£ÅÐÎÒÅ£ ÐÀ×ÀÍÈÍ

1704-05.

Ïóòîâàœå êà ãðàäó £åðóñàëèìó

Ãîäèíå îä ñòâîðåœà 7212, à îä ðîåœà Õðèñòîâîã 1704,
ìåñåöà ¼óëà 7.

Ïîîñìî èç Áåîãðàäà è äîîñìî ó ìàíàñòèð Ðàêîâèöó íà ïðâè êîíàê. È

òó ñå ÷àøžàâàñìî òðè äàíà. È èç ìàíàñòèðà îäàòëå ïîîøå Ãðèãîðè¼å ¼åðî-
ìîíàõ, è Âèñàðèîí ¼åðîìîíàõ, è Ñàëàžè¼ èç Áåîãðàäà ïîå, è Ñòàíî¼å, è èç
Èðèãà £îâàí Ïàðàíîñèž è æåíà ìó Íåäà, è èç Áåîãðàäà Äóëåðèíîâ ñèí Ïà-
âëå. Ñåäàì íàñ óêóïíî ïîå.
Äðóãè êîíàê ó Ãðîöêî¼. È òó ïðîâåäîñìî òðè äàíà. È óìàëî òó Òóð÷èí íå
óäàðè Ãðèãîðè¼à ñåêèðîì, ¼åð ÷èòàøå ÷àñîâå íà ÷àðäàêó.
Òðåžè êîíàê – Õàñàíïàøèíà Ïàëàíêà.
×åòâðòè êîíàê – Áàòî÷èíà.
Ïåòè êîíàê íà Ìîðàâè, íà žóïðè¼è ¼àãîäèíñêî¼. È ïðîîñìî Ïàðàžèí
ðàíî è äîîñìî íà óæèíó ó Ðàæàœ.
Øåñòè êîíàê íà Ïàíäóðàìà êîä Àëåêñèíöà. È äîîñìî íà óæèíó íà Íè-
øàâó. È òó ñëàâèñìî Ñâåòîã ïðîðîêà Èëè¼ó ïîä âåëèêîì òîïîëîì. ×óâåíè
Ìè¼à êèðèŸè¼à ÷àñòè íàñ ëåïî, è âèíà ïèñìî äîâîšíî. Áîã äà ïðîñòè. È ïî-
îñìî ìàëî óç Íèøàâó.
Ñåäìè êîíàê – Íèøàâà, íà çåëåíî¼ òðàâè. È âå÷åðàñìî è ïèñìî. È îäà-
òëå äîîñìî ó Íèø íà óæèíó.
È çàòèì îñìè êîíàê íà Áóãàðñêî¼ Ìîðàâè, ïîä Êóðâèí ãðàäîì. È òó ñå
ïîáóíèñìî ïî ïîíîžè, íåãî, õâàëà Áîãó, íå áè øòåòå íèøòà, âåž çäðàâî è
ìèðíî óñòàñìî. È äîîñìî ïîä Ëåñêîâàö íà óæèíó êîä Êàìåíèòå öðêâå.
Äîîñìî çàòèì äî äåâåòîã êîíàêà íà Ëåñêîâà÷êó êëèñóðó, ïà óñòàñìî
ðàíî è óîñìî ó êëèñóðó. È ïàäîñìî íà óæèíó ó êëèñóðè, ó ñòðàíó, êàî êîçà
íà ìàšó. È òó ïîìèëåøå çìè¼å, è æàáå, è ãóøòåðè è êîðœà÷å. Ìàëî ó âîäó íå
ïîñêàêàñìî îä ñòðàõà.

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 171

 È çàòèì ïîîñìî íà äåñåòè êîíàê ïîä ìàíàñòèð Ðåøèòñêè, íà èçìàêó
Âðàœñêå êëèñóðå. È òó íàëîâèñìî ðàêà çà âå÷åðó. È òó íàîñìî ÷îâåêà è
êàæó äà ìó ¼å ñòî äâàäåñåò ãîäèíà, ïðîñåäå áðàäå è òðèïóò ìó ñå çóáè ìåœà-
ëè, ïà íàðàñëè êàî ó äåòåòà. È äâàïóò áðàäà îïàäàëà, ïà íàðàñëà. È èìà ñèíà
ñåà îä îöà. È êàçèâàõó äà íè¼å ò༠ñòàðàö Òóð÷èíà âèäåî, íè õàðà÷ äàî, íè
âèíà ïèî, íåãî íàïàñàî îâöå íà ãîðàìà. È òó âèäåñìî ÷îâåêà è äåâî¼êó òå ñå
îêàìåíèëè. Òå êàçèâàøå ñòàðàö ò༠äà ¼å êóì ñà êóìîì ñà÷èíèî áëóä. Òîãà
ðàäè ñå îêàìåíèëè.
È îäàòëå óñòàñìî ðàíî è äîîñìî ó Âðàœå íà ¼åäàíàåñòè êîíàê.
È èç Âðàœà äîîñìî íà äâàíàåñòè êîíàê ó Êîøòóíå, íàäîìàê ×åòðäåñåò
öðêàâà. Òó ¼å ðàíè¼å âåëèêà âàðîø áèëà çà ñðïñêîã ãîñïîäñòâà. È ñàä ïî òóð-
ñêè çîâó Êðê êëèñà. È âèäåõ òó êîðèòà êàìåíà îêî áóíàðà, âåëèêî ìíîøòâî,
ñàñâèì âåëèêî, çà äèâšåœå. È ÷óàñìî ñå. È èçíàä òå âàðîøè âèäåñìî òðè
õóìà âåîìà âèñîêà, Áîãîì ñàçäàíà, à íà âðõó ðàâíà, è îä ¼åäíå ñòðàíå ìîæå
ñå ÷îâåê ïîïåòè, à îä äðóãå íå ìîæå. È òî çîâó Øàòîðèøòà Ìàðêà Êðàšåâè-
žà, è Ìèëîøà Êîáèëèžà, è Ðåšå Îìóåâèžà è Íîâàêà Äåáåëèžà. È òó ñå
ó¼óòðó çãîäè Ïðåíîñ ìîøòè¼ó ñâåòå Ïåòêå Òðíîâñêå, ÷è¼è ¼å ¼åäàí îä òèõ
öðêàâà õðàì. È ïàçàð ñå îêóïè è òó íàîñìî îáèšå õëåáà è âèíà. È ñëàâèøå
Âèñàðèîí íàø äðóã.
È ïîîñìî íà òðèíàåñòè êîíàê ó Ãîðîáèíöå íà Îâ÷åì ïîšó. È òó âè-
äåõ êðàñíó çåìšó, ëåïà ïîšà, è æèòà, è âèíîãðàäå è âîžêå ðàçëè÷èòå. È
ëåïå ðåêå òåêó èç ïëàíèíà è èçâîðè ñòóäåíè è ÷åñòè. È ãðàäîâè ñå âèäå è
ñåëà. È òó íà óæèíè ñà ¼åäíîã ìåñòà – øòà ñå âèäè! Íàáðî¼àñìî öðêàâà
÷åòðíàåñò âåëèêèõ. Áåëè ñå êàìåí. Ñðáè ïðàâèëè, à ñàäà ñâå ïóñòî. È òó
íàì êàçèâàõó: Êàäà ñó ðàíè¼å Ñðáè èç Ïðåêîìîð¼à ïðåøëè èç Ñðïñêå çå-
ìšå èçà Òðî¼å ãðàäà – è çàòèì ñå Ñðáè è íàçâàëè ïî ðåöè òî¼, òå ñó íà¼ïðå
íà Îâ÷å ïîšå ïàëè; è òó êàæó ñêîâàëè îä áàêðà ãóìíî, à âåëå, íå óìåëè
âðøèòè íà çåìšè; è êàæó è äî äàíàñ ñòî¼è çàñóòî çåìšîì è âåëå äà õîžå
âåëèêî êðâîïðîëèžå òó áèòè îä Òóðàêà íàïîñëå. È òó ñå âåîìà ÷óàñìî
êðàñîòè çåìšå è îáèšó ïëîäîâà.
È ïîòîì äîîñìî íà ÷åòðíàåñòè êîíàê ó Âåëåñ ãðàä áóãàðñêè, à Òóðöè
çîâó Žóïðèëè¼à. È òó ïàäîñìî ñ ¼óæíå ñòðàíå. È òó òå÷å ðåêà, çîâó ¼å Âàðäàð,
âðëî ãîëåìà. È òó áåøå Òóðàêà ìíîãî. È òó íà ìîñòó óìðóãŸè¼à, è ãîñïîäà
ìíîãà è êàäè¼à. È âàðîø ãîëåìà, è õðèøžàíà èìà ìíîãî. È êóžå è àâëè¼å è
ñâå îä êàìåíà. È ïëî÷îì êàìåíîì ñâå êóžå ïîêðèâåíå, îä ìàëå äî âåëèêå. È
öðêâå êàìåíå ìíîãå èìà¼ó îñëèêàíå, àëè ïóñòå. È òó ó ãðàäó íà Ñâåòîã Ïàí-
òåëå¼ìîíà âèäåõ ãðîæå ìíîãî íîñå ó êîòàðèöàìà íà ìàãàðöèìà. Òóðöè êó-
ïó¼ó, à õðèøžàíè íå äî Ïðåîáðàæåœà. Çàòî ïèòàñìî ñå è ÷óàñìî äîáðîì
äåëó œèõîâîì. È îêî òîãà ãðàäà îíèõ çåìšå âèäåõ. Œèâå ìíîãå ïîñå¼àíå

172 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

ïàìóêîì. È ÷óäèõ ñå, ¼åð ðàíè¼å íèñàì âèäåî. È òó šóäè ìàëî æèòà ñå¼ó, íåãî
ñâå ïàìóê.
È ïðåîñìî Âàðäàð è ïîîñìî îä ãðàäà è èçèîñìî ó ïîšå ãäå ñó Òóðöè
Íåìöå ðàçáèëè è íàòðàã ïîãíàëè. Êàäà ñó Íåìöè Áåîãðàä óçåëè ãîäèíå îä
ñòâîðåœà 7196 (1688), ìåñåöà àâãóñòà 19, òå òåðàëè Òóðêå äî òîã ãðàäà Âåëå-
ñà, òå Íåìöè ñòàëè íà òîì ïîšó. À áèëå êèøå è çëî âðåìå, à Òóðöè èçèó
ñóâè èç ãðàäà òå èõ ðàçáè¼ó è ìàëî-ïîìàëî äîòåðà¼ó îïåò äî Áåîãðàäà. È äî
ãîäèíå äâå óçåëè Áåîãðàä.
È îäàòëå äîîñìî íà ïåòíàåñòè êîíàê ó Òèêâåø.
È çàòèì ñóòðà äîîñìî íà øåñíàåñòè êîíàê ó Ãð÷èøòå. È òó âèäåñìî
êàêî âðøå æèòî ñ êîëà íà âîëîâèìà. Íàïðàâšåíà äàñêà êîëèêî âðàòà, ïà
îçäî íàáè¼åíà, ïóíà êàìåœà, êðåìåœà, òå îí༠êàìåí òàðå ñëàìó, ïà ñàñïå ó
êóžå òå æèâîòèœàìà äà¼ó ó òîðáàê. È òó íà Âàðäàðó ñòåíå âèñîêå äî îáëàêà.
È òó ¼å ïðåñå÷åí êàìåí òå íà÷èœåí ïóò. Çîâå ñå Äåìèð-êàïè¼à Ìàðêà Êðàšå-
âèžà. È òó ñå ïîòïèñàî âèñîêî ó êàìåíó, óñå÷åíà ñëîâà âåžà íåãî ïðñòè. È òó
ñðåòîñìî êàìèëå öðâåíå, òå ñå óïëàøèøå êîœè ïîä £îâàíîì è ïîä Íåäîì.
Ìàëî íå ïîñêàêàøå ó Âàðäàð.
È òîã äàíà äîîñìî íà ñåäàìíàåñòè êîíàê ó Ïñåíñêó âàðîø è ãðàä. Òóð-
ñêè çîâó Àáðåã Õèñàð.
È ñóòðàäàí äîîñìî íà îñàìíàåñòè êîíàê ó ãðàä Ñîëóí. È òó áå¼àñìî
ñåäàì äàíà è õîàñìî îêî ãðàäà è ïî ãðàäó, è ó êóžå è ÷àðøè¼å. È óëàæàñìî
ó öðêâó Ñâåòîã Äèìèòðè¼à. Êðàñíà è âåëèêà âåîìà. È Òóðöè ó œî¼ êëàœà¼ó.
Îëîâîì ïîêðèâåíà. Îëòàðñêè ñâîä áåøå ïàî. È êàêî ¼å ïàî, òàêî è ñòà¼àõó
çèäîâè íåèçíåòè. ×åòèðè äèðåêà ¼åäàí ïðåêî äðóãîã. È ÷åòèðè ñâîäà è ìíîãå
öðêâå ãîðå ïî ñâîäîâèìà, ÷åòèðè êàòà äèðåêà ìåðìåðíèõ, è ó ñâàêîì êàòó ïî
ñåäàìíàåñò äèðåêà îáëèõ – êàî äà ñó íà ñòðóãó ñòðóãàíè. È ¼åäàí äèðåê áëèçó
äâåðè. Èç œåãà ìèðî òå÷å. È ìè ñå ìàçàñìî, êàçà íàì Òóð÷èí êî¼è òó ïåðåòè-
øå. Òàêî èçãëåäà êàî ïðîñî íà íåêå ãîäîâå. È êîä òîã äèðåêà íà ïàòîñó óïè-
ñàíî: „Îä îâîã äèðåêà ïåòè.“ È òàìî ¼å ãðîáíèöà ñâåòîã Äèìèòðè¼à. È òàêî
íàîñìî ãðîáíèöó è öåëèâàñìî. È òó ¼å ñâåòè Äèìèòðè¼å è äî äàíàñ. È ïîâè-
øå ó çèäó, ïîâèñîêî îä çåìšå, ãðîáíèöà íàñëèêàíà ¼åäíà íåêå äåâî¼÷èöå. È ó
ïðèïðàòè íà óãëó ïðèâåçàíà èç öðêâå ñëîâà, ó êàìåíó óêëåñàíà, ¼åäàí ðåä
ñðïñêè, à äðóãè ãð÷êè. Ñàîïøòàâà¼ó î ìîøòèìà êî¼å òó ëåæå: ñâåòîã Ñàâå,
öàðèãðàäñêîã ïàòðè¼àðõà, è Ïàâëà Èñïîâåäíèêà. È êàçó¼å Òóð÷èí äà êàäà ñó
Òóðöè õòåëè äà óó ó òà âðàòà êà òèì ìîøòèìà, èçèøàî ¼å ïëàìåí òå èõ
ñàæåãàî. Òàäà ñó è çàçèäàëè òà âðàòàíöà. Òàêî è äàíàñ ñòî¼å çàçèäàíà. È ìè
ãëåäàñìî.
È ïî äðóãèì öðêâàìà èàñìî è ïîêëîíèñìî ñå; è íà âðõ ãðàäà, çîâó ãà
×àóø ìàíàñòèð. È áåøå êàëóåðà ìíîãî. È òó âèäåõ èäîëñêî ïðîðî÷èøòå è

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 173

èçíóòðà ÷óäíî çäàœå, íà íåêà îêíà ñâå ñâîåíî. ×èíè ìè ñå äà èìà äåáåî çèä
äåñåò àðøèíà, à ó âèñèíó, áîãçíà. Òó îí༠àïîñòîë Äèìà îäìåòíó ñå, î êîìå
àïîñòîë Ïàâëå ïèøå, è áè ¼åðå¼ èäîëñêè. È òî ¼å ñâå èçíóòðà ìîçàèêîì èñëè-
êàíî, ¼îø çà èäîëà ñëèêàíî: ëîçå è öâåòîâè è äðâåòà, à šóäñêîã ëèêà íåìà,
íåãî èçà òîãà õðàìà èäîë ñòî¼è íà çåìšè, îêðœåí ñâðõà. Èìà, ÷èíè ìè ñå,
äåñåò àðøèíà øèðèíå è òîëèêî âèñèíå ¼åäàí îñíîâíè êàìåí. £îø èìà, êàæó,
òîëèêî îêðœåíîã. È íàîêîëî ñâå ôèãóðå ïîðàçáè¼àíå, èñå÷åíå. È ñà ¼åäíå
ñòðàíå ñòåïåíèöå óñå÷åíå. È òî ñó áèëè íàøè óíóòàð ïðèçèäàëè îëòàð è ñà-
ãðàäèëè öðêâó. Çàòèì, Òóðöè ó îëòàðó ïðèçèäàëè õîŸè ìåñòî è ñàäà ¼å Ÿàìè-
¼à. Òî ñå âèäè è ïîçíà¼å.
È òó óñðåä ãðàäà èìà¼ó ñâîäîâè âèñîêî èçíàä êóžà. Âèäå ñå è ïðåêî
óëèöà. È âèäå ñå ãîðå ëèêîâè èñêëåñàíè: ìó÷èòåš ñóäèøòà è ïðåñòîëè
ãðàäñêè. È êàæó äà ¼å òó ìó÷èòåš ñåäåî êàäà ¼å Íåñòîð Ëè¼à ïîëîæèî íà
íåêå äàñêå.
È äîëå êà ìîðó âèäåñìî öðêâó âåîìà âåëèêó, êî¼ó ¼å íåêè öàð ïðàâèî ïî
óãëåäó íà Ñâåòó Ñîôè¼ó. Äèâíè äèðåöè è ñâîäîâè! Íå ìîæå ñå ÷îâåê íàãëå-
äàòè íè ðàçóìîì ïî¼ìèòè. È òó íàì Òóð÷èí êàçèâàøå. Êàäà ñó Òóðöè óøëè,
òå ñó íàøëè ¼åäíîã êàëóåðà íà ¼åäíîì ïèðãó ïîä âðõîì òå ãà òó ïîñåêëè, è
ïàî íà ïðîçîð, è óäàðèëà êðâ íàïîšå íèçà çèä. È âèäè ñå, è ìè ãëåäàñìî êðâ
ïî çèäó. È êàæå Òóð÷èí, òî ñó, âåëè, Òóðöè ìíîãî ïóòà ñòðóãàëè è çàìàçèâà-
ëè êðå÷îì è íèñó ìîãëè íèøòà.
È ïîîñìî èç Ñîëóíà ìåñåöà àâãóñòà ñåäìè äàí íà ìîðå ó ãàëè¼ó. È äî-
îñìî äðóãè äàí ïîä Ïëàòàìîí ãðàä. È òó èìà íàä ãðàäîì ïëàíèíà. Íàçèâà
ñå Áàáêèíà ïëàíèíà. È áëèçó òå äðóãà ïëàíèíà, íàçèâà ñå Ñàðãàð. È èìà ó
œî¼ ìàíàñòèð Ñâåòîã âåëèêîìó÷åíèêà Äèìèòðè¼à, äèâàí; è ãðàä îêî ìàíà-
ñòèðà. È žåëè¼à èìà 200. È çàòèì äîîñìî ó Çàãîð¼å, íàñïðàì Ñâåòå ãîðå. È
ïðåêî ìîðà èàñìî ¼åäàíàåñò äàíà. È òó ó Çàãîð¼ó ñåäåñìî äåâåò äàíà. È õî-
àñìî ïî Ãîðè. È íàîñìî ìàíàñòèðå è öðêâå ìíîãå, è ãðîæå è âîžå ìíîãî.
À öðêàâà áðî¼åì ñòî, è êóžà ïåò òèñóžà, ñâå õðèøžàíè. È òó èìà šóäè, òå íå
çíàìî íà ÷åìó æèòî ðàñòå. È òó âèäåñìî öðêâó Ïðåîáðàæåœà, ñêîðî ñàãðàå-
íà, âåëèêà è êðàñíà âåîìà, îëòàðà òðè è ¼à¼à íî¼åâèõ òðèäåñåò. È 95 êàíäèëà
óæåãîøå ñðåáðíèõ è çëàòíèõ. È ïðåä öðêâîì äâà èçâîðà ëåêîâèòà è îêîëî
øóìà áîðîâà. È ó öðêâó Ñâåòîã Íèêîëå ñâàêè äàí èàñìî íà âå÷åðœó, íà
¼óòðåœå è ñâàêè äàí ïî¼óžè ëèòóðãè¼ó.
È îäàòëå ïîîñìî, è äðóãè äàí ïîä Êàñàíäðó äîîñìî. È òó áå¼àñìî ïåò
äàíà, äîêëå äðâà òîâàðèøå. È ñòðàõ èìàñìî îä ãóñàðà. È òó âèäåñìî ãðàä
Òèðîí. Òó ñó ñâåòîã Òåîäîðà Òèðîíà ìó÷èëè, ñà îáàëå áàöèëè ó ìîðå. È ñàäà
ñòî¼è ïóñò. È òó èäóžè âèäåñìî ¼åäíî ìàëî îñòðâî. È êàæó íà œåìó íèøòà
íåìà, íåãî äèâîêîçå, áëèçó Ñâåòå ãîðå. È äîîñìî ïîä Àòîí. Âåòàð äîòåðà è

174 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

íå æåëåžè. È âèäåñìî ìàíàñòèðå Ñâåòîã Ïàâëà è Ñâåòå Àíå. È âèäè ñå âèíî-
ãðàä è ìåå ó êàìåíó ó ëèòèöè.
È îòóä ïîîñìî êà âåëèêîì ìîðó. È äîîñìî òðåžè äàí ïîä ïëàíèíó £óð
çâàíó, ãäå ñâåòè Àòàíàñè¼å ìîëèòâàìà áåñîâå çàòâîðè. È äî äàíàñ òàìî ñòî¼å.
È òó çàìðêîñìî íà ìîðó. È êàäà áè äðóãè ÷àñ íîžè, óñòà áóðà íà ìîðó è âàëè
ñèëíè. Ïî÷å ëàó òàëàñ ìîðñêè ïðåëèâàòè è áàöàòè òàìî è îâàìî. È áè ñòðàõ
âåëèêè è ïëà÷ ãîðêè îíèõ êî¼è ñó ãëåäàëè áóðó ìîðñêó è ñìðò šóòó. È òó ñå
¼åäíè ïðàøòà¼ó, à äðóãè èñïîâåäà¼ó ¼åäàí äðóãîì. À áåøå ëààðà 75, Òóðàêà
11 è ðîáè¼àøà.
È êàäà áè î ïîíîžè, ïî÷å ëàà èçâðòàòè ñå è êðìàíîøè ñìåòîøå ñå.
Ïàäå îáëàê öðí íà ìîðå. Òàäà ñå æèâîòà îïðàøòàñìî. Êðèöè è ãëàñîâè ñíà-
æíè èçëàæàõó ïðèçèâà¼óžè ïðå÷èñòó Áîãîðîäèöó è ñâåòîã îöà Íèêîëó. È
óïðàâšà÷ ¼åäðèìà ïîçíà ãðàä Ëèâíî è òó ïðèáåãîñìî.
È ñòà¼àñìî 32 ÷àñà. È îäàòëå íà Óñåêîâàœå ïðîîñìî Ñàìîòðàê, è Áîê-
÷ó, è Ëèíäðó è Èáðî è èàñìî äî Èçìèðñêîã çàëèâà. È çàòèì èçèå äðóãè
âåòàð òå çàíåñå ïîä Ìèòèëèíó. È íà òîì Ìèòèëèíñêîì îñòðâó èìà 300 ñåëà
è ÷åòèðè ìàíàñòèðà Àðõàíåëà è Êðñòèòåšà £îâàíà. È îäàòëå ïðîîñìî Áà-
ëóê-àäó è çàëèâ Ñàêàñêè. È äîîñìî òðèäåñåòîã äàíà àâãóñòà ó Ñàêàç ãðàä.
Ðàíè¼å ñå çâàî Àïîñòîë Õè¼à. È òó ó Ñàêàçó ãðàäó ïîñåòèñìî öðêâå ìíîãå.
Èìà öðêàâà ñàáîðíèõ 70, à ìàëèõ 600, è êàæó 2000 ïîïîâà ìèðñêèõ. È
âèäåñìî öðêâó Ñâåòå Òðî¼èöå íîâîñàãðàåíó. Íà œî¼ ïðîçîðà 55, è äèðåêà
îä ìåðìåðà 67, è ãðîáíèöà 47, è äðóãèõ êðàñîòà è äðàãîöåíîñòè – íåìîãóžå
èñïðè÷àòè. È òó áå¼àñìî äâà äàíà. È îä Ñàêàçà ïîîñìî è ïðîîñìî Ñóñàì-
ñêè çàëèâ. È òó íîž îñâàíóñìî íà Ñàìñîíîâîì áîðèëèøòó, [íà êîìå ñå áîðèî]
ñà æåíîì íåêîì. Òàêî êàæó äà ¼å ÷óî Ñàìñîí çà ¼àêó æåíó, òå ïîíåî âåëèêè
êàìåí èç Àíàäîëè¼å. È îíà ïîíåëà çàïðåãó êàìåœà. À êàäà ñó ñå âèäåëè,
ñòàâèî Ñàìñîí êàìåí ó ìîðå ñà îáàëå, è âèäåî ñå êîëèêî âåëèêà êóžà. Òàêî è
îíà ñàñóëà èç çàïðåãå íà çåìšó. È ñàäà ñå âèäåëà ãîìèëà âåëèêà è âèøå ñå
íèñó òóêëè. Òî ¼å îä Ñàêàçà 80 ìèšà.
È òîã äàíà ïîîñìî ó Õèñòàíîñ. Ðàíè¼å ñå çà âðåìå àïîñòîëà çâàî Êîœà-
íèòó. È íàîñìî îáèšå õëåáà, âèíà è ãðîæà. È òó âèäåñìî ó ãðàäó ¼åäíî äðâî
÷óäíî, òåøêî ¼å ðåžè: ó äåáëó äåáåëî 12 àðøèíà, îáçèäàíî ó êîðåíó êàìåíîì è
ïîäóïðòî äèðåöèìà – êàìåíèõ äèðåêà 42 è äðâåíèõ 34 è îä ìåðìåðà 8. È òè
ñâè äèðåöè äðæå ãðàíå òîã äðâåòà. È ïîä òèì äðâåòîì èìà ¼åäàí øåäðâàí, è
äâå ÷åñìå, è äâà áóíàðà, è äâà ÷àðäàêà, è øåñò êðåâåòà, è ÷åòèðè êàôàíå, è
¼åäàí äóžàí òðãîâà÷êè, è ¼åäíà Ÿàìè¼à, è äâå êàñàïíèöå, è ¼åäíà õëåáàðíèöà è
÷åòèðè çàõîäà. È òó ïîä òèì äðâåòîì èìà ó ñâàêî âðåìå ïî 200 èëè ïî 300
šóäè. Ó õëàäó ñåäå. È òó âèäåõ àêîíè¼ó: øòîãîä ñå îä ¼åëà çàòåêíå äà ïðåäàíè,
íèòè êî ÷óâà äàœó, íèòè íîžó, íèòè ñå ïîêðèâà, íèòè ÷óâà. È ÷óàñìî ñå.

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 175

 È îäàòëå ïîîñìî äðóãîã äàíà è äîîñìî ó ãðàä Ðîäîñ. È Îáèîñìî ïî
öðêâàìà. È âèäåñìî êðàñîòå ìíîãå. È ò༠ñó ãðàä ãðàäèëè Ìàëòåçè. Òàêâå
êðàñîòå è òâðàâå íèãäå íåìà. Òó ¼å ¼åäíî ÷óäî: ãäå ¼å êèï ñòà¼àî ¼åäíîì íî-
ãîì íà ¼åäíî¼ êóëè, à äðóãîì íà äðóãî¼, èìà óäàšåíî êîëèêî ïóøêà ìîæå
äîáàöèòè. È òó èø÷åêàñìî ÷åòðíàåñò äàíà.
Çàòèì ïîîñìî èç Ðîäîñà ìåñåöà ñåïòåìáðà 18. íà âåëèêó ïó÷èíó
[Åãå¼ñêó] íà 18 ëàà è äâà áðîäà. È äðóãè ÷àñ íîžè óñòà áóðà, è âàëè íà ìîðó
âåîìà ñòðàøíè. È òå íîžè âåëèêè ñòðàõ èìàñìî. È êàäà äàí áè, ïî÷å ñå ëàà
çàãœóðèâàòè è ïðåëèâàòè áóðîì ìîðñêîì. È òîã äàíà íå âèäåñìî ìíîãî áðî-
äîâà îä îíèõ êî¼è ñó èøëè ñà íàìà, íèòè âèäåñìî ñóíöà, íè ìåñåöà, íè íåáà,
íè çåìšå, íè ïòèöå äà ëåòè, îñèì áóðå è îáëàêà. È âàëè ðàçëè÷èòè: áåëè, è
çåëåíè, è öðíè è ïëàâåòíè, è ¼åäíè êàî âàðèâî êèïåõó, äðóãè êàî ìóœå. È òîã
äàíà èñïîâåäè ñå ¼åäàí äðóãîìå. È ñâè ñå æèâîòà îïðîñòèñìî. È ãëàñ èçëà-
æàøå âåëèêè, ¼åäíîãëàñíî âàïè¼àõó êà Áîãó, è ïîìèœàõó ÷óäåñà ñâåòîã Íè-
êîëå è ïðèçèâàõó ó ïîìîž. Òàäà ãðëî èçíåìîæå, ãëàñ ïðåñå÷å ñå, à äèñàœå ñå
ñìàœè, êàî è äóøà ó íàìà, ¼åçèê ïðåñàõíó. Áè ãëàñ ñàìî. È òóæíèì î÷èìà
ãëåäàõó ¼åäàí íà äðóãîã, à íåêè ñïëåëè ãëàâó ñà íîãàìà øêðèïåžè çóáèìà
ñâî¼èì, âèäåøå ãîðêó ñìðò. È ïîäèãîøå óçáóíó íà ïàëóáè. È îäðè÷åìî ñå
êîëèêî êî ìîæå äàòè òîâàðà, äà èñïðàçíèìî ëàó ó ìîðå. È ó ò༠÷àñ ïî÷åøå
ïðàçíèòè è áàöàòè ñòâàðè ñâî¼å ó ìîðå. È êàäà ñå èñïðàçíè äî ïîëà ëàà, òàäà
ñå ïîäèæå ¼îø ñíàæíè¼è âåòàð è ðàñöåïèøå ñå âåòðèëà îä ãîðœåã êðà¼à äî
äîœåã. È ðàäíà óæà ïîïóñòèøå. È êàòàðêà âåëèêà çàãœóðè ñå ó ìîðå. È ïàðà-
øå òî íà¼âèøå äðâî âîäó ìîðñêó.
È ó âðåìå çàëàñêà ñóíöà çàãœóðè ñå ëàà è ïîäèãîøå ñå âàëè íà¼ñèëíè¼è,
êàî ãîðå âèñîêè, è îáëàöè è ìóœå ñèëíå è ðàçëè÷èòå. È ñâè ïàäîñìî êàî
ìðòâè, ðàäèòè è ÷èíèòè íå ìîãîñìî íèøòà. Ñàìî ¼åäàí äðóãîã òóæíèì î÷è-
ìà ïîãëåäàøå. À íåêè ïîìèœàõó Áîãà è Áîãîðîäèöó è ñâåöå, à äðóãè îöà, è
ìà¼êó, è áðàžó, è ñåñòðå, è ñðîäíèêå, è ïîçíàíèêå ñâî¼å, è æåíå è äåöó ñâî¼ó.
È íåêè òðçàõó îäåžó ñâî¼ó. À äðóãè ñàêðèâàõó î÷è ñâî¼å äà íå âèäå ãðîçíó
ñìðò. À äðóãè ïîëóìðòâè áåõó. Ãðëî èçíåìîæå, è ¼åçèê ïðåñóøè ñå, ãëàñ
çàìóêíó. Çà äâà äàíà è òðè íîžè îä ñâèõ íàñ íè ¼åäàí õëåáà íå îêóñè, íèòè
¼åäàí äðóãîì ïðîãîâîðè. Íèòè ìîæå êî¼è óñòàòè, íèòè êîðàê êîðàêíóòè, êàî
ìðòâè ëåæåžè. È òó âèäåõ êàêî ëàà áðçî èäå – êàî è ñòðåëà. Îäàêëå ñòðåëó
ïóñòè, îíäå è ïàäíå. È òó ëààð ¼åäàí êàæå: „×åòðäåñåò ãîäèíà êàêî ïëîâèì
ïðåêî ìîðà òàêâå áóðå íå âèäåõ.“
È òðåžåã äàíà óãëåäàñìî ïòèöó ñ ¼óãà è âåîìà ñå îáðàäîâàñìî. Ðåêîøå:
„Áèžå íåãäå îáàëà áëèçó.“ È áóðà ñå ìàëêî ñìàœè. Òàäà ñå îïîìåíóñìî ñìð-
òè è çàõâàëíîñò óêàçàñìî Áîãó. À ¼åäíè ÷åòâðòîã äàíà ¼åçèêîì ïðîãîâîðèøå,
è õëåá è âîäó îêóñèøå. À äðóãè ïåòè äàí âîäîì ¼åçèê îêâàñèøå. È òîã ïåòîã

176 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

äàíà óãëåäàñìî ¼åäàí áðîä èç íàøåã äðóøòâà. È ¼åäíó çëó ëàó âèäåñìî, è
óòåêîñìî øåñòè äàí, àëè âåòàð – íàçàä.
È ñåäìîã äàíà äîîñìî íà çàëèâ Ðåøèòñêè, ó Íèë ðåêó, ïîä Ðåøèò ãðàä.
Çîâó ãà Ìàëè Ìèñèð, ðàíè¼å ñå çâàî Ðàèòà. È òó âèäåñìî ìíîãî ïðè÷à.
Šóäè êî¼è òó æèâå íèòè êî íîñè ãàžà, íè ÷àêøèðà, íè ïàíòàëîíà, íè
äîêîëåíèöà íè íà ¼åäíîì. Ãîñïîäà è áîšàðè íîñå îä ïëàòíà è îä ñâèëå õà-
šèíå, àëè öåâàíèöå ãîëå – íèøòà îñèì ïàïó÷à. À ¼åäíè õîäà¼ó íàãè êàî îä
ìà¼êå ðîåíè. Ïî ÷àðøè¼è è ìóøêî è æåíñêî ñàìî ó ñàìî¼ êîøóšè. È ïè¼ó
òóòóí è êàôó – è ìóøêî è æåíñêî, è âåëèêî è ìàëî.
È âèäåñìî êàêî íàðàñòà ôèíèêîâ öâåò çáîã ðîäà, äà îäðæè ðîä. È âèäå-
ñìî äðâî íà êîìå ïàìóê ðàñòå.
È îä ÷åòèðè âðñòå ñìîêâå. £åäíà ñìîêâà íà êî¼ó ñå Àäàì ïðåâàðè ðàñòå
íà òðè ïîóêå. È ñëàñò œåíó ðàçóì šóäñêè èñêàçàòè íå ìîæå. Íà ìíîãå ñëàñòè
íàâîäè. Íàñ ñåäàì ¼åäíó êóïèñìî è ñâè ¼åàñìî çà òðè äàíà. Íà¼çàä èõ îñòà-
âèñìî è íå ìîãîñìî èõ ïî¼åñòè îä ñëàñòè. À ÷èíè ìè ñå íåìà ïîëà îêå ó œî¼.
È äðóãà îä êî¼å ñàì ëèøžà íàáðàî èìà ëèøžå äóãî äåâåò ïåäè, à øèðîêî
÷åòèðè ïåäè. Òðåžà ñìîêâà, øòî ¼å ïðîêëåòà, œåí ïëîä ñå ¼åñòè íå ìîæå.
×åòâðòå ñìîêâå èìà íà ÷èòàâî¼ çåìšè.
È òó âèäåõ ïòèöó íî¼à. Ãîëåìî. £åäâà äîõâàòèì ðóêîì ïî õðïòó. È ìèëî-
âàõ ãà. Õîäà¼ó ïî ÷àðøè¼è è ïîðåä ëàà, ïî áóœèøòó. Êóïå øòîãîä òå ñå
õðàíå. È òó ïðîâåäîñìî øåñò äàíà.
È ïîòîì ïîîñìî Íèëîì ðåêîì. È òà ðåêà èç ðà¼à èäå. È âèäåñìî îêî òå
ðåêå ìíîãî ñåëà è âàðîøè, ñà îáå ñòðàíå ðåêå. È šóäè ñâè íàãè; è æåíà è
äåòå. È ñâè ãîëè. È äà ñå êàæå îä ñòî šóäè ¼åäàí äà èìà êîøóšèöó. È èìà¼ó
æåíå òåê ïîíåêà ñïðåäà çàïðåêó è äðóãî íèøòà. À äåöå ïî ïåäåñåò èëè ïî ñòî
îêî ðåêå ÷óâà¼ó ìàðâó. È âèøå áåñïîñëåíî, êàäà íàñ íåêî âèäè, âè÷å, ïðîñè,
à ìè ñòàâèìî ïî ¼åäàí ïåêñèìåò, à œèõ çàïëèâà ïî äâàäåñåò. À êî¼è óõâàòè,
îí༠èçåäå. Òàêî íàñ ñâå ïðàòå îä ñåëà äî ñåëà.
È òó âèäåñìî øåžåð. Ïîñå¼ó âåëèêå œèâå. È îíàêâà ¼å êàî êóêóðóç ñòà-
ášèêà è ëèñò. È èç îíå ñòàášèêå âàäå ñð÷èêó è ïåêó øåžåð.
È äîîñìî øåñòè äàí ó Ìèñèð Âåëèêè, òî ¼åñò ó Åãèïàò, Ôàðàîíîâî
öàðñòâî. Âåëè÷èíó êî ìîæå èçðåžè? Íèòè ìîæå ïðåžè, íèòè êðà¼à âèäåòè, à
îä ìíîøòâà šóäè íå ìîæåø íà óëèöó äà èçèåø. Òó ¼åñó äâîðîâè Ïðåêðà-
ñíîã £îñèôà, ìîçàèêîì íàñëèêàíè, óñðåä ãðàäà íà ÷óäíî¼ âèñèíè. È òó ¼å
äèâàíõàíà âåëèêà âåîìà, 34 âåëèêà äèðåêà. Ïî äâà ÷îâåêà ¼åäàí äà îáóõâàòå,
òîëèêî ñó äåáåëè. Îáëè è ãëàòêè êàî äà ñó íà ñòðóãó ñòðóãàíè, à âèñîêè áîã
çíà. È òè ñâè äèðåöè ñó îä ìåðìåðà. Èìà èõ 300, êî¼å ìàëèõ, êî¼å âåëèêèõ. À
÷èíè ìè ñå èìà èõ âèñèíå 50 àðøèíà. Íà œèìà ãîðå ñâîäîâè. À ñàäà ñòî¼è
ïóñòî. È ãäåêî¼è äóžàí÷èž ñèðîìàøêè äîëå îêî äèðåêà. È òó ¼å áóíàð £îñè-

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 177

ôîâ. È ñàäà òó âîäó âàäå. È ìè óëàæàñìî äî äðóãèõ âîëîâà, ïà ñå ïðåïàäîñìî
òå ñå âðàòèñìî. Íà òðè ìåñòà ãäå âîëîâè âîäó âàäå ñòåïåíèêà èìà 444 äî
äóáèíå âîäå. Ó ñàìîòâîðó êàìåíîì ñâå ñå÷åíî. È òó îñàìíàåñò âîëîâà âîäó
âàäå.
È ó òîì Åãèïòó áåøå ïàïà è ïàòðè¼àðõ èìåíîì Ãåðàñèì. È èàñìî ê
œåìó è èñïîâåäàñìî ñå. È ÷èòàøå íàì ìîëèòâó è áëàãîñëîâ ïðèìèñìî. È
âèäåñìî ãà ó ¼åäíó íåäåšó, ëèòóðãèñà. È ñòàâè íà ñåáå äâà åïèòðàõèšà è äâà
îìîôîðà è ïî ëèòóðãè¼è ñåäå, òå ÷èíè ïðèäèêó çà ìíîãî òàêî ïîä ñâî¼èì
îäåæäàìà. È òó âèäåñìî ïàòðè¼àðõà êîïòñêîã. Êîïòè ñó âåëèêè âèëà¼åò è
íàðîä, óêð༠óç ðåêó Íèë.
È èàñìî ó Ñòàðè Åãèïàò, àëè ¼å ñàâ ïóñò, ìàëî ãäå êî¼è ÷îâåê. Òó âèäå-
ñìî õàìáàðå £îñèôîâå. Êî ìîæå èçìåðèòè è âåëè÷èíó èñêàçàòè? È òó ó Ñòà-
ðîì Ìèñèðó öðêâà £îâàíà Ìèëîñòèâîã. Òî ¼å áèëà àðõèåïèñêîïè¼à. È ñàäà
êàëóåðèöå áîðàâå òó. È òó èìà¼ó öðêâå âåëèêå è êðàñíå, âåîìà âåëèêî ìíî-
øòâî. Öàðñêà çäàœà. È ó äâå öðêâå äâå èêîíå ÷óäîòâîðíå: Áîãîðîäèöå è ñâå-
òîã Ãåîðãè¼à. È òî, êàæó, êàäà ñó Òóðöè óçåëè, îíå ñó ñå äàëå ñ ìåñòà äèãíóòè,
è ñàä íà òîì ìåñòó ñòî¼å. À öðêâå ïóñòå è ïàëå îêî œèõ. Ñâåòîã Ãåîðãè¼à íè¼å
âåëèêà, èìà ÷åòèðè àðøèíà äóæèíå, à ñòî¼è íà ïðàçíîì ïðîñòîðó âèñîêî îä
çåìšå, êàêî íå ìîæå ÷îâåê ðóêîì äîõâàòèòè.
È òó èìà öðêâèöà Ñêðèâíèöà Õðèñòîâà, êàäà ¼å ïîáåãàî îä Èðîäà. È ó
çåìšè ¼å äåñåò ñòåïåíèêà äóáîêà, îä ìåðìåðà ñàãðàåíà. È èçà ïðåñòîëà ó
çèäó êàî ïåž, òå êàæó, òó ¼å Õðèñòà Áîãîðîäèöà êðèëà. È òó ïðåêî òå öðêâå
áèëà ¼åäíà ãðåäà îä êîâ÷åãà Íî¼åâîã, à ñàäà ìàëî òåê èçâèðó¼å.
È òó ñå ó Ñòàðîì Ìèñèðó íîâöè ñàäà êó¼ó. È âèäå ñå ïðåìà Âåëèêîì
Ìèñèðó Ôàðàîíîâå óçâèñèíå. Òî ¼å ¼åäíî ÷óäî íà ñâåòó. Äâå îçèäàíå îä êà-
ìåíà êàî ñîáå äâå. È òîëèêà ¼å âåëè÷èíà è âèñèíà – îä òðè äàíà õîäà ìîæå ñå
âèäåòè.
È òó ¼å áëèçó Âåëèêîã Ìèñèðà ãîðà, øòî ¼å çîâó Äóðäàã õðèøžàíñêè,
êî¼à ¼å çáîã ìîëèòàâà ïîøëà ó Íèë ðåêó.
È òó, ó Âåëèêîì Åãèïòó, áîðàâèñìî äâàäåñåò è äâà äàíà, ó õàíó Ñèíà¼à-
öà êàëóåðà. È òó ñâàøòà äîñòà ¼åôòèíî. Ïî îñàì ñîìóíèžà çà ¼åäíó ïàðó, à
¼åäíà ïàðà îñàì ìàíãóðà. È òó óçèìàõ çà ¼åäíó ïàðó 74 ëèìóíà. À âèíà è
ðàêè¼å – äà äóêàò äà¼åø çà ¼åäíó îêó, íå áè íàøàî.
È ïîîñìî èç Ìèñèðà êà Ñèíà¼ó 211. äàí. È ïóòîâàñìî òðè äàíà äî À-
ðóäà. Íå âèäåñìî íè ÷îâåêà, íè äðâåòà, íè òðàâêå, íè ïòèöå, íè âîäå, îñèì
êàìåíà è ïåñêà. È òó ó Àðóäó âèäåñìî íåêå íåâèåíå šóäå, è ïòèöå è äâà
ìèøèžà áåëà. È òîã äàíà äîîñìî ó Ñóâåèç ãðàä, íà Èíäè¼ñêó ñêåëó, íà îòîêó
Öðâåíîã ìîðà. È òó ó Ñóâåèçó óçåñìî âîäó è íàîñìî ¼åäíîã õðèøžàíèíà
Õàëèëà, òàêî ìó èìå. È íîžèñìî íà Ñâåòîã Íåñòîðà.

178 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

 È ðàíî óñòàñìî è äîîñìî íà Äâàíàåñò èçâîðà Ìî¼ñå¼åâèõ, ãäå ðàçäåëè
ìîðå è ïîòîïè ôàðàîíà ñà êîëåñíèöàìà. È òó áåøå íåêîëèêî ôèíèêà. È óçå-
ñìî âîäó èç òèõ èçâîðà ó ìåõîâå. È îäàòëå äîîñìî çà òðè äàíà íà Êàðàíäóë.
È òó íàîñìî âîäó, è íåêîëèêî âðàíà è ïåäåñåò äðâåòà ôèíèêîâèõ. Ïîòîì
ïóòîâàñìî äâà äàíà è íàîñìî ¼åäàí áóíàð âîäå ëåïå. È òó âèäåñìî äâå âðàíå
è íåêå ïòèöå êðàñíå âåîìà. È ãëàñ äèâàí ïî¼ó. È òó íîžèñìî.
Çàòèì ïóòîâàñìî äâà äàíà. Íå âèäåñìî íè ÷îâåêà, íè ïòèöå, íè äðâåòà,
íè òðàâå, îñèì ñòåíà, äî îáëàêà ïðîòåãëå ñå. È ¼åäàíàåñòîã äàíà îä Åãèïòà
âèäåñìî íåêîëèêî êîçà è íåêå šóäå ñòðàíå èçãëåäîì, êàî äèâšè. Î áðàžî,
òåñíîã è ìó÷íîã ïóòà è íåâîšíîã æèâîòà ó òî¼ çåìšè! È òó âèäåñìî äèâšå
ëóáåíèöå. È îêóñèñìî, ãîð÷à ¼å îä ïåëåíà.
È ñóòðàäàí, òðåžåã íîâåìáðà, äîîñìî ó Ñâåòè Ñèíà¼, ó ìàíàñòèð, íà
îáíîâó õðàìà Ñâåòîã Ãåîðãè¼à, íà ëèòóðãè¼ó. È ó òî âðåìå áåøå ó Ñèíà¼ó
äèêå¼ Íåîôèò ñòàðàö, è Ëèàíè¼à ñòàðàö, è Àíàòîëè¼å ñòàðàö, è Ãåðàñèì ñòà-
ðàö, è Êåñàðè¼å ñòàðàö è àêîíè Äàâèä, Äèîíèñè¼å, £îàíèêè¼å, Ïà¼ñå¼, £îà-
ñàô, à óñïóò áîã çíà êîëèêî èõ ¼å. Êàæó äà èìà ¼åäíèìà ïî äâàäåñåò ãîäèíà äà
íèñó ó ìàíàñòèð äîøëè. Ñëàâà Áîãó äà íàñ óäîñòî¼è äà âèäèìî ñâåòà îâà
ìåñòà è äà ñå ïîêëîíèìî è óãëåäàìî äèâíó êðàñîòó!
Ó Ñèíà¼ó ìàíàñòèðó Âåëèêà öðêâà, êðàñíà âåîìà, äâàíàåñò äèðåêà âåëè-
êèõ è íà œèìà ñâîäîâè. È ñðåäèíà îëîâîì ïîêðèâåíà, è ñòî äèðåêà äðâåíèõ.
Ïàòîñ îëòàðà – ñàâ ìåðìåð ïåãàñò: áåî, øàðåí, çåëåí. Èçîêîëà îêî ïðåñòîëà
çèä. Íà îëòàðó ìåðìåð è äðóãà êðàñîòà: èêîíå, õîðî, è êàíäèëà, è êðñòîâè è
ìíîøòâî £åâàíåšà îêîâàíèõ êðàñíî. À ¼åäíî £åâàíåšå öàðà Òåîäîñè¼à ñâå
çëàòîì ïèñàíî îä êðà¼à äî êðà¼à. Äâàäåñåò £åâàíåšà øòî ñâàãäà ñòî¼å ïî
÷àñíèì òðàïåçàìà è îëòàð ìîçàèêîì êàìåíèì èñëèêàíî è òàìíî, äèâíî ïî-
çëàžåíî. È ñâåòà òðàïåçà è ïðîñêîìèäè¼à è íà íàðó÷¼ó âåîìà óêðàøåíî.
Ó äóæèíó Âåëèêà öðêâà îä äâåðè äî ïðèïðàòå 43 àðøèíà, à øèðèíå 16.
È îëòàð äóæèíå 11 àðøèíà, à øèðèíå 9, à ïðåäœà ïðèïðàòà äóæèíå 8 àðøè-
íà, à ïðîçîðà 53. Âðàòà âåëèêà îä áàêðà è äâî¼å ìàëèõ. È òà Âåëèêà öðêâà
¼åñòå õðàì Ïðåîáðàæåœà.
È öðêâà Ñâåòå íåèçãîðèâå êóïèíå ñâà ¼å çåëåíèì ìåðìåðîì ïàòîñàíà. È
íàîêîëî ñâå àçóð. È ó Âåëèêî¼ öðêâè äåñåò îëòàðà ãäå ñå ñëóæè. È ïîñåáíèõ
öðêàâà ïåòíàåñò óíóòàð ãðàäà òîã. È ãðàä øèðèíå 108 àðøèíà, à äóæèíå 128.
È èìà¼ó äâà áóíàðà ñòóäåíå âîäå ó ãðàäó. Òó ¼å Ìî¼ñå¼ Ðàãóèëó îâöå íàïî¼èî.
È ãðàäñêà âðàòà çàçèäàíà. Íå îòâàðà ñå, íåãî íà âèòàî óëàçå è èçëàçå.
È òó ïî÷èâàñìî ÷åòèðè äàíà, ïà ïîîñìî íà Ñâåòè Âðõ. È äîîñìî ïðå
ïîäíå ó öðêâó, êî¼ó çîâó Ïàíàãè¼à Ïðåñâåòå Áîãîðîäèöå. È òó ïîêëîíèñìî
ñå. È ïðîîñìî êðîç äâà ñâîäà. È äîîñìî íà ïðåíîžèøòå äî öðêâå Ñâåòîã
Èëè¼å. Òó ¼å ñâåòè Èëè¼à îä £åçàâåšå ïîáåãàî. Òî ¼åñòå Õîðèâ ãîðà è òó ¼å

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 179

ïîñòèî ñâåòè Èëè¼à. È òó âå÷åðœó ÷èòàñìî. È ñóòðà ïî ïîíîžè ïîîñìî íà
Ñâåòè Âðõ, ãäå Ìî¼ñå¼ ïîñòèøå äâàïóò ïî ÷åòðäåñåò äàíà è ïðèìè òàáëèöå
îä Áîãà. È òó ¼å ïåžèíà ÷åòèðè ñòåïåíèêà äîëå ïîä êàìåíîì. È òó ¼å ¼åäíà
öðêâà íàøà, è ¼åäíà ðèìñêà è ¼åäíà Ÿàìè¼à. È òó ÷èòàñìî ¼óòðåœå è ñëóæè-
ñìî ñâåòó ëèòóðãè¼ó. È òó ¼å ìåñòî èçà öðêâå ãäå ñå Ìî¼ñå¼ ïîä êàìåí ñàêðèî
è Áîæè¼à çàäœà [ïðîâèåœà] âèäåî. È óòîïèëà ñå ìåà ó êàìåí êàî ó ñíåã.
Îïåò ñå ïîâðàòèñìî íà Ñâåòîã Èëè¼ó è âèäåñìî íà ïóòó êàìåí êî¼è ¼å
àíåî ìà÷åì ðàñåêàî, òå ïàî êàìåí íà ïóò ïðåä Ñâåòîã Èëè¼ó, è ðåêàî Èëè¼è:
„Ìî¼ñå¼ íè¼å èçèøàî íà Çåìšó îáåžàíó, à òè íåžåø íà Ñâåòè Âðõ“, òå ñå
âðàòèî îïåò êà £åðóñàëèìó.
È òó ¼å èžè îä ìàíàñòèðà äî Ñâåòîã Âðõà 14000 ñòåïåíèöà – ñâå ñå÷åíî
çàñåáíî, øòî ¼å îíàêî èžè. È îä Ñâåòîã Èëè¼å öðêâå èàñìî äî öðêâå Ñâåòîã
£îâàíà Ëåñòâè÷íèêà. È òó ¼å ïåžèíà ãäå ¼å Ëåñtâèöó ïèñàî. È òó ¼å öðêâà
Ñâåòîã Ïàíòåëå¼ìîíà. È òó èìà âîäà ëåïà. È òó èìà¼ó ïåžèíå ãäå ñó ïóñòèœà-
öè áîðàâèëè ìíîãè. À žåëè¼å çèäàíå îä ñóâîã êàìåíà, áåç âåçèâà è êðå÷à. È
çàòèì ñèîñìî íà ×åòðäåñåò ìó÷åíèêà öðêâó. È ïîñòî¼å žåëè¼å ìíîãå è òó
íîžèâàñìî.
È çàòèì ðàíî ïî ïîíîžè ïîîñìî íà Âèñîêó ãîðó, ãäå ñó àíåëè ïîëîæè-
ëè Åêàòåðèíèíî òåëî, ãäå ¼å ëåæàëî 300 ãîäèíà. È êàäà èçèîñìî íà âðõ,
ðààøå ñå ñóíöå. Ïîêëîíèñìî ñå è öåëèâàñìî ìåñòî è ïîîñìî êà öðêâè
Îíóôðè¼à ïóñòèœàêà. È òó ìó ¼å ïåžèíà ãäå ¼å æèâåî. È òó ¼å áëèçó, ìàëî
ïîíèæå, êàìåí êî¼è óäàðè Ìî¼ñå¼ è ïîòå÷å äâàíàåñò èçâîðà âîäå. È ñàäà ðóïå
ñòî¼å ïðàçíå.
È çàòèì ïîîñìî öðêâè Ñâåòèõ Àïîñòîëà. È èìà¼ó žåëè¼å è ìàíàñòèð
îáè÷àí, áàøòå è âîžå, è ñòóäåíàö è ïîšå âåëèêî ãäå ¼å èçðàèšñêè ðîä ñòà¼àî
êàäà ¼å Ìî¼ñå¼ çàêîí ïèñàî. È òó áëèçó ¼å òåëàö êîìå ñó ñå Èçðà蚞àíè ïî-
êëàœàëè. È òó ¼å êàëóï ó êîìå ¼å ñàëèâåí. È òó áëèçó ¼å öðêâà Àðîíîâà. Òó ¼å
Ìî¼ñå¼ òàáëèöå íà¼ïðå äîíåî. È âèøå òå öðêâå êà ìàíàñòèðó, ïîêð༠ïóòà,
êàìåí. Ïî œåìó ñëîâà ïèñàíà, à íèêî ÷èòàòè íå ìîæå. È êàæó, žèâîò çàâåòíè
àíåî äîíåî èç £åðóñàëèìà, òå ïîä ò༠êàìåí óêîïàî, äà ñòî¼è äî Ñòðàøíîã
ñóäà.
È çàòèì ïîîñìî ó ìàíàñòèð ó ãðàäó. È òó ïðîâåäîñìî òðèäåñåò è ¼åäàí
äàí. È ïîêëîíèñìî ñå ïî ñâåòèì ìåñòèìà è öðêâàìà. Êàäà ¼å êî¼è ïðàçíèê, è
ñâåòå ìîøòè öåëèâàñìî. È òó ñó ìîøòè Åêàòåðèíå ìó÷åíèöå. È ó òîì ìàíà-
ñòèðó ó çèäó âèäåõ ìåñòî îäàêëå ¼å ìèðî èñòèöàëî. È óäîñòî¼èñìî ñå áëàãî-
ñëîâà ñâåòèõ îòàöà è îïøòåã ñàáîðà. Çàòèì îïðîøò༠äîáèñìî òå ïîîñìî
ïóò Åãèïòà ìåñåöà äåöåìáðà ÷åòâðòè äàí.
È îäàòëå ïîîñìî êà £åðóñàëèìó ñà ïàøèíîì âî¼ñêîì è äîîñìî ó Ãàçó
íà êîíàê. È òó ïðåäàíèñìî. È òó áåøå ãðàä âåëèê. Òî ¼å áèëî õðàáðîã Ñàìñî-

180 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

íà öàðñòâî. È òó ¼å ïîáèî êîøžó ìàãàðåžîì èíîïëåìåíèêà 3000. È òó ìó ¼å
äèðåê è ÷àðäàê, êî¼è ¼å ïîñëå ñðóøèî. È îäàòëå èàñìî äâà äàíà è ïðîîñìî
Ëèäó. È âàí ãðàäà êà ìîðó öðêâà ¼å Ñâåòîã Ãåîðãè¼à, âåëèêà è êðàñíà, òàêî
íàçâàíà Ëèäà, áëèçó £àôå. È òó ñâåòè Ãåîðãè¼å ïîðàçè çìà¼à êîïšåì. È òó ¼å
ðóïà âåëèêà îäàêëå çì༠èçëàæàøå. È òó ìó÷èøå Äèîêëèòè¼àí ñâåòîã Ãåîð-
ãè¼à. È òó ìó ¼å ãðîá ó òî¼ öðêâè.
È ó œî¼ ¼å äèðåê êî¼è äîíåñå ñâåòè è æåíà óäîâèöà. Êàäà ñå öðêâà çèäà-
øå, òàäà õòåäå óäîâèöà ïðèëîæèòè ó öðêâó äèðåê. È óçå êàìåí ¼åäàí è íå
óçìîæå äîíåòè. È çàìîëè çàïîâåäíèêà ëàå äà ãà äîíåñå ñà ñâî¼èì äèðåöè-
ìà. È [îâà¼] íå õòåäå. È ïî÷å æåíà ïëàêàòè. È äîå ñâåòè Ãåîðãè¼å è ðå÷å
æåíè: „Óçìè êàìåí!“ È óçå ñà ¼åäíîã êðà¼à ñâåòè Ãåîðãè¼å, à ñ äðóãîã êðà¼à
æåíà è ñíåñîøå íà ìîðå çà÷àñ. È äîíåñå äî öðêâå, è çíà ñå ãäå ñâåòè Ãåîðãè¼å
äðæàøå ðóêàìà.
È äîîñìî ó Ðåâœó è òó ïðåäàíèñìî. Çàòèì óñòàñìî î çàëàñêó ñóíöà íà
Ñâåòîã £îâàíà Êðñòèòåšà ñàáîð. È èàñìî öåëó íîž áåç ïî÷èíêà. Òåê ó Åìà-
óñó îäñåäîñìî è ïèñìî êàôó. È äîîñìî çà íîžè äî ñâåòîã ãðàäà £åðóñàëèìà,
íà ïîðòó ïðîðîêà è öàðà Äàâèäà. È íå õòåäîøå íàì îòâîðèòè äîê íå ñâàíó.
È óîñìî ó £åðóñàëèì ìåñåöà ¼àíóàðà îñìè äàí. È ïðèìèøå íàñ è ãîñòè-
øå, è íîãå îìèøå. È ïàðóñè¼ó äàäîñìî åïèòðîïó ìàíàñòèðà. Öðêâà, õðàì
öàðà Êîíñòàíòèíà è £åëåíå. È äàäîøå íàì êîíàê ó ìàíàñòèðó çâàíîì Ñâåòè
Ñàâà ñðïñêè, õðàì Ñâåòîã Àðõàíåëà. È òó ñå ìîëèñìî Áîãó è èàñìî ïî
ñâåòèì öðêâàìà ñâàêîäíåâíî è ïîêëàœàñìî ñå. È èàñìî íà Ñâåòà Âðàòà
ñâàêîã äàíà ïî äâàïóò.
È îäîñìî Æèâîíîñíîì Ãðîáó ãîäèíå 1705, òðåžåã ôåáðóàðà. Ïîêëî-
íèñìî ñå Ãðîáó Æèâîíîñíîì. È íîžèâàñìî òó ó öðêâè è áëàãîäàðèñìî Áî-
ãó øòî íàñ óäîñòî¼è âèäåòè òî æåšåíî, øòî ïîæåëåñìî. È âèäåñìî ìíîãà
÷óäåñà. È ó Âåëèêî¼ öðêâè Âàñêðñåœà Õðèñòîâîã èêîíà âåëèêà: îñàì ïåäè
äóæèíå è ïåò øèðèíå. Õðèñòîñ ó àðõè¼åðå¼ñêî¼ îäåæäè íàñëèêàí, è îêî
Õðèñòà ÷åòèðè ¼åâàíåëèñòå. È ïîä èêîíîì äî ïàòîñà íàñëèêàí Õðèñòîñ
óñíóî. È êîä œåãà ëàâ, òî ¼åñò, êàî ëàâ ñïàâà. È äî Õðèñòîâå èêîíå èêîíà:
íàñëèêàí Ãðîá è äâà àíåëà ó áåëèì ðèçàìà êî¼è ñó îäâàëèëè êàìåí îä
Ãðîáà è ìèðîíîñèöå. È Õðèñòîñ êàäà ¼å ðåêàî: „Íå äîòè÷è ñå ìåíå, ¼åð íå
óçèîõ îöó ìîì.“
È íà âðõó Ìàñëèíîâà ãîðà è Âàçíåñåœå. È ïîä òîì èêîíîì Âàñêðñåœà
íàñëèêàí ïðîðîê £îíà êàêî ñó ãà ñòàâèëè ó ìîðå è êàêî ãà ¼å êèò ïðîæäðàî è
êàêî ãà ¼å èçìåòíóî. È äî òå èêîíå âðàòà êàî è äâåòè. È íà œèìà áðàâà òå ñå
çàêšó÷àâà. È èçà âðàòà Ïðåòå÷à £îâàí íàñëèêàí. È íàä ñâèõ òðî¼å âðàòà ïî-
çëàžåíå ëîçå, à ëèêîâà íåìà. È Áîãîðîäèöà òàêîå âåëèêà. È ìëàäåíöà äðæè
íà ëåâî¼ ðóöè. È ÷åòèðè ïðîðîêà îêî œå. È ïîä èêîíîì íàñëèêàíà Êóïèíà

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 181

íåèçãîðèâà. Äî Áîãîðîäèöå èêîíà Ñàáîð àðõàíåëñêè: 20 ëèêîâà àíåëà è
Õðèñòîñ ó êðóãó ó ñðåäèíè. £îø õåðóâèìè îêî Õðèñòà, è ìíîãîîêèõ ìíîãî.
È ïîä èêîíîì ÷óäî àðõàíåëà. È ñåâåðíà âðàòà êàî è äâåðè. È íà œèìà áðà-
âà. È èçà âðàòà Êîíñòàíòèí è £åëåíà. È ïðåä èêîíàìà îêî äâåðè 27 êàíäèëà
ñðåáðíèõ, è íàä äâåðèìà òðè îä çëàòà, è ÷åòèðè ñâ垜àêà âåëèêà îä òó÷à. È
íà ñâàêîì ïî ¼åäíà ñâåžà ãîðè. È äî œèõ öâåò âèñè, òðè ãðàíå íà œåìó. È äî
öâåòà íà óæåòó 41 êàíäèëî. Òî ¼å äî ïàòðè¼àðõîâîã ñòîëà è äî íàëîœà. È
âèøå òîãà ôîðî è íà œåìó 23 êàíäèëà è òîëèêî ¼à¼à íî¼åâèõ. È íà ¼à¼åòó ïî
èêîíà. È ïî 16 ñâîäîâà íà ôîðó. È íà ñâàêîì ñâîäó ïî ÷åòèðè ñâåžå, è ñâå
óïàëå îä¼åäíîì. È òî ôîðî ¼å îä òó÷à. È âèøå äâåðè ëîçå ïîçëàžåíå, èìà [èõ]
îä àðøèíà. Ïîòîì èêîíå ïðàçíèêà øåñíàåñò, è îïåò ëîçå, è âèøå òîãà êðñò, è
îêî êðñòà äåâåò êàíäèëà, è ïðåä ñâàêèì ïðàçíèêîì âèøå äâåðè ïî êàíäèëî,
è äî âëàäè÷íèõ ñòîëîâà ñà ñâàêå ñòðàíå ïî äåñåò êàíäèëà, è îä âëàäè÷íèõ
ñòîëîâà ãîðè ñà ñòðàíå ïî 25 êàíäèëà. Ïðåä ïðåñòîëîì äåâåò êàíäèëà, òðè îä
çëàòà, è ãîðå âèñîêî ñâóä íàîêîëî ñàâ îëòàð êàíäèëî äî êàíäèëà, âèøå îä
ñòî êàíäèëà ñðåáðíèõ, à ñâå ñðïñêà. È ïðåä ïðîñêîìèäè¼îì òðè êàíäèëà, è
ïðåä ãîðœèì ñåäèøòèìà ¼åäíî, ¼îø ïðåìà œåìó.
Ó ïàòðè¼àðõà ¼åðóñàëèìñêîã ñòî ñà øåñò ñòåïåíè, è ó ñòîëó Õðèñòîâà
èêîíà. Íà œåìó àðõè¼åðå¼ñêà îäåæäà äî ïî¼àñà, è êîëèêî ¼å ñòî øèðîê òî-
ëèêî ¼å è îíà, à íàä ñòîëîì ó øàòîðó óëàçè. Íàîêîëî èçâà¼àíî ó äðâåòó. Íà
ñðåäèíè ìîšåœå, è îêî œèõ 12 àïîñòîëà, à íà âðõó ñòîëà îðàî ñà äâå ãëàâå.
£îø äðóãèõ ïàòðè¼àðõà òðè ñòîëà. Ó ñâàêîì ïî ÷åòèðè ñòåïåíèêà. Ñâ垜à-
öè äóãè 9 ïåäè. Îä ñâ垜àêà äî ñâ垜àêà 11 ïåäè. Íà äâà ñâ垜àêà ïî
ñåäàì ÷óòóðà. È ñòî¼å íà äâà ëàâà. È ãîðå òåïñè¼à è 12 øèšàêà ñà ÷àøàìà,
è 13 ó ñðåäèíè. È íà äðóãà äâà ñâ垜àêà ÷åòèðè ÷óòóðå, è íà äâà ñâîäà è
÷åòèðè íîãå. È ãîðå 12 ÷èðàêà, à ó ñðåäèíè ¼åäàí. È êàäà íè¼å ïðàçíèê ñâå
ñêèíó è îñòàâå. È èêîíå ïîêðè¼ó, è êàíäèëà ñêèíó, è âðàòà ñâà òðî¼à ïîêðè-
¼ó, è öâåò, è õîðî è ñâ垜àêå ïîêðè¼ó. È ïîðåä èêîíà íå ãîðå êàíäèëà, íåãî
îêî äâåðè ïî äâà è èçà âðàòà ïî ¼åäíî, è íàä äâåðèìà ïî ¼åäíî, è ïðåä
êðñòîì ¼åäíî, è ïîä ôîðîì ¼åäíî, ïðåä îëòàðîì ¼åäíî. Òî òè [¼å] ñâåžâ ó
Âåëèêî¼ öðêâè.
È âèäåõ ¼åäíî êàíäèëî ïðåä êðñòîì òðè àðøèíà äóãî è ó œåìó ñåäàì
ìàœèõ êàíäèëà ãîðè; îíà ñó ñâà îä òó÷à. È íà ¼åäíîì ìåñòó íàáðî¼àõ 310
êàíäèëà. È ó òî¼ öðêâè ñåäàì ñòîòèíà è âèøå èìà ñàìî ïðàâîñëàâíèõ êàíäè-
ëà. È èìà ñðåäœèõ êàíäèëà: ñòàëî áè 12 îêà âîäå. È íà ñðåä öðêâå ¼åäíî, íà
œåìó 17 êàíäèëà. Äóãî ¼å ÷åòèðè àðøèíà, à øèðîêî äâà. À ¼åäíî ïðåä Õðè-
ñòîâèì Ãðîáîì èìà 24 êàíäèëà è 25 àíåëà, è ñâàêè àíåî äðæè ó ðóöè ïî
êàíäèëî, à ñðåäœå äðæå äâà àíåëà. Ó ñðåäœå áè êàíäèëî ñòàëî 20 îêà âîäå,
äóãî òðè è ïî àðøèíà. À ïîä ôîðîì ¼åäíî äóãî ÷åòèðè è ïî àðøèíà, à øèðî-

182 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

êî òðè. Øåñò ãðàíà øòî ñâåžå íà œåìó ãîðå. À íà ñðåäèíè êàíäèëî – ìîãëî
áè 30 îêà âîäå ñòàòè.
È èç Âåëèêå öðêâå íà Ãîëãîòó 18 ñòåïåíèöà, à ãäå ñå Êðñò íàøàî 42
ñòåïåíèêà. È ïîä Ãîëãîòîì ¼å ïåžèíà æåëåçîì çàìðåæåíà ãäå ¼å áèëà Àäàìî-
âà ãëàâà. È êàäà ñó Õðèñòà ãîðå íà Ãîëãîòè ðàñïåëè òå êàìåí ïóêàî, òå êðâ
òåêëà íà Àäàìîâó ãëàâó, è òà ïóêîòèíà è ñàäà ¼å çàìðåæåíà. È ìèîìèðèñ
âåëèêè èìà.
È íà ëåâî¼ ñòðàíè ¼å ìåñòî ãäå ñó Õðèñòà ó êëàäå ñòàâšàëè. Òðàïåçà ó
Âåëèêî¼ öðêâè îä çåìšå âèñîêà ÷åòèðè è ïî ïåäè, îä ìåðìåðà, äóãà êà ïðå-
ñòîëó øåñò ïåäè, à óïðåêî äâàíàåñò. À ãîðå âèñîêî êóáå. £à ñòàíåì íà ïàòîñ è
ïðîïíåì ñå íà ïðñòå, ïà ãîðå ïðñòèìà äîòàêíåì ñå êóáåòà ãäå ¼å íà¼íèæå. À
ïðîñêîìèäè¼à îä ïàòîñà ÷åòèðè è ïî ïåäè, à øèðîêà è äóãà ïî ÷åòèðè ïåäè.
Øèðîêà ¼å öðêâà Ñàáîðíà 47 ïåäè, à äóãà÷êà 20 ñòîëîâà, à ñâàêè ñòî ïî òðè
ïåäè ìàœå òðè ïðñòà. £îø îä ñòîëîâà ïàòðè¼àðøè¼ñêèõ äî äâåðè 30 ïåäè. Îä
äâåðè îëòàð äóã äî ñòåïåíèöà 21 ïåä. È ó ñåäàì ñòåïåíèöà äåâåò ïåäè, òî ¼åñò
óñðåä öðêâå Ñàáîðíå, à äðóãå ñó ñâóäà íàîêîëî è Ãðîá ïîñåáíî ïðåä òîì
öðêâîì.
Íà Ïðàâîñëàâíó íåäåšó íà ëèòè¼è ñâàêîì õàŸè¼è äàäîøå ïî èêîíó îêî-
âàíó ìîñêîâñêó, à íà Êðñòîïîêëîíó íåäåšó ñâàêîì ïî êðñò îêîâàí, à íà Öâå-
òè ñâàêîì ïî ôèíèêîâó ãðàíó è [îä] ìàñëèíå äðóãó. À êàäà íîñå ëèòè¼ó îêî
Ãðîáà, ïîó èç îëòàðà íà ñåâåðíó ñòðàíó. Íàïðåä èäå øåñò áàð¼àêà, à ïðåä
ñâàêèì áàð¼àêîì ïî ¼åäíà ñâåžà äåáåëà áåç ÷èðàêà. È ïîòîì ïîïîâè, íàïðåä
ìëàè, à èçà œèõ äâå ñâåžå è ¼åäàí áàð¼àê, è ¼åäíà øòàêà. È òó ¼å âëàäèêà,
¼åäàí èëè äâà íàïîðåäî. È îêî œèõ àêîíè, ïî ïåò, ïî øåñò – êîëèêî èìà, è
ïî 40 èëè 50 ïîïîâà. È äî âëàäèêà ìîíàñè è ïðîñòè šóäè. È îáó÷å ñå ïî 20
êëèðèêà äåöå, òå îíè íîñå ñâåžå, áàð¼àêå, è øòàêå, è êðñò è ïî äâàíàåñò ðèïè-
äà ñà áàð¼à÷èžèìà.
Íà ëèòóðãè¼è íà óëàçó è ïðåíîñó êëèðèöè èñïðåä íîñå êðñò ¼åäàí, àëè
íàïðåä ñâåžå, ïîòîì äåñåò èëè äâàíàåñò ðèïèäà, ïîòîì êîëèêî âëàäèêà ñëó-
æå, òîëèêî è øòàêà, ïîòîì ñâåžà ¼åäíà è àêîí èäå ïîçàäè êàäåžè Àãíàöà, à
¼åäàí àêîí íîñè òðèžåëå ïðåä Àãíàöîì, à ïî Àãíàöó ¼åäíà ñâåžà, àêîí íî-
ñè; è çàòèì äðóãå òðèžåëå. È íà÷åëíè ïîï íîñè ÷àøó è íàä ÷àøîì àêîí
òðåïåðè ðèïèäàìà. Òàêî è íàä Àãíàöåì ðèïèäå. €àêîí ñòðàãà èäå. È îêî
÷àøå è Àãíàöà òó ñâè àêîíè èäó, êîëèêî èõ èìà. È íà ïðåíîñó ¼åäàí àêîí
óçãëàñè íà¼ïðå: „È ñâå âàñ äà ñïîìåíå“, à äðóãè àêîíè íèøòà íå ãîâîðå. È çà
àêîíîì ñâè ñâåøòåíèöè êàæó òî øòî è àêîí: „Ñâå âàñ“ è äðóãî, è íèøòà
âèøå, íèòè ïàòðè¼àðõà íèòè öàðà [ñïîìåíó]. È ñâè ñâåøòåíèöè íîñå ïóòèðå
îä áèšóðà, çàïå÷àžåíå. Ó œèìà ìîøòè ìíîãå è ïîòïèñàíî øòà ¼å øòà. È
ñâàêîã ïðàçíèêà òàêî íîñå.

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 183

 À íà Âàñêðñ íå íîñèøå, íåãî íà÷åëíè ÷àøó, à äðóãè êàøè÷èöó, à òðå-
žè êîïšå, à äðóãè íèøòà, íåãî ñïóñòèëè ôåëîíå òå îíàêî èäó. ×åòðäåñåò
ïîïîâà áèëî, è ÷åòèðè âëàäèêå, è ñåäàì àêîíà, äâàäåñåò è ¼åäàí êëèðèê –
òî íà Âàñêðñ. È íà Âåëèêè ÷åòâðòàê ñàçâàøå ñâå õàŸè¼å ïðåä žåëè¼å íàïî-
šó, äà ñâåòå óšå. È ïîñòàâèøå ¼åäíó ñâåžó è íà íàëîœ ñòàâèøå èêîíó è
£åâàíåšå. È ñòàâèøå òåòðàïîä è íà œåãà êàíäèëî. Ó œåìó ¼åäàí æèæàê
óïàšåí òå ãîðè, âèøå íèøòà. È ó ¼åäíî¼ ÷àøèöè ïøåíèöå. Ó ïøåíèöó çà-
áîäîøå ñåäàì ïàëèöà îáâè¼åíèõ ïàìóêîì. È ñòàäå ïåò âëàäèêà ñà îìîôî-
ðèìà è ïåò ïîïîâà ñà åïèòðàõèšåì è îòïî¼àøå êàíîí. È ðåêîøå îòïóñò.
Ïîòîì íà÷åëíè âëàäèêà ðå÷å: „Áëàãîñëîâåíî öàðñòâî!“ È ¼åäàí àêîí îáó-
÷åí ó îäåæäó ðå÷å àêîíñòâî. Ïîòîì ðåêîøå ðåäîì ìîëèòâó. Ïîòîì àêîí
î÷èòà àïîñòîë è âëàäèêå ðåäîì £åâàíåšå. È àêîí àêîíñòâî: „Ïîìèëó¼
íàñ, Áîæå!“ Äàñêàëè òðèïóò: „Ãîñïîäå, ïîìèëó¼!“ Ïîòîì ðåäíè ïîï äèãíå
£åâàíåšå òå äðæè ó ðóöè, à šóäè ñâè ïîêëîíèøå ãëàâå. Ïåò âëàäèêà î÷è-
òàøå £åâàíåšå è ìîëèòâå è ðåêîøå îòïóñò è óçåøå ñåäàì ïàëèöà. È ñòà-
äîøå ðåäîì, è šóäè èäó ðåäîì, òå ñâàêè ìèðîíîøå. À àêîí ïðèíîñè êàí-
äèëî ñâàêîì. Ìàæó íà ÷åëî, íà áðàäó èëè íà óñòà, íà îáðàç è íà îáå ðóêå ñà
îáå ñòðàíå. È êðñòà íà óšó íå áè.
È íà Âåëèêè ïåòàê óîñìî ó öðêâó. È ó ñóáîòó íà ¼óòðåœó î÷èòàøå íà¼-
ïðå êàíîí, çàòèì èçíåñîøå àåð íàñðåä öðêâå. Ïîñòàâèøå íîãå íà äåñíó ñòðà-
íó è äâå ñâåžå ó ãëàâó è äâå ó íîãó, è íàñðåä ¼åäíî £åâàíåšå. È ïî äâà
öåëèâà¼ó íà¼ïðå £åâàíåšå, ïîòîì Õðèñòà. È êàäà ïî÷åøå îïåëî ïîñëå êàíî-
íà, è âèøå îä òðèäåñåò ïîïîâà, îáó÷åíè ñâè ðåäîì, êàäèøå ïî äâà çà¼åäíî.
Ïîêàäèøå ïðâî äâà âëàäèêå çà¼åäíî, çàòèì ïîïîâè, à àêîíè äîäà¼ó êàäèî-
íèöå. Íà¼ïðå ïîêëîíå ñå êà âëàäèêàìà, ïà ïî òðèïóò ìàõíó îçãî çà¼åäíî. Ïî-
òîì äåñíè ïðîå ñ äåñíå ñòðàíå, à ëåâè ñà ëåâå ñòðàíå. Íèòè êàäå èêîíå, íèòè
âëàäèêå, íèòè šóäå, è ñà ñâàêå ñòðàíå ìàõíó òðèïóò êàäèîíèöîì, à âèøå íå;
íèòè êðñòå. Ïîòîì ïðîå äåñíè îçäî, à ëåâè îçãî ïîçàäè. Çàòèì äåñíè ñ ëåâå
ñòðàíå, à ëåâè ñ äåñíå ñòðàíå. Çàòèì îáà ñòàíó îçãî è ïîòîì îñòàâå êàäèîíè-
öå è ïîêëîíå ñå âëàäèêàìà è èäó íà ìåñòî ñâî¼å.
È êàäà ïîïîâè ïîêàäèøå, îíäà è àêîíè êàäèøå ïî äâà ðåäîì. À êàäà
âëàäèêå êàäèøå, àêîíè ïðåä œèìà òðèžåëå íîñèøå. È êàäà îêîí÷àøå ñëà-
âîñëîâè¼å, îíäà ïîíåøå [àåð] ñà íîãàìà íàïðåä êà ¼óæíèì âðàòèìà, òå îêî
îëòàðà è îêî Ãðîáà îáíåøå. Çàòèì íà ïîëîæåœå ïîëîæèøå è òó ÷èòàøå. È
îäàòëå ïîíåøå íà îíà âðàòà ãäå ñó èçèøëè, òå ó îëòàð è ñâóäà íà äàñöè íîñè-
øå. Çàòèì äàñêó îñòàâèøå ïðåä îëòàðîì, òå îíàêî íà ãëàâàìà ÷åòâîðèöà óíå-
øå, è îêî ïðåñòîëà íå îáíåøå, íåãî ñïðåäà ïîëîæèøå ãëàâó êà ïðîñêîìèäè-
¼è è ðåêîøå îòïóñò. È ò༠÷àñ ñàâèøå è îñòàâèøå [àåð]: èçâåçåíî çëàòîì,
Õðèñòîñ ïîëîæåí, è ¼îø ëèêîâà è áèñåðà ìíîãî.

184 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

 È ó Ñóáîòó ñàáðà ñå ìíîøòâî šóäè ó öðêâè. È ó ïåòè ÷àñ äàíà ÷åêà¼ó è
ãëåäà¼ó Äóõà Ñâåòîã. È ïîãàñèøå ñâà êàíäèëà ïî öðêâè è ñâåžå. Íà Ãðîáó
ñàìè Òóðöè ïîãàñèøå êàíäèëà è âðàòà çàïå÷àòèøå íà Ãðîáó. È ñâè šóäè ïî
äðóãèì öðêâàìà ìåòàíèøó è ìîëå ñå Áîãó è ïëà÷ó. È ÷èòàøå ÷àñîâå è ïàðè-
ìè¼å. È êàäà çàâðøè ñå îñìè ÷àñ äàíà, òàäà Òóðöè îòïå÷àòèøå âðàòà è óîøå
è íå íàîøå. Íå áåøå ¼îø ñèøàî. È îïåò çàïå÷àòèøå. È ó òî âðåìå íàøè
ïîîøå îáëà÷èòè ñå íà ëèòóðãè¼ó. Òàäà îïåò, äåâåòîã ÷àñà, îòïå÷àòèøå è
óîøå Òóð÷èí, åïèòðîï è êàëóåð, è íàîøå íà Ãðîáó êàíäèëî, çàæåãëî ñå.
È óæåãîøå îä œåãà ñâåžå è èçíåøå íàðîäó.
È áè ãëàñ îä íàðîäà âåëèêè, ÷èíè ñå íåáî íà çåìšó ïàäå. È ïàðèìè¼å íà
âå÷åðœè íå ÷èòàøå. È îêîí÷à ñå ëèòóðãè¼à íà ¼åäàí ñàò ïðå íîžè. È ñåäåñìî
ó öðêâè. È Äå¼àíè¼à íå ÷èòàøå. È ó ïîíîž êëåïàøå. È î÷èòàøå êàíîí è îò-
ïóñò è îáóêîøå ñå ó îäåæäå. Èìà èõ âèøå îä ïåäåñåò. È ïîîøå ïî¼óžè:
„Âàñêðñåœå òâî¼å, Õðèñòå Ñïàñå“, è îáèîøå îêî Ãðîáà òðèïóò. È ñòàäîøå
ïðåä Ãðîáîì è ñòàâèøå íàëîœ íà ñðåäèíó. È î÷èòàøå £åâàíåšà âàñêðñíà
äâà. È áåõó èçíåëè ÷åòèðè £åâàíåšà, à äðóãî íèøòà. È ïî ñâåžó ñâàêè äðæè.
Äâà âëàäèêå è äâà ïîïà ïî £åâàíåšå äðæå. È òó ïî¼àøå „Õðèñòîñ âàñêðñå“
ñà ñòèõîâèìà. È óîøå ïðåä äâåðè. È äâà £åâàíåšà ñ ¼åäíå ñòðàíå äâåðè, à
äâà ñà äðóãå. È ïî÷åøå öåëèâàòè ñâà ÷åòèðè ðåäîì.
È ñà ëåâå ñòðàíå ñòàøå ñâåøòåíèöè ðåäîì. È öåëèâà¼ó ñå ó îáà ðàìåíà
ãîâîðåžè: „Õðèñòîñ âàñêðñå“. È êàäà ïðâè öåëèâàøå, òàäà âëàäèêà íà÷åë-
íè ñåäå çà ñòîë ñà ¼åäíèì £åâàíåšåì. È öåëèâà íàðîä, à äðóãè óîøå ó
îëòàð è çàêšó÷àøå ñâà âðàòà îä íàðîäà. È áè âåëèêà òåñêîáà îä íàðîäà. È
ïîä Õðèñòîâîì èêîíîì ¼åäíà äàñêà ïó÷å è ïàäå îä òåñêîáå. È êàäà ïî¼àõó
„Ñâåòè Áîæå“, òàäà ïîãëåäàõ íà ïðîçîðå, è ïîçíà ñå çîðà. È ÷èòàøå £åâàí-
åšå îñìîðèöà. £åäàí âëàäèêà íà òðàïåçè ïðâî, è çà œèì àêîí âèøå òåìå-
íà, è çàòèì ïðåä äâåðèìà ïîï ñðïñêè Ãðèãîðè¼å Ðàêîâè÷êè è äðóãè ïîïî-
âè. È çà œèìà àêîíè äî âðàòà. È íà ñâàêîì ðåäó ïî ¼åäàìïóò ó òàñ óäàðè,
à íà¼ïîñëå ìàëî ó òàñ ïîêóöà, êàî è ìè. È êàäà èçèîøå ñà ëèòóðãè¼å, áè
òðè ÷àñà äàíà îäìàêëî.
Íà Âàñêðñ óâå÷å äîå âëàäèêà è ñòàâè îìîôîð è ïî÷å âå÷åðœó. È íà
âõîä îáóêîøå ñå äâà ïîïà. È ïî âõîäó óå âëàäèêà ó îëòàð è ïî÷åøå ÷èòàòè
£åâàíåšå íà ÷åòèðè ìåñòà, ïî ðåäîâèìà, êàî íà ëèòóðãè¼è íà Âàñêðñ. È òàêî
äà çíàø: íà Óñêðñ íà ¼óòðåœó è íà ëèòóðãè¼è è íà âå÷åðœè è äðóãèõ äàíà ïî
Óñêðñó ïðâî âëàäèêà èëè ïîï îòïî¼å „Õðèñòîñ âàñêðñå“ òðèïóò è èçà òîãà íå
ïî¼ó õîðîâè „Õðèñòîñ âàñêðñå“, íåãî ïîï êàæå ñòèõ, ïà îòïî¼å äðóãà ñòðàíà
„Õðèñòîñ âàñêðñå“ ¼åäàìïóò. È òàêî ñâå ñòèõîâå êàçó¼å, è „Ñëàâà è ñàäà“, à
îíè ïî ¼åäàìïóò ïî¼ó „Õðèñòîñ âàñêðñå“, è õîðîâè „Ãðîáíèì æèâîò äàðîâà“.
Çàòèì àêîíñòâî, è òàêî ñâå ÷èíå. È ïî çààìâîíî¼ ìîëèòâè òðèïóò îòïî¼ó

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 185

„Õðèñòîñ âàñêðñå“ è çàòèì „Ñëàâà è ñàäà“ è êàæó îòïóñò. È çàòèì ïî¼ó „Õðè-
ñòîñ âàñêðñå“ ìíîãî – äîê ñå íàôîðà íå ðàçäåëè.
È óî÷è Òîìèíå íåäåšå ïðåä àðõèåïèñêîïîì ñèíà¼ñêèì ëèòè¼ó íîñå. Íà-
ïðåä äâî¼å äåöå ñâåžó íîñå è ÷åòèðè ïîïà ÷åòèðè £åâàíåšà íîñå, äâà ¼åäíîì
ñòðàíîì, à äâà äðóãîì. È äâà àêîíà êàäå èäóžè íàòðàøêå. È äîîøå íàîêî-
ëî. È ïîêëîíè ñå àðõèåïèñêîï òðèïóò, ïà ïðåêðñòè íàðîä íà òðè ñòðàíå. È
êàäà âëàäèêà íàðîä áëàãîñëîâè, ïîïîâè îäîøå ó îëòàð. È àêîíè ðåêîøå
àêîíñòâî, ïà íàîêîëî ó îëòàð. È ïîï èçíóòðà íà äâåðèìà ðå÷å îòïóñò. Ïî-
òîì êëåïàøå è èçèîøå ¼åäàí ïîï è äâà àêîíà íàîêîëî. È ó÷èíèøå êà äâå-
ðèìà ¼åäíî ìåòàíè¼å âåëèêî. Ïîòîì èäå ñå ïàòðè¼àðõîâîì ñòîëó ìåòàíè¼ó
âåëèêîì, çàòèì íà ëåâó ñòðàíó êà àðõèåïèñêîïó, è öåëèâàøå ó ðóêó, è îïåò
ìåòàíèøó è îòèäîøå ó îëòàð. È òàêî ñâàãäà ÷èíå.
È êàäà ïî÷åøå ïî¼àòè „Ïîëîæè, Ãîñïîäå, ÷óâàœå“, òàäà äâà àêîíà ïî-
îøå êàäèòè. Íîñå žèâîòå, è ïðåä œèìà ¼åäàí ÷îâåê íîñè ñâåžó. È ïðâî îêà-
äèøå ïðåñòî ñà ÷åòèðè ñòðàíå, à âèøå äðóãîãà íèêîãà. È îáà çà¼åäíî èçèî-
øå íà ïðîñêîìèäè¼ñêà âðàòà è ñòàøå ñà ñòðàíå. È ñà ¼åäíîãà ìåñòà îêàäèøå
äâåðè è äâå èêîíå îêî äâåðè. Çàòèì ïîêàäèøå êà íàðîäó. Òðèïóò ìàõíóøå,
ïà íàäåñíî ñòî ïàòðè¼àðõîâ, çàòèì íàëåâî àðõèåïèñêîïîâ òðèïóò. Òàêî ðå-
äîì è äðóãå âëàäèêå. Ïîòîì äðóãè êàäå Ãðîá è Ãîëãîòó è ïîëîæåœå. È çàòèì
âðàòèøå ñå ó Âåëèêó öðêâó è ó îëòàðó êîãà íàó ïîêàäå ïà îêîëî, à ïðåñòî
íåžå.
È íà ëèòè¼ó èçèîøå ïîíîâî ìíîãî. Ñâàêè íîñè ïî ñâåžó. Ñòàðè¼è íà-
ïðåä. È àêîíè íà¼ïîñëå èçèîøå òå ñòàäîøå äî ñâ垜àêà. Äâà ãîâîðèøå
àêîíñòâî à äâà íèøòà. È êàäà ëèòè¼ó ñâðøèøå, ñâè óîøå ó îëòàð è ñâóêî-
øå ñå. À äâà àêîíà îñòàäîøå êîä ñâ垜àêà. È ïî ñòèõîâíî¼ èçèå ïîï ¼åäàí
ñà êàäèîíèöîì êàäèòè õëåáîâå. È êàäà îêàäè, îñòàâè êàäèîíèöó. È âëàäèêà
ìîëèòâó ðå÷å, à ïîï ¼åäàí õëåá ñà ñâåžàìà äèãàî òå äðæè. È êàäà áëàãîñëîâè,
ïîíåñå êà âëàäèêè ò༠¼åäàí õëåá. È èñòð÷à êàëóåð è óçå èç õëåáà ÷åòèðè
ñâåžå à ñðåäœà îñòà. È âëàäèêà ðóêàìà ïðèõâàòè ò༠õëåá è öåëèâà óêðà¼. È
äîå äðóãè ñëóæèòåš è óçå ò༠õëåá îä âëàäèêå ñà ñâåžîì. È äðóãå õëåáîâå
ðàçäðîáèøå è ðàçäåëèøå ïî çàëîãà¼. À íå âèäåõ íèêàäà ïîó÷åœà èëè ñëîâà
äà ÷èòà¼ó, à ïðèäèêå ìíîãî ÷èíèøå.
È êàäà íà âõîä èçëàçå è íà ïðåíîñ, àêîíè èäó íàïðåä, ïî äâà íàïîðåäî,
à ïîïîâè ïî ¼åäàí ðåäîì. À íà ëèòè¼ó íà äâå âðñòå ÷èíå, è ñâåžå è áàð¼àêå. È
ïîïîâè ó äâå âðñòå èäó äî ñðåäèíå ïðîñòðàíî; íàïðåä ìëàè, à ñòàðè¼è äî
âëàäèêå, íà¼ïîñëå âëàäèêà ïî ñðåäèíè è îêî œåãà àêîíè. È ïî÷åøå ¼óòðåœå.
„Õðèñòîñ âàñêðñå“ [ðå÷å] âëàäèêà òðèïóò, ïîòîì „Ñâåòè Áîæå“ è çà „Ïðèè-
òå“ òðèïóò. „Õðèñòîñ âàñêðñå“ è „Ïîìîëèìî ñå“ ðå÷å ïîï ïîä åïèòðàõèšåì.
È òó „Õðèñòîñ âàñêðñå“ íå ðåêîøå íåãî „Ñâåòè Áîæå“. È íå êàäèøå, ¼åð ñó

186 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

ïðå ïî÷åòêà àêîíè êàäèëè. È ïîï èçèå íàä äâåðè. Êàäà ðåêîøå „Àëèëó¼à“,
è àðõèåïèñêîï èç êœèãå ÷èòà Øåñòîïñàëìè¼å. È ïî àêîíñòâó „Áîã Ãîñïîä“
íèòè ðå÷å ïîï, íèòè àêîí, íåãî ïî¼öè ïî÷åøå „Áîã Ãîñïîä“ ïî¼àòè. È êàòè-
çìå íàñðåä öðêâå ÷èòà¼ó è ðåäíè ïîï ãîâîðè „Àëèëó¼à“ íà êàòèçìàìà. Òàêî
ñâàãäà. È íà ïîëè¼åëå¼ó óæåãîøå ñâåžå, ïî ôîðó ñâå è öâåòîâèìà. È àêîíà
äâà ó îäåæäàìà êàäèøå è íîñå žèâîòå. À äðóãî íèøòà àêîíè íå èçíîñå. À íà
âõîä íå íîñå žèâîò, íåãî êàäèîíèöå, à äðóãè èäó ïðàçíè.
È íà òðåžî¼ ïåñìè ðå÷å àðõèåïèñêîï ïðèäèêó áåç êœèãå. È êàäà ñå ïðà-
øòà¼ó, íà¼ïðå ñå îïðîñòè ïîï îä àêîíà. Òî ¼å íà ëèòóðãè¼è, òå ïðîñêîìèäè-
øó, çàòèì îñòàëè ïîïîâè ïî äâà èçëàçå íàîêîëî òå ó÷èíå è ìåòàíè¼å âåëèêî
êà äâåðèìà è èãóìàíîâîì ñòîëó, ïîòîì êà âëàäèêè íà ëåâî¼ ñòðàíè, òå öåëè-
âà¼ó ðóêó, çàòèì ìåòàíè¼å, îíäà ó îëòàð. Íèòè ÷èòà¼ó øòî, íèòè öåëèâà¼ó èêî-
íå, íèòè êàäå, à àêîíè ïîñëå ïîïîâà òàêîå. È ó îëòàð êàêî óëàçå, òàêî ñå è
îáëà÷å, íå èäó ïðåä ïðåñòî. È êîëèêî ãîä èõ ¼å, ñâè žå èçèžè íà äâåðè íàîêî-
ëî. Êîãîä íîñè âëàäèêèíå îäåæäå êîëèêî èõ èìà, è àêîíè îáëà÷å èõ ïî
÷èíó. È êàäà îáëà÷å, ¼åäàí àêîí êàäè îêîëî è äðæè òðèžåëå. È òó ñâè ñòî¼å
äîê íå êàæó: „Ó öàðñòâó îâ༓. È òó ïîïîâè ïî ïóíå êîâèíå êœèãà èçíåñó è
ñâàêîì ïîïó äà¼ó ïî ¼åäíó. È ñâå íîñå ó ðóêàìà, íå ìîæå ñòàòè ïî òðàïåçè îä
äðóãèõ êðàñîòà.
È êàäà õîžå £åâàíåšå ÷èòàòè àêîí, íîñè ïðåä œèì øòàêó êëèðèê. È
íà âåëèêîì âõîäó íîñå ïîëóàêîíè ðèïèäå äî äâåðè, à ó îëòàð íå óëàçå. È
äâåðè ñòî¼å îòâîðåíå íà ñâî¼ ëèòóðãè¼è. È íà ïðè÷àñíî¼ ñòî¼è îòâîðåíî. È
êàäà î÷èòà¼ó „Âåðó¼åì“, óçìó äâà àêîíà äâî¼å ðèïèäà îä ïîëóàêîíà òå óíå-
ñó ó îëòàð, òå ¼åäàí ìàøå íàä Àãíàöåì, à äðóãè íàä ÷àøîì äîê íå ðåêíó:
„Òåáè ïî¼åìî, òåáè áëàãîñëîâèìî“. È òàäà [èõ] îïåò èçíåñó íà äâåðè òå äà¼ó
ïîëóàêîíèìà. È êàäà áóäå ìàëè ïðåíîñ, îíäà îñòàâå ðèïèäå. È ïî „Äîñòî¼-
íî“ èäå àêîí íà äâåðè òå ñòàíå ïðåä Õðèñòîâó èêîíó, à äðóãè ïðåä Áîãîðî-
äè÷èíó èêîíó. È êàæå ïðâè àêîí: „Ãîñïîäå, ñïàñè áëàãî÷àñòèâå è óñëèøè
œèõ!“ È ïî¼å âëàäèêà ïðåä ïðåñòîëîì òàêî. Çàòèì äðóãè àêîí êàæå: „Ãî-
ñïîäå, ñïàñè“. Îíäà äåñíè õîð ïî¼å: „Ãîñïîäå, ñïàñè áëàãî÷àñòèâå“, çàòèì
äåñíè àêîí: „Ãîñïîäå, ñïàñè áëàãî÷àñòèâå“. È ïî¼å ëåâè õîð: „Ãîñïîäå, ñïà-
ñè“. Ïîòîì ïîìåíå àêîí ïàòðè¼àðõà ¼åðóñàëèìñêîã ñàìîã, è çàòèì ïîìåíå
òðè ïàòðè¼àðõà çà¼åäíî. È ïîòîì èäó àêîíè ó îëòàð. È ïî ÷åòðäåñåò ïîïîâà
ñâàêè žå ðåäîì ðåžè: „Ïðâè ïîìåíè, Ãîñïîäå, ïàòðè¼àðõà ¼åðóñàëèìñêîã“, à
âèøå äðóãîã íèêîãà. È òàêî ñâàãäà ÷èíå. È ïîïîâè, êàêî ñå ïðè÷åñòå, ñêèäà-
¼ó îäåæäå, íå ÷èòà¼ó îòïóñò.
È àêîíèìà äà¼å âëàäèêà è òåëî ïðåñâåòî è êðâšó ÷àñíîì íàïî¼è èç ÷à-
øå ñâî¼îì ðóêîì. À ïîïîâè ñàìè óçèìà¼ó è òåëî è êðâ. È ñâè ÷åêà¼ó äî ïî-
ñëåäœåã. È Áîãîðîäèöå äåî ñòàâšà¼ó ¼åäíè îä ïðîñêîìèäè¼å, à äðóãè ñòà-

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 187

âšà¼ó îäàêëå è ÷èíîâè. È íà ëèòóðãè¼è îòïóñò êàæå: „Âàñêðñíóâøè èç ìð-
òâèõ“, ïà ïîìåíå £àêîâà, ïðâîã åïèñêîïà, êî¼è ¼å ïèñàî Ñëóæáó, ïà Êîíñòàí-
òèíà è £åëåíó, ïà Çëàòîóñòîã, ïà £îàêèìà è Àíó è ñâå ñâåòå.
È ëèòóðãè¼ó ïî¼ó êàäà øòî õèòà¼ó è ïðå ñâàíóžà, à êàäà íå õèòà¼ó, îíäà
ïî÷íó ñëóæèòè êàäà ñå ïîå çîðà ïîçíàâàòè. À êàäà ïî÷íå íà âõîä ñà ÷åòèðè
ñòðàíå, êàäå ïðåñòî è îáèó îêî œåãà ñâè. È ó Âåëèêî¼ öðêâè íå âèäåõ íèêà-
äà äà äðóãè ïóò ïðåñòî êàäå, íåãî ñàìî êàäå îíå êî¼è ñòî¼å ïî îëòàðó è îñòàâå
êàäèîíèöó. È íà îòïóñòó ïîï óâåê ãîâîðè: „Ïðåñâåòà Áîãîðîäèöå, ñïàñè íàñ“
è „Ñëàâà òåáè, óçäàœå íàøå, ñëàâà òåáè“.
È ïî Óñêðñó äî Âàçíåñåœà êàòèçìà ñå íàâå÷å íå ÷èòà, îñèì íåäåšå è
ïîëóíîžíèöå. È îä Óñêðñà äî Âàçíåñåœà ïðå îòïóñòà „Õðèñòîñ Âàñêðñå“ íå
ãîâîðå, íåãî êàäà êàæå îòïóñò, îíäà ðåêíå ïîï: „Õðèñòîñ Âàñêðñå“ òðèïóò è
ñâè îäãîâîðå: „Âàèñòèíó âàñêðñå“. Òàêî ñâå äî Âàçíåñåœà ãîâîðå è íà ïî÷å-
ëó: „Õðèñòîñ Âàñêðñå“, à „Ïðèèòå“ íà „Áëàãîñëîâè äóøå“ íå ãîâîðå, íåãî
„Õðèñòîñ Âàñêðñå“. „Âàñêðñåœå Õðèñòîâî“ îñèì íåäåšå íå ãîâîðå, è òî ¼å-
äàìïóò. À íà „Õâàëèòå“, êàäà èìà, ïî¼ó. Íèòè „Õâàëèòå“ ÷èòà¼ó, íèòè íà
ñòèõîâå ãîâîðå, íåãî îñòàâšà¼ó, âåëå äà ¼å òî óìåñòî îíîãà. È êàäà ¼å ãîä áèî
ïîëè¼åëå¼, êàòèçìå íå ÷èòà¼ó, íåãî ïîñëå ïî÷íó ïî¼àòè: „Õâàëèòå èìå Ãî-
ñïîäœå“.
È íà Ëàçàðåâó ñóáîòó èàñìî íà ãðîá Ëàçàðåâ ó Âèòàíè¼è, çàòèì íà Ìà-
ñëèíîâó ãîðó, îäàêëå ñå Õðèñòîñ âàçíåî. Îêî îíå ñòîïå èìà êóáå, à îêî êóáå-
òà áèëà öðêâà âðëî ãîëåìà, äóãà íà èñòîê ñà îëòàðîì 83 ñòîïå, à óïðåêî 114
ñòîïà, è êóáå øèðîêî è äóãî 18 ñòîïà. È ãäå ¼å ñâåòè ïðåñòî áèî, ñòî¼è íåøòî
çèäà. È íàä œèì ðàñïåøå øàòîð, è ñâåòèøå âîäèöó, è ïî¼àøå ëèòóðãè¼ó è
ïðîñêîìèäèñàøå ¼åäíî äî äðóãîã.
È íà Âåëèêè ïîíåäåšíèê ïîîñìî íà £îðäàí ïî ïîíîžè. È ñâì ïàøà
ïîå è ñâà ïàøèíà âî¼ñêà, äà íàñ ïðàòå è íà ðåöè ÷óâà¼ó. Îä £åðóñàëèìà
[ïîîñìî] íà èñòîê Ãåòñèìàíè¼è íà Êåäàðñêè ïîòîê, çàòèì íà Âèòàíè¼ó ñâå
ïðåêî ñóâèõ ñòåíà íèçáðäî íà Ñîäîìñêî ìîðå.
È íà êîíàê ïàäîñìî êîä ðåêå øòî èäå èñïîä £åðèõîíà. È âèäå ñå êóžå
Çàêõå¼åâå. È ñ òå ¼å âîäå £åëèñå¼ ñå èñöåëèî. È çà¼óòðà ïîîñìî íà £îðäàí, òåê
ñå ñóíöå ïîìàšàëî. È ïèñìî è êóïàñìî ñå. £îðäàí ¼å âîäà ñëàòêà âåîìà è
äóáîêà âðëî, ãàçèòè ñå íå ìîæå. £åäíè ïëèâàøå. È òó áåøå ãîðà øòî [¼å] çîâó
Àåðìîí. Òó ñå ¼å è Õðèñòîñ êðñòèî. È ïîâèøå íàñ âèäåøå ñå ìàíàñòèð Ïðå-
òå÷åâ. È òó ñå Ìàðè¼à Åãèïžàíêà ïðè÷åñòèëà, øòî ïèøå ó ðå÷è Âåëèêîã êà-
íîíà. È íèæå íàñ âèäè ñå ìàíàñòèð Ãåðàñèìîâ, êîìå ëàâ ñëóæàøå. È áëèçó
íàñ âèäè ñå ìîðå Ñîäîìñêî. È òó ñó êðàñíà ïîšà.
È çàòèì âðàòèñìî ñå îä £îðäàíà. È íà ïóòó áåøå ¼åäàí èçâîð âîäå âåëè-
êè. Ñâåòè Ãåðàñèì ìîëèòâîì [ãà] èçâåî. È ó ïîäíå ñ¼àõàøå íà çàðàâíè. Íàâà-

188 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

šèâàøå ñåñòè è óçåøå îä ñâàêîã õàŸè¼å ïî ïåò ãðîøà, ¼åð íàñ ÷óâàøå è ïðà-
òèøå. È çàòèì íà ò༠êîíàê äîîñìî ïîä £åðèõîí ãðàä, è íà òó ðåêó. È âèøå
òîãà êîíàêà âèäè ñå ãðàä £åðèõîí, ïóñò. È èñïîä ïëàíèíå êðàñíà ïîšà, è
ñàäà ñåëà ñòî¼å. È òó áëèçó êîíàêà ó êàìåíó âèñîêîì ¼åñòå ïåžèíà ãäå ¼å Õðè-
ñòîñ ïîñòèî ÷åòðäåñåò äàíà. È âðëî îòåæàíî ¼å ê œî¼ äîžè. È çàòèì íàïàäå
ñòðàõ âåëèêè íà íàñ, íå ñìåñìî íîžèòè, íåãî ïîîñìî íà çàëàñêó ñóíöà. Öåëó
íîž ïóòîâàñìî ïðåêî ïëàíèíà, êàêî êîìå êîœ ìîæå.
È äîîñìî ó £åðóñàëèì ó Âåëèêó ñðåäó ó ïîäíå. È ñâåã ãðàäà šóäè áåõó
èçèøëè ïðåä õàŸè¼å. Ñâå äî Âèòàíè¼å ñ îáå ñòðàíå ïóòà ÷îâåê äî ÷îâåêà ñòàî,
íåáðî¼åíî âåëèêî ìíîøòâî: è æåíå, è áóëå, è äåöà, è Òóðöè, è ×èâóòè, è øòî
¼å ãîä âåðà íà ñâåòó – ñâå èçèøëî.
È ìåñåöà ¼àíóàðà äâàäåñåòîã èàñìî ó ìàíàñòèð Ñâåòîã £åôòèìè¼à íà
âå÷åðœó. È ÷èíèøå ëèòè¼ó. È ïîïîâà ïåò îáó÷å ñå íà âõîä è ¼åäàí àêîí
áðàäàò, ïðîñåä. È òàêî ñâè èçèîøå íà ëèòè¼ó ñà ÷àëìàìà íà ãëàâàìà. È ñâà-
êè íîñè ïî ñâåžó. Äîê ñå ëèòè¼à îòïî¼à, òàäà ñâàêè ñâî¼ó óãàñè è íîñè ñà
ñîáîì. È èçà ñâåžà èçíåøå âîäó îä öâåžà è ñâåìó íàðîäó óñóøå ïî ìàëî ó
ðóêå, òå ñå ïîìàçàõó ïî îáðàçó è ïî áðàäè. Ïîòîì ïðîíåøå òåïñè¼ó òå ñàáè-
ðàøå àñïðå. È ñòàâèøå ïåò ïðîñôîðà, âðëî âåëèêèõ. Ó ñâàêó çàáîäåíà ïî
¼åäíà ñâåžà è ãîðè. È òàêî ñâàãäà èìà¼ó îáè÷à¼. È êàäà çàâðøèøå âå÷åðœó,
äàäîøå ïî ¼åäíó ÷àøó âèíà òó ó öðêâè, ¼åð íàïîšó âåîìà ïàäàøå ñíåã. È çà
íåäåšó äàíà è äàœó è íîžó íå ïðåñòà. È êàäà ïîîñìî èçëàçèòè, ñòàäå è äåòå
ïðåä âðàòà, òå äà¼å ïî çàëîã༠õëåáà ñâàêîì ó ðóêó îä ïåòîõëåáíèöå. À äðóãî
ñòî¼è ïîäàšå, òå äðæè êîšèâî, òå ñâàêî óçèìà ïî øàêó ïà èäó äîìà.
Òàêî è íà Ñðåòåœå èàñìî ó äðóãè ìàíàñòèð, Ñðåòåœå [ãà] çîâó. È òàêî è
òó áå¼àñìî Ñåáè÷íå íåäåšå. È òî ¼å ó ãðàäó. È ïðâè ïóò èçèîñìî èç ãðàäà íà
âðàòà êîä Äàâèäîâèõ êóžà. È ìàëî íèæå îä Äàâèäîâèõ êóžà îçèäàíà ¼åäíà
äîëèíà ñà ñâèõ ñòðàíà, à îäîçäî öåìåíò. È òàêî êàæó äà ¼å ãðàäèî Ñîëîìîí,
òå áèî ¼åçåðî íà÷èíèî òå ñå âîçèî ïî âîäè è èãðàî ñà äåâî¼êàìà. È äîêëå ¼å
áðäî Ñèîí, ãäå ¼å ðàíè¼å ãðàä áèî, à ñàäà ñå¼ó æèòî. È ìíîãî ãðîášà èìà
õðèøžàíñêîã.
È òîì äîëèíîì îäîñìî íà £îâîâ áóíàð. È ò༠áóíàð, êàæó, èìà 40 àðøè-
íà äóáèíå, ïà è òàäà èç œåãà òå÷å ðåêà. Äâå áè âîäåíèöå íàïîðåäî ìëåëå. È
ìàëî ïîíèæå ¼îø êšó÷à âîäà îäîçäî èç çåìšå. È ñàâ ãðàä òèõ äàíà, è æåíå è
äåöà, òó èàøå. Íîñå ðóášå òå ïåðó. È ìàëî ïîâèøå òîã £îâîâîã áóíàðà ¼åñòå
ñåëî Ñêóäåëíè÷å. È òó ãëåäàñìî ÷óäíå ïåžèíå, èñêëåñàíå êóžå áåëå. È ãëå-
äàñìî ïåžèíó ãäå ñòàâšà¼ó, øòî ïèøå, çà ïîãðåá ñòðàíöå. È îä òîã £îâîâîã
áóíàðà ïîîñìî óç äðóãè ïîòîê, ñóâè Êåäàðñêè, ïîä ãðàä Ñèîí. È âèäåñìî
ìåñòî ãäå ñó ïðîðîêà Èñàè¼ó ïðåñòðóãàëè. Òó ñàäà ñòî¼è âåëèêà ãîìèëà êàìå-
íà. È òó ¼å ïîâèøå ïîä çåìšîì èçâåäåíà âîäà îä Ñèëîàìà. È îäàòëå ïîîñìî

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 189

íàïðåä óç ïîòîê äàëåêî. Íå çíàì áè ëè ìîãëà ïóøêà äîáàöèòè äî Ñèëîàìà. È
ò༠áóíàð Ñèëîàì ¼å óñå÷åí ó çäðàâ êàìåí ó çåìšó. È íè¼å, óïðàâî, óñåöàíî,
âåž çèäàíî. Èìà øèðèíå ïåò àðøèíà è ñ âðõà 26 ñòåïåíèêà.
È îäàòëå ïîîñìî óç áðäî è äîîñìî ïîä ãðàä £åðóñàëèì. È äîîñìî ïî
êðà¼ó áåäåìà ãðàäà £åðóñàëèìà íà ìåñòî ãäå ¼å áèî ãðàä Ñâåòè Ñèîí. À ñàäà
íåìà ãðàäà, íåãî ïîñå¼àíî æèòî, îñèì íà ñðåäèíè âåëèêà öðêâà è êóžå, êîëè-
êî çà äâà âåëèêà ìàíàñòèðà. È òó Òóðöè õðèøžàíèíó óžè íå äà¼ó. È òó ¼å
Òà¼íà âå÷åðà áèëà, è òó ñå Ïåòàð îäáèî, è òó ñå ïåòàî îãëàñèî, è ñàäà ¼å òó
ïåòàî íàñëèêàí, è êàìåí ãäå ñó Õðèñòà ïîñàäèëè. È òó ¼å ñèëàçàê Ñâåòîã
Äóõà áèî.
È çàòèì ó ñóáîòó íà Çàäóøíèöå èçèîñìî íà ãðàäñêà âðàòà íà Ñâåòè
Ñèîí. È òó ÷èòàøå ìîëèòâó íà ãðîášó. Çàòèì ñèîñìî íèç áðäî Ñâåòè Ñèîí,
òå äîîñìî ó ñåëî Ñêóäåëíè÷å. È òó èìà öðêâà ïîä çåìšîì. È îòïî¼àøå
ëèòóðãè¼ó è èçèîøå íàä ãðîáíèöó. È äîê ñå ãðîáíèöå âðàòà îòâîðèøå, è
ëèòóðãè¼à ñå îòïî¼à. È çàòèì çàòâîðèøå è ÷èòàøå êîšèâî îçãî íàä ãðîáíè-
öîì. È íà êîšèâó êàòèçìå íå ÷èòàøå, íåãî êàíîí è íà ñâàêî¼ ïåñìè àêîí-
ñòâî ðåêîøå. È ðåäîì íà ñâàêîã ïîïà ïî ¼åäíà ìîëèòâà è âàçãëàñ áè, à âëàäè-
êà íà¼ïðå. È äàäîøå ïøåíèöå è ïî çàëîã༠õëåáà è ïî ÷àøó âèíà, ïà äîìà.
È çàòèì äîîñìî ó Áåëó ñóáîòó èç¼óòðà íà Ìàñëèíîâó ãîðó. È òî ¼å ïðå-
ìà ãðàäó. È ïîîñìî îä Ãðîáà Õðèñòîâîã. È âèäåñìî ãäå ñó áèëà ðàíè¼å ãðàä-
ñêà âðàòà Õðèñòîâîã ðàñïåžà. È ñàäà ñòî¼å. È îäàòëå, ìîãàî áè äóæèíó äâà-
ïóò èç ïðàžêå äîáàöèòè êàìåíîì. È îä òèõ âðàòà ñâå äóžàíè çàñâîåíè. Èìà
ñòî äóžàíà. Ñâå ïóñòî, ñàìî ñìåžå è íå÷èñòîžà. È êàæó, êàäà ñó Õðèñòà ïðå-
ïåëè íà ðàñïåžå, òå ñó ìó ñå òó äóžàíŸè¼å íàñìå¼àëå, òå èõ ¼å Õðèñòîñ ïðî-
êëåî – çàòî ñó ïóñòè.
È èäóžè êðîç ãðàä, âèäåõ ìåñòî íà êàìåíó ãäå ¼å Õðèñòîñ ñåî è [ó] ðåêó
ïîñðíóî êàäà ¼å Êðñò íîñèî. È òî ¼å íàñïðàì êóžå îíîã áîãàòîã î êîìå Õðè-
ñòîñ ó £åâàíåšó ïèøå, øòî ìó íåžå èìåíà äà ïîìåíå, à èìå ìó ¼å Íàâàë. È
çàòî ¼å Õðèñòîñ ïðåìà òîì ïðèçîðó ïîñðíóî. È îäàòëå ñó äàëè äà ïîíåñå
Êðñò Ñèìîí Êèðèíñêè. È òî ¼å óñðåä ãðàäà.
È ïîîñìî êîëèêî áè äâàïóò êàìåíîì èç ðóêå äîáàöèî. Îäàòëå ¼å Õðè-
ñòîñ Êðñò ïîíåî. Òó ñó áèëè Ïèëàòîâè äâîðîâè. È ñàäà èìà ñâîä ïðåêî óëè-
öå îä îíèõ êóžà. È îäàòëå ïîîñìî êóžè îöà £îâàíà Áîãîñëîâà, êî¼ó ¼å ïðîäàî
ïà êóïèî íà Ñâåòîì Ñèîíó. È îäàòëå ¼å áèëà Âåëèêà öðêâà êî¼ó ¼å Ñîëîìîí
ïðàâèî ÷åòðäåñåò ãîäèíà, à ñàäà ¼åäíà öðêâà êî¼ó çîâó Ñîëîìîíè¼à, à äðóãà
Ñâåòèœà íàä ñâåòèœàìà íà òîì ìåñòó. À óäàšåíà ñòî¼è, ïðàçàí ïðîñòîð è
çèäîâè, è õðèøžàíèíó óžè íå äà¼ó. È ÷èíè ìè ñå êîëèêî ¼å äóãà, ïóøêîì äâà
ïóòà áè ëè ìîãàî äîáàöèòè, à ïðåìà òîìå è øèðèíà. È ïðåä òèì ìåñòîì èìà
ðîâ âåëèêè, ¼åäâà áè êàìåíîì èç ðóêå äîáàöèî ïðåêî œåãà. Òàêî ¼å è øèðèíà

190 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

è äóæèíà. Òó ñó ïðîðîêà £åðåìè¼ó óáèëè. È ñàäà ðóïåòèíà âèäè ñå âåëèêà. È
ïðåä òèì ïðåêî óëèöå âèäåñìî êóžó £îàêèìà è Àíå. È òó ¼å öðêâà âåëèêà, è
ìàëèõ ìíîãî öðêàâà, è òó ïîä öðêâîì ïåžèíå ìíîãå. Òó, êàæó, äà ñå Áîãîðî-
äèöà ðîäèëà. È èçìåó öðêâå è êóžâ áàøòà èìà, 15 àðøèíà äóãà è øèðîêà. È
èìà¼ó ñàäà ÷åòèðè íàðàíŸå, ìàäà áåõó [è] ðóæèöå, êàî è ÷åòèðè-ïåò ¼åðåâè¼à.
Òó, êàæó, êàäà ñå Àíà ìîëèëà Áîãó òå âèäåëà ïòè÷è¼å ãíåçäî. À ñàäà òî çàòâà-
ðà Òóð÷èí, òåê ñòî¼è ïóñòî. È áëèçó òó âèäåñìî áóíàð, Îâ÷è¼ó áàœó, øòî [è]
ïèøå.
È îäàòëå èçèîñìî èç ãðàäà íà âðàòà êî¼à èäó íà £åëåîí. È íà òèì âðàòè-
ìà óíóòðà íåêî ÷óäî, êàæó: àíåî ïðèòèñêàî ðóêîì êàìåí, è ñàäà ñå âèäè. È
òó öåëèâàñìî. È èñïðåä ãðàäà ïîîñìî íèçáðäî. È òó âèäåñìî ìåñòî ãäå ñó
ñâåòîã ìó÷åíèêà Ñòåôàíà êàìåœåì óáèëè. È òó ïîêëîíèñìî ñå è öåëèâàñìî.
È äîîñìî íà ïîòîê Êåäàðñêè. È òó ¼å áèëà ñâà Ãåòñèìàíè¼à. È ñàäà èìà
öðêâà âåëèêà è íàñðåä öðêâå ãðîá Áîãîðîäè÷èí, è êóáå îêî ãðîáà, è âðàòàíöà
íà êóáåòó äâî¼à. È òó ¼å öðêâà ó çåìšó ñèžè 65 ñòåïåíèêà, à ãîðå ðàâíà ñà
çåìšîì. È òó [ñó] òðè îëòàðà, è òó ¼å âîäà ñâåòà ó öðêâè; è âàäèøå, è ïèñìî è
óìèâàñìî ñå. È òó ñó ãðîáîâè £îàêèìà è Àíå. È òó ñâàêå ñóáîòå ó Âåëèêè
ïîñò äîëàæàñìî íà ëèòóðãè¼ó [äà] ïî¼åìî. È öåëèâàñìî Áîãîðîäè÷èí ãðîá è
ïîêëîíèñìî ñå.
È ìàëî ïîíèæå ïðåä òîì öðêâîì âèäåñìî ðóïó ïîä çåìšîì, òå âåëå
îäàòëå žå îãœåíà ðåêà ïîòåžè. È íåêè çàãëåäàøå, àëè ¼à íå õòåäîõ. È òó ïî-
ñðåä òå öðêâå ¼åñòå ïåžèíà âåëèêà ïîä çåìšîì, øèðîêà, øòî ïèøå âðò, ãäå ñó
Õðèñòà óõâàòèëè è ãäå ñó ñå àïîñòîëè êðèëè. È âèäåõ òó ìåñòî ãäå ñó àïîñòî-
ëè ñïàâàëè. È Õðèñòîñ îòèøàî êàî áàöàœå êàìåíà, è ðåêàî: „Î÷å, àêî ¼å
óçìîæíî“ è äðóãî, è ïîìîëèî ñå. È òó öåëèâàñìî. È ïîâèøå èìà ìåñòî ãäå ¼å
ñìîêâó Õðèñòîñ ïðîêëåî. È òó ïîäàšå âèäåõ ãäå ¼å ïî¼àñ ñà Áîãîðîäèöå ïàî.
È èçèîñìî íà Ìàñëèíîâó ãîðó. Òó âèäåõ îäàêëå ñå Õðèñòîñ óçíåî. È
èìà ¼åäíà ñòîïà äåñíà, ó êàìåíó óòîïèëà ñå, à äðóãó, êàæó, äà ñó Ðèìšàíè
îäíåëè. È òó Àðàïè ÷óâà¼ó. È Òóðöè èçèäàëè òóëáå íàä ñòîïîì. È ïîíèæå
èìà íàäãðîáíè ñïîìåíèê, è îíè çàòâàðà¼ó. È îäàòëå âèäåñìî £îðäàí è Ñî-
äîìñêî ìîðå. È ïîíèæå èìà ¼åäàí áðåã, òå ñå íà œåìó âèäè ãîìèëà êàìåœà.
È òó âåëå äà ¼å Ñîëîìîí áèî êèï ïîñòàâèî. È âèøå Ìàñëèíîâå ãîðå èìà
äðóãî áðäî âåëèêî, òå âåëå, òî ñå ¼å çâàëà Ãàëèëå¼à £óäå¼ñêà. È òóäà ñå ïîêëà-
œàñìî.
È çàòèì ñå âðàòèñìî ó £åðóñàëèì 22. ôåáðóàðà. È ó ×èñòè ÷åòâðòàê èçè-
îñìî èç ãðàäà äîëèíîì êî¼à ñå çîâå Äîëèíà ïëà÷à. È äîîñìî ó ìàíàñòèð
Ñâåòîã Ñàâå Îñâåžåíîã ó Äîëèíè ïëà÷à. Ó ëèòèöè ïðèëåïšåíî êàî ëàñòàâè-
÷è¼å ãíåçäî. Èìà ãðàä íàîêîëî è ¼åäíà êóëà óíóòðà, à äðóãà âàí. È èñïðåä
öðêâå äî êóëå 90 ñòåïåíèêà, è óç êóëó 51. È ó êóëè óâåê ñåäè ¼åäàí êàëóåð,

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 191

÷óâà ñòðàæó. À èç êóëå óæå ïðèâåçàíî ïðåä öðêâîì. È íà óæåòó ÷åòèðè çâîí-
öåòà, è êàäà êîãà âèäè ãëàñ äà¼å. À öðêâà âèñîêà íà ñâîä, è êóïîëà íà öðêâè,
ïðîçîðà 20, öðêâà äóãà 120 ïåäè ñà îëòàðîì. È ó îëòàðó äî ïðåñòîëà 13 ïåäè,
à èçà òðàïåçå 16 ïåäè. À ïåâíèöå íåìà. À øèðîêà ¼å öðêâà 35 ïåäè. Äî Õðè-
ñòîâå èêîíå àðõàíåë Ãàâðèëî, çàòèì âðàòà è íà âðàòèìà íàñëèêàí Õðèñòîñ
íà ïðåñòîëó, è Ïåòàð Àëåêñàíäðè¼ñêè: „Êî òè, Ñïàñå, ðèçó ðàçäåðà?“ È íàä
âðàòèìà íà ñâîäó Òà¼íà âå÷åðà, à èçà âðàòà ñâåòè Ñàâà, à íàä äâåðèìà Ñêèäà-
œå Õðèñòîâî ñà Êðñòà, è ïîä ïðîñêîìèäè¼ñêèì âðàòèìà Àâðààìîâî ãîøžå-
œå, à íàä äðóãèì âðàòèìà äâà êàíîíà Òâîðöà, è ñâåòè Íèêîëà, ¼îø ¼åäàí
ñâåòèòåš. È âðàòà äâà êàòà, è íà âðàòèìà áðàâà, è íàä äâåðèìà èçíóòðà êšó-
÷àîíèöà. È äî èêîíå Áîãîðîäèöå àðõàíåë Ìèõàèëî. È èçà âðàòà ïðîñêîìè-
äè¼ñêèõ Ïðåòå÷à £îâàí, è íàä èêîíîì Ðîåœå è Óñåêîâàœå.
È âèäåõ ïåžèíó £îâàíà è Àðêàäè¼à. È òó ¼å ó Äîëèíè ïëà÷à ñà îáå ñòðàíå
áåçáðî¼íî ìíîøòâî ïåžèíà, óäóáèëå ñå [êà] Ñîäîìñêîì ìîðó. È òó ñå ïîêëî-
íèñìî è çàòèì âðàòèñìî ó £åðóñàëèì.
È ó ïîäíå äðóãå íåäåšå ïîñòà ïîîñìî ó Âèòëå¼åì ñâåòè. È ïðâî âèäå-
ñìî íà ïóòó êàìåí è íàä œèì ñìîêâó. È âåëå, òó ¼å Áîãîðîäèöà ñåëà êàäà ¼å
èøëà òðóäíà ó Âèòëå¼åì. È ìàëî îäàòëå ïîîñìî è âèäåõ áóíàð íà ïóòó. È
îäàòëå ñó ñå âðàòèëè ìóäðàöè äðóãèì ïóòåì ó çåìšó ñâî¼ó. £îø ìàëî ïîî-
ñìî íà îáðåæàê. È òó ¼å ìåñòî ó êàìåíó ïîä ñìðåêàìà ãäå ¼å ñâåòè Èëè¼à
çàñïàî, ïà ãà àíåî ïðîáóäèî è ðåêàî: „Óñòàíè, ¼åäè, ¼àêî äàëåê òè ¼å ïóò,
÷åòðäåñåò äàíà è ÷åòðäåñåò íîžè!“ È îäàòëå ¼å îòèøàî íà Ñèíà¼ñêó ãîðó. È
óäóáèëî ñå ìåñòî ó êàìåíó ãäå ¼å ëåæàî, è íàñïðàì œåãà ¼å ìàíàñòèð Ñâåòîã
ïðîðîêà Èëè¼å, âåîìà âåëèê. È òó èìà ¼åäíà èêîíà ÷óäîòâîðíà. È òó íåêàêâå
âåðèãå ñòî¼å, òå ñå êðîç œèõ ïðîâëà÷èìî – ñâåòî òî äðæå.
È îäàòëå ïîîñìî è âèäåñìî êàìåí ãäå ñå Áîãîðîäèöà ñà Õðèñòîì ñà-
êðèëà. È îäàòëå ïîäàšå âèäåñìî îêî ïóòà êàìåíèöå, êàî íîõóò âåëèêè. Ñòâî-
ðèî ñå êàìåí îä íîõóòà. Ðåêàî Õðèñòîñ: „Øòà ñå¼åø, ÷îâå÷å?“, à îí ðåêàî:
„Êàìåí.“ Òàäà ðåêàî Õðèñòîñ: „Êàìåí òè è áèëî!“ £îø ïîîñìî è âèäåñìî
ãðîá Ðàõèëå, ìà¼êå £îñèôà Ïðåêðàñíîã. È òó ïðåìà ãðîáó âèäåõ äîì £åôðå-
ìîâ. È ñàäà ñåëà [òàêî] çîâó. Âèäè ñå ñåäàì êóëà ñòàðèõ è ãðàä íàîêîëî.
È äîîñìî äî Âèòëå¼åìà. È òó ãäå ñå Õðèñòîñ ðîäèî ¼åñòå Âåëèêà öðêâà.
Ïåâíèöå øèðîêå 156 ïåäè, à îä îëòàðà êà âëàäè÷èíîì ñòîëó 70 ïåäè, à îä
âëàäè÷èíîã ñòîëà ó äàšèíó äî ïðåäœå ïðèïðàòå 132 ïåäè, è ó òî¼ ñðåäœî¼
ïðèïðàòè 112 ïåäè, è ó œî¼ äèðåêà ìåðìåðíèõ 48 è 12 ïðîçîðà, à ñâà áèëà
îñëèêàíà ìîçàèêîì. È ñàäà èìà íåêîëèêî ëèêîâà, àëè ¼å ìíîãî îøòåžåíî.
Ïðèïðàòà ¼å äóãà 30 ïåäè, è íàîêîëî ñâîäîâè ñâóäà, à ïî ñðåäèíè ðîãîâè
äðâåíè è îëîâîì ïîêðèâåíî, è ¼åäíà êóïîëà ïðåä îëòàðîì. È çàòèì èç îáå¼ó
ïåâíèöà ñòåïåíèöå êà ïåžèíè ïîä îëòàðîì âåëèêèì; èç ¼åäíå 16 ñòåïåíèêà, à

192 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

èç äðóãå 13. Òó ¼å ìåñòî ãäå ñå Õðèñòîñ ðîäèî. Ïîä êàìåíîì ïåžèíà è òó
ìåñòà îêîâàíà ñðåáðîì. Òó ãäå ñå ðîäèî èìà êàíäèëà ìíîãî, è èìà ÷åòèðè
èëè ïåò àðøèíà îêðåíóâøè ñå íà çàïàä, ¼àñëå íèæå òðè ñòåïåíèêà. È òó ãîðè
êàíäèëà ìíîãî. È ïîñðåä òîãà ¼å ìåñòî ãäå ñó ìóäðàöè ñòà¼àëè êàäà ñó Õðè-
ñòà âèäåëè. È òó ãîðå êàíäèëà. È ïî òî¼ ïåžèíè îäîçãî êîìàøîì ïî êàìåíó
ïðîñòðòî, à ïàòîñ ìåðìåðîì è ¼àñëå ìåðìåðîì. È òó, ìàëî ïîäàšå, ðåöèìî
äåñåò àðøèíà, ìåñòî ãäå ñó âîäó ïðîñóëè êàäà ñó Õðèñòà îêóïàëè. È òó êàí-
äèëî ãîðè. È ìàëî ïðîè íà âðàòà, òå èìà ìåñòî çàìðåæåíî ãâîæåì ãäå ñó
ìëàäóí÷å çà Õðèñòà çàêëàëè ó ïàžèíè. È òó êàíäèëî ãîðè.
È èìà ïðåä òîì Âåëèêîì öðêâîì ìåñòî êàî ïðåäâîð¼å, 60 àðøèíà äóãî, à
øèðîêî 40. È ñàäà ¼å ïàòîñ, è ìåñòî íàîêîëî ãäå ñó ñåäåëè êàäà èçèó èç
öðêâå. È èìà áóíàð âåòðåíè, è êðñòèîíèöà ìíîãî âåëèêà, îä êàìåíà. È òó ¼å
áèî ìàíàñòèð, è ñàäà áîðàâå êàëóåðè. È òó âèäè ñå áëèçó ïëàíèíèöà Ñèãîð,
ãäå ¼å Ëîò îä Ñîäîìà ïîáåãàî è äîøàî äî Ñèãîðà. È âèäåñìî ìåñòî è ïëàíè-
íó êî¼ó çîâó Àâðààì, ãäå [¼å] Àâðààì Ñâåòó Òðî¼èöó óãîñòèî. È ñàäà ¼å ñòàáëî
çåëåíî è áëèçó ¼å Âèòëå¼åìà, íå çíàì èìà ëè ñàò õîäà; îä Âèòëå¼åìà äî £åðó-
ñàëèìà äâà ñàòà õîäà. È èàñìî íà ïîšå ãäå ¼å Äàâèä Ãîëè¼àòà ïîáåäèî. È òî
ïîšå ¼å âåëèêî. È íà òîì ïîšó ïåžèíà ãäå ñó áèëè ïàñòèðè êàäà ñó àíåëè
ïî¼àëè: „Ñëàâà ìåó âèøœèìà Áîãó!“
È îä Âèòëå¼åìà ïîîñìî íà Êðñò ìàíàñòèð. È òó âèäåõ ìåñòî ïîä ñâåòîì
òðàïåçîì ãäå ¼å äðâî óñå÷åíî ×àñíè Êðñò. È èìà ìèîìèðèñ âåëèêè, è çàìðå-
æåíî ãâîæåì. È îëòàð ¼å äóã 33 ïåäè, à øèðîê 30 ïåäè, è ïðîñêîìèäè¼à,
èçäâî¼åíà îä îëòàðà è óäàšåíà îä îëòàðà 60 ïåäè, à ïðèïðàòà 20 ïåäè. £åäíà
êóïîëà íà öðêâè ñâà ¼å íà ñâîä. È äâå èêîíå Õðèñòîâå, è äî œèõ àíåî è äâå
Áîãîðîäèöå äî œèõ. È ó òåìåíó 12 àïîñòîëà, è íà ñðåäèíè ìîšåœå, è ãîðå
êðñò, è îêî äâåðè çèä, èñïîä èêîíå ñâåöè ïî çèäó èñëèêàíè. È òó ¼å ïàòîñ
ñèòàí, êîëèêî ìàëè íîêàò, è ìíîãîðàçëè÷èò: áåëî êàî ñíåã, æóòî, çåëåíî,
öðíî, ïëàâåòíî, öðâåíî çàãàñèòî, ïëàâî. Ñâå ëîçå ñïëåòåíå ñâàêî¼àêî, èçà
œèõ çâåðè, ïòèöå, ðèáå, çìè¼å – ÷óäèòè ñå ¼åñòå êî¼å ¼å âåëèêî óêðàøàâàœå ó
òî¼ öðêâè. È òó ñó òðè öðêâå: Àðõàíåî, Óñïåœå, Íèêîëà è ãðàä íàîêîëî. È
òó ïîêëîíèñìî ñå è ×àñíî äðâî öåëèâàñìî. È òî ¼å áëèçó £åðóñàëèìà ïîëà
ñàòà õîäà.
È ïîîõ îä Êðñòà ìàíàñòèðà êà £åðóñàëèìó è âèäåõ íà ïóòó [ìåñòî] ãäå
õòåäîøå £óäå¼è ïîáèòè êàìåœåì æåíó áëóäíèöó, è ðåêîøå Õðèñòó: „Øòà òè
çà œó êàæåø?“ Òó Õðèñòîñ ïèñàøå ïðñòîì íà êàìåíó: „Êî íåìà ãðåõà, òà¼
ïðâè äà áàöè êàìåí íà œó.“ È íå íàå ñå ÷îâåê áåç ãðåõà. È òó öåëèâàñìî
ïèñàœå Õðèñòîâî è äîîñìî ó £åðóñàëèì.
È äðóãå íåäåšå ïîñòà, ó ÷åòâðòàê, ïîîñìî èç £åðóñàëèìà è äîîñìî ãäå
çîâó Áîãîðîäè÷èíà âîäà. È çàòèì ìàëî ïîäàšå äîîñìî ãäå çîâó Ôèëèïîâà

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 193

âîäà, ãäå ¼å Ôèëèï êàæœåíèêà êðñòèî. È îäàòëå ïîîñìî ïðåêî ñòðàíà è
êàìåœà è äîîñìî ãäå ¼å £åëèñàâåòà, êàäà ¼å ëåæàëà, ðåêëà: „Ãîðî, ïðèìè
ìàòåð ñà ÷åäîì!“ È ðàñåî ñå êàìåí è ïðèìèî. È òó çíà ñå ãäå [¼å] Ïðåòå÷à
ðóêîì óçåî êàìåí, è ñàäà ïåò ïðñòè¼ó ó êàìåíó. È òó èñòè÷å âîäà ëåïà, è ïèõ
è óìèõ ñå. È òó ñó çèäèíå áåëå öðêâå. Ìíîãî. È òó ¼å âîäà ðàçîáëè÷åœà, ãäå
íàïî¼è Çàõàðè¼à Áîãîðîäèöó è £îñèôà äà ðàçîòêðè¼å âîäîì îäàêëå çà÷å Áîãî-
ðîäèöà äåâèöà. È íå óçìîæå ðàçîòêðèòè, ¼åð ïîáåæå âîäà ó çåìšó. È òó ïèõ
è óìèõ ñå. Áóíàðèž è ñàäà.
È çàòèì äîîñìî íà ìåñòî ãäå ñå Ïðåòå÷à £îâàí ðîäèî. Èäåøå ïàê ìåó
âèøœå ñà æóðáîì, [äîå] ó ãðàä £óäèí è óå ó äîì Çàõàðè¼èí. È òó ¼å âåëèêà
öðêâà, à ñàäà Ëàòèíè îáíîâèëè è äðæå. È ó òî¼ âåëèêî¼ öðêâè, ïîðåä îëòàðà
íà ñåâåðíî¼ ñòðàíè ¼åñòå ó çåìšè ñåäàì ñòåïåíèêà ïîä êàìåíîì ó ïåžèíè. Òó
ñå ¼å £îâàí ðîäèî, è òó êàíäèëà ãîðå ìíîãà, è ìåðìåðîì ñâå óêðàøåíî. È
îñòàëî ìåñòî êîëèêî ðóêà ìîæå óžè, è òî ñðåáðîì îêîâàíî. È òó öåëèâàñìî.
È òóäà õîäåžè, íà äâà ìåñòà õòåäîøå íàñ Àðàïè íà êàìåíó ïîáèòè, äîê ñå
ïàðàìà íå çà¼àçèøå.
È îäàòëå ïîîñìî íà Êðñò ìàíàñòèð è çàòèì ó £åðóñàëèì. È çàòèì ïîî-
ñìî èç ãðàäà íà âðàòà êî¼à ñó ñå ðàíè¼å çâàëà Äàìàñêîâà âðàòà, à ñàäà çîâó
Øàìñêà âðàòà. È äîîñìî ó ïåžèíó ãäå ¼å Âàðóõ ñïàâàî 62 ãîäèíå. È òî ¼å
áëèçó ãðàäà, çà ìàëî íå ìîæå ñå êàìåíîì äîáàöèòè äî ãðàäà.
È çàòèì ïîîñìî èç ãðàäà êðîç âðàòà êî¼à ñó êà £îðäàíó. È òó íèæå ïóòà
¼å ãðîá Àâåñàëîìà, ñèíà Äàâèäèâîã. È íàä ãðîáîì òóëáå ëåïî. È òó ñó ìíîãè
ñòàðè ïðîðî÷êè ãðîáîâè. È ìàëî ïîâèøå òîã Àâåñàëîìîâîã ãðîáà ¼åñòå ìå-
ñòî íà êàìåíó ãäå ¼å Õðèñòîñ áëàòî ñòâîðèî è ïîìàçàî î÷è ñëåïîðîåíîì. È
äîîñìî ó Âèòàíè¼ó è òó óëàæàñìî ó ãðîá Ëàçàðåâ; èìà 30 ñòåïåíèêà. È òó ¼å
áèëà öðêâà âåëèêà, ïà Òóðöè ó÷èíèëè íàäãðîáíè ñïîìåíèê ïà ñàäà ïóñòî è
ðàçâàšåíî. È èàñìî íà êàìåí ãäå ¼å Õðèñòîñ ñåäåî êàäà ¼å èçèøëà ñåñòðà
Ëàçàðåâà êàäà ¼å èøàî ïîäèãíóòè Ëàçàðà. È êàìåí ò༠ïîìàœè, è íè¼å êàî òî
îêî œåãà êàìåœå, íåãî êàìåí òâðä, ïðåêî œåãà ïëàâåòíå ñòðåêå. È èìà äàëå-
êî îä Ëàçàðåâîã ãðîáà, ó äâà áè ìàõà ïóøêîì äîáàöèî. È çàòèì äîîñìî ó
ãðàä ïðå ÷àñîâà.
È çàòèì äðóãè äàí ïîâåäîøå íàñ ó ãðàä ïî ìàíàñòèðèìà. È ïðâî èç ìà-
íàñòèðà Àðõàíåëà ó ìàíàñòèð Ñâåòîã Äèìèòðè¼à, ïà ó ìàíàñòèð Ñâåòîã Íè-
êîëå Ìèðëèêè¼ñêîã, ïà ó ìàíàñòèð Áîãîðîäè÷èí. Îäàòëå ¼å, âåëè, ãëåäàëà
Áîãîðîäèöà êàäà ñó Õðèñòà ðàñïèœàëè. Çàòèì ó ìàíàñòèð Ñðåòåœå, ïà ó ìà-
íàñòèð Ñâåòå Åêàòåðèíå è Ñâåòîã Ãåîðãè¼à äâà ìàíàñòèðà. Ðåêîøå, êî¼å ó
ãðàäó, êî¼å îêî ãðàäà 20 öðêàâà èìà.
È íà 26 ìåñòà íàñ âîäå, è íà ñâàêîì ìåñòó ìèëîñòèœó èøòó. È èìà ìàíà-
ñòèð [êî¼è] çîâó Àâðààì, öðêâà ìàëà. È íàñðåä öðêâå ¼å ìåñòî ãäå ¼å Àâðààì

194 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

õòåî ñèíà çàêëàòè. È òó ïîíèæå ¼å äðâî ãäå ¼å áèî îâàí ïðèâåçàí. È òî ¼å äî
îíîãà ìåñòà ãäå ñó Õðèñòà ðàñïåëè. Íå çíàì èìà ëè îñàì àðøèíà, çèä ðàñòà-
âèî. È ïðåä âðàòèìà âåëèêå öðêâå ¼å ìåñòî ïðîñòðàíî, øèðîêî 94 ñòîïå, à ó
äóæèíó 77 ñòîïà, áèëî ðàíè¼å íà ñâîä, à ñàäà ñå îáîðèëî. Òî ¼å áèëà ïðèïðà-
òà, àëè íè¼å çàòâàðàíî, íåãî îíàêî ñòà¼àëî, è ñàäà ñòî¼è îä äèðåêà òåìåš ãäå
ñó ðàíè¼å áèëè ñâîäîâè. È ó òî¼ ïðèïðàòè îä âðàòà âåëèêèõ íà èñòîê êóáå
êðàñíî. Òó ¼å Ìàðè¼à Åãèïžàíêà Áîãîðè÷èí âèäåëà ëèê, êî¼è ¼å œî¼ áåñåäèî.
À ñàäà ¼å òî çàçèäàíî òå ñàãðàåíà öðêâà. È äî òå öðêâå ¼å äèðåê, è íà òà¼
äèðåê Ñâåòè Äóõ ñòàî êàäà ¼å íà ïàòðè¼àðõà ñèøàî. È òî ¼å ñà äåñíå ñòðàíå
âðàòà âåëèêèõ, à ñà ëåâå ñòðàíå âðàòà ¼å äèðåê ïî ñðåäèíè íàïóêàî, ãäå ¼å
Ñâåòè Äóõ èç Ãðîáà èçàøàî. È òó ñó âðàòà âðëî âåëèêà, ïåò äèðåêà íà ñðåäè-
íè, à ïî ïåò íà äâà êðà¼à. Òåê, ïîëà ¼å ñàäà çàçèäàíî, à ïîëà è ñàäà ñëóæè, äâà
êðèëà, ñâàêî êðèëî ïî 12 ïåäè øèðîêî, à âèñèíó èçìåðèòè íå ìîãîõ. È íàä
âðàòèìà ÷óäíà êðàñîòà – ëîçå èçâà¼àíå ó êàìåíó. È òó ñâàêè äàí öåëèâàñìî.
È òó èìà ¼åäàí êàìåí êàäà ¼å ðåêëà Áîãîðîäèöà: „Äà ìè ¼å äà âèäèì Ñèíà¼ñêó
ãîðó!“, òå ¼å äîíåî àíåî äâà êàìåíà è ðåêàî: „Àêî æåëèø Ñèíà¼ñêó ãîðó
âèäåòè, òî ¼å êàìåí Ñèíà¼ñêå ãîðå, òå ñå íàãëåäà¼!“ £åäàí ñòî¼è òó, à äðóãè ó
äðóãî¼ öðêâè. È ãîðè íàä œèì êàíäèëî ñâàãäà. È äî òå öðêâå ¼å öðêâà £àêîâà,
áðàòà Áîæè¼åã.
È èàñìî ó äâå êóžå, ãëåäàñìî. Ãäå ¼å [Äàâèä] Ïñàëòèð ïèñàî ¼åñòå ïðî-
çîð. È òó ãîðè êàíäèëî ñâàãäà, Òóðöè ïàëå. È ¼åñòå íà ïðîçîðó ìåñòî ó êàìå-
íó óäóášåíî, è òî, âåëå, äà ñå Äàâèä íàñëîíèî êàäà ¼å Ïñàëòèð íàïèñàî, òå ñå
ëàêàò óòîïèî ó êàìåí êàî ó ñíåã. È òó öåëèâàìî. È òî ¼å çàìðåæåíî äîíåêëå
æåëåçîì, òå ñå ïðåêî ãâîæà ïðåáèñàçèìî äîê öåëèâàìî. È èàñìî ó ìàíà-
ñòèð Ñâåòîã Ãåîðãè¼à. È äîîñìî ó ñåëî Áåžàëà, è òó ñå ðîäèëî 12 ïðîðîêà. È
òó [¼å] öðêâà Ñâåòîã Íèêîëå, è ïîêëîíèñìî ñå òó.
È àêî õîžåø ðàçóìåòè î âðàòèìà ãðàäà £åðóñàëèìà, ïðâà ñó Âèòëå¼åì-
ñêà, äðóãà Ñèîíñêà, òðåžà Èäóìå¼ñêà, ÷åòâðòà Ðàèòñêà; îíà ñó çàçèäàíà. Îíà
ñó íà âåëèêî¼ öðêâè Ñîëîìîíîâî¼. Òó ¼å Õðèñòîñ óøàî íà Öâåòè. È êàäà ñó
Òóðöè óçåëè ãðàä, ïà êî¼è ãîä òó óøàî íà òà âðàòà, ñâàêè ïàî ìðòàâ; œèõ è
çàçèäàëè. Ïåòà âðàòà Ãåòñèìàíñêà, øåñòà Øàìñêà.
Ó ¼åðóñàëèìñêèì óñòàâèìà öðêâåíèì ëèòóðãè¼ó ñà ¼óòàðœîì ïî¼ó, íå ðà-
ñòàâšà¼ó, è áåç ïîñòà è ó ïîñòå, îñèì ïðååîñâåžåíå, êàäà âèäå äà ñå ïîå
çîðà ïîçíàâàòè, ¼óòðåœó íå ñâðøàâà¼ó íåãî ïðîñêîìèäèøó, à îâàìî ÷èòà¼ó
¼óòðåœó, è êàäà íå áóäå äîñïåî, ÷èòà¼ó êàäà ïðâè ÷àñ è îíà äâà. È ïîï ïðåä
÷àñíîì òðàïåçîì „Öàðå íåáåñêè“ íå ÷èòà, íåãî êàêî ïðîñêîìèäèøå, êàäè
îëòàð è îêî äâåðè èêîíå. È êî¼è ¼å ÷èòàî ÷àñîâå êàæå „Äîñòî¼íî“, è ïîï êàæå
îòïóñò ìàëè, íèêîãà íå ïîìèœå, íè äàíå íè ñâåöà. À íà ïðîñêîìèäè¼è îòïóñò
íå ãîâîðå. Òàêî ÷èíå ñâàãäà. È äîê êàæó: „Ìèðîì Ãîñïîäó ïîìîëèìî ñå“, íå

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 195

çàòâàðà¼ó äâåðè íèêàäà. È êàäà ãîâîðå: „Ïîìèëó¼ íàñ, Áîæå“, äâåðè íå çàòâà-
ðà¼ó. Èëè íà âå÷åðœè, èëè íà ¼óòðåœó, êàäà ïîï ó îëòàðó ãîâîðè, äâåðè îòâî-
ðåíå ñòî¼å. È íà òîì àêîíñòâî ïîìåíóžå 50 èëè 100 èìåíà ¼åðîìîíàõà è
ìîíàõà è ¼åðå¼à. Èìåíó¼ó êî ¼å êîãà ÷èíà, à ïðîñòèì òåê èìåíà áðî¼å, à âèøå
íèøòà íå ãîâîðå. È ïî÷èâøà èìåíà ïîñëå æèâèõ ïîìèœó, çàòèì âàçãëàøå-
œå: „Êàî ìèëîñòèâ“, è ñòàâå êîšèâî ïðåä Õðèñòîâó èêîíó íà çåìšó, è ïîï
êàäèîíèöîì êàäè è ãîâîðè àêîíñòâî è èìåíà ïîìèœå. Ïîòîì è ìîëèòâó
âåëåãëàñíî êàî è àêîíñòâî. È íà ìîëèòâè èìåíà ïîìèœå, è âàçãëàñ. Ïîòîì
êàæå îòïóñò âå÷åðœè.
È èçíåñó [êîšèâî] ïðåä âðàòà, è êàêî êî¼è èçëàçè, òàêî è óçèìà øàêîì,
êàêî êî¼è ìîæå, ïðîñïó è ïî çåìšè. Òàêî è íà ëèòóðãè¼è ó ñóáîòó. È šóäè
íîñå ïî ¼åäíó ïðîñôîðó. È êîëèêî ãîä ñâå÷àðà èëè ïî÷èâøèõ, îä ñâàêå žå
ñòàâèòè äåî íà äèñêîñ. Èç „ñëîâà“ íå âàäè, íåãî îäðåæå îä ñâàêå ïî óñêðà¼àê,
òå ñòàâè ó íàôîðíèöó. Èç ¼åäíîãà óñêðà¼êà èçâàäè Áîãîðîäè÷àí èç ïðîñòîã
ìåñòà, à íå èç „ñëîâà“. È ÷èíîâå ñòàâšà èç óñêðà¼êà ïî ¼åäàí äåî, èëè ïî äâà
èëè ïî òðè, êàêî èìà ïðîñôîðà òàêî žå èç ñâàêå èçâàäèòè. À îíå äâå âðñòå íå
ñòàâšà, íåãî óçìó óñêðà¼àê òå îä œåãà ìðâè íà ¼åäíó ãîìèëèöó ìíîãî, è ïî-
ìèœå ìíîãî è ìðòâå è æèâå, è ÷èíîâå èç ïðîñòîã õëåáà, à íè¼å èç ïå÷àòà ñà
ëèöà ïðîñôîðå è íå èçíóòðà.
È ïðåä âåëèêè âõîä, êàäà õîžå ïîï ïîìèœàòè, äèãíå ïîêðîâàö ñà Àãíà-
öà ïà äîíåñå îí༠óñêðà¼àê òå îä œåãà ìðâè. À çâåçäå íå äèæå, è ïîìèœå êî¼è
ãîä õîžå, êàî è ðàíè¼å, ïà ïîêðè¼å òå íîñè íà âõîä. Òàêî è âëàäèêå ñïîìèœà-
œå òâîðå êàäà ñëóæå. Êàäà âàäå Àãíàö çà ïðååîñâåžåíó, íà ñâàêè Àãíàö
çàñåáíî êðñòè âèíî è âîäó, è ñèïà ó ïóòèð íà ñâàêè Àãíàö ðåäîì. È ¼åäíè
îñòàâšà¼ó ó ñóáîòó äâà Àãíàöà – çà ñðåäó è ïåòàê, à ó íåäåšó íå îñòàâšà¼ó. À
äðóãè ó ñóáîòó íå îñòàâšà¼ó, íåãî ñòàâšà¼ó ó íåäåšó ïî øåñò Àãíàöà, òå
ñâàêè äàí ïî¼ó ïðååîñâåžåíó. Íà ïðååîñâåžåíî¼ íà ïðåíîñó ïîï ëåâîì ðó-
êîì äðæè Àãíàö è ïðîå áëèçó ñâ垜àêà, à íå èäå íàîêîëî, à äâåðè ñòî¼å
îòâîðåíå, è ïîï ñòàíå ïðåä ïðåñòî, êàäèîíèöîì êàäè è ïî¼å: „Äà óïðàâè ñå
ìîëèòâà ìî¼à“, è ñâåžåíîñàö ñòàíå ïîçàòè ïðåñòîëà ïðåìà ïîïó, äðæè ñâåžó
è êàêî îòïî¼å „Äà óïðàâè ñå“, è ñòèõ î÷èòà, à íå ïî¼å. Çàòèì ïî¼å äåñíè õîð, à
ïîï ïðîå ñà ¼óæíå ñòðàíå, à ñâåžà íàñïðàì œåãà ãëåäà¼óžè êà çàïàäó. È òó,
êàäà î÷èòà ñâåòå, ïîòîì ïî¼å ëåâè õîð, à ïîï ïðîå èçà ïðåñòîëà, ãëåäà¼óžè
êà çàïàäó, à ñâåžåíîñàö íàñïðàì œåãà. È òó êàäåžè î÷èòà ñòèõ, ïà ïîï ïðåå
íà ñåâåðíó ñòðàíó, à ñâåžåíîñàö íàñïðàì œåãà, è õîð ïî¼å. È òó ïîï êàäåžè
î÷èòà „Ñëàâà è ñàäà“. È ïîòîì ïîï ñòàíå ïðåä ÷àñíó òðàïåçó ãëåäà¼óžè êà
èñòîêó è ñâåøòåíî çà òðàïåçîì. È òó ïîòîì ïîï ïî¼å: „Äà óïðàâè ñå“ äî
ïîëà, è îáà õîðà çà¼åäíî: „Óçäðæàœå ðóêó ìî¼èõ“, à ïîï óžóòè, à ìåòàíè¼å íè
¼åäíî.

196 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

 È ïðèäèêå ïî öðêâàìà âèäåõ ãäå ãîâîðå. £åäíó ãîâîðàõó íà Ñâåòîã £åô-
òèìè¼à, äðóãó íà Ñðåòåœå, òðåžó íà Ãåòñèìàíè¼è àðõèåïèñêîï ñèíà¼ñêè, ÷å-
òâðòó ó Âåëèêî¼ öðêâè íà Æèâîíîñíîì Ãðîáó, ó Íåäåšó êðñòîïîêëîœåíó –
ñâå ïî ëèòóðãè¼è è íà Öâåòè.
È ó ìàíàñòèðó Ñâåòîã Ñàâå, ñðïñêîì ìàíàñòèðó, ïðåñòî øèðîê ïåò ïå-
äè, à äóã ÷åòèðè ïåäè, è âèñîêî êóáå. Âèñîê ïðåñòî îä çåìšå ÷åòèðè ïåäè è
òðè ïðñòà, íàñïðàì œåãà ïðîñêîìèäè¼à.
È íà Æèâîíîñíîì Ãðîáó, îä Âåëèêå öðêâå äî âåëèêèõ âðàòà äî ñðåäœå
öðêâå 58 ñòîïà. È èìà ïðåãðàäå ¼åäàí àðøèí. Òî ¼å íà äåñíî¼ ñòðàíè äî èãó-
ìàíîâîã ñòîëà. À îä ëåâå ñòðàíå äî çàõîäà 51 ñòîïà. È çàõîäà ¼å 12. Îä ïðå-
ãðàäå äî Ãðîáà 38 ñòîïà; òî ñâå ó ïàïó÷àìà. Êóáå íàä Ãðîáîì äóãî, òî ¼åñò íà
èñòîê è íà çàïàä 36 ñòîïà, è èçà Ãðîáà äî ñâîäà 22 ñòîïå. È òó èçà Ãðîáà
Õðèñòîâîã ãðîá £îñèôîâ è Íèêîäèìîâ. È çà âåëèêè îëòàð 14 ñòîïà, è ìàëè
îëòàðè ïî 14 ñòîïà.
È îä äâåðè 18 ñòîïà äàëåêî àêîí ñòî¼è êàäà àêîíñòâî ãîâîðè. Îäàòëå
è êàäå èêîíå îêî äâåðè, íèêàäà áëèæå íå èäó, è ñâå íàä ñâåøòíèêå èäó. È íà
îòïóñòó àêîí êàäà êàæå „Ïðåìóäðîñò“, íàä êîëîì êàæå, èëè íà¼áëèæå ïðî-
ñêîìèäè¼è, ïà èäå íà ïðîñêîìèäè¼ñêà âðàòà. È êàäà õîžå ïîï äà ÷èòà £åâàí-
åšå ó îëòàðó íà ¼óòðåœó, àêîí èçèå íà êîëî òå êàæå: „Ãîñïîäó ïîìîëèìî
ñå“, „È óäîñòî¼èòè ñå“ è „Ïðåìóäðîñò ïðîñòè“, ïà èäå ó îëòàð íàîêîëî.
È âèäåõ ðîâ ó êî¼è áðàžà áàöèøå £îñèôà Ïðåêðàñíîã. È òó áîðàâèñìî 98
äàíà, è õîàñìî ñâàêîã äàíà ïî ñâåòèì öðêâàìà, è ïîêëàœàñìî ñå. È íà Æè-
âîíîñíè Ãðîá óëàæàñìî íà ñâàêè ïðàçíèê. Ïî äàíó è íîžè óíóòðà ó öðêâè
ïðîâîàñìî, ìîëåžè è áëàãîäàðåžè Áîãó. È ñâàêîã äàíà ïðàçíèêà óãîøžàâà-
õó íàñ è ÷àñò ÷èœàõó íàì ¼åðîìîíàñè. È áëàãîñëîâà ñå óäîñòî¼èñìî îòàöà
ñâåòèõ, è îïðîøò༠è äàð äîáèñìî.
È ïîîñìî èç ñâåòîã £åðóñàëèìà 17. àïðèëà ñà ðàäîøžó è ñòðàõîì ìíî-
ãèì, ñëàâåžè è õâàëåžè Áîãà, êî¼è íàñ óäîñòî¼è òîëèêå ÷àñòè è ñëàâå íåäî-
ñòî¼íå, íà¼ïðå è áîãîïîìàçàœà îä íåïðåïîäîáíèõ Àðàïà. È äî £àôå çà äâà
äàíà äîñòà áè è êðâàâèõ ãëàâà. Ïîîñìî ó óòîðàê ðàíî èç¼óòðà ïî Ñâåòîì
Òîìè. È ïðîîñìî ñåëî Äîáðè £àêîâ, òàêî ñå çîâå, è çàòèì ïðîîñìî Åìàóñ.
È ¼îø ìíîãà ñåëà è ãðàäîâå ïðîîñìî, è äîîñìî íà êîíàê ó Ðåœå. È îäàòëå
èç¼óòðà ïîîñìî è äîîñìî ó £àôó ó ïîäíå. È ïðîîñìî Êåñàðè¼ó Ôèëèïîâó,
è Êàðìèëñêó ãîðó, è Àêðó, è ìàíàñòèð Ñâåòîã Èëè¼å, è Òèð, è Ñèäîí, à áëèçó
¼å £àôå, âèäè ñå ïîêð༠ìîðà. È âèäåõ ¼åäàí ìàíàñòèð ïóñò è ãðàäèøòå ïóñòî.
È ìíîãå ïëàíèíå ïðîîñìî. È òó âèäåñìî ïëàíèíó Õîðèâ, ãäå ¼å ñâåòè Èëè¼à
ïîñòèî.
Ïåò ëàà íàñ ïîøëî çà¼åäíî. È ïåòîã ìà¼à èç¼óòðà ó ïåòàê âèäåñìî îñòð-
âî Êèïàðñêî. È äðóãîã ñàòà íîžó ïðèñòàäîøå íà îáàëó. È êàäà ìåñåö èçèå,

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 197

ïîîñìî îáàëîì. È ó¼óòðó äðóãîã ñàòà äàíà âèäåñìî äâå øà¼êå ãóñàðà ëàòèí-
ñêèõ. È âðàòèñìî ñå íà ìîðå, ïîáåãîñìî. È òî áåøå ïîä ãðàäîì Êèïðîì. È
çáîã òîãà íå ìîãîñìî äîžè ó ãðàä Êèïàð, ãäå ¼å Ñâåòè Ëàçàð. È ïðîîñìî
ìíîãå ïëàíèíå, è äîîñìî ó ãðàä êî¼è ñàäà çîâó Ïàâëå. Òó ñó àïîñòîëà Ïàâëà
òóêëè, øòî ïèøå ó Àïîñòîëó. Ïàëèöîì áè¼åí áåøå 40 ïóòà, èçóçåâøè ¼åäàì-
ïóò. È ñàäà ñòî¼è äèðåê êàìåíè çà êî¼è ñó ãà áèëè âåçàëè òå òóêëè.
È òî ¼å áèî ãðàä âåëèê, ïà ñó ãà Ëàòèíè ðàçìåòíóëè. Áèëî [¼å] 390 öðêàâà,
à ñàäà ðàçîðåíî è ïîìàëî ïóñòî. È èìà òó Òóðàêà, à êà îáàëè Ãðöè. È êàæó, íà
òîì Êèïàðñêîì îñòðâó èìà 40 õèšàäà ñåëà. È òó áå¼àñìî íà Áîãîñëîâà. È òàäà
ïîîñìî íà âåëèêî ìîðå è íà Ïðåíîñ ìîøòè¼ó ñâåòîã îöà Íèêîëå. È ó¼óòðî íàñ
ãîíèøå ¼åäíà ãóñàðñêà ëàà. È äàäå Áîã óòåêîñìî. È ó ïîäíå áðîä. È îä œåãà
[óòåêîñìî] è îêðåíóñìî ñå íà äðóãó ñòðàíó. È ó ïåòàê, ¼îø ñå äåëè äàí è íîž,
11. ìà¼à, óãëåäàñìî ïðîòèâíó ëàó. È îêðåíóñìî íà äðóãó ñòðàíó. È óãëåäàñìî
ïðåä íàìà áðîä ìàëòåøêè, è èñïðåñåöàñìî ñå îä ñòðàõà, è çàâàïèñìî êà Áîãó
ñâè. È íå áè ïîìîžíèêà, ¼åð áåõó ïðåòåãëè ãðåñè íàøè. È îñóøå Òóðöè êàî
ãðàä. È áèñìî ñå, èñåêîñìî, è ñâå óçåøå Ìàëòåçè. È ¼åäàí îä Ìàëòåçà ïàäå
ìðòàâ, è äâà ñå ðàíèøå. È ñâå ñà íàñ ñêèäîøå, è êîøóšå, ïà ñàñâèì íàãå è áîñå
èçáàöèøå íà îáàëó íà ïåñàê. È ¼åäíèìà äàäîøå ñâî¼å ðàçäðòå êîøóšå è îäåžó
êî¼à íå âàšà. È áåõó ñà íàìà ÷åòèðè ×èâóòèíà. È œèõ èñòóêîøå è ïîâåäîøå ó
ñâî¼ó çåìšó. È íàøó ëàó îäâåçîøå.
È òî áè ïîä ãðàäîì êî¼è çîâó Ôèíèêè¼à. È äîîñìî ãîëè è áîñè ïî òðœó
è ïî îøòðîì êàìåœó ó âðåìå ¼àöè¼å ïîä ãðàä Ôèíèê. È òó ïîä ãðàäîì çàêîïà-
ñìî ñå ó èâåð¼å, òå òàêî ïðåíîžèñìî. È òó íàîñìî òðè ëàå íàøåãà äðóøòâà
õàŸè¼à. È ïîäåëèøå íàì øòîøòà, êîìå êîøóšó, êîìå ãàžå, êîìå êàïó, êîìå
ìàðàìó. Áåøå íàñ îïëåœåíèõ õàŸè¼à 65. À îíå äðóãå õàŸè¼å âåž íå ñìåäîøå
èžè ìîðåì, íåãî îäîøå êîïíîì, Àíàäîëè¼îì ñóâîì êà Öàðèãðàäó. À íàñ îïëå-
œåíèõ 34 íàîñìî ÷àìàö äà íàñ îäíåñå ó Ðîäîñ. È ïðâó íîž ïîîñìî ïîä
ãðàä Ìèð. È êàäà ñå ðàñâàíó, âèäåñìî áðîä ó çàëèâó ïðåä íàìà. È òó ÷åêàñìî
òðè íîžè è äâà äàíà, äîê ñå áðîä íå óêëîíè.
È ¼îø ìíîãî ãðàäîâà è ñåëà ïðîîñìî çà 18 äàíà äî Ðîäîñà ãðàäà. È
Ðîäîñ ¼å íà îñòðâó. È ò༠ãðàä ¼å ÷óäåñàí, òâðä è êðàñàí, à ãðàäèëè ãà Ìàëòå-
çè. È íàñïðàì œåãà ¼å äðóãè ãðàä ó Àíàäîëè¼è, ìàëòåøêè áèî ðàíè¼å, à ñàäà
Òóðöè ó œåìó. È îäàòëå äîîñìî ó Ñòàíêî¼. È òî ¼å ãðàä è âàðîø, è âîäåíèöå
ìíîãå âåòðåíå. È äîîñìî ó Ñàêàç ãðàä. Íà òîì îñòðâó Ñàêàñêîì, èëè ãîâî-
ðåžè âèëà¼åòó, èìà, êàæó, 390 öðêàâà. Òî ñå ðàíè¼å çâàëî Õèîñ. È îäàòëå
äîîñìî ïîä Òðî¼ó, ãðàä âåëèêè. È âåîìà ñå ÷óàñìî òîëèêî¼ âåëè÷èíè. È îí
¼å íà àíàäîëñêî¼ ñòðàíè ïîêð༠ìîðà. Âèäå ñå è ñàäà çèäîâè, íåãäå òå íåãäå
ïóñòî è ðàñêîïàíî. Âèäå ñå ïîêð༠œåãà âîäåíèöå ìíîãå. Òóðöè îä œåãà è
ñàäà íîñå è çèäà¼ó ãðàäîâå.

198 ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À

 È äîîñìî íà Êàëèïîš, òî ¼åñò, äîáðè ãðàä. Òó ñó Òóðöè íà¼ïðå ìîðå
ïðåøëè. Íè¼å øèðå ìàëî âèøå çà äâà Äóíàâà. Òó ñó ïðåøëè íà Ñðïñêó çå-
ìšó. È òó èìà¼ó ñà îáå ñòðàíå ãðàäîâè è âàðîøè. È ïîšà êðàñíà, ðàâíà, ñà
îáå ñòðàíå. È äîîñìî ïîä âàðîø Ìàðìàðó. È òî ¼å íà îñòðâó. È òó ïðåíîžè-
ñìî. È âèøå òîã îñòðâà ¼å ìåñòî íà ìîðó; êàäà ñó Ëàòèíè íîñèëè ñâåòè ïðå-
ñòî èç [Ñâåòå] Ñîôè¼å, òå ¼å òó ïðîïàî èç ëàå, à ñàäà îä œåãà ìèðî íà ìîðó
èçëàçè. È êàäà ¼å òèõî ìîðå, ìîãó šóäè ñàêóïšàòè, è âèäè ñå ïî ìîðó ìèðî.
È äîîñìî ó Öàðèãðàä ìåñåöà ¼óíà 12. äàí. Òó âèäåñìî âåëèêè ãðàä.
Ïðåãëåäàòè ñå íå ìîæå. ×èíè ìè ñå äà íà çåìšè òàêî âåëèêîã íåìà. È òó
âèäåõ âåëèêó öðêâó [Ñâåòó] Ñîôè¼ó. È ïîîõ ó íåäåšó ñà Ãðèãîðè¼åì èç¼ó-
òðà êà ïàòðè¼àðõó öàðèãðàäñêîì. È áå¼àñìî íà ¼óòðåœó è íà ëèòóðãè¼è. È
îäîñìî íà êîíàê. È òó âèäåõ êîä ïàòðè¼àðõà, íà¼ïðå ïîìèœó öàðèãðàäñêîã ïà
¼åðóñàëèìñêîã.
È ïîîñìî èç Öàðèãðàäà ìåñåöà ¼óëà äðóãîã. È òðè äàíà èàñìî ïîêðà¼
ìîðà, íà ñîëóíñêó ñòðàíó ñâå. È òó âèäåõ ¼åäàí ìîñò. Èìà ìèšà õîäà ïðåêî
œåãà îä ìîðà. È òó ñó ëåïà ïîšà. È äîîñìî íà äåâåòè êîíàê ó Ôèëèïå,
âàðîø âåîìà âåëèêà. È ãðàä ñå çíà ãäå ¼å áèî. È êàæó äà ¼å ò༠ãðàä èç òåìåšà
çèäàî Ôèëèï Äðàãèëîâèž. È òó ïðåäàíèñìî. È òó ïàê äåñåòè êîíàê ó Ïàçàð-
Ÿèêó, øåñò ñàòè õîäà îä Ôèëèïà. È òó ïðåäàíèñìî. Òó ñó ïëàíèíå. È îâöå
áîðàâå ìíîãå ïî ïëàíèíè, à çèìè èäó ê ìîðó.
Îäàòëå ïîñëå âåëèêîã ïóòà äîîñìî ó Ñîôè¼ó. È òî ¼å âàðîø âåëèêà, à
ãðàäà íåìà, íè¼å [ãà] íè áèëî, ó ðàâíîì ïîšó âåëèêîì. Èìà õðèøžàíà ìíîãî.
È òó ó ¼åäíî¼ öðêâè êðàš Ìèëóòèí ñðïñêè, öåëîêóïàí.
È ó¼óòðî ïðîîñìî âåëèêå ïëàíèíå êî¼å ñå çîâó Ãîðà £åæåâèöà. È äîî-
ñìî íà Ìîðàâó íà ìîñò. È òó ñå ïðåâåçîñìî íà ëàè. È ó¼óòðî ïðîîñìî [ìåñòî]
êî¼å çîâó Íîâà Ïàëàíêà, ïëîò óëåïšåí. Òóðöè çîâó Äåâå Áàãðäàí, òî ¼åñò,
êàìèšà ðåêà; áóäå çëà òå íå ìîãó êàìèëå ïðåžè, íåãî ñå ðàø÷åïšó¼ó.
È ïîòîì äîîñìî ó Áàòî÷èíó. Ïàëàíêà, ïëîò óëåïšåí, è õàí âåëèê. Êî-
íàê äåâåòíàåñòè ó Õàñàíïàøèíî¼ Ïàëàíöè. Âàðîø è ïëîò óëåïšåíè. È ïðî-
îñìî Êîëàðå. È òó ïàëàíêà óëåïšåíà. È èäóžè, âèäåõ ñà ïëàíèíå ãðàä Ñìå-
äåðåâî ïîêð༠Äóíàâà ñà áåîãðàäñêå ñòðàíå, íèæå Ãðîöêå. È êîíàê äâàäåñåòè
ó Ãðîöêî¼. È òó âàðîø, è õàí è ïàëàíêà óëåïšåíè. È Òóðöè çîâó ÕèñàðŸèê. È
êîíàê äâàäåñåò è ïðâè ó Áåîãðàäó. Îä Íèøà äî Áåîãðàäà 44 ñàòà õîäà, à îä
Íèøà äî £àãîäèíå 20 ñàòè õîäà.

ÑÂÅÒÀ ÇÅ̊À 199