Pangunahing Sanggunian

• Pantayong Pananaw: Diskursong Pangkabihasnan

(Salazar, 1991)

• Sikolohiyang Pilipino: Perspektibo at Direksyon

(Enriquez, 1976)

• Ang Batayan ng Sikolohiyang PIlipino sa Kultura at

Kasaysayan (Enriquez 1975)
Sikolohiya
Ang sikolohiya ay tungkol sa kamalayan (experienced knowledge),
sa ulirat (awareness of one’s surrounding), sa diwa (habits and
behavior), sa kalooban (emotions), at sa kaluluwa (soul)
(Enriquez, 1974)
Pilipino
Ang pagpapakahulugan sa pagka-Pilipino ay hinuhubog ng
alinman sa tatlong salik: pinagmulan, kinalakhan, at
kamalayan (Yacat, 2005)
@DocV_AmangSP
Tinimbang ngunit k lang.
 Prospero R. Covar

Zeus A. Salazar
Mga Anyo ng Sikolohiya: Kontekstong Pilipino
• Sikolohiya sa Pilipinas
• Sikolohiya ng Pilipino
• Sikolohiyang Pilipino
“Tao sa bahay” vs “Taumbahay”
Sikolohiya sa Pilipinas
Kabuuang anyo ng Sikolohiya sa kontekstong Pilipino
Maaring makita sa kasaysayan ng sikolohiya bilang disiplina at
sa kinagisnang sikolohiya ng mga Pilipino
Pag-aaral sa mga Katalonan at Babaylan
(Bailen, 1967; Demetrio, 1975; Jocano, 1975)
Sikolohiya sa Pilipinas
Epekto ng edukasyong Kanluranin na nagkaroon ng epekto sa
palagay ng Pilipino sa ibang tao at sa kanyang sarili
Marahil ay madalas marining ang: manana habit, ningas-kugon,
at Filipino time
Mula sa perspektibo ng mga dayuhan
Sikolohiya sa Pilipinas
Mababang pagtingin sa mga sikolohista sa Pilipinas
Pagtingala sa sikolohiyang Kanluranin
Sikolohiya sa Pilipinas
“Psychology of, for, and by Filipinos”
“Filipino psychologists have made only minimal direct
contributions to the understanding of their own society”
“Psychology is a new discipline for the Filipinos”
(Sechrest & Guthrie, 1974)
Sikolohiya sa Pilipinas
“Kulelat Syndrome”
Pagbabalik-loob: Moral Recovery and Cultural Reaffirmation
(Maggay, 1993)
Sikolohiya sa Pilipinas
“American Psychology is a relatively new discipline
for the Filipinos but Philippine psychology is as
old as the Filipino himself.”
Sikolohiya sa Pilipinas
Four Filiations of Philippine Psychology

1. Academic-Scientific Psychology (1876, German tradition)

2. Academic-Philosophical (1650s, mainly clerical)
● Jesuits, Thomistic Philosophy
3. Ethnic Psychology
● Indigenous psychology
● Psychology of Filipinos
● Practice of Psychology
4. Psycho-Medical System
● Religion as cohesive element and explanation
Sikolohiya ng Pilipino
Ang palasak na anyo ng sikolohiya sa kontekstong Pilipino
Karaniwang makikita sa mga lathalain
Pangunahing interes ay mga inaakalang katangian ng mga
Pilipino at ng mga etnikong grupo sa Pilipinas
Madalas tingnan ang mga “panlabas” na katangian
Sikolohiya ng Pilipino
Pangunahing suliranin sa Sikolohiya ng Pilipino ay ang paggamit
ng mga terminong nanlalahat
● Batanggenyo
● Ilokano
● Kapampangan
● Pilipino
Sikolohiya ng Pilipino
Makikita rin ito sa ibang aspeto ng kultura at karanasang Pilipino
There's no such thing as Filipino food (Fay, 1970)
Mga malapustisong salin: pagkatao, sanhi
Sikolohiya ng Pilipino
Hamon: Talikdan ang konseptong global [at] na
nanlalahat at suriin ang partikularidad o detalye
para malaman ang pagkatao ng Pilipino.
Sikolohiyang Pilipino
● Nilalayong anyo ng Sikolohiya sa Pilipinas
● Pahalagahan ang unibersal at partikular
● Maging kritikal at mapanuri sa lapit na gagamitin
Sikolohiyang Pilipino
Unibersal na Lapit
Biolohiya
Henetika

Partikular na Lapit
Sikolohiyang panlipunan
Sikolohiyang kognitibo
Kultura at pagkatao
Sikolohiyang Pilipino at Daigdig ng Sikolohiya
Halos magkakasabay na pinuna ang maka-Kanluraning
oryentasyon sa disiplina ng sikolohiya sa iba’t ibang panig ng
mundo: Pilipinas, India, Mexico, atbp.
Sikolohiyang Pilipino at Daigdig ng Sikolohiya
Isinulong ang katutubong sikolohiya maka-agham pa rin ang lapit
subalit may pagsasaalang-alang sa kultural na konteksto at
may layon pa ring makabuo ng isang unibersal na sikolohiyang
angkop sa lahat ng mga kultura (Kim & Berry 1993)
Sikolohiyang Pilipino at Daigdig ng Sikolohiya
Ang itinuturing na unibersal “daw” ay batay sa sikolohiya ng mga
mauunlad na bansa.
Sikolohiyang Pilipino at Daigdig ng Sikolohiya
Hindi tiwalag ang Sikolohiyang Pilipino sa pagka-agham ng
pangkalahatang Sikolohiya.
Sa halip, ito ay nagsisilbing daan tungo sa isang tunay na
masaklaw at unibersal na sikolohiya.
Batayan sa Wika, Kultura, Pananaw ng Pilipino
Pinakapundamental na saligan na batayan
● “ang kasaysayan ng sikolohiya sa Pilipinas ay saksi sa napakaraming
pag-aaral na isinagawa sa mga wikang dayuhan. Ito ay mapanganib
kung totoong salamin nga ng kalinangan ang wika. Maaaring
kabaligtaran ng katotohanan ang makitang resulta ng pananaliksik sa
isang kultura na isinagawa ayon sa pananaw at wika ng ibang kultura.”
Kasaysayan
● Loosely equated to history
○ Unlike the French histoire
○ Greek word for “inquiry”
○ Indo-European root, wid
■ Gothic witan (German wissen, English wit) “knowledge”
■ Sanskrit Veda or knowledge par excellence
● mystical knowledge
Kasaysayan
Our word for “history” does not refer to knowledge, to the search
for information or to what happened in the past
Kasaysayan comes from saysay which means both “to relate in
detail, to explain,” and “value, worth, significance.”
Kasaysayan
Therefore, kasaysayan is “story”
Like German geschichte or another Tagalog term, salaysay
But kasaysayan is also “explanation,” “significance,” or
“relevance” (may saysay or significance)
Kasaysayan
What was then important to us was the story and its
significance, in so far as this could be explained and made
relevant to a particular group.
● Saysay + Salaysay = Kasaysayan
● Relevant
● Nakaugat sa kulturang Pilipino
Kasaysayan
● Saysay + Salaysay = Kasaysayan
○ Relevance
○ Nakaugat sa kulturang Pilipino > Pananaw
○ Walang tama o mali
Kasaysayan
● Nakaugat sa kulturang Pilipino > Pananaw
○ Walang tama o mali
○ Pero mayroong pinaka-angkop
Kasaysayan
● Nakaugat sa kulturang Pilipino > Pananaw
● Pero mayroong pinaka-angkop
○ Kaninong pananaw?
Kasaysayan: Bipartite View
Liwanag at Dilim
● The barbarian and pagan condition of the Indios in the
prehispanic past
● The advent of Spain and the spread of its civilizing influences
in terms of politics and religion
Kasaysayan: Tripartite View
Pantayong Pananaw
● Ang buod ng pantayong pananaw ay nasa panloob na
pagkakaugnay-ugnay at pag-uugnay ng mga katangian,
halagahin, kaalaman, karunungan, hangarin, kaugalian,
pag-aasal at karanasan ng isang kabuuang pangkalinangan
Pantayong Pananaw
● Ang kabuuang ito ay nababalot sa, at ipinapahayag sa
pamamagitan ng isang wika
● Isang nagsasariling talastasan, diskursong pangkabihasnan
Pantayong Pananaw
● “Ang kasaysayan na may Pantayong Pananaw ay karanasan
ng mga Pilipino na ipinaliliwanag sa Pilipino, sa sariling wika,
para sa kanilang sariling kapakinabangan” (Covar 1997)
Pantayong Pananaw
Tayong mga Pilipino
● Ang kalagayan, konsepto, kaisipan, at ugali na maaaring
pagtuunan ng pansin ay madaling maintindihan, dahil
napapaloob sa ating sariling lipunan-at-kalinangan, na
kapwa ipinahihiwatig at nakabalot sa isang wikang
nauunawaan ng bawat isa.
Pantayong Pananaw
● Kung ang lahat ay gumagamit ng mga konsepto at ugali na
alam ng lahat ang kahulugan, pati ang relasyon ng mga
kahulugang ito sa isa’t isa
● Shared sense of meaning
● Isang pangkabuuang pag-uugnay at pagkakaugnay ng mga
kahulugan, kaisipan at ugali
Pantayong Pananaw
● Mahalaga (at pundamental pa nga) rito ang pagkakaroon ng
iisang wika bilang batayan at daluyan ng pang-unawa at
komunikasyon
Pantayong Pananaw
● “Ang kasaysayan na may Pantayong Pananaw ay karanasan
ng mga Pilipino na ipinaliliwanag sa Pilipino, sa sariling wika,
para sa kanilang sariling kapakinabangan” (Covar 1997)
● Makikita sa mga konseptong sikolohikal
○ Political passivity
○ Regionalism
○ Extreme familism
Pangkaming Pananaw
● Nagmula sa mga unang akulturadong tao (elitista)
● Unti-unting napaloob sa sistemang politikal at pangrelihiyon
○ Escribanos, abogadillos, mga katuwang ng mga opisyal
○ Paring sekular
● Ang pagsasakatutubo ng posisyong klero (pampari) ay muling
binalikan at ibinalik ng hari bilang patakarang kolonyal
Pangkaming Pananaw
● Illustrados
○ ladinong pormal na nakapag-aral
○ namulat at nagkaroon ng kaliwanagan
○ almost there but not quite
● Reaksiyonaryong pananaw
○ pinamunuan ng mga Propagandista
Pangkaming Pananaw
● “Hindi totoo na bago dumating ang mga Kastila ay walang
kabihasnan kaming mga Pilipino. Sa katunayan, may kultura
na kami, nakikipag-ugnayan na kami sa Tsina, Indotsina, sa
India, at iba pa, “bago pa man dumating ang mga Kastila.”
Pangkaming Pananaw
● Tripartite View
○ Pre-colonial
○ Colonial
○ Post-colonial
● Batay sa tradisyong “liberal” ng Europa
○ Gamit ang mga elementong pangkalinangan na natutunan
nila mula sa, at naiintindihan ng, mga kolonyalista
Pangkaming Pananaw
● Hindi angkop ang ganitong pananaw dahil sa pagkaligaw ng
pagbubuo ng pambansang kabihasan sa wika at
konseptong banyaga
○ Batay sa mga elementong Kastila
○ Patungo s pagsamba sa sibilisasyong Europeo
○ Reporma at asimilasyon
Pangkaming Pananaw
● Kolonyalistang Amerikano
○ Pwede pala!
○ Hindi pala pangit!
● Dapat laging hatulan ang gawain ng Pinoy mula sa patakaran
at pamantayan ng tagalabas o banyaga
● Ang pamantayan ng pagiging Pilipino ay banyaga
○ Intelektwal
○ Nakapag-aral sa ibang bansa
○ Magaling sa Ingles
USA, Hapon,
iba pang may
direktang
impluwensiya
sa ekonomiya
at politika

Mga bansang
pinagmulan

Mga bansa sa
Pasipiko
Pantayong Pananaw
● Pag-aangkop ng pananaw sa kasaysayan
● Kahalagahan ng pagkakaugnay-ugnay gamit ang isang wika
● Pagpapahalaga sa kalinangang bayan
○ Kamalayang Pilipino
○ Pag-uugat sa kalinangang etnolingwistiko
Sikolohiya sa Pilipinas
“Kulelat Syndrome”
Pagbabalik-loob: Moral Recovery and Cultural Reaffirmation
(Maggay, 1993)
Sikolohiya ng Pilipino
Ilan sa mga ipinangalandakang katangian:
● Pakikisama
● Utang na loob
● Bahala na
● Extreme familism
● Hiya
Hiya: Moral Dimension of Hiya
Hiya is social in character (Sibley, 1965)
● Failed to see the moral dimension because he did not pay
attention to the system of affixation
“Nahiya sa tao; sa Diyos ay hindi.” (moral)
“Nakakahiya sa tao; sa Diyos ay hindi.” (social)
Hiya: Panlapi at Salita
● Katangiang morpolohikal ng wikang Pilipino
○ Agglutinating
○ Forming of words by putting together morphemes
○ Common among Austronesian languages
■ Sansinukuban (universe)
■ Kain (eat)
■ Kumain (ate)
■ Kakain (will eat)
■ Nakakain (have eaten)
■ Pakain-kain (snacking + passing time?)
Pantayong Pananaw at Sikolohiyang Pilipino
Pundamental ang paggamit ng katutubong wika
● Hiya: Panlapi at Salita (Salazar, 1981)
● Alamin ang diwang napapaloob sa konsepto sa
pamamagitan ng analisis ng mga panlapi
 Ugat + -in

Mang- + Ugat
Ipang- + Ugat

Mapa- + Ugat
Ika- + Ugat

HIYA

Maka- (naka-) + Red. Ugat

Ma- + Ugat
Ka- + Red. Ugat
+ Red. Ugat

Ma- + Ugat + -in

 Hiyain

Manghiya
Ipanghiya

Mapahiya
Ikahiya

HIYA

Nakakahiya
Mahiya
Kahiya-hiya
Hiyang-hiya

Mahiyain
 Hiyain

Manghiya

Mapahiya
LABAS Ipanghiya

Ikahiya

TAO HIYA
BAGAY

Nakakahiya
Mahiya
Kahiya-hiya
Hiyang-hiya
LOOB
Mahiyain
 Hiyain

PURONG OBHETO
Manghiya Ipanghiya

Mapahiya Ikahiya

HIYA

Nakakahiya
Mahiya
Kahiya-hiya
Hiyang-hiya

PURONG SUHETO
Mahiyain
Hiya: From Colonial to Liberation Psychology
Karangalan: Beyond the superficiality of hiya
● Shame vs. propriety
● Labas: Puri (praise)
● Loob: Dangal (self-dignity)
(Maggay, 1993)
Sikolohiya ng Pilipino
Filipino Values: Nature or Nurture?
● Kamag-anak, Inc. and Kanya-kanya Syndrome
● Political Passivity vs Marginalization
● Manana Habit vs Present-orientedness
(Maggay, 1993)
Kailangan nga ba ng Sikolohiyang Pilipino
ang sarili nitong kasaysayan?