayo’
namon
(CULTURE IN THE SONG)
Pagbibigay ng mga tradisyon at kaugalian na nasalamin
sa mga awiting bayan at bulong na napakinggan.

Si Pilemon, Tradisyon/
MALING Ili-ili Tulog Tradisyon/
PAGMAMAHAL
PARAAN NG NG MAGULANG
si Pilemon Kultura
PAMUMUHAY
Anay Kultura
SA ANAK

Lawiswis Tradisyon/
TAPAT NA Tabi Tabi Tradisyon/
PAGIGING
PAGMAMA-
Kawayan Kultura
HAL Bulong MAGALANG
Kultura
Paano mapananatili at mapapalaganap ang mga
katutubong panitikan tulad ng mga awiting bayan at
bulong sa kasalukuyang henerasyon?
 ANG KABISAYAAN

Ang mga Bisaya ay isang multilinggwal na

pangkat etnikong Pilipino. Pangunahin silang
naninirahan sa Kabisayaan at sa hilagang silangang
Mindanao habang ang iba naman ay dumayo sa ibang
mga bahagi ng bansa, kasama na ang Kalakhang
Maynila, kung saan sila ang bumubuo ng mayoriya.
Cebuano, Hiligaynon (o Ilonggo), at Waray-Waray ang
mga nangungunang wika ng mga Bisaya pagdating sa
bilang ng mga tagapagsalita. Bagaman maaaring
magkaunawaan ang mga tagapagsalita ng mga
wikang ito (at ng iba pang mga wikang Bisaya) kung
pipilitin, hindi pa rin ito sapat para sa masaysay na
talastasan, at karaniwang Filipino o Ingles ang
ginagamit bilang wikang pantalastasan sa pagitan ng
mga kasapi ng iba’t ibang pangkat linggwistiko. Higit
40% ng mga Pilipino ang may kanunununuang Bisaya.
Madali Lang Yan!

Panuto: Tukuyin ang kahulugan ng mga salitang

balbal na ginamit sa usapan nina Dindo at ng mga
kaibigan. Piliin sa kahon ang titik ng tamang sagot.
a. Ama b. bata pa c. handaan d. hindi e. Ina
f. Kapatid g. kotse h. matanda i. pera j. pulis
Dindo: Masaya ang tipar kina Jun kagabi
Rico: Oo nga, pero maaga akonh umuwi, Maysakit kasi si
Erpat kaya kailangan ko siyang bantayan.
Nino: Dehind ako nakarating. Dumating kasi si utol kaya
sinundo muna naming sa airport.
a. Ama b. bata pa c. handaan d. hindi e. Ina
f. Kapatid g. kotse h. matanda i. pera j. pulis

Bong: Ako nama’y nasiraan ng tsekotnang papunta pa

lang. Sinita nga ako ng lespu. Sa gitna ng kalye ba
naman kasi ako tumirik.
Dindo: Palitan mo na kasi yang tsekot mo ng tsedeng
para hindi ka na nasisiraan.
Rico: Wala pa tayong datung, P’re saka na yan.
Nino: Bagets ka pa naman. Mag ipon ka pa at tiyak
makabibili ka rin ng tsedeng balang araw.
a. Ama b. bata pa c. handaan d. hindi e. Ina
f. Kapatid g. kotse h. matanda i. pera j. pulis

Bong: Pangarap ko yan bago ako maging gurang

Dindo: O pano, uwi muna ako. May iniuutos pa si ermat.
(GAWIN NATIN)
Suriin ang barayti ng wikang ginamit ng bawat
tauhan sa usapang naganap sa isang family reunion.
Kilalanin at isulat sa patlang kung ang nakadiin ay
balbal, kolokyal, lalawiganin o pormal.

___________Lola: Ang pagdating ng buong angkan

ay tila sinag ng bulalakaw na nagdulot sa akin ng
kaligayahan.

___________Jean: Uy, si Lola emote na emote……

___________Lito: Hayaan mo nga siya, Jean. Moment
niya ito eh.

___________Tita Lee: O sige, kaon na mga bata.

Tayo’y magdasal na muna.

___________Ding: Wow! Ito ang chibog!!! Ang daming

putahe.
___________Kris: Oh, so dami. Sira na naman ang
diet here.
___________Nanay: Sige, sige, kain ngarud para
masulit ang pagod namin sa paghahanda.

___________Lyn: Ipinakikilala ko ang syota kong

Kano. Dumating siya para makilala kayong lahat.
___________Tito Mando: Naku, nag-aamoy bawang
na. Kailan ba naman ang pag-iisang dibdib?

___________Lolo: Basta laging tatandaan, nga apo,

ang pag-aasawa’y hindi parang kaning isusubo
na maaaring iluwa kapag napaso.
Mga sagot:
Panitikan/ Pormal
Balbal
Balbal
Lalawiganin
Balbal
Lalawiganin
Balbal
Pampanitikan/Pormal
Pampanitikan/Pormal