Ano

ito?

HIYA
Hiya (shame or shy)
According to Webster Dictionary…
• (shame)A feeling of guilt, regret, or sadness that you
have because you know you have done something
wrong.
• (shy) feeling nervous and uncomfortable about
meeting and talking to people; tending to avoid
something because of nervous, fear dislike, etc.
 Wika at Diwa: Isang
Pansikolinggwistikang
Analisis sa Konsepto
ng Hiya
ni: Zeus A. Salazar

Pagbabahagi ni : John Mark M. Dinero

PAGSASALIKSIK SA DIWANG HINDI
LANTAD NA NAKAPALOOB SA
PAGKAKAUGNAY NG MGA
KONSEPTO/SALITA
 Layunin ng Analisis
• Mailantad ang diwang nakapaloob sa
paggamit ng konsepto ng “hiya” batay sa
analisis ng mga panlaping maaaring ikabit
dito upang magamit sa pagbibigay-
kahulugan sa iniisip ng isang tao.
• Ang analisis na ito ay walang kinalaman sa
kahulugan ng “hiya” per se o sa
pagkakakabit o pagkakaugnay nito sa iba
pang konsepto ng kinagisnang sikolohiya...
Ang nilalayon ay makita ang diwang
ginagalawan o nagpapagalaw sa
konseptong ito, at marahil, sa iba pang
kahawig na konsepto.
 5 hati ng Analisis
1. Pagtatakda ng mga Panlaping Maaring Ikabit sa
“hiya”
2. Paghahanay ng Panlaping Makukuha ayon sa
Kahulugan
3. Pagpapakita ng Dimensyong Sosyal at Pampanahon
ng Hiya
4. Paghahanay ng mga Salitang Nabuo sa “hiya” kung
ito ba ay Sinadya o Hindi Sinasadya
5. Pagtukoy sa Damdaming Dala ng mga Salitang ang
Salitang-ugat ay “hiya”
 Pigura 1. Pagtatakda ng mga Panlaping
Maaaring Ikabit sa “hiya”
LEYENDA: RED.=Pag-uulit ugat + - in

mang - + ugat ipang - + ugat

mapa - + ugat ika - + ugat

HIYA
ma - + ugat maka – (naka-) + ugat
+ Red. ugat ka - + Red. ugat
ma - + ugat + - in
 Pigura 1. Pagtatakda ng mga Panlaping
Maaaring Ikabit sa “hiya”
LEYENDA: RED.=Pag-uulit hiyain
manghiya ipanghiya
mapahiya ikahiya
HIYA
mahiya nakakahiya
hiyang-hiya kahiya-hiya
mahiyain
• Mapapansing limitado ang mga
panlaping maaring ikabit sa “hiya” dahil
hindi pinag-ukulan ang pagsasama ng
metodikal na pananaliksik o malawakang
pagtitiyak sa mga panlapi, gamit nito sa
literatura at maging sa karaniwang
pananalita.
• Ang pagkakaiba ng mga salitang hiyain
bilang pandiwa at mahiyain bilang pang-
uri ay nagbigay daan kay G. Salazar na
ipangkat muli ang mga nabuong salita
batay sa kung ito ay sa LABAS o LOOB,
tungkol sa TAO o tungkol sa BAGAY.
 Pigura 2. Paghahanay ng Panlaping Makukuha ayon sa
Kahulugan

LABAS

TAO BAGAY

LOOB
 LABAS
hiyain

manghiya ipanghiya
mapahiya ikahiya
TAO HIYA BAGAY
mahiya nakakahiya
hiyang-hiya kahiya-hiya

mahiyain
LOOB
Pigura 3. Pagpapakita ng Dimensyong Sosyal at
Pampanahon ng Hiya
Dimensyong Sosyal at Pampanahon

Lagay ng Damdamin
 Dimensyong Sosyal at Pampanahon

LABAS
hiyain

manghiya ipanghiya
mapahiya ikahiya
TAO HIYA BAGAY
mahiya nakakahiya
hiyang-hiya kahiya-hiya

mahiyain
LOOB

Lagay ng Damdamin
Pigura 4. Paghahanay ng mga Salitang Nabuo sa “hiya”
kung ito ba ay Sinadya o Hindi Sinasadya

SINADYA
Kalooban o
Di-SINADYA Kawalan ng kalooban
 SINADYA
LABAS
hiyain

manghiya ipanghiya
mapahiya ikahiya
TAO HIYA BAGAY
mahiya nakakahiya
hiyang-hiya kahiya-hiya

mahiyain
LOOB

DI SINASADYA
Baitang 5. Pagtukoy sa Damdaming Dala ng mga
Salitang ang Salitang-ugat ay “hiya”
• Sa huling analisis ay makikita na ang
hiyang-hiya at kahiya-hiya ay nagsasaad
ng tindi ng damdamin, bagamat ang
una’y purong damdamin ng tao,
samantalang ang huli’y may kinalaman sa LABAS

isang bagay. manghiya

hiyain

ipanghiya
mapahiya ikahiya
TAO HIYA BAGAY
mahiya nakakahiya
hiyang-hiya kahiya-hiya

mahiyain
LOOB
 Adendum
• Hindi gaanong napag-ukulan ng pansin ang
mga pangngalan dahil sa maikakabit ang
mga ito sa kani-kanilang katapat na
pandiwa

LABAS

hiyain

manghiya ipanghiya
mapahiya ikahiya
TAO HIYA BAGAY
mahiya nakakahiya
hiyang-hiya kahiya-hiya

mahiyain
LOOB
• ( pagkapahiya~mapahiya;
panghihiya~manghiya; pagkahiya~mahiya;
kahihiyan~hiyang-hiya ) at ayon kay G. Salazar
ay hamak na importante ang pandiwa at
adhetibo o pang-uri dahil aktibo ang mga ito.
LABAS

hiyain

manghiya ipanghiya

mapahiya ikahiya

TAO HIYA BAGAY

mahiya nakakahiya

hiyang-hiya kahiya-hiya

mahiyain

LOOB
 Kongklusyon
1. Maaari bang magamit ang kinsapitan ng
analisis na ito sa ibang kahawig na
konsepto, kagaya halimbawa ng “suya”,
”lugod”, ”lungkot”, ”awa” at iba pa? Ano
ang magiging resulta ng ganyang
analisis?
Sagot:
• Kung titingnan ang analisis na ito sa salitang
“awa”, mapapansin na ang mabubuo lamang
na mga salita ay ikaawa, nakakaawa, maawa at
awang-awa. Napakahalaga ng obserbasyong
ito sapagkat makikita ang pagkakaiba ng
“awa” sa “hiya” sa kontekstong panlipunan.
Ang hiya ay kumpletong damdaming
panlipunan. Hindi lang ito pasibo kundi aktibo
rin. Samantalang, ang awa ay bahagi ng loob
at damdaming panloob lamang.
 Kongklusyon
2. Ang pansikolinggwistikang analisis ay hindi
lamang dapat huminto sa “kasaklawang
semantiko” o sa pilosopikal at sosyo-
antropolohikal na ispekulasyon. Kailangang
usisain ang mas malalim na baitang ng mga
pananaw ang mga di-lantad na batayan, ang
istruktura mismo ng kaisipan. Dito, makikita
natin ang kahalagahan ng mga panlapi sa
mabisang paglalahad ng diwa o kaisipan.
 Kongklusyon
3. Makikita siguro na ang tunay na
kahulugan ng mga konseptong
kagaya ng “hiya”, “inis”, “awa” at iba
pa sa kanilang pagkakaugnay-ugnay
kung ipagpapatuloy ang analisis na
ito.
Paalala:
• “Ang may respeto at hiya sa sarili,
kahit walang nakatingin ay
gumagawa ng mabuti.” (zilynaryo)
MARAMING
SALAMAT!!