Jana Aranguren 1.

A
Gluzidoak: 

- Karbonoz, hidrogenoz eta oxigenoz osatutako biomolekulak.

- Formula orokorra: Cn(H2O)n

- Ikuspegi kimikotik: polialkoholak dira, karbonilo (C=O) talde

funtzional batekin.

- Karboniloa terminala bada aldehidoa, ez bada zetona.

1.1. Monosakaridoak:
Gluzidorik bakunenak dira.
Izendatzeko:
1. Aldosak edo zetosak diren ikusi: Aldosa Aldo- / Zetosa Zeto-
2. Karbonoak kontatu: hiru tri, lau tetra, bost penta, sei hexa…
3. Osa atzizkia gehitu.
Propietateak:
◦ Uretan disolbagarriak
◦ Kolore zuria
◦ Kristaldu egin daitezke
◦ Zapore gozoa dute
◦ Ahalmen erreduzitzailea dute (sustantziak erreduzitzeko gai dira)
◦ Isomeria espaziala dute
◦ Isomeria optikoa dute

Isomeria espaziala (esteroisomeria)

◦ Formula kimiko berdina baina egitura espazial desberdina
◦ C* asimetrikoa izan behar dute, hau da, lau erradikal
desberdin dituen C bat egon behar du.
◦ Bi motatakoak izan daitezke: enantiomeroak edo epimeroak.

 
Isomeria optikoa:
◦ Polarizatutako argiaren planoa desbideratzeko gaitasuna dute.
◦ Horren arabera:
Lebogiro (-) Planoa ezkerraldera desbideratzen duten monosakaridoak.
Dextrogiro (+) Planoa eskuinaldera desbideratzen duten monosakaridoak.

Ahalmen erreduzitzailea:
◦ Karbonilo taldearen ezaugarri erreduzitzaileari esker dute
◦ Karbonilo taldeak alkoholekin erraz erreakzionatzen du
◦ Karbonilo taldea oxidatu eta elektroiak askatzen ditu
◦ Elektroi horiek beste sustantzia batek hartu ditzake eta erreduzituko da

 
 
 
 
 
Ziklazioa:
- Monosakaridoen formula linealak egoera solidoan
- 5-6 C dituzten monosakaridoak disolbatzean Ziklatu.
- Aldehido edo zetona taldea monosakarido bereko alkohol
batekin erreakzionatzean gertatzen da.
- Bost erpin dituztenean Furanosa eraztun
Sei erpin ditzutenean Piranosa eraztun
- Ziklazioan karbono karbonilikoa asimetriko bihurtzen da
anomeriko
- Bi epimero berri sortzen dira:
◦ α anomeroa: OH taldea behera begira
◦ Β anomeroa: OH taldea gora begira

1.2.Lotura O-glukosidikoa:
- 2-10 monosakarido elkartzean sortzen dira
- Lotura honen bidez monosakaridoek osidoak eratzen dituzte.
- Karbono anomerikoaren –OH taldea beste monosakarido
baten beste –OH talde batekin erreakzionatzen du.
- Ur molekula bat askatzen da.
1.3.Polisakaridoak:
- 10 monosakarido edo gehiago lotura O-glukosidikoen bidez
elkartzean sortzen dira
Propietateak:
◦ Ez dute zapore gozorik
◦ Ez kristalinoak
◦ Ezin dira uretan disolbatu
◦ Ez dute ahalmen erreduzitzailerik (karbono anomerikoak lotura O-
glukosidikoen parte dira)
Funtzioak:
◦ Erreserba energetikoa: α-motako loturen bidez sortutakoak. Almidoia
landareetan eta glukogenoa animalietan.
◦ Egitura funtzioa: β-motako loturen bidez sortutakoak. Zelulosa.

Polisakarido garrantzitsuak:
Almidoia:
◦ Amilosa eta amilopektina
polisakaridoen nahastea da.
◦ Amilosa: α-D-glukopiranosa
molekulak α(14) loturen bidez
elkartuz sortua.
◦ Amilopektina: α-D-glukopiranosa
molekulak α(14) loturen bidez
elkartuz sortua baina α(16)
posizioetan adarkadura lateralak
ditu.
◦ Landareen erreserba
polisakaridoa.
Glukogenoa:
◦ α-D-glukopiranosa molekulak
α(14) eta α(16) loturen bidez elkartuz sortua.
◦ α(16) loturei esker adarkadurak.
◦ Animalien erreserba polisakaridoa.
Zelulosa:
◦ β-D-glukopiranosa molekulak β(14)
loturen bidez elkartuz sortua
◦ Egitura funtzioa: landare zelulen
pareten osagai nagusia.
 Lipidoak: 
 
- Karbonoz, hidrogenoz eta oxigenoz eratutako biomolekulak.

- Batzuk fosforoa, sufrea eta nitrogenoa ere badute.

- Oso talde heterogeneoa egitura kimikoari dagokionez.

Propietateak:
◦ Ukitu koipetsua
◦ Itxura distiratsua
◦ Uretan disolbaezinak (hidrofoboak) baina disolbatzaile organikoetan
disolbagarriak
◦ Dentsitate txikia
Funtzioak:
◦ Energia erreserba:
- Energia erreserba nagusia
triglizeridoak.
- Oxidatzen direnean, gluzidoek edo
proteinek askatzen duten energia
halako bi askatzen dute.
◦ Egitura-funtzioa:
- Zenbait lipido (kolesterola eta
fosfolipidoak) mintz biologikoen
parte dira.
◦ Babes-funtzioa:
- Lipido batzuek egitura biologikoak
estaltzen dituzte kanpoko
baldintzetatik eta izan daitezkeen
kolpeetatik babestuz.
2.1. Gantz azidoak:
- Karbono atomo kopuru bikoitia duen kate lineal hidrokarbonatua,
karboxilo talde bat (-COOH) mutur batean dute.

- Beste lipido batzuen osagai dira.

- Lotura bakunak soilik dituztenean: Aseak

- Lotura bikotzak dituztenean: Asegabeak

-
Propietate fisikoak:
- Anfipatikoak dira: Buru polarra
(-COOH) eta buztan apolarra dute.
◦ Disoluzio akuosoan daudenean:
Monogeruzak
Mizelak
Bigeruzak
Urtze puntua
◦ Zuzenki proportzionala Karbono atomoen kopuruarekiko (C Urtze puntu )

◦ Alderantziz proportzionala asegabetasun kopuruarekiko

(asegabetasun Urtze puntu )

- Karboxilo taldetik (-COOH) datozkie propietate kimikoak

Esterifikazioa
◦ Gantz azido bat alkohol batekin erreazionatzen du, ester bat eta ur molekula bat sortuz.

Saponifikazioa
◦ Gantz azido bat base sendo batekin erreazionatzen du, xaboia eta ur molekula bat sortuz.
2.2. Lipido saponi ikagarriak:
2.2.1. Argizariak
- Gantz azido eta monoalkohol baten
arteko esterrak
- Ez dira batere ondo disolbatzen
uretan, horregatik film
babesgarriak eratzen dituzte (lumetan, ileetan,
hostoetan...)

2.2.2. Azilglizeridoak
- Glizerina molekula bat
eta gantz-azido
molekula bat, bi edo
hiruren arteko esterrak.
Erreakzio horren ondorioz:
◦ Monoazilglizeridoak
◦ Diazilglizeridoak
◦ Triazilglizeridoak

Triglizeridoak (gantz neutroak) gantz-azido motaren arabera:

Olioak: Seboak:
◦ Gantz-azido asegabeak dituzte. ◦ Gantz-azido aseak dituzte.
◦ Giro tenperaturan likidoak. ◦ Giro tenperaturan solidoak.
◦ Ad: oliba olioa ◦ Ad: txerri gantza

Zeluletan erreserba energetiko, isolatzaile termiko eta

mekanikoak.
2.2.3. Fosfolipidoak
Glizerinari gantz-azidoak eta fosfato taldea ester lotura bidez
lotzean sortzen dira.

Bi mota: Glizerofosfolipidoak eta Esfingofosfolipidoak.

Glizerofosfolipidoak: 
- Azido fosfatidiko eta aminoalkohol baten arteko esterrak
- Glizerofosfolipidoak molekula anfipatikoak dira:
◦ Buru polarra. Eremu hidrofilikoa (aminoalkohola eta fosfato taldea).Uretara
begira kokatzen da.
◦ Buztan apolarra. Eremu hidrofobikoa da.Gantz-azidoen kate
hidrokarbonatuak)

- Geruza bikoitza osatzen dute.

- Mintz biologikoen arkitekturaren oinarri
molekularra.
Esfingofosfolipidoak:
- Esfingosina (glizerol+aminoalkohol) eta kate luzeko
gantz-azido
bat elkartuta. Horri aminoalkohol bat lotuta duen fosfato
taldea
lotzen zaio.
- Zeluletako mintzean kokatuta,
batez ere nerbio ehunean

.
2.3. Lipido EZ-saponi ikagarriak :
2.3.1. Esteroideak
- Eraztun tetrazikliko baten eratorriak dira.
(Ziklopentanoperhidrofenantreno)
- Eraztun hauei talde funtzional desberdinak
elkartzen zaizkio.
- Talde honetakoak: Kolesterola, hormona
sexualak (testosterona
eta progesterona), D bitamina eta behazun
azidoak.
2.3.2. Terpenoak
- Isoprenoaren polimeroak dira.
- Talde honetakoak: Karotenoak, Xantofilak eta A
bitamina.