ใบความรู 15 เรื่องเครื่องกลพื้นฐาน (รอก)

รอก
รอก หมายถึง เครื่องกลชนิดหนึ่งซึ่งอาจชวยผอนแรงหรือไมผอนแรงแตอํานวยความสะดวก มี
ลักษณะเปนวงลอหมุนไดคลองรอบตัว ทําดวยไมหรือโลหะ ขางๆ วงลอทําเปนรองสําหรับคลองเชือกตรง
กลางมีแกนและปลายทั้งสองของแกนติดกับที่ยึด ซึ่งเรียกวา ปะกับรอก
รอกแบงออกเปน 2 ชนิดคือ
1. รอกเดี่ยว (Single Pulley)
2. รอกพวง (Combination of Pulleys)
รอกเดี่ยว แบงออกเปน 2 แบบคือ
1. รอกเดี่ยวตายตัว (Fixed Pulley) เปนรอกเดี่ยวที่ใชแขวนติดอยูกับเพดานเคลื่อนยายไปไหน
ไมได ดังภาพ

ภาพประกอบที่ 1 รอกเดี่ยวตายตัว
จากรูป (รอกสมดุล) พิจารณาที่มวลวัตถุ
แรงขึ้น = แรงลง
E
E=W

M.A. = W = 1
W E

ดังนั้น M.A. = 1 หมายความวาเครื่องกล (รอกเดีย่ วตายตัว) ไมผอนแรง (ไมไดเปรียบเชิงกล)

นั่นคือ รอกเดีย่ วตายตัว ไมชว ยผอนแรงแตอํานวยความสะดวก เชน การชักธงชาติขึ้นสูยอดเสา
การลําเลียงวัสดุอุปกรณทใี่ ชในการกอสรางขึ้นที่สูง

Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University

http://kids-d.swu.ac.th
 2 

2. รอกเดี่ยวเคลื่อนที่ (Movable Pulley) เปนรอกเดีย่ วที่พาดอยูบนเชือก ปลายขางหนึง่ ของเชือก

ยึดไวกับเพดานสวนปลายอีกขางหนึ่งมีแรงพยายามดึงไว ดังภาพ

ภาพประกอบที่ 2 รอกเดี่ยวเคลื่อนที่
จากรูป พิจารณาที่วัตถุ
แรงขึ้น = แรงลง
2E
2E = W
E= W
2
M.A. = W > 1
W
E

ดังนั้น M.A. > 1 หมายความวาเครื่องกล (รอกเดีย่ วเคลื่อนที่) ชวยผอนแรง (ไดเปรียบเชิงกล)

นั่นคือ รอกเดีย่ วเคลื่อนที่ ชวยผอนแรงไดหรือชวยใหเราออกแรงนอยลงนั่นเอง เชน ปนจั่น

Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University

http://kids-d.swu.ac.th
 3 

รอกพวง เปนการนํารอกหลายๆ ตัวมาตอรวมกันและมีรอกเคลื่อนที่อยางนอย 1 ตัว รอกพวง

แบงเปน 3 แบบคือ
รอกพวงระบบที่ 1 ประกอบดวยรอกเดีย่ วเคลื่อนที่หลายตัวมาตอกัน

8E

ภาพประกอบที่ 3 รอกพวงระบบที่ 1

พิจารณาทีว่ ัตถุ
แรงขึ้น = แรงลง
8E = W
E = W
8
หรือ E = W
23
เมื่อไมคิดน้ําหนักรอก E = W
2n

เมื่อ n = จํานวนรอกเดีย่ วเคลื่อนที่

M.A. = W = 2n
E

Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University

http://kids-d.swu.ac.th
 4 

รอกพวงระบบที่ 2 (รอกตับ) ประกอบดวยรอก 2 ตับ ตับบนเปนรอกเดีย่ วตายตัว ตับลางเปน

รอกเดี่ยวเคลื่อนที่ ผูกตอวัตถุไว

4E 5E

W W
รูป (ก) รูป (ข) รูป (ก) รูป (ข)
ภาพประกอบที่ 4 รอกพวงระบบที่ 2

จากรูป (ก) พิจารณาทีว่ ัตถุ

แรงขึ้น = แรงลง
4E = W
E=W
4
จากรูป (ข) พิจารณาทีว่ ัตถุ
แรงขึ้น = แรงลง
5E = W
E= W
5
จากทั้งรูป (ก) และ (ข) เมื่อไมคิดน้ําหนักของรอก E = W
n
เมื่อ n = จํานวนสายของเสนเชือกที่โยงรอกชุดลาง

M.A. = W = n
E

Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University

http://kids-d.swu.ac.th
 5 

รอกพวงระบบที่ 3 ประกอบดวยรอกเดีย่ วตายตัวมาตอรวมกัน

จากรูป T1 + T2 + T3 = W
สําหรับรอกตัวที่ 1 T1 = E
T3 T3
รอกตัวที่ 2 T2 = 2T1 = 2E
รอกตัวที่ 3 T3 = 2T2 = 4T1 = 4E
T2
T2 พิจารณาทีว่ ัตถุ
7E
T1

ภาพประกอบที่ 5 รอกพวงระบบที่ 3
  W
แรงขึ้น = แรงลง
7E = W
E =W
7
เมื่อไมคิดน้ําหนักรอก E = W
2n – 1

เมื่อ n = จํานวนรอก
M.A. = W = 2n – 1
E

การเปรียบเทียบรอกแบบตางๆ
รอกเดี่ยวตายตัว ไมชวยผอนแรง แรงที่ใชดึงจะมีคาเทากับน้ําหนักของวัตถุนั้น แตชวยอํานวย
ความสะดวงในการทํางาน
รอกเดี่ยวเคลื่อนที่ ชวยผอนแรง รอกเดี่ยวเคลื่อนที่ 1 ตัวชวยผอนแรงไดครึ่งหนึ่งของน้ําหนักของ
วัตถุที่ยก
รอกพวงทุกระบบชวยผอนแรง

Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University

http://kids-d.swu.ac.th
 6 

ตัวอยางที่ 1 สมชายตองการยกวัตถุดวยแรง 120 นิวตัน โดยใชรอกเดี่ยวตายตัว สมชายจะยกวัตถุที่มี

น้ําหนักมากที่สุดไดเทาไร

วิธีทํา วิเคราะหโจทยจะได E = 120 นิวตัน ตองการทราบคา W

จากสูตร E=W
แทนคาจะได 120 = W
W = 120 นิวตัน
ดังนั้น สมชาย จะยกวัตถุไดหนักมากสุด 120 นิวตัน

ตัวอยางที่ 2 ชายคนหนึ่งตองการยกวัตถุหนัก 330 นิวตัน โดยใชรอกพวงที่มีลักษณะดังรูป อยากทราบวา

ชายคนนี้ จะตองออกแรงเทาไรจึงสามารถยกวัตถุนี้ขึ้นมาได

วิธีทํา วิเคราะหโจทยจะได W = 330 นิวตัน, n = 2 ตัว ตองการทราบคา E

จากสูตร E= W
2n - 1
แทนคาจะได E = 330
22 - 1
E = 110 นิวตัน
ดังนั้น ชายคนนี้จะตองออกแรง 110 นิวตัน
 

Retrieved from Digital Repository at Srinakharinwirot University

http://kids-d.swu.ac.th