УНИВЕРЗИТЕТ „СВ.

КИРИЛ И МЕТОДИЈ“
Филозофски факултет-Скопје
Институт за психологија

Полова нееднаквост

Семинарска работа по предметот:

„Вовед во родови студии“

Изработила: Ментор:
Симона Солева 10228/19 Проф. Д-р. Боби Бадаревски

Скопје 2020
Содржина
Вовед........................................................................................................................3
Разработка...............................................................................................................4
 Едукација.........................................................................................................4
 Здравје и преживување.................................................................................4
 Политика........................................................................................................6
 LGBTQ...............................................................................................................7
 Работа-дома конфликт и родот................................................................8
Заклучок.................................................................................................................10
Библиографија.......................................................................................................12
 Вовед

И покрај придобивките во некои региони и држави за правда и еднаквост, луѓето

ширум светот сè уште се ограничени од патријархалното уредување и тоа резултира со
нееднаквост, дискриминација, угнетување и насилство. Кај жените, напредокот кон
еднаквост честопати беше исполнет со контра-реакција, застој и / или возвраќање на
напредокот. Истото се случува и со положбата на LGBTQ заедницата.

Иако светот превзема големи чекори понапред кон рамноправност меѓу половите и
родовите, сепак останува широк јаз и за жал не се намалува. Светскиот економски форум
годишно го проценува напредокот на светот кон родовата еднаквост во економското
учество и можност, постигнување на едукација, здравје и опстанок и политичко
зајакнување. Во нивниот најнов извештај, родовата нееднаквост продолжува да биде
постојан проблем, поради тоа што родовиот јаз во економското учество и здравјето
всушност се проширува наместо да се намалува. WEF (World Economic Forum) неодамна
процени дека целокупниот глобален родов јаз нема да биде затворен за уште 100 години
(споредено со 83 години проценети пред една година), поточно, економскиот родов јаз
нема да биде затворен за уште 217 години.

Во Северна Америка, проценките укажуваат дека може да потрае 168 години за да се

затвори целокупниот родов јаз. Најдолго од сите анализирани региони. САД е рангиран на
49-то место, иако беше релативно рангиран високо во однос на образование (1-ви) и
економска можност (19-ти). Сепак, заостануваат во политичкото поле (96-то) и здравјето /
преживувањето на жените (82-то).

.
 Разработка
 Едукација
Дел од објаснувањето за тоа зошто индустријата за родова сегрегациа опстојува е
дека жените остануваат недоволно застапени во програмите за кариера и техничко
образование (Career and Technical education-CTE) кои се нетрадиционални за нивниот пол.
Анализите покажуваат дека жените се концентрирани во традиционално програми за жени
и понискo платените CTE -програми, како во средното така и во високото образование.
Понатаму, жените сè уште се помалку застапени во програмите за наука, технологија,
инженеринг и математика (STEM). Иако STEM - програмите се работни места со
најголема побарувачка и профитабилност, жените се со помала веројатност од мажите да
продолжат на факултет за овие струки, и уште помала веројатност да продолжат на
постдипломски студии по овие науки. Родовите стереотипи и пристрасност во
образованието и потенцијално непријателската клима на академските оддели
продолжуваат да ги одвраќаат жените од овие профитабилни можности за кариера.

 Здравје и преживување
Во светски рамки, пристапот до и употреба на контрацептивни средства, планирање
на семејство, репродуктивно и здравје на мајките се подобрува. Сепак, слабиот пристап до
информации, ран брак и немањето на моќ за одлучување продолжуваат да ја зголемуваат
изложеноста на жените и девојчињата на сексуално преносливи болести, несакана
бременост и ризик од небезбедни абортуси.

Во САД, бременоста кај тинејџерите на возраст од 15 до 19 години се намали за 47%

меѓу 2007 и 2015 година на 22,3 раѓања на 1000. Сепак, стапката на САД е една од
највисоките меѓу индустријализираните нации. Понатаму, стапката на бременост кај
тинејџери кои припаѓаат на црната раса и латино-американските тинејџери е двојно
поголема од тинејџерите од белата раса. Стапките на СПБ кај младите исто така ги
рефлектираат овие етнички разлики. Затоа, важно е сексуалните воспитувачи да развиваат
по културно одговорни практики за сексуално образование.
 Жените постојано се бомбардирани со рекламни медиуми што ги објективизираат
нивните тела, и слики на социјалните мрежи од екстремно тенки модели со неверојатно
совршена коса и кожа.

Влијанието на медиумите, телевизијата, филмовите итн. доведе до зголемена

застапеност на незадоволство од сопственото телото и нарушувања во исхраната на
глобално ниво.

Главен фактор во развојот на нарушувања во исхраната е интернализацијата на

западен идеал за убавина. Истражувањата покажаа дека жените и девојките кои се
изложени на тенки идеални модели во медиумите, најверојатно, се чувствуваат
незадоволни од сопственото тело. Ова незадоволство може да доведе до превземање на
екстремни диети, а со тоа и различни нарушувања во исхраната како булимија и
анорексија. Иако историски гледано, идеалот на тенко тело беше првенствено културен
феномен кај белата раса, жените со боја сè повеќе се држат според овие стандарди.
Неодамнешните истражувања со адолесцентите откриле дека девојчињата од Азија и
Америка покажале највисоко ниво на незадоволство од сопственото телото, а најмалку
Афроамериканските девојчиња. Понатаму, се покажа дека акумулацијата и резултантниот
контакт со западните идеали за убавина го менуваат стандардот за убавина кај жените
имигранти, што резултира во незадоволство на телото.

Насилството врз жените, насилство од интимни партнери (IPV-intimate partner

violence), силување и трговија со луѓе, продолжува да влијае на здравјето на жените
ширум светот. Жените доживуваат физичко, сексуално, психолошко и економско
насилство, што честопати доведува до долгорочни физички, ментални и емоционални
здравствени проблеми. Насилството и злоупотребата, исто така, им отежнува на жените да
ги следат можностите за образование или да ги извршуваат своите работи.

На глобално ниво, IPV е најчеста форма на насилство. За жал, премногу често IPV
завршува со смрт. Се проценува дека две третини од жртвите на интимен партнер или
семејни убиства се жени.

Во САД, убиството е една од водечките причини за смрт кај жени под 45-годишна
возраст. Половина од сите женски убиства се резултат на IPV. Во 35% од случаите кои не
се со IPV, осомничените најчесто биле пријатели, членови на семејството и познаници. За
 премногу жени, има премногу бариери и премногу малку опции за бегство од
насилството. И кога жените бараат помош, таа често е недостапна. По завршувањето на
нивниот годишен попис, националната мрежа за ставање крај на семејно насилство објави
дека жртвите направиле скоро 12,000 барања за услуги (за 1 ден) за програми што не биле
во можност да обезбедат услуги, бидејќи тие немале ресурси.

За жал, кога жените не наоѓаат излез, тие можат да прибегнат кон убивање на
нивните насилни партнери или членови на семејството. Оние што ќе го сторат тоа, се
исполнети со неправеден правен систем, посоодветен за пресудување на однесувањето на
мажите отколку на жените. Неколку судови ја земаат предвид историјата на
виктимизација кај жената или во утврдувањето на вина или во изрекувањето на казната.
Многумина завршуваат на издржување на долги затворски казни.

Испитување на функциите на насилството кај жените повикува на едукација на

практичарите за важноста на еколошките околности и подлабоко разбирање на
насилството од перспектива на жената. Авторите сугерираат дека интервенциите со жени
треба да се фокусираат на истражување на социјалните функции на нивното насилно
однесување и дека практичарите треба да присуствуваат на „системските сили на
нееднаквост“ и да ги научат жените како да бидат граѓански ангажирани и да се залагаат
за себе. Ова убаво се поврзува со Grabe & Dutt, кои сугерираат да се користи граѓански
ангажман за да се оспособат жените. Во нивната студија, употребата на модели за
интервенција врз основа на заедницата имаше пошироко влијание и донесе позначајно
учество.

 Политика
Низ целиот свет, жените се малцинство во политичкиот свет и на институционални
позиции одговорни за донесување одлуки. Родовите норми и предрасудите работат и за да
се намали бројот на жени кандидати со што ќе се зголеми процентот на проблеми со кои
се соочуваат жените на изборите. Иако бројот на жени лидери на држави продолжува да
расте, сепак само 38% од 146 нации имаат најмалку еден женски водач.

Во 2017 година, жените беа лидери на само 15 држави. Покрај тоа, процентот на
жени министри беше мал (18,3% во 2017 година) како и парламентарци (22,8% во 2016
година). Судството останува првенствено машко, особено на повисоките нивоа.
 Во САД, 31% од населението се белци и машки род, но сепак белците завземаат 65%
од сите избрани кандидати и 70% од местата во Конгрес. Жените се 51% од населението,
но сепак имаат само 19% од местата во Конгресот и 21% од Сенатот. Се проценува дека
жените нема да достигнат политичка паритет во САД до 2121 година.

Интервенција на заедницата во општествената нееднаквост за политичкото учество

на жените покажува како учеството на заедницата исто така може и да ги наруши
традиционалните верувања во однос на полот, што доведува до повисоко ниво на
интеграција на политичко ниво за жените. Оваа перспектива на либералната психологија
може да помогне во зајакнувањето на можноста на жените за политичко учество и
донесување одлуки.

 LGBTQ
Родовите нееднаквости во вработувањето, образованието, здравството / опстанокот и
политичкото зајакнување не се единствените полиња во кои нашето општество не ги има
надминато патријархалните идеологии. Продолжува да постои постојана и широко
распространета дискриминација врз LGBTQ луѓето. Теренски експеримент за мерење на
дискриминација покажал дека таа е присутна дури и при изнајмување на стан на
истополов пар и самохрани родители, дискриминацијата често се сретнува и на работното
место, и во економските права. Пресечна анализа на дискриминација кај LGBTQ
припадниците покажала ограничувања во исполнување на основните човекови права, како
што се бракот и посвојувањето. Оваа дискриминација често резултира во ментално и
физичко здравје.

Истражувањата покажаа дека семејното прифаќање на LGBTQ индивидуата е

поврзано со поголема самодоверба и социјална поддршка, подобро здравје и е важна за
спречување на депресија, самоубиство и други однесувања на самоповредување.

Како сексуалната ориентација влијае врз меѓугенерациската солидарност на

семејството? Истражувачка студија ја дефинира меѓугенерациската солидарност како
„меѓусебна поддршка помеѓу различни семејни генерации“. Иако истражувачки, откриени
се некои интересни трендови дека LGBTQ лицата имаат пониско ниво на нормативна и
афективна солидарност и повисоки нивоа на конфликтна солидарност. Ова укажува на тоа
 дека социјалните стигми поврзани со LGBTQ може негативно да влијаат врз семејната
поддршка и придобивките од таквата поддршка.

Јасно е дека ќе биде потребна комбинација на лична, социјална, заедничка и

политичка промена за решавање на различните начини на кои родовата дискриминација
влијае врз здравјето и опстојувањето на поединците и заедниците.

Шалтата и Шампион (Szlachta and Champion) сугерираат дека зајакнувањето на

културната свест за наставниците за сексуалност е важен чекор во работата со студенти и /
или клиенти, бидејќи нормалноста се разликува преку различни културни гледни точки и
предлагаат развој на стратегии во градењето културни рамки за да се избегнат
стереотипите и пристрасностите. Тие тврдат дека ова е важно дури и за оние со напредно
ниво на интеркултурна компетентност.

Истражувачката студија ја потенцира ранливоста на нетрадиционалните семејства и

неповолностите што доведуваат до пониски социјални врски и сл. Тие сугерираат дека
создавање на поддршка на заедницата и едукативни програми за ЛГБТ семејствата е
важен чекор за зајакнување на меѓугенерациската солидарност. Во истата студија,
Швиттерс, К. и Клејман, К. истакнуваат повик за акција за поголема јавна свест за да се
намалат социјалните нееднаквости и дискриминацијата во практиките на посвојување кај
нетрадиционалните семејства.

 Работа-дома конфликт и родот

Поединците можат да доживеат судир помеѓу нивната работа и улогите во домот
заради ограниченото време, високи нивоа на стрес и конкурентските очекувања во
однесувањето. Иако повеќето од истражувањата на конфликтот работа-дома се фокусираа
на тоа како работните варијабли влијаат на домот од гледна точка на конфликтот меѓу
двете сфери, а организациската психологија исто така започнува да истражува како
семејните варијабли влијаат врз перформансите на работата и задоволството.

Во психосоцијалната научна литература, постои широка традиција на студии за

работа и студии за домашен интерфејс. Во оваа литература беа понудени две основни
перспективи врз основа на некомпатибилноста помеѓу работата на поединците и
домашните домени. Една перспектива се фокусира на механизмите кои создаваат
конфликт помеѓу двата домени. Другата перспектива се фокусира на механизмите за
сегментација помеѓу работата и семејните домени.

Некои истражувања покажаа дека притисокот на улогата во домените во работата и

дома предизвикува негативни последици. Значи, степенот на учество во домашната улога
ќе создаде тешкотии за учество во работа, што резултира во конфликт во домашна работа;
и обратно, степенот на учество во работниот домен може да ја попречи изведбата на
домашните обврски, создавајќи пораст на конфликтот.

Родовите улоги се од суштинско значење за разбирање на интерфејсот работа-дома.

Тие се верувања кои што ги делат сите општества, дека домашните обврски се поделени
меѓу половите. Во западните општества, домашните работи се претпоставува дека се
одговорност на жените, што пак може повеќе да влијае врз работа-дома конфликтот
отколку кај мажите. Сепак, според наше знаење, ова не е проверено емпириски.

Различните мета-анализи ја демонстрираат клучната улога на полот, но за тоа како се

однесува на конструкциите работа-семејство, сè уште се дискутира теоретски и
емпириски. Истражувањата откриваат разлики во конфликтот помеѓу работата и дома,
почнувајќи од разликите во искуството на WFC (work-family conflict), до постоењето на
различнo воспитување во однос на работните и домашните обврски кај жени и мажи. Но,
повеќето студии од областа на интерфејсот работа-дома не го сметаат родот како
варијабла. Поради тоа, сметаме дека студиите за интерфејс помеѓу работата и домот треба
да го вклучуваат родот како клучна варијабла заради влијанието на родовите идеологии и
родовата ориентација која има главна улова во односите помеѓу работата и дома од
културна гледна точка.

Покрај тоа, мажите не чувствуваат обврска да се вклучени во домашните задачи како

што прават жените, затоа што тоа повеќе го доживуваат како хоби или слободен избор.
Исто така, оние куќни работи кои секојдневно го одржуваат домот (купување, готвење,
миење садови, миење облека и чистење на куќата) се сметаат
за женски, додека оние што се сметаат за машки или
неутрални задачи (плаќање на сметки, грижа за одржување на
автомобилот или одржување на домот) не вклучува дневна
посветеност. Некои културни интерпретации тврдат дека
жените се повеќе вклучени во куќни работи и не сакаат
целосно да ги споделат заради верувањето дека ова е клучно за нивниот родов идентитет и
извор на моќ во семејството, додека сопрузите, чиј родов идентитет традиционално се
обележал со платена работа, не би се спротивставило да прават помалку работни обврски
во домаќинството отколку нивните жени.

Потоа, мора да се вклучи crossover ефектот: поголемата вклученост на жените во

семејството и домот, го зголемува учеството на мажот во својата работа, што автоматски
создава зголемен семеен товар за жените. Бидејќи сопрузите не се достапни за работни
задачи во домаќинствата, сопругите страдаат од преголем труд од домашни услови и
емотивни побарувања поврзани со згрижување деца, што ќе го зголеми уште повеќе
стресот на жените.

Помалата вклученост на мажите во работни домаќинства и поголемо пренесување на

стрес од работа на семејство предизвикува зголемен домашен обем на работа кај жените и
брачен конфликт, со што се зголемува пренесувањето на напнатост од семејно
опкружување кон работното место на жени.
 Заклучок

Од сите дискусии погоре може да се види дека родовата нееднаквост е очигледно

еден од поголемите проблеми во светот. И покрај фактот дека неговиот волумен многу се
намалува, тој сè уште постои и многу луѓе ја чувствуваат таа нееднаквост во
секојдневниот живот, па дури и се лишени од некои основни човекови права. Постојат
многу причини што доведуваат до родова дискриминација што не може лесно да се решат,
но сепак, со едукација и прогресивни мисли на луѓето, постојат и причини да се верува
дека во иднина, родовата еднаквост ќе биде право во кој што секој ќе ужива.
 Библиографија

 Beeler, J., & DiProva, V. (1999). Family adjustment following disclosure of

homosexuality by a member: Themes discerned in narrative accounts. Journal of Marital and
Family Therapy, 25 (4), 443–459.
 Catalyst. (2005). Women “take care,” men “take charge:” Stereotyping of U.S.
business leaders exposed. New York, NY. Retrieved from
http://www.catalyst.org/knowledge/women-take-care-men-take-charge-stereotyping-us-business-
leaders-exposed
 Ammons, S. K., and Kelly, E. L., eds (2015). Work and Family in the New
Economy. Research in the Sociology of Work, Vol. 26, Bingley: Emerald Group Publishing
Limited.
 Bakker, A. B., Dollard, M. F., and Demeroutti, E. (2008). How job demands
affect partners’ experience of exhaustion: integrating work-family conflict and crossover theory.
J. Appl. Psychol. 93, 901–911.
 Frone, M. R. (2003). “Work-family balance,” in Handbook of Occupational
Health Psychology, eds J. C. Quick and L. E. Tetrick (Washington, DC: American Psychological
Association), 143–162.
 Greenhaus, J. H., and Beutell, N. J. (1985). Sources of conflict between work and
family roles. Acad. Manage. Rev. 10, 76–88.
 United Nations Statistics Division. (2015). The world’s women 2015: Trends and
statistics. Paris, France: United Nations Statistics Division.