PITANJA ZA II PARCIJALU

1. Definicija spektra, podjela i vrste spektara

2. Osnovni principi spektralne analize
3. Priroda EMZračenja: objasniti i navesti parametre kojima se opisuje
4. Oblasti EMSpektra: podjela i kvantne promjene u svakoj oblasti
5. Moguće interakcije tvari i zračenja
6. DEF pojmova: transmitancija, apsorbancija, apsorptivnost, molarna apsorptinost
7. Izvori zračenja u spektrometriji: podjela i uslovi koje treba ispuniti
8. HCL lampa sa šupljom katodom: šema, princip rada i primjena, objašnjenje nastanka
zračenja u lampi sa šupljom katodom
9. Navesti i definisati osnovne dijelove optičkih instrumenata
10. Selektori talasnih dužina: navesti vrste selektora i objasniti princip rada svakog
11. Spektroskopski instrumenti: navesti vrste spektrometara i objasniti razliku između
spektrometra sa jednim i sa dva snopa elektromagnetnih zraka
12. *Molekulski spektri: objasniti vrste energetskih prelaza preko energetskih dijagrama
13. Elektronski molekulski spektri: objasniti kako nastaju, šematski predstaviti energetski
dijagram elektronskih prelaza i objasniti proizvoljne prelaze
14. Definisati hromofore i hromoforne grupe (auksohromne i antiauksohromne grupe) i
navesti primjere
15. Koje promjene spektra pratimo u kvalitativnoj analizi uz šemu
16. Batohromni i hipsohromni pomaci: definicija i po jedan primjer
17. Hiperhromni i hipohromni efekti: definicija i po jedan primjer
18. Kvalitativna analiza spektra u UV/VIS spektrometriji: nacrtati apsorpcioni spektar
dobijen u UV/VIS oblasti (jednu apsorpcionu traku sa oznakama na apscisi i ordinati) i
navesti i definisati njegove parametre i podatke koji se mogu dobiti sa spektra
19. Kvantitativna analiza - Lambert Beerov zakon: definicija, veličine u izrazu i šema,
objasniti postupak određivanja
20. Navesti određivanja u UV/VIS oblasti i objasniti određivanje radne talasne dužine
21. Nabrojati dijelove UV/VIS spektrofotometra i objasniti princip rada i proces mjerenja
22. Fotoluminescencija (molekulska fluorescencija): definicija, izgled fluorescentnog
spektra i objasniti mehanizam i Stokesov pomak uz šematski prikaz
23. Definisati atomizaciju i navesti sve vrste atomizacije kod atomske spektrometrije
24. Vrste atomskih spektrometrija; navesti i definisati vrste atomskih spektrometrija,
objasniti princip navedenih metoda
25. Atomska apsorpciona spektrometrija: objasniti princip plamene atomizacije
26. Atomska apsorpciona spektrometrija: objasniti princip neplamene atomizacije,
elektrotermalna atomizacija u grafitnoj peći
27. Princip hidridne tehnike atomizacije
28. Princip tehnike hladnom parom
29. Kvantitativna primjena AAS: interferencije i uklanjanje, objasniti izvođenje analize
30. Atomski apsorpcioni spektrofotometra: navesti i definisati osnovne dijelove
instrumenta i objasniti princip rada instrumenta
31. Atomska emisiona spektrometrija: objasniti princip metode kao vrstu plamene
atomizacije - plamena fotometrija
32. Kvalitativna i kvantitativna analiza plamene atomske emisione spektrofotometrije
(PAES)
33. *Atomska emisiona spektrometrija: objasniti princip metode kao vrstu plazma
atomizacije - ICP-AES
34. *Kvantitativna analiza kod atomske fluorescentne spektrometrije
35. IR spektrometrija: definicija, princip, podjela IR spektra i navesti uslove za apsorpciju
IR zračenja od strane molekula
36. IR spektar: objasniti šematski izgled spektra sa oznakama na apscisi i ordinati, navesti
parametre koje pratimo na spektru
37. Kvalitativna analiza IR spektra i interpretacija
38. Kvantitativna analiza u infracrvenoj spektrometriji uz grafički prikaz
39. *Vrste vibracija u IR oblasti; navesti vrste i objasniti svaku šematski
40. *Navesti vrste spektrofotometara
41. Uzorci u IR spektrometriji: priprema uzorka za IR snimanja
42. Objasniti postupak snimanja IR spektra
43. *DEF hemijsko pomjeranje: šta predstavlja na spektru, kako se označava (simbol i
jedinice), koja referentna supstanca se koristi kao nula skale
44. *Objasniti pojam multipliciteta signala na spektru, šta je uzrok multipliciteta, od čega
zavisi oblik signala (šematski prikaz različitih oblika signala i princip javljanja)
45. Hromatografija: podjela metoda, navesti kriterijume po kojima se dijele i sve metode u
okviru svake grupe
46. Objasniti postupak eluiranja uz šematski prikaz
47. Hromatogram: vrste hromatograma i opšti prikaz, navesti veličine koje se očitavaju i
objasniti njihovo dobijanje
48. DEF veličina u hromatografiji: prosječna brzina analita, faktor zadržavanja, faktor
selektivnosti
49. DEF veličina u hromatografiji: analit, preparativna hromatografija, analitička
hromatografija, mobilna faza, stacinarna faza, eluent, eluat, eluacija, hromatogram,
hromatograf, retencioni faktor, retenciono vrijeme, hromatografska kolona,
molekulsko sito
50. Parametri za kvalitativnu/kvantitativnu analizu i vrste hromatografije
51. GC: podjela, princip izvođenja uz šemu, osobine nosivog gasa u GC
52. Kolone u GC: objasniti karakteristike svih vrsta kolona uz šemu
53. Stacionarne faze u GC: tečne stacionarne faze i nosači ovih faza
54. GC detektori: FID, TCD, ECD uz šematske prikaze objasniti princip svakog
55. Tečne hromatografije u koloni: princip i izvođenje postupka uz šemu
56. Adsorbensi u adsoprcionoj hromatografiji
57. Particiona hromatografija: princip, punila sa vezanom i reverznom fazom
58. Jonoizmjenjivačka hromatografija: princip, vrste i karakteristike jonoizmjenjivača
59. Hromatografija na molekulskim sitima: princip, stacionarne faze, parametri, detekcija,
prednosti metode
60. HPLC: princip i instrumentacija uz šemu i primjena
 61. TLC: princip, postupak, parametri (kvantitativni i kvalitativni)
62. PC: princip, postupak izvođenja, kvalitativni parametri

ODGOVORI

1. Spektar je niz elektromagnetnog zračenja uređen po talasnim dužinama (frekvencijama ili

energijama). Ako zračenje nastaje kao posljedica promjene energetskih stanja atoma, spektar
se naziva atomskim, ali ako je rezultat promjene energetskih stanja molekula, spektar se
naziva molekulskim. Podjela se može izvršiti prema izgledu (linijski - atomi, trakasti -
molekuli i kontinuirani - usijana čvrsta tijela) i prema mehanizmu nastajanja (apsorpcioni,
emisioni i ramanski - rasijavajući).

2. Spektralna analiza zasniva se na principu mjerenja energije koja je emitovana ili

apsorbovana od strane ispitivane materije . Energija je direktno srazmjerna frekvenciji
relacijom: ΔE=hV=hc/λ (uz oznake). Spektrohemija daje dvije vrste analize sa različitim
ciljevima:

 Kvalitativna analiza ili "određivanje hemijskog identiteta nosioca spektra"- dobijeni

spektri služe za identifikaciju supstanci, govore o njihovoj strukturi, geometriji,
simetriji...
 Kvantitativna analiza ili "određivanje koncentracije nosilaca spektra" - zasnovana na
postojanju linearne zavisnosti intenziteta zračenja od koncentracije analita, tj. da je
intenzitet odgovarajućih spektralnih linija ili traka direktno proporcionalan broju
atoma/molekula tj. koncentraciji

3. Elektromagnetno zračenje čiji manji dio čini vidljiva svjetlost ima dvojnu prirodu, talasnu i
korpuskularnu. Talasna priroda objašnjava širenje zračenja kroz prostor i pojave kojima se
opisuje talasna priroda zračenja: refleksija, refrakcija, disperzija, difrakcija, polarizacija,
koherencija i interferencija. Korpuskularna ili čestična prirda objašnjava interakcije zračenja
sa atomima i molekulama: apsorpcija ili emisija. Parametri kojima se opisuje su:

 Frekvencija (Hz) - broj oscilacija električnog ili magnetnog polja u jedinici vremena.
 Talasna dužina (nm ili A) - linearno rastojanje između dva uzastopna maksimuma.
 Brzina širenja talasa (c=m/s) - proizvod frekvencije i talasne dužine.
 Talasni broj - broj talasa po jedinici dužine, recipročan talasnoj dužini.
 Snaga zračenja (P) - energija snopa elektromagnetnih zraka, koji u sekundi pada na
neku površinu.
 Intenzitet (I) - snaga po jedinici prostornog ugla

4. Cjelokupno zračenje u okviru intervala od 10na-16 do 10na4, uređeno po talasnim

dužinama (frekvencijama ili energijama) naziva se EMS.
 Oblast EMS Oblast talasnih dužina (m) Proces koji se odigrava
Y - zračenje >10na-12 do 10na-10 Nuklearni prelazi

X - zračenje 10na-10 do 10na-8 Prelazi elektrona u

unutrašnjim orbitalama
UV zračenje 10na-8 do 10na-6 Prelazi valentnih i vezanih
i vidljivo elektrona
Optička
zračenje
oblast
IR zračenje 10na-6 do 10na-3 Molekulske vibracije i
molekulske rotacije
Mikrotalasno zračenje 10na-3 do 10na-1 Prelazi spina elektrona
Radio talasi 10na-1 do 10na4 Prelazi spina jezgra

5. Moguće interakcije tvari i zračenja:

 Transmisija - pojava kada između zračenja i tvari nema nikave interakcije, tj. kada
zračenje ne izaziva promjene unutar tvari kroz koju prolazi.
 Apsorpcija - pojava u kojoj se energija zračenja (fotona) apsorbuje od strane atoma ili
molekula tvari, prevodeći ih iz osnovnog stanje u pobuđeno (energetski više) stanje.
 Emisija - pojava u kojoj se atomi ili molekule nakon pobuđivanja vraćaju u niža
energetska stanja, a višak energije oslobađaju u vidu zračenja (uglavnom toplotnog).

6. Transmitancija (T) definiše se kao udio upadnog zračenja koji je prošao kroz rastvor:
T=P/P0. Izražava se u procentima. - Apsorbancija (A) definiše se kao udio upadnog zračenja
koji je apsorbovan u rastvoru, suprotna je transmitanciji i povećava se slabljenjem upadnog
zračenja: A=-logT=logP0/P. - Apsorptivnost je karakteristika konkretne kombinacije
rastvarača i rastvorenog analita pri određenoj talasnoj dužini elektromagnetnog zračenja,
koristi se kad molekulaska masa analita nije poznata i predstavlja vrijednost apsorbancije
rastvora koji sadrži 1g rastvorene supstance u 100ml rastvora kada je b=1cm. - Molarna
apsorptivnost je koeficijent koji se koristi pri poređenju apsorpcije rastvora supstanci, iste
koncentracije, čije su molekulske mase poznate.

7. Spektroskopski izvori zračenja su sastavni dijelovi svakog spektroskopskog instrumenta i

prema spektralnim karakteristikama zračenja koja emituju, izvori se dijele na:

 kontinuirane - emituje nekarakteristično kontinuirano zračenje u širem intervalu

talasnih dužina čija spektralna raspodjela zavisi od temperature (termički izvori i
izvori sa električnim pražnjenjem), i
 linijske - emituje linijski spektar koji se sastoji od niza odvojenih, manje ili više oštrih
linijs, na tačno određenim talasnim dužinama (lampe sa šupljom katodom,
visokofrekventne bezelektrodne lampe, lampe sa lučnim pražnjenjem u atmosferi para
različitih metala i laseri

8. HCL se koristi kao izvor zračenja u AAS i proizvode se za svaki element posebno.
Mehanizam nastajanja zračenja sa katode: Kada se primjeni dvoljno visoka razlika potencijala
između elektroda u cijevi, inertni gas se jonizuje. Tako nastali pozitivni joni, imaju veliku
energiju i zbog pozitivnog naelektrisanja bombarduju katodu pri čemu sa površine katode
dolazi do izbijanja atoma elemenata od koga je katoda napravljena (prskanje). Slobodni atomi
se zatim pobuđuju sudarima sa visokoenergetskim katjonima inertnog gasa. Pri povratku u
osnovno stanje, dolazi do emisije zračenja, tačno određenih frekvencija, odnosno
karakterističnih talasnih dužina, koje su specifične za atom elementa od kojeg je napravljena
katoda.

9. Osnovni dijelovi optičkih instrumenata su:

 izvor stabilnog zračenja - emituju zračenje prema spektralnim karakteristikama

 selektor talasnih dužina - omogućava izdvajanje određenog talasnog područja - imaju
funkciju da snop polihromatskog zračenja razlože na pojedine talasne dužine ili
određene uske oblasti talasnih dužina (posredstvom fizičkih fenomena interferencije,
refrakcije i difrakcije)
 nekoliko spremnika za uzorke - ćelije i kivete za skladištenje uzorka tokom spektralne
analize
 detektor zračenja ili pretvarač energije zračenja u mjerljiv signal (najčešće električni) -
uređaj koji pokazuje postojanje neke fizičke pojave
 procesor signala i uređaj za očitavanje signala - elektronske naprave koje pojačavaju
signal detektora

10. Selektori talasnih dužina mogu biti:

 Filteri - rade na principu apsorpcije talasnih dužina kontinuiranog izvora zračenja,

osim jedne ograničene trake. Dijele se na interferecione (UV/VIS, IR do 14 mikro
metara), koji imaju funkciju optičkog pojačavanja ili smanjenja zračenja čime
proizvode relativno uske spektralne trake, i apsorpcione filtere (VIS), koji su
napravljeni od obojenih staklenih ploča koje apsorpcijom uklanjaju određeno područje
talasnih dužina upadnog zračenja.
 Monohromatori - (UV/VIS, IR) Snop ulazi u monohromator, kroz ulaznu pukotinu,
usmjerava se i dolazi na površinu disperzionog elementa pod nekim uglom. U
monohromatorima sa difrakcionom rešetkom, ugaona disperzija snopa u pojedinačne
talasne dužine nastaje zbog difrakcije na refleksnoj površini. Disperzija u prizmama
rezultat je loma zračenja na dvjema površinama. Nakon prolaska kroz disperzioni
element, razdvojeni zraci se fokusiraju na fokusnoj ravnini, gdje se pojavljuju dvije
slike, po jedna za svaku talasnu dužinu. Zakretanjem disperzionog elementa, jedna od
te dvije slike se može fokusirati na izlaznu pukotinu.

11. Osnovne vrste spektrometara: sa jednim snopom, sa dva snopa - prostorno razdvojena, sa
dva snopa - vremenski razdvojena i višekanalni spektrometri. Razlika u principu rada
spektrometara sa jednim i dva snopa jeste u postupku mjerenja I0 za ispitivani uzorak - analit.
Kod spektrometara sa jednim snopom značenja I0 se mjeri nakon što se mjeri I za referentni
uzorak, dok se kod spektrometara sa da snopa zračenja mjerenja odvijaju istovremeno
(posebno snop za referentni uzorak i analit). Takođe instrumenti sa dvostrukimm snopom
zračenja omogućavaju neprekidno snimanje postotka T ili A, te dobijanje apsorpcionog
spektra.

13. Elektronski molekulski spektri nastaju kvantiranim prelazom elektrona koji učestvuju u
formiranju hemijske veze (između atoma u molekulu) i nesparenih valentnih elektrona,
između različitih energetskih stanja, odnosno molekulskih orbitala. Promjenom položaja
elektrona dolazi do promjene dipola molekule, a svaka supstanca kod koje u ovim uslovima
može doći do promjene dipola daje elektronski molekulski spektar. Mogući prelazi su: o-o*,
pi-pi*, n-pi* i n-o* (o je sigma). Elektronskom prelazu o-o* odgovara najveća razlika u
energijama pa se apsorpciona traka koja njemu odgovara nalazi u dalekoj UV spektralnoj
oblasti. Prelaz n-pi* zahtijeva najmanju energiju, pa se odgovarajuća apsorpciona traka nalazi
u vidljivoj ili bliskoj IR spektralnoj oblasti. Apsorpcione trake koje odgovaraju pi-pi* i n-o*
prelazima se u UV i VIS oblasti EMS.

14. Hromofore su onaj dio molekule u kojem se dešava neki od elektronskih prelaza prilikom
apsorbovanja energije zračenja. Hromofora je vezana za ostatak molekule, koji ne apsorbuje
zračenje, ali je cijeli molekul zahvaljujući njenom prisustvu obojen npr beta karoten.
Funckionalne grupe koje ne apsorbuju EMZ, a utiču na apsorpciju hromofora su auksohrome i
antiauksohrome. Auksohrome imaju specifičnu elektronsku strukturu i kao cjelina imaju
osobine donora elektrona, luisovih baza, npr. -Cl, -Br, -NH2, - OH...Kada su vezane za
hromofore utiču da se maksimum njene apsorpcije pomjera ka većim talasnim dužinama.
Antiauksohroma je dio molekule akceptora elektrona, luisovih kiselina, npr. -NO2, -ON=O...
Njihovim vezivanjem za hromoforu dolazi do pomjeranja njenog apsorpcionog maksimuma
prema manjim talasnim dužinama.

15. Promjene spektara koje pratimo, tj. promjene apsorpcionih maksimuma pojedinih
hromofora mogu se opisati preko četri efekta:

 Batohromni pomak ili red shift - pomjeranje maksimuma apsorpcije prema većim
talasnim dužinama
 Hipsohromni pomak ili blue shift - pomjeranje maksimuma apsrpcije prema manjim
talasnim dužinama
 Hiperhromni pomak - povećanje intenziteta apsorpcije trake
 Hipohromni pomak - smanjenje intenziteta apsorpcije trake

16. Batohromni pomak (red shift) predstavlja pomjeranje apsorpcionog maksimuma ka većim
talasnim dužinama, a uzrok pomaka je prisustvo auksohroma ili promjena rastvarača (veća
polarnost). Npr. uvođenje grupa poput -OH ili -NO2 prouzrokuje pomjeranje radne talasne
dužine ka većim vrijenostima: benzen (240nm) -> fenol (280nm)

Hipsohromni pomak (blue shift) predstvalja pomjeranje apsorpcionog maksimuma ka manjim

talasnim dužinama, a uzrok tome je prisusto antiauksohromne grupe i promjena rastvarača
(manja polarnost). Npr benzen s NH2 grupom tj anilin (280nm) -> benzen s NH3Cl (265nm)
17. Hiperhromni efekt predstvalja povećanje intenziteta apsorpcije jedinjenja (povećanje
molarne apsorptivnosti), a uzrok može biti uvođenje auksohromne grupe u molekulu: piridin
(257nm, 2750) -> 2-metil piridin (260nm, 3560)

Hipohromni efekt predstavlja smanjenje intenziteta apsorpcije jedinjenja (molarne

apsorptivnosti). Npr naftalen (235nm, 19000) -> 2-metil naftalen (260nm, 10250)

18. Parametri koji se očitavaju sa dijagrama su: efektivna širina trake (222. str) - širina trake
koja odgovara širini maksimuma u polovini njegove visine, transimatncija - dio upadnog
zračenja koji je propušten za svaku određenu talasnu dužinu.

19. Lamber-Beerov zakon definiše linearnu zavisnost apsorbancije od koncentracije. (209. str.
grafik) Opšti oblik je: A=abc ili A=Ebc gdje su:a - apsorptivnost, b - dužina puta zračenja
kroz analit i c - koncentracija analita, a kada je b u cm a c u mol/l onda imamo molarnu
apsorptivnost tj E (l/cm*mol). Postupak određivanja ima nekoliko bitnijih koraka kao što su:

 izbor talasne dužine - kvantitativna spektrometrijska mjerenja asporbancije izvode se

pri talasnoj dužini koja odgovara apsorpcionom maksimumu radi povećanja
osjetljivosti tj. molarne apsorptivnosti
 određivanje uticaja faktora kao što su: priroda rastvarača, pH, T, c(analita), prisustvo
interferirajućih supstanci... i smanjenje greške mjerenja razblaživanjem rastvora na
vrijednosti A od 0,2 do 0,7 kada vrh apsorpcionog maksimuma bude u oblasti najveće
tečnosti

20. Određivanja u UV/Vis oblasti su:

 Pojedinačna određivanja elemenata - Lamber-Beerov zakon, MBP MSD

 Određivanje radne talasne dužine
 Određivanje elemenata u smjesi
 Volumetrijsko određivanje ZTT
 Određivanje stehiometrijskog sastava i stabilnosti kompleksa: Job-ova metoda
(molskih udjela) i Yoe-Jonesova metoda (molskih odnosa)

Određivanje radne talasne dužine ima korak kao kod svake kvantitativne spektrometrijske
analize. Izvodi se mjerenjem apsorbancije odabranog rastvora (c=const) u izvjesnom rasponu
talasnih dužina cijelog UV/VIS ili VIS područja u zavisnosti od analita. Apsorpcioni dijagram
A=f(λ) pokazaće maksimalnu vrijednost apsorpcije pri čemu određene parametre održavamo
konstantnima. Ako osim analita, u datom području spektra apsorbuju i druge supstance, bira
se ona talasna dužina na kojoj je njihov uticaj minimalan. Ako analit potoji u dva oblika sa
različitim talasnim dužinama, bira se ona na kojoj oba imaju istu apsorbanciju i to je
izobestična tačka.

21. Proces mjerenja na UV/VIS spektrofotometru počinje odabirom talasne dužine (radne),
rastvarači moraju biti transparentni za posmatrano područje zračenja, svaki rastvarač ima
graničnu talasnu dužinu do koje je transparentan. Odabir parametara: pH vrijednost, T,
koncentracijsko područje. Za računanje nepoznate koncentracije analita koristimo Lamber-
Beerov zakon i baždarni pravac.

Aparat se uključuje 15min prije korištenja da se ugrije. Odabir željene talasne dužine.
Dotjerati tehničku nulu aparata i koristeći slijepu probu dodjetrati spektrofotometar tako da
apsorpcija slijepe probe bude na nuli (T=100%). U tako dotjeranom spektrofotometru
zamijeniti blank probu sa uzorkom (kiveta mora biti na putu zračenju) i očitati vrijednost
apsorpcije.

22. Fotoluminescencija predstvalja proces kada do pojave emisije zračenja nekog tijela u vidu
svjetlosti dovodi energija fotona. (9.13. 213. str) Mehanizam fotoluminescencije je sljedeći:

 Elektron u osnovnom elektronskom stanju apsorbuje foton i prelazi u pobuđeno stanje

 Hemijska čestica gubi energiju usljed konformacijskih promjena ili usljed sudara sa
drugim česticama iz okoline. Čestica prelazi iz ekscitovanog stanja u osnovni
vibravioni nivo eksitovanog elektronskog stanja
 Hemijska čestica se vraća u osnovno elektronsko stanje emisijom fotona

Zbog odavanja dijela apsorbovane energije u sudarima sa česticama iz okoline, energija

emitovanog fotona je manja od energije fotona sa kojim je izvršeno pobuđivanje, a talasna
dužina emisije je veća. Razlika u ovim energijama Eeks-Eem naziva se Stokesov pomak (graf.
9.15. 215 str.)

23. Atomizacija je proces u kojem se uzorak prevodi u gasovito stanje i disosuje uz nastajanje
atomske pare. Atomizacija može da bude plamena i neplamena (elektrotermička, induktivno
spregnuta argonska plazma, istosmjerna argonska plazma, električni luk, električna iskra), a
atomske spektroskopske metode prema pojavama su: AAS, AES, AFS.

24. Atomske spektrometrije prema pojavama mogu biti apsorpcione, emisione i fluorescentne.

 AAS metoda koristi fenomen apsorpcije zračenja određene talasne dužine koja je
specifična za neku supstancu i mjeri smanjenje intenziteta monohromatskog zračenja
pri prolasku kroz atomsku paru uzorka.
 AES je metoda spektrohemijske analize koja određuje emitovane zračenje u odnosu na
energiju upadnog zračenja.
 AFS je metoda spektrohemijske analize koja se zasniva na mjerenju intenziteta
fluorescencije slobodnih atoma analita u funkciji njihove koncentracije i pripada grupi
emisionih spektrometrijskih metoda.

25. Atomizacija plamenom je najstarija tehnika atomizacija i pobuđivanja, tj. dobijanja

atomskih spektara. Da bi se dobio plamen moraju se pomiješati gorivi gas i oksidaciono
sredstvo - oksidans, najčešće kombinacija acetilen - vazduh. Veličinu i oblik plamena
određuju brzina isticanja goriva i brzina rasprostiranja plamena. Brzina isticanja goriva je
najveća u sredini plamenika, a opada prema rubu, zbog toga plamen ima oblik konusa. Za
temperaturu plamena bitne su reakcije koje se odvijaju u toku sagorijevanja i ako odnos
gorivog gasa i oksidansa nije stehiometrijski, temperature plamenova su niže ili više od
tabeliranih.

26. Elektrotermički atomizeri koriste električnu struju za zagrijavanje radi isparavanja i

atomizacije kao neplameni metod. Njihovom primjenom osjetljivost se može povećati i do
10na3 puta, u odnosu na osjetljivost koja se postiže primjenom plamena kao atomizera.
Komercijalni elektrotermički atomizeri su male peći koje se zagrijavaju strujom programirane
jačine. Mogu biti u obliku cijevi napravljene od grafita, koji je dodatno prevučen pirolitičkim
grafitom, te se naziva grafitna peć. Proces se vrši u četri faze:

 Desolvatacija - uklanjanje rastvarača zagrijavanjem na niskoj temperaturi od oko 110

stepeni u roku od nekoliko sekundi
 Zagrijavanje od 400 do 500 stepeni čime se vrši razgradnja uzorka
 Termička atomizacija na visokoj temperaturi 2500-3000 stepeni
 Čišćenje cijevi na povišenoj temperaturi uklanjanjem ostataka uzoraka deponovanog
na zidovima

27. Hidridna tehnika atomizacije koristi se za elemente čije rezonantne linije leže blizu
200nm, a grade lako isparljive hidride kao što su arsen, bizmut, olovo, antimon, kalaj, selen,
telur, germanijum, koji na relativno niskoj temperaturi disosuju gradeći atomsku paru bez
uvođenja u plamen.

28. Tehnika hladne pare koristi se za određivanje elemenata koji imaju visok napon pare na
sobnoj temperaturi kao što je živa. Granica detekcije žive je veoma niska i kreće se do
pg/cmna3.

29. Interferencije kod AAS:

 Spektralne - pojavljuju se kada neka supstanca, nastala pri atomizaciji, reflektuje

upadno zračenje izvora ili kada apsorpcija ili emisija interferirajuće supastance
prekriva liniju uzorka ili joj je toliko blizu da monohromator ne može da ih razdvoji.
Uklanjaju se promjenom nekih analitičkih parametara, npr. promjenom temperature
plamena.
 Hemijske - najčešći tip je onaj koji nastaje zbog anjona koji sa analitom grade slabo
isparljive gasove i daju kao posljedicu niske rezultate. Uklanjanje se vrši primjenom
viših temperatura i dodavanjem maskiranih reagenasa - katjona koji selektivno reaguju
sa anjonima.

Izvođenje analize AAS: Koristi se za mjerenje jednog elementa i zahtijeva da se

eksperimentalni paramteri podese za ispitivani element. Baždarni standard priprema se u
rastvoru čiji je sastav što je moguće sličniji sastavu rastvora ispitivanog uzorka. Slijepa proba
mora biti najvećeg mogućeg stepena čistoće. Ako je u pitanju PAS uređaj mora biti podešen
optimalno za svaki element. Za dobijanje koncentracije analita u uzorku potrebno je signal
uzorka uporediti sa signalom tačno poznate koncentracije (st. rastvor). To je postupak
kalibracije (MBP,MSD,MUS). Najčešće je to MBP kada je poželjno dobit linearnu zavisnost
apsorbancije od koncentracije - kalibracijski dijagram. Na osnovu dijagrama se izračunava
nepoznata koncentracija nanošenjem A za nepoznati uzorak i računanjem. (obični baždarni
dijagram)

30. Odabir željene talasne dužine. Dotjerati tehničku nulu aparata i koristeći slijepu probu
dodjetrati spektrofotometar tako da apsorpcija slijepe probe bude na nuli (T=100%). U tako
dotjeranom spektrofotometru zamijeniti blank probu sa uzorkom (kiveta mora biti na putu
zračenju) i očitati vrijednost apsorpcije.

31. PAES je metoda kvalitativne i kvantitativne spektrohemijske analize rastvora analita koja
koristi plamen kao izvor pobuđivanja. Uzorak, tj. atomi u njemu ekscituju i tako emituju
zračenje karakteristično za ispitivani element. Pomoću plamene ekscitacije spektar se dobija
tako što se rastvor metalne soli rasprši u plamen, rastvarač otpari ostavljajući fino raspršenu
so. So se potom raspada na atome, koji se pod uticajem toplote ekscituju što prouzrokuje
prelazak valentnih elektrona na više nivoe. Prilikom vraćanja u osnovno stanje, emituje se
količina energije čija je talasna dužina određena relacijom E=hV=hc/λ. Emitovana svjetlost se
razlaže preko prizme i na taj način se izoluje monohromatska svjetlost željene talasne dužine.

32. Kvalitativna analiza PAES zasniva se na identifikaciji elemenata prema njihovim

najintenzivnijim spektralnim linijama. Raspodjela energije EMZ u atomskim spektrima je
takva dau UV i Vis oblasti obično ima relativno malo linija od kojih se samo neke mogu
vizuelno opaziti. Ograničavajući faktor kod plamenih emisionih metoda je sredstvo za
ekscitaciju. Pri relativno niskim energijama koje se dobiju pomoću plamena, mogu se
pobuditi na emisiju zračenja samo alkalnih i zemnoalkalnih metala, što ograničaca PAES na
usku grupu metala. Pri većim energijama (ICP) dobiju se vrlo komplikovani spektri, jer sadrže
veliki broj spektralnih linija.

Kvantitativna analiza PAES vrši se na dva načina: ukoliko je nepoznata koncentracija u

uzorcimma sa matriksom poznatog hemijskog sastava - MBP, a ukoliko je u uzorcima
nepoznatog sastava - MSD ili metoda ograničavajućih koncentracija analita. Mjerenju
intenziteta se pristupa nakon što se odaberu najpovoljniji radni uslovi za određeni analit,
uključujući izbor analitičke spektralne linije, izbor vrste plamena, brzine gorivog gasa, brzine
usisavanja rastvora. Baždarni pravac se konstruiše već poznatim načinom i na osnovu
pravolinijskog odnosa koncentracije i A, određuje nepoznata koncentracija.

35.Proces apsorpcije IR zračenja je električne prirode, odnosno pri ovom procesu doalzi do
prenosa energije sa električne oscilirajuće komponente EMZ, na dipol hemijske veze, koji se
usljed neprestanog oscilovanja atoma oko ravnotežnog položaja, mijenja frekvencijom
jednakom frekvenciji zračenja.

Uslovi da bi došlo do apsorpcije su: frekvencija vibracije mora biti jednaka frekvenciji
zračenja koje se apsorbuje i hemijska veza mora imati osobine električnog dipola.

Na osnovu intervalnih talasnih dužina IR oblast obuhvata vidljivu 780mm i mikrotalasnu

1mm oblast EMS. Na osnovu elektronskih prelaza koji se pobuđuju apsorpcijom zračenja
podijeljena je na tri dijela: blisku infracrvenu, srednju infracrvenu i daleku crvenu.
36. IR spektar se najčešće mjeri automatski pomoću IR spektrometra kao zavisnost T od
talasnog broja ili talasne dužine, a na IR spektru pratimo apsrpcione maksimume koji su
karakteristični za određene talasne dužine u oblasti funkcionalnih grupa.

37. Spektar se može interpertirati analizom položaja, intenziteta i oblika apsorpcionih traka:

 Položaj trake određen je njenim vrhom prema apscisi IR spektra

 Oblik trake zavisi od niza faktora kao što su koncentracija analita, vrste rastvarača i
rezolucija mjernog instrumenta
 Intenzitet trake proporcionalan je apsorbanciji apsorpcione trake u pravcu ordinate IR
spektra. S obzirom da intenzitet apsorpcije, a time i intenzitet apsorpcionih traka zavisi
od veličine promjene dipolnog momenta hemijske veze, trake u IR spektru nisu
okarakterisane apsorpcionim koeficijentom na maksimumu apsorpcije, već se njihov
intenzitet daje opisno: vrlo jaka, jaka, srednja, slaba, vrlo slaba i varijabilna.

Pri interpretaciji IR spektra nekog analita, možemo razlikovati dvije oblasti na dijagramu:
prva oblast većih talasnih dužina tj oblast funkcionalnih grupa i druga oblast manjih koja se
naziva oblast otiska prsta.

38. Kvantitatvna analiza se vrši metodom baždarnog pravca pomoću Lamber-Beerovog

zakona... Precizniji rezultati dobijaju se ako se mjeri integralna površina trake koja je direktno
proporcionalna koncentraciji analita.

41. U zavisnosti od agregatnog stanja nekog uzorka razlikujemo tri načina pripreme:

 Gasoviti uzorci se snimaju pod sniženim pritiskom u posebnim ćelijama cilindričnog

oblika i napravljenih od stakla od transparentnog materijala u IR spektralnoj oblasti
kao što su NaCl ili KBr
 Tečnosti se najčešće snimaju u obliku kapilarnog filma, što omogućava rasklapajuća
ćelija sa promjenljivom debljinom apsorbujućeg sloja
 Čvrste materije se mogu pripremati na dva načina: usitnjavanjem do praha u
mineralnom parafinskom ulju dok se ne dobije pasta koja se analizira i presovanjem u
transparentnu pastilu sa prahom KBr.

42. Postupak snimanja IR spektra: uključenje instrumenta za zagrijavanje i izbor spektralnog

područja mjerenja, provjera rada i tačnosti instrumenta, stavljanje kivete ili pastile sa
pripremljenim uzorkom, snimanje spektra. vađenje kivete i njeno čišćenje i spremanje u
prostor bez vlage. isključenje intrumenta, spektralna analiza.