პიეტრო პერუჯინო

პიეტრო პერუჯინო (იტალ. Pietro Perugino, სრული სახელი პიეტრო დი

კრისტოფორო ვანუჩი – Pietro di Cristoforo Vannucci 1446-1524წწ.) არის
რენესანსის ეპოქის იტალიელი მხატვარი. ის იყო უმბრიის სკოლის
წარმომადგენელი. ჩიტა დელა პიევეს კომუნაში დაბადებული, 1470 წელს
ჩავიდა ფლორენციაში და იქ ანდრეა დელ ვეროკიოს სახელოსნოში დაიწყო
სწავლა.

პერუჯინოს სახელი გაუთქვა მისმა მონუმენტურმა მხატვრობამ. როგორც

ზემოთ ავღნიშნე, ის იყო უმბრიის სკოლის წარმომადგენელი. ეს ფერწერის
სკოლა გამოირჩეოდა დეკორატიულობით, ფორმების დახვეწილი
მიმზიდველობით. ფლორენციის გავლენის ქვეშ უმბრიელი მხატვრები დიდ
ყურადღებას უთმობდნენ ადამიანის სხეულის გამოსახულებას, სივრცის
სიღრმისა და პეიზაჟის გამოსახვას. პერუჯინო  პროფესიონალი იყო
კომპოციზიის სიზუსტესა და ჰარმონიულობაში.

პერუჯინო თავისი მშობლიური ქალაქის სიახლოვეს დამკვიდრდა, ის

პერუჯაში დიდ სახელოსნოს ხელმძღვანელობდა. მეთხუთმეტე საუკუნეში ის
ერთ-ერთი ყველაზე სახელგანთქმული იტალიელი მხატვარი იყო. მისი
მოწაფეებიდან ყველაზე ცნობილია – რაფაელი. პერუჯინო დიდად იღბლიანი
მხატვრების თაობის კაცი იყო და უამრავი დაკვეთის შესასრულებლად ბევრი
დახელოვნებული თანაშემწე სჭირდებოდა. პერუჯინო ერთ-ერთი იყო იმ
ოსტატთაგან, რომელთა საკურთხევლის მოხატულობების ღვთისმოშიშობით
გაჯერებული ხატვის მანერა საყოველთაო პატივისცემას იწვევდა.
პრობლემები, რომლებსაც ადრეული კვატროჩენტოს მხატვრები ასე
თავგამოდებით ებრძოდნენ, მისთვის სირთულეს აღარ წარმოადგენდა. ყოველ
შემთხვევაში, ზოგიერთი მისი საუკეთესო ნაწარმოები გვიჩვენებს, რომ მან
იცოდა, როგორ უნდა გადმოეცა ჩვენთვის სიღრმე, ხაზოვანი კომპოზიციის
წონასწორობის დაურღვევლად; რომ მას ნასწავლი ჰქონდა ლეონარდოს
“სფუმატოს” გამოყენება და მისი ფიგურები უხეში და გაშეშებული არ ჩანს.

დაახლოებით, 1490-1500 წლებში პერუჯინომ შექმნა თავისი

შექმოქმედების შედევრები: წმ. ბერნარდის ხილვა, მადონა და წმინდანები,
პიეტა და რამოდენიმე ფრესკა. ყველა მათგანს ახასიათებს სკულპტურული,
ფართო ფიგურები რენესანსის არქიტექტურულ დეკორაციებში ჩასმული.
“წმინდა ბერნარდის ხილვა,” იგივე, “ღვთისმშობელი ევლინება წმინდა
ბერნარდს” – საკურთხევლის მხატვრობის ნიმუში წმინდა ბერნარდს ეძღვნება.
წმინდანი თვალს აშორებს წიგნს, რათა მის წინ მდგომ ღვთისმშობელს
შეხედოს.

პერუჯინო მუდმივად მიისწრაფვოდა სრულყოფილებისაკენ. მის წარმატებაში

ერთგვარად ხელს უწყობდა სიღარიბე, რომლისგანაც თავის დასახწევად უამრავი
შეკვეთის აღება უწევდა. პერუჯინოსთვის არ არსებობდა სხვა საქმე, მას სხავ არაფერი
ანიჭებდა სიამოვნებას გარდა ხატვისა. იგი ისე იქცეოდა შეკვეთის მოსაპოვებლად,
როგორც არ მოიქცეოდა იმ შემთხვევაში თუ მას ექნებოდა საცხოვრებელი ადგილი.

სიმდიდრემ შესაძლოა შეაფერხა მისი ნიჭის განვითარება, რომელიც ასე

ეფექტურად განავითარა სიღარიბემ. პერუჯინოს ამან გაუჩინა სურვილი
ამაღლებულიყო უმაღლეს რანგამდე, რათა ცხოვრება შეძლებოდა. მას სჯეროდა
თავისი ნიჭის და მიზანდასახულობის, ამიტომ არასოდეს აქცევდა ყურადღებას
სიცივეს, შიმშილს, გაჭირვებას. ის ამბობდა, რომ დადგებოდა დღე როდესაც ის
იცხოვრებდა მშვიდად. ცუდი ამინდის შემდეგ ყოველთვის დგება კარგი.

აპოლონი და მარსიასი

ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნამუშევარი, რომელიც

მხატვრისგან შედგენილია ლორენცო დე 'მედიჩის მიერ. ფონზე არის სოფლის სცენა,
რომელსაც აქვს ქალაქი ან ციხე, სამ თაღოვანი ხიდი, პერუჯინოსთვის
დამახასიათებელი ხეები, ბორცვები და მდინარე. წინა პლანზე მოცემული ორი
შიშველი ფიგურა მიუთითებს იმაზე, რომ ძველ ბერძნულ და რომაულ ხელოვნებაში
- ეს და სხვა კლასიკური ცნობები ცხადყოფს, თუ როგორ აპირებს ნამუშევრის
გაშიფვრას ფლორენციის ჰუმანისტური კლასიკური ელიტის მიერ. კონტრაპოსტატის
მუდმივი ფიგურა არის ღმერთი აპოლონი, რომელიც ატარებს ხელკეტს მარცხენა
ხელში და მის უკან მშვილდით და ქვირით. მისი პოზა ჰერმესის და დიონისეს
ქანდაკებაშია ნახსენები პრექსიტელის მიერ, რომელიც დღეს ყველაზე უკეთ
ცნობილია მე –19 საუკუნეში ჰერმესის და ჩვილი დიონისე. მარცხენა მხარეს
მჯდომარე ფლეიტის მოთამაშის ფიგურის ვინაობა დებატდება - ეს შეიძლება იყოს
მარსია, [2] მაგრამ ეს პერსონაჟი ჩვეულებრივ გამოსახულია როგორც სატირი და
ამიტომ მის ნაცვლად შეიძლება იყოს დაფნისი, ახალგაზრდა მწყემსი, რომელიც
გარდაიცვალა აპოლონის სიყვარულის გამო. დაფნისი არის ბერძნული სახელწოდება
ლაურიუსი, რომელიც შესაძლოა ნაწარმოებს უკავშირებს ლორენცო დე მედიჩს. მისი
პოზა ამახვილებს ლისის მიერ ჰერმესის ქანდაკებას, რომელიც ყველაზე ცნობილია
1758 წელს აღმოჩენილი მჯდომარე ჰერმესისგან.

ჯვრიდან გარდამოხსნა

ნამუშევარი თავდაპირველად დაევალა ფილიპინო ლიპს, ფლორენციის

ანნუნიზაატას ბაზილიკის მაღალ საკურთხევლისთვის. ლიპიმ უკვე დაუთმო იგივე
საკომისიო ლეონარდო და ვინჩს, რომელიც მან შესრულებული მულტფილმი წმინდა
ანნასთან, ღვთისმშობელთან და შვილთან ერთად, სამუშაოს მიტოვებამდე, სანამ იგი
ცეზარ ბორგიას მიჰყვებოდა (1502). ნამუშევარი ამრიგად გადაეცა ლიპს, რომელმაც
თემა მთლიანად შეცვალა. მისი გარდაცვალებისას, 1504 წელს, ნახატი, რომელიც
უკვე დასრულებულია ცენტრალურ ნაწილში, გადაეცა პიეტრო პერუჯინოს,
რომელმაც იგი დაასრულა, მათ შორის, მეორე პანელების ჩათვლით, 1507 წელს.

დასრულების შემდეგ, ნახატი მკაცრად გააკრიტიკეს ფლორენციელებმა,

კომპოზიციის ორიგინალურობის სავარაუდო არყოფნის გამო. იმ დროს, პერუჯინო
ხშირად იყენებდა იმავე მულტფილმების გამოყენებას, დიდი რაოდენობის
საკომისიოს გამო. ამრიგად, ხარების საკურთხეველი პერუჯინოს ბოლო ნამუშევარია
ფლორენციაში.

ნამუშევარი თავდაპირველად ორი მხრიდან იყო დახატული: ანონსი ერთგულების

წინაშე დგას, ხოლო ჯობიდან ჯვარის ამოფრქვევა, გუნდისკენ. მას შემდეგ, რაც
პანელი ორად გაიყო, ეს უკანასკნელი გადავიდა Grand Duck– ის კოლექციებში,
შემდეგ კი Gallerie dell'Accademia– ში. გამოცხადება ეკლესიაში დარჩა, მოგვიანებით
კი რაბათის სამლოცველოში გადაასვენეს. პოლიტიპს ჰქონდა ჩარჩო, რომელიც
დაპროექტებული იყო Baccio d'Agnolo- ს მიერ.დეპოზიტზე ნაჩვენებია ის მომენტი,
როდესაც იესო ქრისტე მისი სიკვდილის შემდეგ ჯვრიდან გარდამოხსნეს. ოთხი კაცი
ასრულებს დავალებას კიბეების გამოყენებით. ადგილზე, მარცხნივ, არის
ღვთისმშობელი, რომელიც დამწუხრებულია და მხარს უჭერს სხვა ღვთისმოსავ
ქალებს. პერსონაჟი, რომელიც ჯვრის ფეხებზე ლოცულობს, მარიამ მაგდალინელია.
მარჯვნივ, რომელიც გაკვირვებული პოზით არის გამოსახული, არის წმინდა იოანე
მოციქული; მის წინ, ადგილზე, ჯვარცმის ლურსმებია. ჯორჯო ვასარის თქმით,
ლიპიმ შეასრულა ნახატის ზედა ნაწილი. დაუმთავრებელი დარჩა იესო, რომელიც
პერუჯინომ დაასრულა. ამ უკანასკნელმა ასევე დახატა ნაწარმოების ქვედა ნაწილი,
რომელიც ხასიათდება მისი ტიპიური მშვიდი სახეებით და შორეული ლანდშაფტით.
პერუჯინოს თანაშემწეებმა უამრავი დეტალი დახატეს, განსაკუთრებით გვერდითა
პანელებში.

გასაღების გადაცემა

პერუჯინომ თავისი ფერწერის არსენალში ძალიან ფ, რომ შეექმნა სურათი, რომელიც

ასახულია რენესანსული იდეალების: ფიგურები, ბალანსი, ჰარმონია და
სამგანზომილებიანი სივრცე. დასაწყისისთვის, ნახავთ, რომ ფერწერული ველი
აშკარად გამოიკვეთა სამ მკაფიო პლანში: წინა პლანზე, შუა ადგილზე და ფონზე. წინა
პლანზე, ქრისტესა და წმინდა პეტრეს ორივე მხარეს, თერთმეტი მოციქულია.

პერუჯინოს ფრესკებს შორის, რომელიც ამავე სამლოცველოშია, ეს

სტილისტურად ყველაზე განსხვავებულია. მთავარი ფიგურები ფრიზულად
არიან განლაგებულები ორ ვიწრო რიგად, ნახატის ზედაპირთან ახლოს და
ჰორიზონტიდან საკმაოდ ქვემოთ. ბრუნელესკის ხაზს მიყვება პერუჯინოც,
რადგან იყენებს მათემატიკურ გამოთვლებს რომ განსაზღვროს სხვადასხვა
ობიექტის განლაგება ერთმანეთთად დამოკიდებულებაში. მთავარი ჯგუფი,
გვიჩვენებს ქრისტეს ოქროს და ვერცხლის გასაღებებით ხელში, რომლებსაც
მუხლზე დაჩოქილ წმინდა პეტრეს აწვდის. მას გარს ახვევია სხვა
მოციქულები, იუდას ჩათვლით (ქრისტედან მარცხნივ მეხუთე), ყველა
შარავანდედით, მათ თანამედროვე ხალხთან ერთად. ერთ-ერთ მათგანზე
ამბობენ რომ ავტოპორტერია (მარჯვენა კუთხიდან მეხუთე). ბრტყელი, ღია
პიაცა (მოედანი) ფერადი ქვებით დაყოფილია დიდ კადრატებად. ცენტრში
დგას სოლომონის ტაძარი, მის მარცხნივ და მარჯვნივ კი ტრიუმფალური
თაღებია დახატული. ნახატის, დაახლოებით, შუა ხაზზე, გაფანტულად,
განთავსებულია ქრისტეს ცხოვრების ორი სცენა: მარცხნივ – კეისრის სახარკო
ფული და მარჯვნივ –  ქრისტეს ჩაქოლვა.

ფიგურების სტილი თითქოს ვეროკიოს ემყარება. აქტიური დრაპირება თავისი

მასიური კომპლექსურობით, და ფიგურები, განსაკუთრებით რამოდენიმე
მოციქული, წმინდა იოანე მახარებლის ჩათვლით, გამოირჩევა ლამაზი
ნაკვთებით, გრძელი ჩამოშლილი თმით და დეტალური დამუშავებით, რაც
გადმოძახილია  ვეროკიოს ბრინჯაოს ჯგუფური სკულპტურიდან “ქრისტე და
წმინდა თომა”. ფიგურების პოზები არ არის მრავალფეროვანი, თითქოს
ერთიდაიგივე მეორდება, მხოლოდ ერთმანეთისკენ არიან შებრუნებული, ხან
მარცხნივ და ხანაც მარჯვნივ. ყოველი ფიგურა საკმაოდ გრაციოზული და
ელეგანტურია, რომელიც მყარად დგას მიწაზე, მაგრამ მათი თავები
შედარებით პატარაა ტანთან შედარებით

ტრიპტიხი

ალბათ, კოლეჯის დელ კამბიოში მუშაობის დაწყებამდე ცოტა ხნის წინ, 1496
წელს პერუჯინომ შეასრულა მისი ერთ-ერთი საუკეთესო მონუმენტური ნამუშევარი
- Crucifix ფრესკის ტრიპტიკი. იგი შედგება სამისაგან, რომელიც დაყოფილია
სვეტებისა და მფრინავების მიერ და არის ჩაწერილი კომპოზიციების თაღოვანი
ჩარჩოში: ცენტრალური - ჯვარცმა მარიამ მაგდალინელთან და ორი მხრიდან -
მადონა წმინდა ბერნარდთან და იოანე ღვთისმეტყველთან წმინდა იერონიმთან. ამ
სამი სცენის ნაკლებობა, მათი სიმკვეთრის სიმსუბუქე, სიგანე და უცნაური სილამაზე,
მდუმარე ფერები, ძალიან განზოგადებული ლანდშაფტური პანორამა, პაუზებზე
აშენებული კომპოზიციის უხვადობა, რაც ქმნის მდუმარებას სიბრაზის განწყობას,
საოცარი განსხვავებით გააკეთეთ ფრესკის ფრესკებით კოლეჯ დელ კამბიო და აჩვენე
პერუჯინოს მასშტაბური შემოქმედების სიგანე. პერუჯინო ამ ნახატში ხაზს უსვამს
ჯვარცმის საღვთისმეტყველო და ინტელექტუალურ ასპექტებს, ვიდრე ფიზიკურ და
ემოციურს. ჯვრის ძირში მარიამისა და წმინდა იოანე მახარებლის ტრადიციულ
ფიგურებს უერთდება წმიდა იერონიმი, მისი ატრიბუტით ლომი, ხოლო წმიდა
მარიამ მაგდალინელი, მისი ატრიბუტით, მალამოს ქილა. ადამიანის ფიგურები,
მცენარეები, ხეები და ბუნების სხვა ელემენტები სრულყოფილი რეალიზმით არის
გადმოცემული, ხოლო ფიგურების განთავსება და ლანდშაფტის დიზაინი მკაფიოდ
არის განსაზღვრული და წესრიგი პერსპექტივის წესების შესაბამისად და
კომპოზიციისთვის გეომეტრიული ფორმების გამოყენებისთვის. გაითვალისწინეთ,
რომ სამი ფიგურა და ის, რომ კლდოვანი ლანდშაფტის ხაზები და წმინდანთა თავები
ქმნიან "V" მხარეს, რომელიც ჯვარის ძირში ირევა და ხაზს უსვამს ქრისტეს ფიგურას,
რომელიც სილუეტია ცის წინააღმდეგ.

მადონა წმინდა სებასტიანის და წმინდა ბაბტისტის შუაში.

პერუჯინო მოთხოვნადი იყო მეთხუთმეტე საუკუნის ბოლო ათწლეულის
განმავლობაში, განსაკუთრებით ისეთ რელიგიურ საკურთხევლებზე, როგორიცაა ეს.
იგი სპეციალიზირდა მადონას ტიპის, რომელიც მიუწვდომელია, ახალგაზრდული
და ტკბილი. იგი მაღალ ტახტზე ზის რომაული სტილის დეკორატიული ფრიზით.
ძლიერი არქიტექტურული ფონი უზრუნველყოფს კომპოზიციურ სტაბილურობას
ორი ღვთისმშობლის ჩარჩოებით