YUNIT II: MGA GAMIT NG WIKA SA LIPUNAN Regulatoryo- nagtatakda, nag-uutos, nagbibigay-direksiyon bilang kasapi o
kaanib ng institusyong nabanggit. Mga elemento:
Aralin 1: Bilang Instrumento
Instrumental- natutugunan ang pangangailangan ng tao:
 Pagpapahayag ng damdamin
 Panghihikayat
 Direktang pag-uutos
 Pagtuturo o pagkatuto
Prospero Covar- nagsabing magkakaugnay ang loob, labas, at ilalim ng
pagkatao.
 Inihambing sa isang banga- may kaisahan ang lahat salik ng pagkatao
habang nakikipag-usap
Pagsusuri sa mga patalastas- pinakamabisang halimbawa para hikayatin ang
taong kumilos o gumanap o tupdin ang tungkulin.
Bigkas-pagganap (speech-act)- paggamit ng wika upang paganapin at direkta o
di-direktang pakilusin ang kausap batay sa nilalaman ng mensahe.
 Hango sa teorya ni John L. Austin (1962), nahahati ito sa 3 kategorya:
o Literal na pahayag o lokusyunaryo- literal na kahulugan
o Pahiwatig sa konteksto ng kultura’t lipunan o ilokusyunaryo-
kahulugan ng mensahe batay sa kontekstong pinagmulan
o Pagganap sa mensahe o perlokusyunaryo- ginawa o nangyari
pagkatapos mapakinggan o matanggap ang mensahe
Aralin 2: Regulatoryo
Lipunan- binubuo ng mga institusyon (pamilya, paaralan, midya, pamahalaan)
 Batas o kautusan na nakasulat, nakikita, nakalimbag, o inuutos nang
pasalita
 Taong may kapangyarihan o posisyon na nagpapatupad ng kautusan o
batas
 Taong nasasaklawan ng batas na sumusunod ditto
 Konteksto na nagbibigay-bisa sa batas o kautusan
Tatlong klasipikasyon ayon sa regulatoryong bias:
1. Berbal- kautusan, batas, o tuntunin na binabanggit lamang ng pasalita
ng pinuno o sinumang nasa kapangyarihan
2. Nasusulat, nakalimbag, at biswal- kautusan, batas, o tuntunin na
mababasa, mapapanood, o makikita na ipinapatupad ng nasa
kapangyarihan
3. Di-nasusulat na tradisyon- mahabang tradisyon ng pasalin-saling
bukambibig na kautusan, batas o tuntuning sinusunod ng lahat
Gamit ng wika ayon sa regulatoryong wika nito:
1. Pagpapatupad ng batas, kautusan, at tuntunin sa pamahalaan at ibang
institusyong panlipunan
2. Pagpapataw ng parusa sa susuway sa mga batas, kautusan, at tuntunin
3. Partisipasyon ng mamamayan sa paggawa ng tuntunin, polisiya o batas
4. Pagpapanatili ng kaayusan at kapayapaan sa mga komunidad at
ugnayan ng mamamayan
5. Pagtatakda ng polisiya, batas, kautusan para sa kaunlaran at
masaganang kabuhayan ng lahat para sa pantay na oportunidad
Halimbawa ng Regulasyon o Batas
  Saligang Batas o Kontitusyon- pundamental na batas ng bansa dahil
lahat ng mga lilikhain at yaong umiiral ay nakabatay rito
 Batas ng Republika- batas na inakda ng Kongreso. Kasunod ang
bilang kung pang-ilan na batas ito inakda
 Ordinansa- kautusan o batas na ipinatupad ng probinsiya, siyudad,
munisipyo
 Polisiya- kautusan o desisyong ipinatupad ng organisayon,
ahensiya, o kompanya
 Patakaran at regulasyon- ipinatupad na kautusan o alituntunin sa
paaralan, kompanya, organisayon, at iba pang samahan
Aralin 3: Interaksiyonal
Pakikipag-ugnayan at pakikisalamuha- bahagi ng sosyal na pamumuhay
Interpersonal na komunikasyon- pagpapalitan ng impormasyon ng dalawa o
higit pang mga tao
Interaksiyonal- tungkulin na tulungan tayong makipag ugnayan at bumuo ng
sosyal na relasyon
Explorations of Function of Language, M. A. K. Halliday (1973) -
pagkakategorya ng wika ay batay sa tungkuling ginagampanan sa buhay
Pasalitang Paraan: pormularyong panlipunan, pangangamusta, pagpupulong
Pasulat na Paraan- liham-pangkaibigan
Makabagong Teknolohiya- pakikipag chat gamit ang Internet
Web 2.0 – kasalukuyang bersyon ng Internet na higit pinalawig, pinalawak at
makapangyarihan
Dalawahan: e-mail, instant message
Grupo: Group chat, Forum
Maramihan: Sociosite, online Store
Social Media- “nilalaman nito ay nilikha ng sarili nitong audience”
Aralin 4: Personal
Wika- pinagsama-samang tunog at impit upang makabuo ng titik, kasunod
salita
- Bahagi ng kultura na kaluluwa (buhay, nagbabago at humihinga)
Zeus Salazar (1982)- ang kaluluwa ay tumutukoy sa buong pagkatao,
itinuturing pinakabuod ng isang tao (nasa kalooban ng isang tao)
Personal- nagmula sa salitang “personalidad” (nabubuo habang nagkakaisip at
nagiging bahagi ng isang lipunan)
Personalidad (sikolohiya)- kaugnay ng mga pangunahing teorya (pag-uugali,
psychodynamic, pangkatauhan, biyolohikal, asal, ebolusyon, at perspektibo)
Katherine Briggs at Isabel Myers (1950)- batay sa personality theory ni Carl
Jung (1920), mayroong apat na dimension ang personalidad:
1. Panlabas laban sa Panloob (Extraversion vs. Introversion)- kung paano
magkaroon ng enerhiya]
2. Pandama laban sa Sapantaha (Sensing vs. Intuition) kung paano
kumukuha ng impormasyon ang mga tao
3. Pag-iisip laban sa Damdamin (thinking vs. Feeling)- paraan na
ginagamit ng isang tao ang pagdedesisyon
4. Paghuhusga laban sa Pag-unawa (Judging vs. Perceiving)- bilis ng
pagbuo ng desisyon ng isang tao
Halliday (1973): Personal- gamit ng wika upang maipahayag ang sarili sa
anumang pansariling layunin (pasalita o pasulat)
Selfie- pagkuha ng larawan ng iyong sarili na planong i-upload sa anumang
social networking site
Lauren Slavin (2013)- sarbey ng 1096 na babaeng edad 12-16 sa University of
Australia, 72.1 porsiyento ay nag-a-upload ng larawan sa Internet.
Hindi lamang pagpapahayag ng sarili kundi nababahiran ng Narsismo na nais
hanggan ang sarili sa pammagitan ng Internet
Sanaysay- “nakasusulat ng karanasan ng isang sanay sa pagsasalaysay”
Alejandro G. Abadilla. Nagmula sa dalawang salita—sanay at pagsasalaysay.
Paglalahad ng opinion, kaisipan, reaksiyon, at saloobin ng manunulat
Malikhaing Sanaysay- naglalaman ng sariling pananaw ng may-akda at nasa
puntodebista ng manunulat
 Biograpiya- talambuhay na nagsasaad ng kasaysayan ng buhay ng
isang tao hango sa mga tunay na tala, pangyayari, at impormasyon
 Awtobiograpiya- talambuhay ng isang tao na siya mismo sumulat
 Alaala(Memoir)- salaysay o kwento ng buhay na pinagdaanan
 Sanaysay o talaga ng paglalakbay- pasalaysay na paglalarawan ng
mga lugar na nabisita o napuntahan
 Personal na sanaysay- pagsasalaysay ng mga personal na
pangyayari sa buhay
 Blog- isang webpage o online na dyornal na maaaring ma- access
ng madla
Bahagi ng Sanaysay:
1. Panimula- pinakamahalagang bahagi dahil ito ang manghihikayat sa
babasa
2. Katawan- tinatalakay ang mga katanungan sa panimula at inilalatag ang
mahahalagang ideya upang maipaliwanag ang paksa
3. Wakas- patutunayan na malinaw ang mga konseptong tinalakay sa
katawan ng sanaysay
Mga Paalala sa Pagsusulat ng Masining na Sanaysay
 Pumili ng paksang may dating sa babasa
 Gumawa ng balangkas
 Gumamit ng mga salitang akma sa paksa at sa inaasahang babasa
 Tiyaking tama ang gramatika
 Gamitin ang sariling materyal o kaya’y magsaliksik
 Magbigay ng kakaibang pananaw at malikhaing bisyon
Aralin 5: Imahinatibo
Imahinatibo- gimagamit sa pglikha, pagtuklas, at pag-aliw (Halliday, 1973).
Tungkulin ng wika kapag ginagamit sa pagpapahayag ng imahinasyon sa
malikhaing pamamaraan o mga akdang pampanitikan
Wattpad- pakikipag-ugnayan sa pagsusulat na ang gumagamit ay maaring mag-
post ng artikulo, fan-fiction, at tula sa kahit anong paksa
Aparisyon (Vincent Sandoval, 2012)- pelikulang indie na ipinakita ang
malinaw na paggamit ng mga salitang naglalarawan sa mga bagay, ideya, o
aksiyon upang epektibong maipakita ang mga pinagdaanan
Imahinatibong Panitikan
 Pantasya
 Mito
  Alamat
 Kuwentong-bayan
 Siyensiyang Piksiyon
- Ang mga kwento ay piksiyon at karaniwang nagtataglay ng mahika,
nilalang bunga ng imahinasyon at mga kagilas, gilas na pangyayari
Siyensiyang Piksiyon- panitikan ng tao na dumaranas ng pagbabago (ideya
o pilosopiya). Isang kategorya ng piksiyon na mayrrong imahinatibong
nilalaman. Pagsasa-drama ng mga siyentipikong sitwasyon at pagbubukas
ng ideya sa maaaring posibleng mangyari
Temang Siyensiyang Piksiyon- may mga pagkakataong bais mong
magbago ang isang sitwasyon. Sa imahinasyon, maaaring makita ang
hinaharap o baguhin ang kasalakuyan.
Aralin 6: Heuristiko at Representatibo
Heuristiko- bisa ng wika sa mga sitwasyong natututo ang proseso ng
pagtuklas sa paligid at sa pagkuha ng luma at bagong kaalaman
Representatibo- bisa ng wika na nais ipahiwatig ang mga datos,
impormasyon, at kaalamang natutuhan o natuklasan at nais iulat sa publiko
Apat na Yugto tungo sa maugnayang Pag-iisip
Benjamin Bloom (1956)- bukod sa kakayahang pangkaisipan (kognitibo),
kailangan din ng kakayahang pandamdam/pandamdamin (apektibo) at
pampisikal (psychomotor)
a) Paggamit ng Sintido-kumon- pangkaraniwang paraan ng pag-iisip at
pangangatwiran (kutob, pakiramdam at hinuha ang ginagamit)
b) Lohikal na pag-iisip- binubuo ng tatlong uri:
1. Lohika ayon sa Pangangatwiran o Argumento- umiikot sa
ugnayan ng mga pahayag at kongklusyon. Napapatunayan
ang bisa ng kongklusyon ayon sa detalye, ebidensiya, at
pangangatwirang nakasaad.
2. Lohika ayon sa Pagkakasunod-sunod- pagtukoy sa
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari o proseso (nasa
estruktura, daloy, o banghay ang lohika ng pagkakasunod)
3. Lohika ayon sa Analisis- may dalawa itong anyo:
i. Hinuhang Pangkalahatan- nagsisimula sa isang
mahalagang ideya o tesis na kailangang patunayan
(pangangatwiran, ebidensiya, o pananaliksik)
ii. Hinuhang Pambatayan- kabaligtaran ng hinuhang
pangkalahatan. Isinasaad muna ang mga batayan
bago makapaghain ng kongklusyon o
pangkalahatang ideya
c) Kritikal na Pag-iisip- mataas na antas ng pag-iisip na umiikot sa
tatlong hakbang:
1. Masusing pagtukoy sa kaligiran ng suliranin
2. Pagsusuri, pag-uuri, at pagpuna
3. Paglalatag ng alternatibo
d) Maugnaying pag-iisip- pinakamataas na antas ng pag-iisip.
Binabalanse ang iba’t ibang pananaw at ideya mula sa maraming
larangan, karansan at pagninilay-nilay.
o Repleksiyon- pagninilay-nilay hinggil sa sariling karansan,
buhay, at kabuluhan
o Kritika- paglalapat ng teorya
o Interpretasyon- paglalapat ng paliwanag at kahulugan batay
sa isang disiplina ng kaalaman
 o Pananaliksik na multidisiplinaryo- pag-aaral gamit ang iba’t
ibang pamamaraan, teorya, at kaalaman mula sa iba’t ibang
disiplina ng mga kalahok na mananaliksik
o Pananaliksik sa interdisiplinaryo- pag-aaral ng isang
mananaliksik na may dati nang kaalaman sa dalawa o higit
pang disiplina
PowerPoint Presentation (PPT)- paraan ng paglalahad ng impormasyon. Isa sa
mga application ng Microsoft Office upang maging organisado at presentable
ang mga impormasyon ilalahad sa kausap o tagapakinig
Gabay paggawa ng report
C. Pangatnig- upang maging suwabe, madulas, at magkakaugnay ang mga
ideya o pahayag sa pangungusap
D. Pananda- makatutulong upang bigyang-diin, linawin at pukawin ang
atensiyon ng mambabasa o tagapakinig
 Pagkakasunod-sunod: Una, ikalawa, ikatlo… Kasunod nito…
 Paghahambing: Katulad ng… kasing… Lubos na…
 Pagkakaiba- Sa isang banda… Di tulad ng… sa kabaligtaran…
 Pagdidiin: uulitin ko… Nais kong linawin…
 Daloy ng panahon: Ngayon… Kalaunan… Tuwing…
 Pagwawakas: Samakatuwid… Sa wakas… Sa pagtatapos…

 Isipin kung sino ang makikinig sa presentasyon

 Iakma ang report sa layuning nais matamo ng presentasyon
 Magbigay ng pamagat na maikli ngunit nakapupukaw ng atensiyon
 Iwasang punuin ng teksto ang isang slide
 Gawing maikli subalit tiyaking tatatak sa isipan ng mga tagapakinig
 Gumamit ng magandang uri ng font at tamang laki na mababasa
 Gumamit ng orihinal na larawan o ilagay ang sangguniang kinunan
 Maaaring maglagay ng tunog o video clip kung kinakailangan
 Gumawa ng pangwakas na slide bilang buod o bilang pasasalamat
Mga Pananda Para sa kohesyong Gramatikal- upang magkaroon ng kohesiyon
o kaisahan ang paglalahad.

A. Anapora- panghalip na ginagamit upang tukuyin ang naunang nabanggit

na pangngalan o paksa
B. Katapora- panghalip na unang ginagamit bago banggitin ang
pangngalan o pagksang tinutukoy