EPISTEMOLOHIYANG FILIPINO

SA KARUNUNGANG PILIPINO
ni: Prop. Bayani S. Abadilla
Ipinaliwanag/Lektyur2 ni G. Marion C. Laguerta
Para sa unang semestre
(Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran)
Ang karunungan na dumaan sa proseso ng agham ay katotohanan

Konsepto ( mabuti-
kung nagwawasak ng IBA-IBANG
katangahan at Masama DISIPLINA KARUNUNGAN

nagpapanatili ng
katangahan)

KARUNUNGAN G TAO AT PANGANGAILANGAN

TALINO AT KARANASAN KARUNUNGAN UKOL SA NATURAL
NA KALIKASAN KALAYAAN-PAGBBAGO-

KARUNUNGAN batay sa
PROSESO NG
KARUNUNGAN AGHAM KATOTOHANAN=
EPISTEMOLOHIYA
Epistemolohiya- ang sayans ng karunungan na batay sa
katotohanan; ang kaalaman matapos dumaan sa
proseso ng pingkian o salungatan sa disiplina ng agham

ETIMOLOHIYA( DAHILAN NG
PAG-IRAL NG KAALAMAN

ONTOLOHIYA
ONTONEHIYA
(INTER-AKTIBONG
(PAG-UNLAD NG EPISTEMOLOHIYA
KAALAMAN) KAGANAPAN NG
KAALAMAN

TEKNOLOHIYA NG
SAYANS
KABULUHAN AT
KATUTURAN NG
KAALAMAN
 Ang talinong Pilipino
Simula at pagsulongng ng talinong Pilipino:
Talino, paggawa, kalayaan at kasarinlan,
masaganang likas na yaman ng kapaligiran

?
Talino ng bayan sa sapot ng
simbahan ( sagutin kung
ano ang dapat
nakalagay sa
bilog na ito)
Ang bait ng bayang Pilipino sa panahon ng
mga amerikano
 Epistemolohiyang Pilipino+Filipino+Filipinolohiya

Ang talino ng mga Pilipino, sa ideyal na kalakaran ay karanasan ng bayan—sininop

ng sistema ng edukasyon—na nagiging karunungang namamatnubay ng bayang
patuloy na lumilikha ng mga pangangailangang panlipunan para sa kabutihan,
kaginhawaan at katiwasayan ng sambayanan—
Ang ideya, konsepto, teorya, modelo o paradaym, prinsipyo o pilosopiya na pawang
resaresa (intricacies) ng karunungan at ginagamit ng sambayanang Pilipino sa
pamumuhay at tiyak na maghahatid sa Pilipinas ng kaunlaran at kagandahan sa
kalooban ng mga Pilipino.
 Tanging wikang Filipino ang saligan ng batis (source) ng antas-antas na pag-unlad ng
talinong Pilipino
 wikang Filipino ay hindi midyum lamang ng pagtuturo. Sinasalamin ng wikang
Filipino ang pagkatao, pagkabayan, pagkamamamayan at pagkalahi ng mga
Pilipino.ang wika ay mukha at isip na magkakaiba sa sangkatauhan.
 FILIPINOLOHIYA SA KALINANGANG PINOY

• (kilatis ng talino ng madla na gumagana o tumutugon sa kahingian ng

panahon sa batas ng kasaysayan)
• ang hilab ng pamumuhay sa bansa na itinatadhana ng talino sa paggawa sa
simbuyo ng kalayaan at antas ng kasarinlan o soberanya.ang kalinangan ay
kalahatan naman ng iniisip at ginagawa o nililikha ng sambayanan na
itinatakda ng batas ng buhay na dinamiko o masaklawing umiiral sa bansa.
 TATLONG DIMENSYON

May tatlong dimensyon o larangan ng buhay na pinaiiralan ng Filipinolohiya sa

kalinangan:

• Ekonomiya o pambansang kabuhayan.

• Pulitika o malawak na katuturan ng buhay
• Kultura, kadluan ng totoo, tama, mabuti at maganda sa kapamuhayan ng
sambayanan.
FILIPINOLOHIYA IMPERATIBO SA PEDAGOHIYA
(Paninindigan ni B. Abadilla

• Para sa matinong sistema ng edukasyon sadyang imperatibo ang edukasyong

Filipinolohiya

 sapagkat karunungan ito ng sambayanan na hango sa malawak na karanasan ng

sambayanan na sinisinop sa mga teorya, prinsipyo at mga likhahuwaran ng mga piling talino.

sa Filipinolohiya lamang maitatampok ang pambansang kalinangan na tunay na Pilipino sa

diwa at gawa.
 Karugtong…

• Ang makatuturang pedagohiya (pagtuturo at pag-aaral) ay dapat na nakatuon

sa paglinang ng pagkamakabayan ng pagkataong Pilipino at makataong
kaunlarang tatamsahin ng buong sambayanan.
Tanging konseptong demokrasya—hilab Filipinolohiya ang makatuturang patnubay ng
talino ng bayan na lumilikha ng kanyang kapalarang matiwasay, maluwalhati at maganda
ang talino ng bayan sa simbuyo ng kalayaan ay tutugon sa pambansang industriyalisasyon
at modernisasyon ng agrikultura
Hindi balakid ang wikang Ingles sa paglinang sa karunungan ng bayan—bagaman higit na
mahusay at mabuti ang wikang Filipino—pandayin ng sistema ng edukasyon ang
katalinuhang sosyal
Upang malabanan ng Pilipinas ang hidwaan-diwa sa daigdig.
 Sa huling sabi ni Prop. Abadilla:
“Ang buong hilab ng kapamuhayang pinoy ay pawang mahigpit na pinagagalaw ng dolyar. Ang
talino ng bayan ay nakatuon sa dolyar. Sa kalagayang ito—na sikil ang kalagayan at napariwara ang
kasarinlan—ng sambayanan, sa katuturan ng Filipinolohiya sadyang imperatibo sa pedagohiya ang
karunungang mapagpalaya.”
Bilang pagdurugtong/ pagbubuod: Ang Filipinolohiya ay pag-aaral, disiplina, larangan na
tumutukoy at
tumutugon sa karunungan o Epistemolohiyang Pilipino para sa paglilinang at pagtatamo ng
pagkamakabayan ng pagkataong Pilipino at makataong kaunlarang tatamsahin ng buong sambayanan
( Analisis ni Mam. Apigo)
Batay sa Epistemolohiya- agham ang Filipinolohiya na ibinunga ng karunungang ( talino at karanasan) Pilipino
Batay sa ontolohiya:- agham ang Filipinolohiya at kaugnay ito ng lahat ng disiplina larangan, kaalaman at karunungan sa buong
panig ng mundo
Batay sa Metodolohiya:
1. wikang Filipino ang midyum ng pagtuturo, pag-aaral, pananaliksik; sa wikang ito samakatuwid dapat isulat ang panitikan nito (
maging malinaw lang muli na ang Filipino bilang wika ay wikang pambansa ng batay sa lahat ng wika sa Pilipinas at iba pan
wika.
2. Mahalagang gamitin ang sikohistorya bilang dulog sa pagtuturo, ibig sabihin ay lalaging magiging mahalagang pedagohiya sa
Filpinolohiya ang paggamit ng metodong pangkasaysayan kaakibat ang metodong pangkaisipan.
3. Lalaging agham o siyensya ang dapat maging pagsipat sa kabuuang pag-aaral ng Filipinolohiya
 Sa madaling sabi bilang pagbubuod, ano ang natutunan mo
sa artikel na ito ni B. Abadilla kaugnay ng mga sumusunod?
A. Epistemolohiya ng Filipinolohiya
B. Halaga ng Filipinolohiya sa ibang larangan
c. Kaugnayan ng Filipinolohiya sa pambansang kaunlaran?

Kung hindi matutukoy ang sagot sa mga nasabing tanong, sikaping lumikha ng tanong na nakabatay sa artikel ni Abadilla at
sikaping sagutin ito.
( Ilagay ang sagot sa isang ½ na yelow na papel at dalhin ito sa Biyernes huwag lagyan ng totoong pangalan sa halip ay lagyan sa
gawing likuran ( taas ng papel sayd ng kaliwa) ng anumang sariling sagisag o pangalan na ikaw lang ang nakakaalam.