14
tr
Cumhuriyet Türkiyesi ’nin aydınlanmacılanndan Sabri Esat Siyavuşgil’irı 36. ölüm yıldönümü
Seçkinbirbilimvesanatinsanı
BÜLENT BERKOL (»)____________
Sabri Esat Siyavuşgil, Cumhuriyet
Türkiyesi’nin önde gelen aydınlanma-
cılanndandır. Edebiyat, felsefe, psiko­
loji ve tiyatro çevirileri; şiirleri, ede­
biyat eleştirileri, gazete fıkraları, psi­
koloji yazılan ve tiyatroya yaptığı ku­
ramsal katkılanyla kültürümüze hizmet
vermiş bulunan bu bilim ve sanat in­
sanımızı, ölümünün 36. yılında saygıy­
la anıyoruz.
Sabri Esat Siyavuşgil, 7 Kasım
1907’de İstanbul’da doğdu. Çocuklu­
ğu Antalya’da geçti, ilkokulu orada bi­
tirdi. Ortaöğrenimini Kadıköy Sulta­
nisi ile İstanbul Erkek Ilköğretmen
Okulu ve istiklal Lisesi’nde yaptı.
1926’da girdiği İstanbul Hukuk Fa­
kültesi ’nden, 1928’de devlet yurtdışı sı­
navını kazanması nedeniyle aynldı.
Gönderildiği Fransa’da Dijon ve Lyon
üniversitelerinde okudu. Lyon Üniver­
sitesi Felsefe Bölümü’nü bitirdi. 1932’de
yurda döndü ve Ankara Gazi Eğitim
Enstitüsü’ne stajyer felsefe öğretmeni
olarak atandı.
1933 ’te İstanbul Üniversitesi Edebi­
yat Fakültesi eğitim ve psikoloji doçen­
ti, 1942’de de psikoloji profesörü olo-
du. Psikoloji, eğitim bilimleri, Fransız
dili ve edebiyatı kürsülerinde öğretim
üyesi ve kürsü başkanı olarak çalıştı.
Pedagoji Enstitüsü ile Yabancı Diller
Okulu’nda müdür olarak görev yaptı.
Gazetecilik Enstitüsü’nde “Halk Efkâ­
rı” dersi verdi. 6 Ekim 1968’de, geçir­
diği bir ameliyat sonucu öldü.
‘Odalar ve Sofalar'
Sabri Esat Siyavuşgil, yazı hayatına
1927’de Güneş ve Hayat dergilerinde
yayımladığı şiirlerle başladı. Arkadaş­
ları Lütfü, Kenan Hulusi (Koray), Zi­
ya Osman (Saba), Vasfı Mahir (Koca-
türk), Cevdet Kudret (Solok), Yaşar
Nabi (Nayır) ile birlikte 1928’de “Ye­
di Meşale” adıyla ortak bir şiir kitabı,
daha sonra da “Meşale” adıyla bir der­
gi çıkardılar. Sabri Esat Siyavuşgil bu
nedenle Yedi Meşaleciler’den biridir.
1933 ’te tek şiir kitabı olan “Odalar ve
Sofalar”ı yayımlandı. “Senfoni” adlı şi­
ir kitabını ise duyurmasına rağmen çı­
karmadı. Daha sonra şiirlerini Muhit
ve Varlık dergilerinde yayımladı.
1936’da şiiri bıraktı. Şiiri bırakmasına
rağmen roman, öykü ve şiir çevirile­
rini sürdürdü. Behçet Necatigil, “Eksp­
resyonist bir ressam tutumuyla eşya ve
görünüm tasvirlerinde yeni canlı şür-
ler yazmıştır”; Mehmet Kaplan ise
“...daima yeni, orijinal ve hayret verici
olanı aralama” diyerek onun şiirini de­
ğerlendirmektedir.
Sabri Esat Siyavuşgil, Fransızcadan
Türkçeye roman, öykü, şiir, tiyatro ve
psikoloji yapıtlarını; Türkçeden Fran-
sızcaya ise kendi psikoloji araştırma­
larını ve Sait Faik’in öykülerini çevir­
di. Türkiye’de Fransızcayı ve Türkçe­
KÜLTÜR kultur@cumhuriyet.com.
yi en iyi bilen, konuşan, yazan ve çe­
virenlerdendi.
1940’ta kurulan Milli Eğitim Ba­
kanlığı Tercüme Bürosu’nun etkinlik­
lerine katılmış, çevirilerinin birçoğu
M illi Eğitim Bakanlığı tarafından
“Dünya Edebiyatından Tercümeler”
dizisinde defalarca bastırılmıştır. Çe­
virileri bugün de aranan, nitelikli çe­
virilerdir.
Felsefe alanında Eflatundan “Phile-
bos” adlı diyalogu Türkçeye kazan­
dırmıştır. Fransız şiirinden şu şairle­
rin şiirlerini çevirmiştir: Charles
d’Orleans, Francois Villon, Joachim
du Belly, Paul Valery. Sabri Esat Siya­
vuşgil çok sayıda roman, öykü ve ti­
yatro yapıtları ile tiyatro üstüne yazı­
lan yapıdan da Türkçeye çevirmiştir.
Andre Mouris’ten “Cephe Sohbet-
& *abri Esat
Siyavuşgil,
Fransızcadan
Türkçeye roman,
öykü, şiir, tiyatro ve
psikoloji yapıtlarını;
Türkçeden
Fransızcaya ise kendi
psikoloji
araştırmalarını ve
Sait Faik’in
öykülerini çevirdi.
Türkiye’de
Fransızcayı ve
Türkçeyi en iyi bilen,
konuşan, yazan ve
çevirenlerdendi.
leri”, Jean Giono’dan “Tepe”, Alp-
honse Daudet’den “Değirmenimden
Mektuplar”, “Pazartesi Öyküleri”, Le-
sage’den “Gil Blas”, Foortunat
Strowsky’den “Tiyatro ve Bizler”, Vic­
tor Hugo’dan “Ruzy Blas”, Ander­
sen’den “Masallar” bunlardan bazda­
ndır. Tiyatro çevirileri içinde ise Ed-
mond Rostand’dan çevirdiği “Cyrano
de Bergerac” ayn bir yer tutar; Türki­
ye’de değişik yıllarda oynanan ve çok
beğenilen bu yapıtın başansında Sab­
ri Esat Siyavuşgil’in yetkin çevirmen­
liğinin büyük payı vardır.
Sabri Esat Siyavuşgil bizde ilk psi­
koloji ve eğitim kitaplannı çevirenler­
dendir. Emest Mach, Jean Piaget, Alf­
red Binet, Albert Maiche’in çalışma-
lannı Türkçeye çevirmiştir.
Sabri Esat Siyavuşgil Türkiye’de psi­
koloji ile ilgili ilk araştırmalan yapan­
lardandır, bu alanlarda şu çalışmalan-
nı yayımlamıştır: “İstanbul’da Kara­
göz Karagöz’de İstanbul”, “Folklor ve
Psikoloji”, “Mimiklerin Kavranılma­
sı Üzerine Bir Araştırma”, “Bugünün
Psikolojisi İçinde Hafıza ve Hastalıkla­
rı”, “Psikoloji ve Edebiyat”, “Okuyu­
cu ve Roman”.
Fransızcaya çevirdikleri de şunlar­
dır: “Le problème psychologique de la
personalité üttéraire”, “Karagöz, son
histoire, ses personnages, son esprit,
mystique et satirique”, “L’âme turque
â travers les nouvelles”, “Un point sur
la carte”.
Tan ve Ulus gazetelerinde 1936-
1944 yıllan arasında edebiyat eleştiri­
leri yapmıştır. Behçet Necatigil, bu ya­
zıların kitaplaştmlmamasmı büyük ka­
yıp olarak nitelendirir.
Özgün katkılar
Sabri Esat Siyavuşgil’in 1948-1964
yıllan arasmda dönemin ünlü gazete­
lerinden Yeni Sabah’ta yayımladığı kö­
şe yazılan da önemlidir.
Bizde tiyatro kuramıyla ilgili ilk çe­
virileri yapanlardan biri de odur.
Sabri Esat Siyavuşgil, ülkemizde ilk
uygulamalı psikoloji çalışmalanna da
katkıda bulunmuştur. Bu katkı,
1950’lerde kurulan “İETT Psikoteknik
LaboratuvarTdır. Sabri Esat Siyavuş-
gil’in; öğretim üyesi olarak eğitim bi­
limleri, psikoloji, Fransız dili ve ede­
biyatı alanlannda ve Gazetecilik Ens­
titüsü’nde verdiği dersler, öğrencilerin
belleklerinden yıllarca silinmemiştir.
Sonuç;
Sabri Esat Siyavuşgil çalıştığı alan­
lara yaptığı özgün katkılanyla hep anı­
lacak seçkin bir bilim ve sanat insanı­
mızdır. Bu üretken bilim ve sanat in­
sanımızın çalışmaları değerlendiril­
meyi beklemektedir.(*)
(*) Yrd. Doç. Dr., Trakya Üniversite­
si Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri
Bölümü.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi
Taha Toros Arşivi