Msza w twórczości Palestriny (PREZENTACJA)

• 104 msze
• Użycie kontrapunktu „palestrinowskiego”
• Różnorodność środków kompozytorskich:
– Technika kontrapunktyczna
– Homofonia
– Polichóralność

Msza w twórczości Palestriny

• Gabriel Archangelus (4-gł, parodiowana, źródło: Philippe Verdelot, 1554)
• Missae Papae Marceli (6-gł, kompozycja oryginalna, 1567)
• L’Homme arme (5-gł, parodiowana, źródło: pieśo, 1570)
• Confitebor tibi (8-gł., parodiowana, źródło: własny motet, 1585)
• Ave regina caelorum (4-gł., parafrazo)

Gatunki:
-nota contra notam
-na jedną nutę cantus firmus dwie nuty kontrapunktu
-na jedną nutę cantus firmus cztery nuty kontrapunktu
-synkopowany
-kontrapunkt floridus

Msza w okresie baroku

Kierunki:
• Stile antico [styl dawny] – Nawiązanie do stylu Palestriny (msza a cappella)
• Stile nuovo (moderno) [styl nowy] – Wprowadzenie techniki koncertującej
• Stile misto [styl mieszany] – Łączący a cappella z wstawkami koncertującymi (technika alternatim)

Stile nuovo
• Głównie forma mszy koncertującej
• Ludovico Grossi da Viadana – Missa Dominicalis (1609)
• Cechy charakterystyczne:
– Uproszczenie środków
– Zwiększenie aparatu (wielochórowośd)
– Zespół solo concertato i chóralne ripieni Missa concertata

• Przedstawiciele:
–Giovanni Gabrieli
– Antonio Banchieri
– Agostino Agazzari
– Bartłomiej Pękiel
– Marcin Mielczewski

a. Msza w twórczości G. P. da Palestriny

b. Msza w twórczości M. Leopolity
2. Msza w epoce baroku
a. Kierunki twórczości mszalnej w epoce baroku (stile antico i stile moderno)

Palestrina - przedstawiciel również szkoły rzymskiej, której kompozytorzy byli związani z kościołem
katolickim, tworzy kompozycje w różnych technikach kontrapunktycznych, techniki te związane są
zarówno ze źródłem jego dzieł, czyli twórczością mszalną, jak i z okresem w którym powstały, dla
kogo i na jaką okazję.

Pierwszy styl palestrinowski - nota contra notam:

- prowadzenie głosów równolegle
- znaczenie słowa
- używany w figurach retorycznych (noema, czyli podkreślenie myśli literackiej)
- czterogłos
- układ homofoniczny
- homorytmia - prowadzenie głosów w miarę równych wartościach

Cantus firmus na jedną wartość przypadają dwie wartości kontrapunktyczne:

- prosty kontrapunkt,

Cantus firmus na jedną wartość przypadają cztery wartości kontrapunktyczne:

- podwyższenie ostaniego dźwięku c
- dźwięk prowadzący c nie jest podwyższany aż do podkreślenia kadencji końcowej

Synkopowany:
- wytraca się znaczenie tekstu
- nie ma artykułowanych dźwięków w tym samym momencie
- przesunięcie akcentu z mocnej części na słabą

Floridus (kwiecisty):
- łączący gatunki
- swobodny
- wykorzystywany przez samego kompozytora w swobodnych kompozycjach

Jego technika opiera się na tych czterech technikach wymienionych wyżej.

Kontrapunkt renesansowy - jest prostszy niż barokowy

W Polsce renesans jest złotą epoką, jest bardzo opóźniona, lecz gdy tendencje renesansowe zmieniają
się w barokowe Polska wyrównuje poziom artystyczny i teoretyczny teorii muzyki z krajami
zachodnimi.

Marcin Leopolita:
- kompozytor polskiego renesansu dogania tendencje światowe, tradycje włoskie
- tworzył msze 5-głosowe
- najbardziej nowoczesny przedstawiciel kompozytorów polskich mszy

Missa paschalis - msza wielkanocna, źródła zaczerpnięte z czterech pieśni : Chrystus Pan
zmartwychwstał, Chrystus zmartwychwstał jest, Wstał Pan Chrystus, Wesoły nam dzień dziś nastał.
Dzieło muzyczne, w którym głos tenorowy wykorzystuje pieśni religijne wyrastające z polskiej
tradycji. W Polsce w epoce renesansu bardzo istotną rolę odgrywała muzyka ludowa, która przechodzi
do kanonu muzyki liturgicznej

Msza polibertica(?)- msza wykorzystująca więcej niż jedno źródło muzyczne, w Polsce często
występujące,

XVI/XVII barok:
- twórczość wokalna, polichóralna, niekoniecznie mszalna,
- twórczość instrumentalna wychodzi na piedestał,
- pojawia się faktura instrumentalna, postrzeganie kompozycji na instrumenty w sposób właściwy dla
tych instrumentów, czyli wykorzystujący ich możliwości,
- pojawia się nowy gatunek - opera,
- Monteverdi tworzy gatunek opery z cameratą florencką,
- nieprzygotowane dysonanse,
- teoria faktury oparta na układzie trójdźwiękowym, czyli podwalina pod system dur-moll,
- stile antico, tradycja palestrinowska, rzymska,
- Włochy ośrodkiem,

Giovanni Artusi
- stile nuovo - to co jest tworzone przez nowych kompozytorów jest wypaczeniem, pełnym
dysonansów
- styl palestrinowski , preferowany w Rzymie, twórczość a capella

Stile nuovo:
- technika koncertująca, współzawodnictwo - uzupełnianie się wzajemnie w różnych warstwach,
pojawia się w instrumentach smyczkowych, dętych, przechodzi do stylu wokalnego, ograniczenie
zjawisk twórczości renesansowej

Stile antico:
- a capella
- dysonanse
- prostota rytmiczna
-faktura polifoniczna oparta o imitacje
- Luca Anerio (?)

Missa concertata La Lombardeska B. Pękiela i Missa a 14 Vocci:

• są pisane w okresie działalności kompozytora na dworze królewskim i przekazane w rękopisach dla
kapel kościołów Gdańskich
• Lombardzka- jedna z dwóch mszy polichóralnych
• podkreślanie, poprzez partie solowe w głosie sopranowym i basowym, kontrastów
• Obsada: 2 czterogłosowe chóry, 2 skrzypiec, 3 puzony
• Budowa 5-częściowa: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei
• Brak partii solowych
• w Credo i Sanctus dłuższe przebiegi partii solowych

Styl monumentalny:
- rozwinięcie do skrajności myśli wielochórowej
- związany z ośrodkiem rzymskim (popularny w Rzymie), wcześniej w niemieckim
- Oparcie na 4 do 12 głosów
- polega na doprowadzeniu formy mszalnej do granic możliwości brzmieniowych baroku

Franz Xavier Biber – Missa Salisburgensis a 53 (1682) (słuchanie):

- układ 53 głosów
- napisana w 1100 rocznicę wybudowania bazyliki w Salzburgu
- 16 głosów wokalnych, pozostałe instrumentalne