Sikolohiyang Pilipino o Rorshach test sa mga taga-baryo-- maaaring ang
nakikita lamang nila ay isang papel na may tinta.
(mula sa libro ni Enriquez, inedit: Pe-Pua)
1. Ano ang Sikolohiyang Pilipino?
 Sikolohiyang bunga ng karanasan, kaisipan, at oryentasyong
Pilipino.
 Higit na mauunawaan ng isang Pilipino ang kanyang sarili
upang sa gayon ay mapaunlad niya ang kanyang buhay.
 Isang alternatibong perspektibo kung paano ipapaliwanag
nag pag-iisip, pagkilos at damdaming Pilipino, na malaki
ang kaibahan sa mga pananaw ng iba pang anyo ng
sikolohiya sa Pilipinas.
2. Ano ang iba pang anyo ng sikolohiya sa Pilipinas?
       a. Sikolohiya sa Pilipinas
o Kabuuang anyo sapagkat bunga ito ng
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayaring may
kinalaman sa sikolohiya ng ating bayan
        b. Sikolohiya ng mga Pilipino
o Tumutukoy sa bawat teorya ng sinumang nais
mag-aral tungkol sa kalikasang sikolohiyal ng mga
Pilipinong naninirahan sa Pilipinas at maging sa
ibang bansa.
3. Bakit kailangan ang SP?
 Dahil marami sa ating napag-aralan ukol sa sikolohiya ang
hindi angkop sa mga karanasan at kultura natin bilang
Pilipino. At kadalasan, ang mga kaalamang ito ay ang siyang
ginagamit upang unawain ang mga Pilipino. Nakita ng mga
tagapagtaguyod ng SP na ang sitwasyong ito ay nakakasama
sa atin.
 Ang pagkakaiba ng oryentasyon ay nagdudulot ng hindi
pagkakaunawaan (bahala na -> fatalism)
4. Sa anong paraan iba ang sikolohiyang itinuturo ngayon?
 Napaka-kanluranin ng oryentasyon ng pagtuturo ng
sikolohiya ngayon, sa teorya at maging sa metodo.
Halimbawa, kung may research ka, ang iisipin mo agad--
experiments, questionnaires at psychological tests na
gagamitin mo.
5. Ano ngayon kung ganito?
 Walang problema, pero ang nananaig na paniniwala ay
unibersal ang mga teoryang Kanluranin. Ibig sabihin, totoo
ang mga ito para sa lahat ng tao sa mundo. Halimbawa:  saan maaaring maging mabenta ang isang
o May hidden desires (libog) ang mga batang
Pilipino sa kanilang mga magulang.
o Mag-aaral ang isang bata kung sa bawat mataas
na grado ay gagantimpalaan siya.
 Totoo ang mga ito para sa mga Kanluranin. Totoo ba ito
para sa atin?
6. Anong problema sa mga metodong kanluranin?
 Hindi mali ang mga metodong ito, pero dapat ilagay
sa tamang konteksto.
 Dapat nating piliin ang mga metodong angkop sa karanasan
at kultura natin. Halimbawa:         c. At bilang isang sikolohiya ng pagbabagong-isip, ito ay isang
o Huwag gagamitin ang mga psychological o
intelligence tests na may tanong tungkol sa
American history-- kapag mababa ang nakuhang
score, ibig sabihin ba'y bobo ang mga Pilipino?
Mas marami pang matutunan sa pagtambay sa
tindahan o barberya.
7. Bakit isang protesta ang SP?
 Sumasalungat ang SP sa tatlong asampsyong nananaig sa
Kanluraning sikolohiya.
8. Ano ang tatlong asampsyon ng kanluraning sikolohiya?
       a. Ang tao ay hiwalay sa kanyang lipunan.
o Mas maraming sikolohista ang mas gusto pang
magkulong sa kanilang mga laboratoryo at
gumawa ng mga eksperimento. Nakakalimutan
nila na ang tao ay nabibilang sa isang mas
malaking komunidad. Anuman ang nakakaapekto
sa kanya ay nakakaapekto rin sa nakararami.
o Hindi maaaring gumawa ng paglalahat batay lang
sa mga eksperimento kung saan wala ang tao sa
kanyang likas na kapaligiran.
o Sa SP, ang tao ay produkto ng kanyang
kapaligiran.
o Umuunlad ang tao hindi lamang sa mga biological
o genetic factors, kundi dahil na rin sa
impluwensya ng mga sosyal, pulitikal at
ekonomikong kalagayan na umiiral sa paligid.
o Habang hinububog ng tao ang lipunan, hinuhubog
din siya nito.
           b. Ang mga tao ay magkakasintulad. Hindi gaanong mahalaga
ang bansa at     
              panahong pinanggalingan kaya't maaaring gamitin ang
anumang teorya o  
             eksamen sa pag-unawa sa kanila. Sa ibang salita, ang ang
sikolohiya ay unibersal.
o Tendensiya tuloy ng mga sikolohista natin na
mag-angkat ng mga teoryang kanluranin at
sabihing dapat ilapat ito sa atin.
o Pilit tuloy ikinukumpara ang mga Pilipino sa mga
banyaga na may ibang karanasan, kaisipan at
oryentasyon kaysa sa atin.
           c. Ang sikolohiya ay hindi kumikilala sa anumang sistema ng
pagpapahalaga (ito 
              ay value-free) o sa isang partikular na uri ng lipunan (ito
ay class-bias free)
o Ang mga sikolohikal na pananaliksik ay ginagamit
ng mga malalaking korporasyon upang isulong ang
kanilang interes. (Halimbawa, pinagaaralan kung
produkto.)
o Ang pagpili pa lang ng paksa, may value nang
pinapataw.
o May pagpapahalaga rin sa pagsala ng variable na
pag-aaralan sa metodong gagamitin, atbp.
9. Ano ang tatlong uri ng protesta ng SP?
       a. Bilang sikolohiyang malaya, sumasalungat ang SP sa isang
sikolohiyang
        nagpapalaganap ng kolonyal na isipan.
       b. Bilang isang sikolohiyang mapagpalaya,  ito ay tutol sa
sikolohiyang nagpapalaganap          ng opresyon at eksploytasyon
mula sa dominanteng uri
hakbang tungo sa 
          paggising ng diwang Pilipino mula sa kanilang kolonyal na
karanasan-- ito ay laban  
          sa  sikolohiyang lumago sa mga industrialized countries na pilit
inilalapat sa isang 
          Third World na bansya gaya ng Pilipinas.
10. Ano ba talaga ang SP?
 Ang SP ay hindi isang reaksyunaryong disiplinang inimbento
ng mga anti-Kano.
      
 Ang SP ay nakaugat sa ating kasaysayan. Bago pa dumating
isulong ang diwang
ang mga Kastila ay may sikolohiya na tayo. Nasa anyo ito ng
       
mga alamat, salawikain, atbp. Nakikita sa mga ito ang
pandaigdigang pananaw (worldview) ng ating mga ninuno.
16. Anu-ano ang mga batayan ng SP sa kultura at kasaysayan?
 Ang ating kinagisnang sikolohiya ay isang batayan ng SP.       
11. Saan-saan makikita ang SP sa pagbabago ng panahon?
 May SP rin sa mga akda nina Rizal, Jacinto, Luna, atbp. Sa
panahon ng pagbabagong-isip, isinulong nila ang interes ng
mga Pilipino at itinuwid ang mga maling pag-aakala.
 Sa mga pag-aaral na ginawa noong panahon ng mga
Amerikano.
 Pakikilahok ng mga sikolohista sa paglutas ng suliranin ng
      
lipunan sa panahon ng sigalot.
 Makikita rin sa wika, kultura at pananaw ng mga Pilipino.
12. Hindi ba bago ang SP?
 Sa karanasan natin, hindi.  o
 Sa pormal na akademya, masasabing sanggol pa ang SP.
13. Paano na ang ibang teyorya (Kanluranin)?
 Huwag ibasura ang mga ito, may silbi pa rin sila sa
pagpapaliwanag ng pagkilos ng tao.
 Maging kritikal pagdating sa pagtanggap ng mga teyoryang
Kanluranin. Masusi munang suriin bago gamitin.
 "Critical rejection is as dangerous at uncritical
acceptance."
14. Ang SP ba ay isang agham?
 Oo, dahil ito ay kaalamang tagapagtanda, tagapaliwanag at
minsa'y tagalutas ng mga suliranin nating mga Pilipino.
 Scientific ang SP dahil meron din itong sistematikong
prosesong sinusunod sa pagkalap ng mga datos.
 Ito ay sikolohiyal na teorya, metodo at aplikasyong
pinauunlad sa pamamagitan ng kulturang Pilipino bilang       
batayan.
 Tunguhin pa rin ng SP ang makahanap ng mga unibersal na
teorya ukol sa pagkatao. Ang pokus nga lamang ay sa
pagkataong Pilipino.
 Mula sa pagbubuklod ng mga sikolohiyang batay sa bawat
kultura, mas makatotohanan ang unibersal na sikolohiyang
matatamo.
15. Ano ang maaari kong gawin para sa ikauunlad ng SP?
       a. Pagiging kritikal.
       b. Pakikilahok sa mga isyung kinakaharap ng mga Pilipino
o Hinihikayat ang mga sikolohistang lumabas sa       
kanilang mga laboratoryo at makibagagi nang
makita nila ang kalagayan ng mas nakararaming
Pilipino-- pagbaba mula sa toreng garing.
o Paano ka gagawa ng pag-aaral kung hindi mo
naiintindihan o nararanasan ang kanilang
kalagayan?
       c. Gumawa ng pananaliksik ukol sa mga katutubong konsepto
tulad ng tampo, lambing,
           saling-pusa, atbp.
o Sa paggawa ng pananaliksik, huwag kalimutan na
ang mga taong kinukunan ng impormasyon ay di
lamang subjects kundi dapat kalahok sa inyong
pag-aaral
d. Makibuklod sa iba pang naniniwala sa SP at sama-samang
 
    Pilipino at maka-Pilipino
a. Kinagisnang sikolohiya
o Mga aral, ritwal ng mga baabylan at katalonan,
mga dalangin, kuwentong-bayan, alamat, epiko
o Literatura ng mga Pilipino, pasalita man o pasulat
o Mga kaugaliang minana ng mga Pilipino
o Mga ugali at paniniwala tungkol sa pag-aaruga ng
bata
b. Ang tao at ang kanyang diwa
o Nagtatagpo sa batayang ito ang SP at ang
Sikolohiya sa Pilipinas
o Ang SP ay bahagi at kabahagi ng sikolohiya sa
daigdig
Ang teorya ng dalawang kaluluwa
napinaniniwalaan ng katutubo sa Pilipinas ayon
kay Salazar (1974) ay binubuo ng diwa at ng
kakambal nito
o Ang pag-uugat ng sikolohiya bilang disiplinang
akademiko ay may mahabang kasaysayan sa
Unibersidad ng San Carlos na kung saan ang
sikolohiyang teoretikal ay binigyan ng
pagpapahalaga ni Goertz (1965)
o Layunin dito ang makabuo ng isang
pangkalahatang larawan ng mga kaalaman at
batas pangkaisipan
o Narito ang impluwensiyang Aleman na nag-ugat
sa pananaliksik ni Wundt, nagdaan sa kamay ni
Kulpe, at nanulay sa pagtuturo ni Johannes
Lindwursky hanggang sa mga kasalukuyang pag-
aaral ni Goertz
o Ang sistemang ito ng sikolohiya na may malaking
impluwensya sa kalagitaang Pilipinas ay kilala rin
sa taguring sikolohia ng "tanso at pompyang."
  c. Ang panahon ng pagbabagong-isip
o Hindi dapat mangiming hanapin ang ugat ng
sikolohiya ng wika sa leksikograpiya ni Perdo
Serrano Laktaw o sa mga ginawa ng pokloristang
si Isabelo de los Reyes
o Maraming mabubuong kaalamang sikolohikal mula
sa mga akda ng mga Pilipinong tumatalakay sa
mga paksang makabuluhan para sa mga
sikolohista, tulad ng pag-ibig sa kalikasan (del
Pilar, 1988) o mga saloobin tungkol sa kamatayan
(del Pilar, 1907).
d. Ang panahon ng pagpapahalaga sa kilos at kakayahan ng tao
o Agustin Alonzo-- ang kauna-unahang Pilipinong
nagtapos ng Masterado sa Sining ng Sikolohiya sa
UP
o Kapanahon niya si Hartendorp na isa sa mga
unang Amerikanong nagpakita ng interes sa
sikolohiya dito sa atin
o Teorya ni Osias (1940) tungkol sa kaugnayan ng
wika sa lipunan ay isang halimbawa ng pag-
uugnay sa kaalamang panglinggwistika sa kilos ng
 tao.
o Mga gawain nina Isidoro Panlaigui (1952),
Sinforoso Padilla (1961, 1963) at Alfredo Lagmay
(1964) na pawang nagpapahalaga sa kilos at
kalagayan ng tao.
      
sa ganitong paraan lamang matatarok ang tunay na
kalooban ng kalahok
 Antas ng pakikipag-ugnayan/ pakikipagkapwa
      a. Ibang tao:

       e. Ang panahon ng pagpapahalaga sa suliranin ng lipunan na

tumatalakay sa 
           pagpapanaog ng mga sikolohistang Pilipino mula sa kanilang
toreng garing
o Bukod-tangi ang pagpapahalagang ibinigay ni
Aldaba-Lim (1938, 1957m 1963, 1966b, 1969) sa
mga suliranin sa lipunan. Siya ang pinakamadalas
humikayat ssa mga sikolohistang bumaba sa
kanilang toreng garing at makinig sa mga
suliranin ng bayan.
o Ang pagpapahalaga sa mga suliranin ng lipunan ay
habang-buhay na uukilkil sa isipan ng bawat
sikolohistang nais magtago sa katahimikan ng
kanyang pagsuri ng datos (data processing) or
pag-eeksperimento (lab control).
       f. Ang wika, kultura at pananaw ng mga Pilipino na siyang
pinakapundamental na     3.
          saligan ng iba pang batayang nabanggit.
o Pinakapundamental na saligan ng mga batayang
ito ay ang pagpapahalaga sa wika, kultura at
pananaw ng mga Pilipino
o Napakahalagang batayan ng SP ang wikang
katutubo sa Pilipinas dahil "ang kasaysayan ng
sikolohiya sa Pilipinas ay ssaksi sa napakaraming
pag-aaral na isinagawa sa mga wikang dayuhan.
Ito ay mapanganib kung kabaligtaran ng
katotohanan ang makitang resulta ng pananaliksik
sa isang kultura na isinasagawa ayon sa pananaw
at wika ng ibang kultura."
o Ang wika ay isang mahalagang daluyang maaaring
baguhin bilang saligan ng pananaliksik.
o Pakikitungo - ibang tao
o Pakikisalamuha - madalas nang makita
o Pakikilahok - active participation
o Pakikibagay - adjustment with others
o Pakikisama - natural relation
             b. Hindi ibang tao:
o Pakikipagpalagayang-loob - palagay ang loob
o Pakikisangkot - may kinalaman/empathy
o Pakikiisa - pagiisang dibdib
19. Ano ang iba't-ibang aspeto/dimensyon ng pakikipagkapwa
1. Level of comfort
2. Shared experiences
Level of Disclosure
4. Concern
5. Physical Distance
20. Ano ang mga katangian ng isang maka-Pilipinong pananaliksik?
       a. Mahalaga ang ugnayan ng mananaliksik at kalahok
       b. Pantay ang kalahok at mananaliksik (o mas una pa ang
kalahok)
21. Ano ang mga batayan ng para masabing ang isang bagay ay
maka-Pilipino?
       a. Nakaugat sa kaisipan at karanasang Pilipino
       b. May pagpapahalaga sa kulturang Pilipino
       c. Naglalayong gisingin ang diwang Pilipino
22. Sa anong mga aspeto naisa-Pilipino ang SP?

17. Ano ang Iskala ng Mananaliksik? 1. Teyorya-metodo

2. Nilalaman
3. Praktis at gamit
 Mga metodong ginagamit ng isang mananaliksik sa
sikolohiya sa pagtatarok ng diwa ng kalahok.
 Ito'y mga metodong subok na ang kakayahang lumikom ng 23. Ano ang apat na tradisyon ng Sikolohiya?
impormasyon sa kulturang Pilipino, at angkol sa pag-uugali
at pang araw-araw na pamumuhay ng mga Pilipino. 1. Akademiko-siyentipiko
 Inayos ito ayon sa antas ng pagkamasalimuot ng mga paraan 2. Akademiko-pilosopiko
(mula sa pinakasimple hanggang sa pinakamasalimuot) 3. Taal na sikolohia
o Pagmamasid (malayo, mababaw) 4. Sikolohiyang siko-medikal
o Pakikiramdam
o Pagtatanung-tanong 24. Ano ang core concept sa SP?
o Pagsubok
o Pagdalaw-dalaw
o Pagmamatyag  Kapwa (mula sa mga salitang kaluluwa + katuwang)
o Pagsubaybay
o Pakikialam 25. Ano ang tatlong uri ng dibisyong panlipunan?
o Pakikilahok
o Pakikisangkot (very participatory, malalim,
1. Economic
malapit)
2. Political
3. Cultural --> Great Cultural Divide o GCD
18. Ano ang Iskala ng Pagtutunguhan ng Mananaliksik at Kalahok?
26. Anu-ano ang mga uri ng pagtulong?
 Mga metodong iminumungkahing dapat gamitin ng
mananaliksik sa kanyang pag-aaral ng diwang Pilipino sa 1. Kawanggawa - temporaryo, nauubos (halimbawa: canned
pamamagitan ng kalahok goods, pera)
 Ang antas ng pagtutunguhan ay siaya ring antas ng 2. Technological transfer - walang follow through (halimbawa:
impormasyong makukuha bahay para sa mga nasalanta ng lahar); maaaring hindi
 Sa sikolohisya, iminumungkahing ang pagtutunguhan ay angkop sa sitwasyon (halimbawa: pagtuturong magbasa sa
paratingin sa antas ng pakikipagpalagayang-loob, sapagkat mga bata, ngunit hindi ng komprehensyon at hindi naman
 pala nila naiintindihan ang kanilang binabasa.)
3. Empowerment - pinakamataas na uri ng pagtulong; ang
klasikong halimbawa: huwag bigyan ng isda ang isang taong
nagugutom, bagkus ay turuan siya kung paano mangisda

27. Ano ang mga problema sa paggamit ng banyagang wika?

1. Marginalization - pagkukulang sa pagunawa

2. Distortion - hindi angkop na pagbibigay kahulugan
3. Alienation - masyadong napapalayo ang konsepto para
maunawaan

28. Anu-ano ang mga karanasang Pilipino sa wika?

1. Katutubong konsepto
2. Pag-aandukha
3. Pagbibinyag
4. Pagtatakda ng kahulugan
5. Banyagang konsepto
6. Impluwensyang ligaw

28. Buod ng pagkakaiba ng Kanluraning Sikolohiya at SP

                                                                  KS                        SP
   a. Sino ang nakikinabang                        mananaliksik                  
kalahok
    b. Saan nakabatay ang tagumpay            husay ng mananaliksik    
relasyon ng 
       ng mananaliksik?                                                                 
mananaliksik at kalahok
    c. Ano ang mahalaga?                             resulta                           
proseso
    d. Sino ang may kapangyarihan?              mananaliksik                  
kalahok
    e. Wikang ginagamit?                             mananaliksik                  
kalahok
    f. Kalikasan ng papel na ginagampanan    clearly defined                
interchangeable

29. Metodolohiyang maka-Pilipino: Lapit / Metodo

 Pakikipagkuwentuhan
 Panunuluyan
 Pagdadalaw-dalaw
 Pagtatanung-tanong
 Pakikiramdam
 Pakapa-kapa
 Pakikipagpalagayang-loob
 Pakikisama
 Pakikipanayam

30. Metodolohiyang maka-Pilipino: mainstram methods ("tools")

 Pagtatanung-tanong
 Pagmamasid
 Ginabayang Talakayan
 Pakikipagkuwentuhan