Ang Paglilitis kay Mang Serapio

Saksi lamang sa teatro ang manonood. Inihihiwalay ng entablado ang mga tauhan ng dula sa mga taong
nagmamasid sa kani-kanilang mga upuan. Nakatutok ang ilaw sa mga tagapagtanghal. Kubli tayo sa
dilim. At bagaman nakikita natin ang mga mukha, naririnig ang mga linya at salita, panatag tayo sa
hinagap na dula lamang ang lahat. Na hindi ito totoo. Na anumang tamis ng pagsintang iniaawit sa
entablado, hindi tayo ang sinusuyo. Na anumang lupit ng dahas na tampok sa dula, hindi tayo
titilamsikan ng dugo. Sapagkat hindi ba gawa-gawa lamang ang lahat? Pampalipas-oras sa mga gabing
naghahanap ng sining ang katawan? Kathang-isip. Laro. Samakatwid, dula.

Gayunman, damang-dama ko pa rin ang sakmal ng gimbal sa mga desperadong hiyaw ni Tituba nang
ipagkanulo siya ni Abigail Williams bilang mangkukulam sa Ang Pag-uusig ni Arthur Miller gayong alam
kong huwad ang paratang. Minumulto pa rin ako ng nakaririmarim na hilakbot sa titig kong nakatutok sa
panggagahasa, pagpipi, at paglumpo kay Lavinia nina Demetrius at Chiron sa Titus Andronicus ni William
Shakespeare. Ito ang biyaya’t sumpa ng teatro — ang igapos tayong nanonood sa kalagayan ng
pagtanaw. Hindi maaaring makialam. Hindi maaaring gumalaw. Hindi maaaring agawin ang punyal ni
Makbet, ni makidigma kasama ni Orosman. Tayo’y mga saksi’t hamak na saksi lamang.

Kagabi, nagbayad ako upang panoorin ang pagbulag sa isang pulubi. Serapio ang pangalan niya.
Pinarusahan sa sala ng pag-aaruga ng bata. Maaga kaming dumating sa nakatkdang pagdausan ng
paglilitis, isang paguho nang gusali sa Poblacion, sa Makati. Napaaga kami ng dating sapagkat nananabik
na kaming silayan ang paglilitis. At tamang-tama, nakaabang na rin ang mga pulubi sa labas ng litisan.
Hindi namin sila nilimusan. Naghuhuntahan sila. Nagtatawanan. Nasasabik din sa napipintong paglilitis
at pagbulag sa kapwa nila dukha.

Sa takdang panahon, binuksan ang pinto at pumasok kaming lahat na nagbayad sa litisan. May mga
magkakadikit na hanay ng mga bangko saan kami siksikang nagsipag-upo. Punong-puno ng tao ang
litisan kahit butas-butas ang kisame, at may mga bahaging tila nakalawit at tila mahuhulog na May
makitid na espasyo sa gitna na pinagtipunan ng mga pulubi. Maya-maya, tumindig dito ang isang lalaking
nakahubad at may hawak na martilyo — nagpakilala siya bilang hukom, ipinaalaala ang mga patakarang
dapat naming sundin, at pinayuhan kaming ipatong sa aming mga binti ang mga plastik na
nangakapatong sa mga bangko upang pananggalangan ang aming mga sarili.

Nangako siyang sisirit ang dugo.