Ang pahayagan,d(i)yar(i)yo,o per(i)yodiko ay Pahinang pang-editoryal o pangulong tudling

isang uri ng paglilimbag na naglalaman ng

balita impormasyon at patalastas, kadalasang  Pangulong tudling o editorial (editorial
na imprenta sa mababanghalaga. Ito ay proper)
maaring pangkalahatan o may espesyal na  Kahon ng patnugutan (masterhead or
interes, at kadalasang itong inilathala ng araw- staff box)
araw o lingguhan.  Kartun/karikatura
 Polyo
 Watawat
Bahagi ng Pahayagan  Tudling editorial o pitak (editorial
column)
Pangmukhang  Liham sa patnugut
 Editorial lyner
Teaser , Kicker, dek, Byline,
pamatnubay(lead), watawat (flag or  Panauhing tudling (guest editorial)
nameplate), tenga (ears), ulo ng balita (banner Pahinang pampalakasan/isports
headline), pinakamahalagang balita (banner
news), Tupi (fold), guter (gutter), Kahon ng  Polyo
balita o adbertisment, polyo, Larawan (cut),  Balitang pampalakasan
kapsyon (cutline),credit line, balita  Tudling pampalakasan(sport
commentary column
Pahinang pangmukha (front page)
 Larawan
 Pangalan ng pahayagan  Balitang lathalain
(logo/nameplate)  Sariling tudling
 Tainga (ears)  Sariling editorial
 Bandera/watawat (flag)
Pahinang panlathalain ?(features page)
 Ulo ng pinakamahalagang balita
(banner headline)  Tudling ng pangunahing lathalain
 Pinakamahalang balita (banner news)  Natatanging lathalain
 Balita  Lathalaing pampanitikan
 Pamatnubay (lead)  Mga larawan
 Larawan /klitse
 Kuwadro/frame Pahinang edukasyon at tahanan
 Paliwanag ng larawan o kapsyon Seksyong panlipunan
(cutline)
 Pamagat ng paliwanag ng larawan Seksyon pangkababaihan
(overline)
Seksyon ng balitang local
 Kiker (tagline)- ulong panawag pansin
 Petsahang balita Seksyon ng balitang banyaga
 May-ulat (byline)
Pahina ng patnubay sa sine,telebisyon at radio
 Credit line
 Lupi (fold) Pahina ng balitang pambansa
 Pangalawang bahagi ng ulo ng balita o
kubyerta o dek ?(deck or bank) Seksyon ng pagsasaka
Seksyon ng patnubay sa sasakyang-dagat
Seksyong itinanghal
Seksyon ng anunsyong klasipikado
Pahina ng komiks
Seksyon ng fashion and beauty
Pahinang pangnegosyo
Pahiang libangan
Unang Pahayagang Lumabas nang
Palagian
ANG KASAYSAYAN NG PAMAHAYAGAN SA
PILIPINAS
Ang unang anyo ng pahayagan
 Sucessos Felices
 Nilathala ni Tomas Pinpin(ang
manlilibag na Pilipino) nagsimula
ang kasaysayan ng pahayagan
sa Pilipinas.
 Hindi ito maituturing na
isang ganap na
pahayagan sapagkat isa
itong pahayagang palihim.
 Una at huling pahayagang
natala sa mga kasulatan
na lumabas noong 1637.
 Walang tiyak na petsa ng
pagkalathala at kung
gaano kalimit ang
paglabas nito.
 Kinikilala itong nauna pa nang
may kalahating dantaon sa
kinikilalang kauna-unahang
pahayagan ng Amerika na
Publick Occurences Both
Forreing and Domestic ni
Benjamin Harris.
 Ito ay nabibilang sa hojas
volantes(polyeto) na
lumitaw noong 1809.
 Kabilang rin ang Al Publico
(sa publiko) na lumitaw
noong pebrero 27, 1799.
May sukat na tulad sa
isang malaking kwaderno
at naglalaman ng balita
tungkol sa mga kampanya
laban sa mga Moslem at
ang pagkabihag sa mga
pirata sa Sulu ng hukbong
Kastila sa pangunguna ni
Jose Gomez,puno ng
sangay military sa Cavite.
 Del Suferior Govierno
 Ang unang sipi ng pahayagang
lumabas noong Agosto 8, 1811
 Itinuring na kaunaunahang
pahayagan sa Pilipinas na
lumabas ng palagian.
 Pinamatnugutan ni Governador-
heneral Manuel Fernandez de
Folgueras.
 Dahila sa Kahigpitan ng mga
kastila hinggil sa mga lathalaing
nakasisira sa kanila , umiral
lamang ang pahayagang ito sa
maikling panahon ,matapos ang
labinlimang (15) labas , ang
nasabing publikasypon ay
kusang namatay.
 La Esperanza
 Kinikilalang unang pahayagang
pang araw-araw na lumabas
noong disyembre 1, 1846.
 Pinamatnugutan ni Felipe Lacorte
at Evaristo Calderon
 Ito ay naglalaman ng nauukol sa
talakayang pampilosopiya,
panrelihiyon at pangkasaysayan
upang maiwasan ang mahigpit na
sensura.
 Tatlong taon nagtagalang
pahayagan ito na sa
 sinasabingdi-lubhang naging
kapakipakinabang sa tunay na
larangan ng pamahayagan.
 Ito ang naging daan ng
paglathala ng iba pang
pahayagan nang araw-araw,sa
halip lingguhan o buwanan.
 Dario de Manila
 Sa paglitaw nito noong 1848
sinasabing ang pamahayagan sa
pilipinas ay umaabot sa mataas
na katayuan.
 Pinamatnugutan ito ni Fielipe del
Pan.
 Lumabas ito sa loob ng apat na
taon,natigil upang bigyang-daan
ang isang opisyal na bulitin at
muling inilathala hanggang 1899.
 Dakong 1895 ay nagpadala ng
sariling kabalitaan ang Diario de
Manila sa Espanya dahil sa
nagkaroon ito ng karibal na
pahayagan-ang pang-araw-araw
na El Commercio na
pinmahalaan ni Ulpiano
Fernandez.
Panahon ng pagbabago
 La Opinion
 Ang unang pahayagang
lantarang sumalungat sa mga
prayle at minsang humiling ng
pagpapaalis sa mga
relihiyoso,kabilang ang
arsobispo.
 Ang nagsimulang maglathala nito
ay sina Julian de Poso at Jesus
Polanco.
 Si Pablo Feced,na isang
manunulat na Kastila ,ay
sumusulat sa sagisag na
Qulaoqulap ay kabilang sa
patnugutan nito at ilan sa
kanyang mga artikulo ang
nagpasiklab sa galit ni Rizal at
mga kasamahan nito.
 Diario Tagalog
 Itinatag ni Marcelo H. Del Pilar
noong 1882.
 Naglathala ito ng tungkol sa pag-
ibig sa bayan at ang masamang
kalagayan ng bansa subalit hindi
nagtagal ang pahayagang ito.
 El Resumen
 Naitatag noong Hulyo 1,1890 sa
pamamagitan ni Pascual Poblete
ang unag Pilipinong pumasok sa
larangan ng pahayagan kasama
si Baldomero Hazanas ,isang
Kastila.
 Naging popular ang peryodiko
sapagkat ito ay ginagawang
makatugon sa katutubong
damdaming Pilipino.
 La Semana Elegante , Manila
Alegre ,El Caneco ,El
Domingo,Manililla
 Lingguhang satiriko kung
lumabas sa larangan ng
panitikan.
 Sa pamamagitan ng verso at
karikatura ay ginagawa nilang
katatawanan ang mga taong
nasa pamayanan.
 La Solidaridad
 Ang pinakabantog na pahayagan
ng mga Pilipino sa Espanya.
 Unang naging editor si Graciano
Lopez Jaena at pagkatapos ay si
Marcelo H. Del Pilar.
 Inilathala nito ang mga artikulo
nina Rizal,Del Pilar ,Jaena,
Mariano Ponse at iba pang
Pilipino tungkol sa mga
damdaming laban sa
pamamahala ng kastila sa
Pilipinas.
  Ito ang nagpunla ng binhi ng
himagsikan nang batikusin nito
ang pagmamalabis ng
pamahalaan ,nang humingi ito ng
pgbabago,nang itaguyod ito ang
himagsikan ,ang marangal na
pagmamahal sa sariling bayan at
nang salungatin nito ang
pananakop ng mga amerikano.
 Kalayaan
 Ang pahayagang nasa
katutubong wika na lihim na
itinago ni Bonifacio,Jacinto at
Valenzuela at ang kanyang mga
katipunero.
 Ang edito ay si Emelio Jacinto.
 Ang tangi at unang labas nito ang
nagpasilakbo ng damdamin ng
bayan
 Ang ikalawa aya hindi natuloy
dhil sa natuklasan ang katipunan
ni Bonifacio.
 Repulika ng Filipinas-Pedro Paterno
 La Revolucion- inilabas sa Jaro,Iloilo
 El Heraldo de la Revolucion at La
Independencia
 Pareong itinatag ni Heneral
Antonio Luna.
 Ditto inilathala ang mga artikulo
nina Ma. Gurrero,Rafael at Jose
Palma,Epifanio de los Santos at
Cecilio Apostol.
 Ang El Heraldo Filipino ay
lumabas noong Setyembre 29,
1898.
 Pinalitan ng Heraldo de Filipino
,pagkatapos ay Gaceta de
Filipinas .
 Ang huli-huliahng sipi ay lumabas
noong Oktubre 1,1899.
 Inilathala nito ang mga tekstong
opisyal ng mga utos ng
pamahalaan. Ilang mga balita at
mga tulang tagalog na pawang
naglalaman ng pagmamahal sa
bayan.
 Ang La Independencia ang
pinakamabantog na pahayagang
pribado na nagtatanggol sa
kapakanang ng mga Pilipino.
 Lumabas ang sipi noong
setyembre 3,1898.
 Kabilang sa patnugutan sina
Cecilio Apostol (Catullo),Jose
Palma,Rafael Palma (dapit
hapon) ,Fernando Ma. Guerrero
(Fulvio Gil) Epifanio de los
Santos (G.Salon) ,Jose G.Abreu
(kaibigan) ,Mariano V. del
Rosario (tito-tao),Salvador V. del
Rosario(Juan Tagalo),Rose
Sevilla at Florentino Arellano.
 Naging lubhang makabayan ang
pahayagang ito kung kaya
pinagtangkaan itong sugpuin ng
mga maykapangyarihang
Amerikano,Subalit hindi sila
nagtagumpay.
 La Republica Filipina
 Itinatag ni Pedro Paterno sa
Mandaluyong na unang lumabas
ang sipi noong setyembre 15 ,
1898.
 La Libertad
 Pinamatnugutan ni Clemente
Jose Zulueta noong Hunyo
20,1898.
 Ang Kaibigan ng Bayan
 Itinatag sa Malolos Bulakan
,noong 1898.
 Columnas Volantes
 Itinatag naman sa Batanggas
noong 1899.
 La Federacion
 Itinatag sa Kabatuan ,Iloilo noong
1899
 La Oportunidad
 Itinatag sa Tagbialaran Bohol
noong 1899.