Cyber Frauds

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 1
2 CYBER FRAUDS - Chittoor District Police

eTT+<äTe÷≥
e÷s¡T‘·Tqï J$‘· XË’*‘√bÕ≥T H˚sê\ dü«s¡÷|ü+ ≈£L&Ü
e÷s¡T‘·Tqï~. H˚{Ï Jeq ∫Á‘·+˝À ÄHé˝…’Hé yÓ÷kÕ\T düs¡«kÕ<Ûës¡D+
nsTTb˛j·÷sTT. mes√ ˇø£sT¡ @<√ ˇø£ düeTj·T+˝À yÓ÷kÕ\≈£î >∑T]
ne⁄‘·÷H˚ ñHêïs¡T. s¡ø£s¡ø±\ e÷sêZ\˝À yÓ÷dü>±fi¯ófl, H˚s¡>±fi¯ófl
ne÷j·Tø£ Á|ü»\ ø£cÕº]®‘êìï ø=\¢>=&ÉT‘·THêïs¡T.
á s¡ø±\ yÓ÷kÕ\qT n]ø£≥Tº≥≈£î düe÷»+˝Àì nìï ‘·s>¡ ‘∑ T· \
yêfi¯flì #Ó’‘·q´ |üs¡#·T≥≈£î ∫‘·÷Ôs¡T b˛©düT &çbÕs¡TºyÓT+≥Tyês¡T ôd’ãsY
Å¬ø’yéT‡ MT<ä ne>±Vü≤q ø=s¡≈£î ˇø£ uÛ≤Ø ôd$THêsY ÁbÕs¡+_Û+#·qTHêïs¡T.
uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ ôd’ãsY Å¬ø’yéT‡qT n]ø£≥Tº≥≈£î ◊.j·Tdt.á.@.
ÁbÕC…≈£îºqT ˝≤+#Y #˚dæ ñqï~. á ÁbÕC…≈£îº˝À uÛ≤>∑+>± õ˝≤¢˝À u≤´+ø£sY‡,
Á|ü»\qT, {°#·sY‡, b˛©düT\≈£î ôd’ãsY Å¬ø’yéT‡, ôd≈£L´]{° MT<ä ne>±Vü≤q
ø£*–+#·T≥≈£î dæ.&ç.@.dæ., ôV’≤<äsêu≤<äT yê]‘√ ø£*dæ ˇø£ u≤Ø dü< ädüT‡
ìs¡«Væ≤+#·qTqï≥T¢ ‘Ó*bÕs¡T.
Ç+<äT˝À uÛ≤>∑+>± Á|ü‹ ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ, ø£fi≤XÊ\ qT+&ç ˇø£ {°#·sY,
˝…ø£Ãs¡sY, Á|ü‹ u≤´+≈£î qT+&ç ˇø£ u≤´+≈£î n~Ûø±], Á|ü‹ b˛©dt ùdºwüHé
qT+&ç ˇø£ j·Tdt.◊., #Ûê+ãsY Ä|òt ø±eTsY‡ düuTÑÛ ´\‘√ ˇø£ s√E ne>±Vü≤q
ø±s¡´øÁ e£ TeTT ìs¡«Væ≤+∫ yê] <ë«sê Ä ‘·sT¡ yê‘· õ˝≤¢ yê´|ü+Ô >± ªªôdã ’ sY
ø¬Å y’ Té ne>±Vü≤Hê yês¡+μμ »]|æ düe÷»eTT˝Àì nìï ‘·s>¡ ‘∑ T· \ | Á »ü \qT
#Ó’‘·q´ |üs¡#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
Ç+<äTø√dü+ •ø£å≈£î\≈£î ne>±Vü≤q ø=s¡≈£î á |ü⁄düÔø±ìï
s¡÷bı+~+∫ eTTÁ~+#·&É+ »]–+~. Bìì #·~$ ôd’ãsY H˚sê\ô|’
ne>±Vü≤q ô|+#·Tø√e\dæq~>± ø√s¡T‘·THêïqT.
Ç≥T¢
$Áø±+‘Y bÕ{Ï˝Ÿ, ◊.|æ.j·Tdt.
j·Tdt.|æ., ∫‘·÷Ôs¡T.
$wüj·Tdü÷∫ø£
1. >∑T]Ô+|ü⁄ <=+>∑‘·q+ (Identity Theft) 7
2. OTP yÓ÷kÕ\T 8
3. NOTE ON BANK ATM / OTP FRAUDS 10
4. Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡ <ë«sê e#˚Ã ñ<√´>±eø±XÊ\|ü≥¢ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&É+&ç 14
5. dü+düú\ qøÏ© Ç`yÓTsTT˝Ÿ ◊&û\‘√ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&É+&ç 15
6. ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥ / yÓ÷kÕ\‘√ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&É+&ç 16
7. s¡TDyÓ÷kÕ\|ü≥¢ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&É+&ç 18
8. &Ó_{Ÿ / Á¬ø&ç{Ÿ ø±sY¶ yÓ÷kÕ\|ü≥¢ nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&É+&ç 17
9. ôd’ãsY ùdŒdt˝À rdüTø√e\dæq ìyês¡D #·s¡´\T 22
10. ˝≤≥Ø Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡/mdtm+mdt\T edüTÔHêïj·÷? 25
11. &Ódtÿ{≤|t uÛÑÁ<ä‘· 26
12. yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé uÛÑÁ<ä‘· 33
13. |òæwæ+>¥ <ë&ÉT\T 38
14. dæyTé kÕ«|t 43
15. $<˚o u≤´+≈£î˝À¢ ì<ÛäT\T ñHêïj·Tì BìøÏ yês¡düT\T MTπsnì ms¡ 49
16. MT‘√H˚ ‘·|ü #˚sTTkÕÔs¡T... MT nøö+{Ÿ˝Àì &ÉãT“qT <√#˚kÕÔs¡T 46
17. sê»ø°j·TH˚‘·\T, V”≤s√\ bò˛{À\‘√ ÄHé˝…’Hé z{Ï+>¥ ù|s¡T‘√ yÓ÷dü+ 52
18. &çõ≥˝Ÿ eØø£s¡D 49
19. ô|≥Tºã&ÉT\T ô|&É‘êeT+≥÷ ù|òdtãTø˘ <ë«sê >±\+ 56
20. b˛sYïôd’{Ÿ‡ ‘Ó]ùdÔ Vü≤´ø˘#˚dæ dædüºyéT˝ÀøÏ <ä÷]b˛sTT u≤¢ø˘yÓ TTsTT˝Ÿ 56
21. Áù|eT ∫Á‘ê\qT k˛wü˝Ÿ MT&çj·÷˝À ô|&É‘êeT+≥÷ u≤¢ø˘yÓTsTT˝Ÿ 57
22. nq~Ûø±]ø£ *+≈£î\qT H=øÏÿ‘˚ MT bò˛qT Vü‰´ø£sY ø£+Á{À˝Ÿ ne⁄‘·T +~ 60
23. j·÷|t\≈£î |ü]àwüHé Ç#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT »s¡ C≤Á>∑‘·Ô,
eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ |üì #˚ùd yÓTÆÁø√ bò˛Hé, ¬øyÓTsê 64
24. $e÷HêÁX¯j·÷˝Ò n&Ü¶>± ... ôd’ãsY yÓ÷kÕ\T 66
25. ;Ûe÷ ø£+ô|˙\ ù|]≥ yÓ÷kÕ\T 68
26. zm˝Ÿmø˘‡ \ø£å´+>± yÓ÷kÕ\T 69
27. ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥... bı+∫ ñqï yÓ÷kÕ\T 72
28. á ô|ò’*+>¥ ÇHéø£yéT {≤´ø˘‡ Ø|òü+&é nÁ|üPyé¶
n+≥÷ dü+øÏå|üÔ dü+<˚XÊ\‘√ yÓ÷dü+ 75
29. $<˚XÊ\ qT+∫ e÷{≤¢&çq≥T¢ düèwæº ` yê{≤‡|t
y˚~ø£>± ôd’ãsY yÓ÷kÕ\T 77
30. \ø°ÿÁ&Ü˝À m+|æø£j·÷´s¡+≥÷ ms¡ 79
1. >∑T]Ô+|ü⁄ <=+>∑‘·q+
(Identity Theft)
Ç+‘·ø° >∑T]Ô+|ü⁄ <=+>∑‘·q+ n+fÒ @$T{Ï?

q>∑<äT <=+>∑‘·q+ $HêïeTT... q>∑\ <=+>∑‘·q+ $HêïeTT... ø±˙ á >∑T]Ô+|ü⁄
<=+>∑‘·q+ @$T{Ï nì ãTÁs¡ >√ø√ÿø£+&ç... eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ eTq düe÷#êsêìï
<=+–*+∫, yê{Ïì kÕ«s¡Áú |üj÷Ó »Hê\ø√dü+ <äT]«ìjÓ÷>∑+ #˚jT· &ÉyT˚ >∑T]Ô+|ü⁄ <=+>∑‘q· +.
n~ nH˚ø£ s¡÷bÕ˝À¢ ñ+&Ée#·TÃ. eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ eTq˝À #ê˝≤eT+~
Ç˝≤ >∑T]Ô+|ü⁄ <=+>∑‘·q+ u≤~Û‘·T˝Òq+fÒ MTs¡T qeTTà‘êsê?
dæ+|ü⁄˝Ÿ>± ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D #Ó|ü⁄Œ≈£î+<ë+...
MTs¡T ˇø£ dæyéTø±s¡T¶ ø√dü+ dæyéTø±s¡T¶\ $Áπø‘· e<ä›≈£î yÓfi≤fls¡ T. e÷eT÷\T>± MT
dæyTé ø±s¡T≈¶ î£ MT >∑T]Ô+|ü⁄ |üÁ‘·+, ∫s¡THêe÷ <Ûèä Mø£sD¡ |üÁ‘·+, ˇø£ bò˛{À ñ+fÒ dü]b˛‘·T+~.
ø±˙ dü<sä T¡ <äTø±D<ës¡T MT e<ä› qT+&ç s¬ +&ÉT ˝Ò<ë eT÷&ÉT bÕdtb˛sYº bò˛{À\T rdüT≈£îHêï&ÉT.
$TeTà*ï |ü+|æ+#˚dæ MT]∫Ãq <ÛäèMø£s¡D |üÁ‘ê\qT &É÷|æ¢πø{Ÿ #˚dæ eT] ø=ìï
#˚düT≈£îHêï&ÉT. yê{Ï kÕj·T+‘√ <äs¡U≤düTÔ\qT ì+|æ, MT ù|]≥ dü+‘· ø±ìï ‘êH˚ ô|{Ïº
eT]ø=ìï dæyTé ø±s¡T\¶ qT dü+bÕ~+∫ u≤¢≈î£ ˝À neTTà≈£îHêï&ÉT... n<˚ >∑T]Ô+|ü⁄ <=+>∑‘q· +.
n˝≤ dü+bÕ~+∫ u≤¢≈î£ ˝À neTTà≈£îqï dü<sä T¡ dæyTé ø±s¡T\¶ T @yÓTHÆ ê dü+|òTü $Á<√Vü≤
X¯≈£îÔ\ #˚‹ ∫øÏÿ‘˚? yê{Ïì dü<äs¡T e´≈£îÔ\T <˚X¯Á<√Vü≤+ ø√düyÓ÷... Ä]úø£ H˚sê\ø√, ˝…’+–ø£
H˚sê\ø√ yê&ÉTø√e#·TÃ. |üì eTT–dæb˛>±H˚ Ä dæyéT ø±s¡T¶\qT bÕs¡y˚j·Te#·TÃ.
b˛©düT\ $#ês¡D˝À MT dæyéTø±s¡T¶ $esê˝ÒyÓ÷ MT ù|]≥ ñ+{≤sTT. <ë+‘√
yês¡T MT Ç+{ÏøÏ e∫Ã $TeTà*ï $#ês¡D ù|s¡T‘√ y˚~Û+#·e#·TÃ. ˝Ò<ë MTs¡T rdüTø√ì
n|ü⁄ŒqT, Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ _\T¢\qT... #Ó*¢+#ê\+≥÷ u≤´+≈£î\ qT+&ç H√{°düT\T sêe#·TÃ.
ne÷àsTT\qT y˚~ÛdüTÔHêïs¡ì $TeTà*ï b˛©düT\T ùdºwüHé≈£î rdüT¬øfi¯fl e#·TÃ. MT
Ä<ëj·T|ü⁄ |üÁ‘ê\ ]≥s¡Tï\T\qT dü+Á>∑Væ≤+∫ yê{Ï‘√ MT ù|]≥ ÁøÏ$Tq˝Ÿ‡ Ø|òü+&ÉT\T
bı+<äe#·TÃ.
eTq˝À #ê˝≤eT+~ ‘·eT≈£î dü+ã+~Û+∫q e´øÏ>Ô ‘∑ · düe÷#êsêìï ≈£L&Ü ù|dò ãt Tø˘,
{Ï«≥ºsY ˝≤+{Ï kÕe÷õø£ yÓuŸôd’≥¢˝À ô|fÒºdüTÔHêïs¡T. Ç<˚ <=+>∑\≈£î dü«j·T+>± ‘êfi¯+
#Óe⁄\qT rdüT¬ø[fl eTq+‘·≥ eTqy˚T Çe«&É+ ˝≤+{Ï<ëì‘√ düe÷q+.
eTq≈£î Ä<ÛësY ø±s¡T¶ m˝≤>√, nyÓT]ø± ˝≤+{Ï <˚XÊ\˝À kÕe÷õø£ uÛÁÑ <ä‘· dü+K´
yê&ÉTø£˝À ñ+~. ¬s+&ÉT <ë<ë|ü⁄>± düe÷qy˚T. k˛... MTs¡T eTT+<äT>± @ yÓuŸôd’≥¢˝ÀHÓ’Hê
MT Ä<ÛësY ø±s¡T¶ dü+K´˝≤+{Ï yê{Ïì n|t&˚{Ÿ #˚j·Te<äT›.
2. OTP yÓ÷kÕ\T
Vü≤˝À... MT ø±s¡T¶ u≤¢ø˘ neuÀ‘√+~... MT ôd˝Ÿ≈£î z{°|” HÓ+ãsY e∫Ã+~. n~
#ÓbÕÔsê...? n+≥÷ qeTàø£+>± bò˛Hé˝À n&ÉT>∑T‘ês¡T. ø±düÔ Ä<äeT]∫ #Óù|ŒùdÔ Çø£ n+‘˚
dü+>∑‘T· \T. eTq nøö+{Ÿ˝À ñqï &ÉãT“\T ø±kÕÔ e÷j·T+ nsTTb˛‘êsTT. ôdã’ sY H˚s>¡ ±fi¯ófl
ø£åD≤˝À¢ Ä &ÉãT“qT ø=fÒºkÕÔs¡T.
kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ ø±s¡D+>± Á|üdTü ‘Ô +· n‘·´~Ûø£ eT+~ HÓ{Ÿ, yÓTTu…˝’ Ÿ u≤´+øÏ+>¥
dü<äTbÕj·÷\qT ø£*– ñ+≥THêïs¡T.
u≤´+≈£î\T ≈£L&Ü U≤‘ê<ës¡T\≈£î @{°m+ &Ó_{Ÿ ø±s¡T¶\qT n+~düTÔHêïsTT.
ô|Á{À˝Ÿ ã+ø˘ yÓTT<ä\T cÕ|æ+>¥ e÷˝Ÿ es¡≈î£ @~ ø=qT>√\T #˚dHæ ê @{°m+, &Ó_{Ÿø±s¡T‘¶ √
ôdÌ«|æ+>¥ #˚düTÔHêïs¡T.
yÓ÷dü+ »s¡T>∑T‘√+~˝≤...:
@<ÓH’ ê ÄHé˝H’… é cÕ|æ+>¥ #˚dqæ ≥¢sTT‘˚ ‘·eT≈£î q∫Ãq edüTeÔ ⁄\T m+|æø£ #˚dTü ≈£îqï
‘·s¡Tyê‘· ‘·eT u≤´+≈£î U≤‘ê HÓ+ãs¡T‘√ bÕdtesY¶qT m+≥sY #˚j·÷*‡ ñ+≥T+~. Ä
düeTj·T+˝À dü+ã+~Û‘· U≤‘ê<ës¡T&ç ôd˝Ÿbò˛Hé≈£î z{°|” HÓ+ãs¡T edüTÔ+~.
<ëìì ø=~› düeTj·T+˝ÀH˚ ÄHé˝H’… ˝é À m+≥sY #˚j÷· *‡ñ+≥T+~. ‘·<ë«sê ˇø£]
u≤´+≈£î U≤‘ê HÓ+ãsY, bÕdtesY¶ y˚s=ø£s¡T ‘·düÿ]+∫q|üŒ{Ïø° yê{Ï Ä<Ûës¡+>± cÕ|æ+>¥
#˚j·T&É+ kÕ<Ûä´+ ø±<äT.
nsTT‘˚ U≤‘ê<ës¡T\≈£î Bìô|’ ne>±Vü≤q ˝Òøb£ ˛e&É+, ø=+‘·eT+~øÏ ne>±Vü≤q
ñqï|üŒ{Ïø° n|ü]∫‘· e´≈£î\Ô T #Óù|Œ e÷≥\≈£î @ e÷Á‘·+ Ä˝À∫+#·øb£ ˛e&É+‘√ Ç≥Te+{Ï
H˚sê\T ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT.
B+‘√ ôd’ãsY H˚sê\T ¬s∫Ãb˛‘·THêïs¡T. u≤´+≈£î\ qT+∫ e÷{≤¢&ÉT‘·THêïeT+≥÷
U≤‘ê, z{°|” HÓ+ãs¡T¢ n&ç– yê] U≤‘ê˝Àì kıeTTàqT \÷{° #˚dTü HÔ êïs¡T. >∑&∫ç q s¬ +&˚fió¯ fl>±
õ˝≤¢˝À á ‘·s¡Vü‰˝À H˚sê\T m≈£îÿe>± »s¡T>∑T‘·THêïsTT.
U≤‘ê<ës¡T\ $esê\T ùdø£s¡D...
u≤´+≈£î\T U≤‘ê<ës¡T\≈£î @{°m+ ø±s¡T¶\T C≤Ø, ¬sqTé˝Ÿ Á|üÁøÏj·TqT Åô|’y˚≥T
@C…˙‡\≈£î n|üŒ–düTHÔ êïsTT. á $<Û+ä >± @C…˙‡˝À¢ |üì#˚dTü qÔ ï yê]ì ø=+‘·eT+~ H˚sd¡ Tü \Ô T
˝Àãs¡T#·T≈£î+≥THêïs¡T. düT\Te⁄>± dü+bÕ~+#ê\H˚ Ä˝À#·q‘√ eÁø£e÷s¡+Z |ü&TÉ ‘·THêïs¡T.
á $<Ûä+>± u≤´+≈£î˝À U≤‘ê<ës¡Tì $esê\T, bò˛Hé HÓ+ãs¡¢‘√ ≈£L&çq C≤_‘ê\qT
ùdø£]düTÔHêïs¡T. Ä C≤_‘ê Ä<Ûës¡+>± U≤‘ê<ës¡T\≈£î bò˛Hé #˚ùd ‘êeTT |òü˝≤Hê u≤´+≈£î
qT+∫ e÷{≤¢&ÉT‘·THêïeTì #ÓãT‘·THêïs¡T.
MT U≤‘êqT n|t&˚{Ÿ #˚düTÔHêïeTH√, MT U≤‘ê u≤¢ø˘ ø±uÀ‘·T+<√ #Ó|æŒ $esê\T
‘Ó\TdüT≈£îì &ÉãT“ ø±CÒdüTÔHêïs¡T.
eTTK´+>± z{°|” HÓ+ãs¡TqT n&ç– ø£åD≤˝À¢H˚ ÄHé˝…’Hé˝À Ä yÓTT‘êÔìøÏ edüTÔe⁄\T
ø=qT>√\T #˚düT≈£î+≥THêïs¡T.
eTTK´+>± á ôdã’ sY H˚s>¡ ±fi¯ófl eTTsƒê>± @s¡Œ&ÉT‘·THêïs¡T. U≤‘ê<ës¡T\ $esê\T
ùdø£]+#·&É+ ˇø£ m‘ÓÌÔ‘˚ yê]‘√ e÷{≤¢&ÉT‘·T+&É>±H˚ yês¡T #Óù|Œ $esê\ Ä<Ûës¡+>±
eTs=ø£s¡T u≤´+øÏ+>¥ #˚kÕÔs¡T.
yês¡T z{°|” HÓ+ãsY #Ó|üŒ>±H˚ eTs=ø£s¡T ‘·eT |üì ‘êeTT eTT–kÕÔs¡ T.
U≤‘ê<ës¡T&ç‘√ z yÓ’|ü⁄ dü+uÛ≤wüD ø=qkÕ>∑T‘·T+&É>±H˚ n‘·ì U≤‘ê˝Àì q>∑s¡T ø£åD≤˝À¢
e÷j·T+ ne⁄‘·T+~.
á $<Ûä+>± ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯fl kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îì Á|ü»\qT
<√|æ&û #˚düTÔHêïs¡T.
ÇM ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T ...
¾ MT @{°m+ ø±s¡T¶ u≤¢ø˘ ø±uÀ‘√+~. <ëìì ìyê]+#˚+<äT≈£î MT ôd˝Ÿbò˛Hé≈£î e#˚Ã
z{°|” HÓ+ãsY #Ó|üŒ+&ç nì n&ÉT>∑T‘ês¡T.
¾ MT Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ u≤¢ø˘ ne⁄‘·T+<äì, <ëìì ìyê]+#˚+<äT≈£î MT bò˛Hé≈£î e#˚Ã z{°|”
#ÓbÕŒ\ì n&ÉT>∑T‘ês¡T.
¾ MT U≤‘ê≈£î Ä<ÛësY HÓ+ãs¡T nqTdü+<Ûëq+ #˚j÷· *. Ç+<äT≈£î >±qT U≤‘ê HÓ+ãs¡T‘√
bÕ≥T Ä<ÛësY HÓ+ãs¡T, @{°m+ HÓ+ãs¡¢qT n&ç– ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ bò˛Hé ˝À
e÷{≤¢&TÉ ‘·÷H˚ MT ôd˝Ÿb˛ò Hé≈î£ z{°|” edüT+Ô ~, #Ó|Œü +&ç nì n&ÉT>∑ T‘ês¡T. Ä ‘·sê«‘·
yÓ+≥H˚ MT U≤‘ê˝À q>∑<äT Á&Ü nsTTq≥T¢ yÓTùdCŸ edüTÔ+~.

3. NOTE ON BANK ATM / OTP FRAUDS
á s√E˝À¢ @<Ó’Hê u≤´+≈£î˝À U≤‘ê ø£*–e⁄+&É&É+, <ëì <ë«sê q>∑<äT s¡Væ≤‘·
˝≤yê<˚M\T »s¡|ü&É+ kÕ<Ûës¡D+ nsTT+~. u≤´+≈£î U≤‘ê ø£*–q yês¡+<äs¡÷ Debit
Card / ATM Card ø£*–e⁄+&É&É+ ≈£L&Ü düs¡« kÕ<Ûës¡D+ nsTT+~. dü<äs¡T ø±s¡T¶
u≤´+≈£î U≤‘ê‘√ nqTdü+<ÛëqyÓTÆe⁄+≥T+~ eT]j·TT MT ôd˝Ÿbò˛Hé eT]j· TT MT Ä<ÛësY
HÓ+ãs¡T ≈£L&Ü nqTdü+<Ûëì+|üã&ç e⁄+≥T+~.
ñ<√´>∑dTü \Ô T, ]f…sÆ ¶Y ñ<√´>∑dTü \Ô T, yê´bÕs¡dTü \Ô T, $<ë´s¡T\ú T, s¬ ‘’ T· \T, >∑èVæ≤DT\T
eT]j·TT &Ü«Áø± eTVæ≤fi¯\T ‘·eT nedüsê\ y˚Ts¡≈£î q>∑<äTqT ATM ôd+≥s¡¢ <ë«sê ‘·eT
ATM Card qT ñ|üjÓ÷–+∫ ø±e\dæq+‘· e÷Á‘·y˚T q>∑<äT rdüTø=+≥÷ e⁄+{≤s¡T.
ATM ôd+≥s¡¢˝À :
ô|’ Card <ë«sê ˝≤yê<˚$ì »s¡bÕ\+fÒ dü<äs¡T ATM Card qT Á|ü‘·´ø£åeTT>±
ATM Machine ˝À Swipe #˚dæ, ù|s¡T nøö+≥T HÓ+ãs¡T Á<ÛäTMø£]+#·Tø=qï ‘·s¡Tyê‘·
s¡Vü≤dü´ PIN code HÓ+ãs¡T m+≥sY #˚dæq ‘·s¡Tyê‘·H˚ MTs¡T ø√]q q>∑<äT Machine
qT+&ç &Ó*e] ø±ã&ÉT‘·T+~.
á düeTj·T+˝À MT U≤‘ê qT+&ç m+‘· yÓTT‘·Ô+ $‘YÁ&Ü #˚j·Tã&ç+<√ MT
yÓTTu…’˝Ÿ bò˛qT≈£î ˇø£ yÓTùdCŸ u≤´+≈£î <ë«sê |ü+|üã&ÉT‘·T+~. Ä $<Ûä+>± MT u≤´+≈£î
<ë«sê »]–q q>∑<äT ˝≤yê<˚M\T MT <äèwæº˝À e⁄+&ç düTs¡øÏå‘·yÓTÆq$>± e⁄+{≤sTT.
yÓTTu…’˝Ÿ eT]j·TT Ç+≥¬sï{Ÿ u≤´+øÏ+>¥ ùde\T :
ô|’ $<Û+ä >±H˚ u≤´+≈£î\T q>∑<Tä s¡V≤æ ‘· ˝≤yê<˚M\˝À uÛ≤>∑+>± yÓTTu…˝’ Ÿ u≤´+øÏ+>¥
eT]j·T÷ Internet u≤´+øÏ+>¥ dü<äTbÕj·÷\T ≈£L&Ü ø£\#˚düTÔHêïsTT. Ç+<äT˝À qyÓ÷<Ó’q
U≤‘ê<ës¡T\T ‘·eT yÓTTu…’˝Ÿ bò˛qT eT]j·TT Ç+≥¬sï{Ÿ\ <ë«sê q>∑<äT ã~© eT]j·TT E-
Commerce <ë«sê edüTÔe⁄\ ø=qT>√fi¯ófl »s¡T|ü⁄ø√e#·TÃ. ø±˙ dü<äs¡T ˝≤yê<˚M\
düeTj·TeTT˝À n‘·ì ôd˝Ÿb˛ò qT≈£î ˇø£ s¡V≤ü dü´ dü+K´ (OTP) SMS <ë«sê |ü+|üã&ÉT‘·T+~.
Ä s¡V≤ü dü´ dü+K´qT qyÓ÷<äT #˚ùdHÔ ˚ Ä ˝≤yê<˚$ |üP]Ô ne⁄‘T· +~. mìï ˝≤yê<˚M\T
q&ç|‘æ ˚ nìïkÕs¡T¢ nìï $&ç$&ç>± (OTP) HÓ+ãs¡T¢ U≤‘ê<ës¡Tì ôd˝Ÿb˛ò qT≈£î |ü+|üã&É‘êsTT.
Äj·÷ ˝≤yê<˚M\˝À Äj·÷ s¡V≤ü dü´ dü+K´\qT qyÓ÷<äT #˚ùdHÔ ˚ Ä ˝≤yê<˚$ |üP]Ô ne⁄‘T· +~.
ø±e⁄q eTTKéTT>± >∑eTì+#·e\dæq~ @eT+fÒ Ä s¡Vü≤dü´ dü+K´qT me]‘√qT
|ü+#·Tø=qsê<äT. Ä |üì |üP]Ô nsTTq yÓ+≥H˚ <ëìì ‘=\–+#·e˝…qT.
u≤´+≈£î\ $<Ûëq+˝À bıs¡bÕ≥T¢ :
u≤´+≈£î n~Ûø±s¡T\T m˝≤+{Ï eTT+<ädTü Ô nqTeT‹ ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ >∑T&ç>¶ ± >∑+|ü>T∑ ‘·>Ô ±
‘·eT e<ä› >∑\ yÓTT‘·Ô+ U≤‘ê<ës¡T\ U≤‘ê\≈£î ªªyÓTTu…’˝Ÿ eT]j·TT Ç+≥¬sï{Ÿ u≤´+øÏ+>¥μμ
ùde\qT by default enable #˚j·T&É+‘√ Ä $wüj·T+ ‘Ó*j·Tì U≤‘ê<ës¡T\T >∑Ts¡TÔ
‘Ó*j·Tì e´≈£îÔ\T bò˛qT <ë«sê dü+Á|ü~+∫ OTP HÓ+ãs¡T ùdø£]+∫ ‘·eT Á|üy˚Tj·T+
˝Ò≈£î+&ÜH˚ ‘·eT U≤‘ê˝À qT+∫ ô|<ä›m‘·TÔq kıeTTà <=+–*düTÔ+&É&É+‘√ U≤‘ê<ës¡T\T
yÓ÷düb˛‘·THêïs¡T.
u≤´+≈£î n~Ûø±s¡T\T yÓ+≥H˚ düŒ+~+∫ ‘·ø£åD+ á dü<äTbÕj·÷ìï nìï u≤´+≈£î
U≤‘ê\≈£î Disable #˚j÷· *. Áyê‘·eT÷\ø£+>± ø√]q U≤‘ê<ës¡T\≈£î e÷Á‘·yT˚ ô|’ ùde\T
Enable #˚j·÷*. Ç˝≤+{Ï OTP dü+K´qT ùdø£]+∫ ôd˝Ÿbò˛qT <ë«sê U≤‘ê<ës¡T\qT
@e÷]Ã yê] U≤‘ê\ qT+&ç kıeTTàqT ‘·dÿü ]+#˚ H˚sê\qT “OTP Frauds” nì n+{≤s¡T.
Ç{°e\ ø±\+˝À ø=+<äs¡T #√s¡T\T u≤´+≈£î\≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|ü<Ûëq
ø±sê´\j·T+˝À ‘ê‘êÿ*ø£ ñ<√´>∑T\T>± |üì#˚dü÷Ô e⁄+&ç Ä düeTj·T+˝À U≤‘ê<ës¡¢≈£î
dü+ã+~Û+∫q U≤‘ê\T, ù|s¡T¢, $es¡eTT\T, A/C HÓ+ãsY, Ä<ÛësY HÓ+ãs¡T¢ ø£\ $esê\qT
‘·düÿ]kÕÔs¡T. yê{Ïì nÁø£eT+>± Internet <ë«sê Cyber Criminals ≈£î neTTà≈£îHêïs¡T.
Bìe\q $\TyÓ’q U≤‘ê<ës¡¢ s¡Vü≤dü´ $esê\T <=+>∑\≈£î ‘Ó*dæq+~.
H˚s¡eTT #˚j·TT $<ÛëqeTT :
H˚s¡>±fi¯ófl mø£ÿ&√ y˚\ øÏ˝ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+˝À C≤s¡â+&é, u…+>±˝Ÿ, &ç©¢ sêh\˝À
e⁄+&ç yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé <ë«sê u≤´+≈£î U≤‘ê<ës¡¢≈£î bò˛qT #˚dæ, ‘êeTT u≤´+≈£î Head
Office qT+&ç bò˛Hé #˚düTÔHêïeTì |ü\ø£]dü÷Ô Ä U≤‘ê<ës¡TqT ù|s¡T ô|{Ïº |æ\e&É+‘√
yês¡T ì»eTì qeTTà‘·THêïs¡T.
Ä ‘·s¡Tyê‘· yê] u≤´+≈£î nøö+≥T HÓ+ãs¡T, Ä<ÛësY HÓ+ãs¡T eT]j·TT ôd˝Ÿ
HÓ+ãs¡T eT]j·TT ≈£L&Ü #·~$ $ì|æ+#·&+É ‘√ yês¡T |üP]Ô>± qeTTà‘·THêïs¡T. Ä ‘·sT¡ yê‘·,
MT u≤´+≈£î U≤‘êqT Ä<ÛësY HÓ+ãs¡T‘√ nqTdü+~+#ê\ì ˝Ò<ë MT ATM Card Update
#˚j·÷\ì >±ì ˝Ò≈£î+fÒ MT ATM Card Block #˚j·Tã&ÉT‘·T+<äì ôV≤#·Ã]kÕÔs¡T.
Ä e÷≥\T q$Tàq U≤‘ê<ës¡T\T ‘êeTT Ç|ü⁄Œ&ÉT @$T #˚j÷· \ì Á|ü•ïùdÔ yÓ+≥H˚
MT ATM Card ô|’q e⁄qï ∫e] Hê\T>∑T n+¬ø\T, ø±s¡T¶ yÓqTø£yÓ’|ü⁄q e⁄qï CVV
HÓ+ãs¡T eT]j·TT ø±s¡T¶ Expiry Date $es¡eTT\qT n&ç– ‘Ó\TdüTø=+{≤s¡T.
u≤~Û‘·T\T #˚j·Te\dæq~ :
yÓ+≥H˚ MTs¡T C≤Á>∑‘·Ô |ü&ç MT düMT|üeTT˝Àì u≤´+≈£î ˝Ò<ë b˛©düT ùdºwüHéqT
dü+<ä]Ù+∫ nø£ÿ&É »]–q dü+>∑‘·T\qT eT]j·TT MT U≤‘ê $esê\T, MTs¡T bı+~q
SMS \ $esê\qT ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ Áyê‘· eT÷\ø£+>± |òæsê´<äT #˚j·÷*.
u≤´+≈£î n~Ûø±s¡T\T #˚j·Te\dæq~ :
U≤‘ê<ës¡T&ÉT |òæsê´<äT #˚dæq yÓ+≥H˚ dü<äs¡T u≤´+≈£î n~Ûø±] Ä ATM Card
qT ‘ê‘êÿ*ø£eTT>± dü+Ô _+|ü#d˚ æ ‘·<Tä |ü] U≤‘ê˝À $T–*q q>∑<Tä #√Ø ø±≈£î+&Ü ø±bÕ&Ü*.
n+‘˚ø±ø£ dü<äs¡T U≤‘ê<ës¡Tì U≤‘ê≈£î #Ó+~q q>∑<äT ˝≤yê<˚$\ StatementqT
U≤‘ê<ës¡TìøÏ Ç∫Ã yÓ+≥H˚ b˛©dt ùdºwüHé˝À |òæsê´<äT #˚ùd˝≤ ‘Ó*j·T |üs¡#ê*.
Ä yÓ+≥H˚ dü<äs¡T yÓ÷düb˛sTTq U≤‘ê<ës¡Tì |òæsê´<äTqT eT]j·TT “Disputed
Transaction Form” \qT yÓTsTT˝Ÿ <ë«sê dü+ã+~Û‘· n~Ûø±s¡T\≈£î ‘·ø£åD $#ês¡D
eT]j·TT ‘·<äT|ü] $#ês¡D ø√dü+ Head Office≈£î |ü+|ü⁄ø√yê*. yês¡T Ä |òæsê´<äTqT
‘·eT ôd’ãsY H˚sê\ $uÛ≤>±\≈£î $#ês¡D ì$T‘·Ô+ |ü+|ü⁄‘ês¡T.
yÓ÷düb˛sTTq ‘·s¡Tyê‘· sêã≥Tº $<Ûëq+ :
kÕ<Ûës¡D+>± Á|ü‹ Online Transaction <ë«sê »]|æq q>∑<äT ˝≤yê<˚M\T
24 >∑+≥\ düeTj·T+ es¡≈£î ne‘·* e´≈£îÔ\≈£î q>∑<äT >±ì edüTÔ düs¡|òüsê >±ì ã{≤«&Ü
#˚j·T≈£î+&Ü ‘ê‘êÿ*ø£+>± ì*|æ e⁄+∫, Ä ø±s¡´ø£˝≤|ü+ ô|’ m˝≤+{Ï |ò æsê´<äT ˝Ò<äT nì
ìsê∆]+#·Tø=qï ‘·s¡Tyê‘·H˚ n~ neT\T˝ÀøÏ e∫Ã ã{≤«&Ü #˚j·Tã&ÉT‘·T+~.
<ëì y˚Ts¡≈£î düŒ+~+∫q u≤´+≈£î ôd’ãsY ÁbòÕ&é $uÛ≤>∑eTT yês¡T ‘·ø £åD |ü]XÀ<Ûäq
#˚dæ Ä |òæsê´<äT ˝Àì $wüj·÷\T ì»y˚Tqì ‘˚*‘˚ Ä U≤‘ê<ës¡T&ÉT yÓ÷düb˛sTTq kıeTTà
Ç+ø± ã{≤«&Ü #˚j·Tì |üø£å+˝À U≤‘ê<ës¡Tì u≤´+≈£î nøö+≥T≈£î ‹|æŒ »eT#˚j·T&É+
»s¡T>∑T‘·T+~.
ø±e⁄q yÓ÷düb˛sTTq U≤‘ê<ës¡T\T m˝≤+{Ï Ä\dü´+ #˚jT· ≈£î+&Ü yÓ+≥H˚ u≤´+≈£î
eT]j·TT b˛©düT ùdºwüHé\˝À |òæsê´<äT #˚j·÷*.
‘·eT |òæsê´<äTqT eT]j·TT “Disputed Transaction Form” \qT Online
<ë«sê dü+ã+~Û‘· n~Ûø±s¡T\≈£î yÓ[fl+<ë ˝Ò<ë nì ‘·>∑T <ëK˝≤ bı+<ë*.
Ä |æeTà≥ s√E\˝À ‘·eT |òæsê´<äTô|’ @ #·s¡´ rdüT≈£îHêïs√ ‘Ó\TdüTø=+≥÷
e⁄+&Ü*.
dü÷#·q\T ` C≤Á>∑‘·Ô\T :
¾ >∑Ts¡TÔ ‘Ó*j·Tì e´≈£îÔ\≈£î H˚s¡T>± >±ì bò˛Hé <ë«sê >±ì MT u≤´+≈£î U≤‘ê, Ä<ÛësY
ø±s¡T¶, ATM ø±s¡T¶ $esê\T, PIN HÓ+ãs¡T, CVV HÓ+ãs¡T eT]j·TT OTP HÓ+ãs¡T
‘Ó\T|üsê<äT.
¾ Væ≤+B˝À >±ì eT] @ uÛ≤wü˝À >±ì ‘êeTT u≤´+≈£î n~Ûø±s¡T\eTì MT $esê\T
n&ç–q≥¢sTT‘˚ MTs¡T m{Ïº |ü]dæú‘·T\˝À #Ó|üŒsê<äT.
¾ u≤´+≈£î n~Ûø±s¡T\T m˝≤+{Ï |ü]dæ‘ú T· \˝ÀqT $TeTTà\qT bò˛qT <ë«sê dü+Á|ü~+#·sT¡ .
yÓ÷dü>±fi¯ófl e÷Á‘·y˚T Ä |üì #˚kÕÔs¡T.
¾ $TeTà*ï yÓ÷dü–+∫q e´≈£îÔ\T MT ôd˝Ÿbò˛qT ˝Àì SMS\qT ≈£L&Ü ‘=\–+#·eTì
ø√s¡‘ês¡T. m{Ïº |ü]dæ‘ú T· \˝ÀqT Ä |üì #˚jT· e<äT.› n$ kÕø£´å eTT>± #ê˝≤ eTTKéTT.
¾ yÓ+≥H˚ MT u≤´+≈£î U≤‘ê yÓTTu…’˝Ÿ u≤´+øÏ+>¥, Ç+≥¬sï{Ÿ u≤´+øÏ+>¥ ùde\T Acti-
vate nsTTqy√ ˝Òy√ ‘Ó\TdüTø√+&ç. Ç+<äT˝À u≤´+≈£îyê]ì dü+Á|ü~+∫ n$ MT≈£î
nedüs¡+ ˝Òø£b˛‘˚ yê{Ïì yÓ+≥H˚ A/C qT+&ç ‘=\–+|ü#˚düTø√+&ç.
¾ MT u≤´+≈£î U≤‘ê ‘·|üŒìdü]>± MT ôd˝Ÿbò˛qTì nqTdü+<Ûëq+ #˚düTø√+&ç. @ q>∑<äT
˝≤yê<˚M »]|æHê MT≈£î SMS <ë«sê $esê\T ‘Ó\TkÕÔsTT. n{Ïº yÓTùdCŸ\qT
|ü]o*+#·Tø√+&ç.
¾ yÓ+≥H˚ MT u≤´+≈£î U≤‘ê yÓTTu…’˝Ÿ u≤´+øÏ+>¥, Ç+≥¬sï{Ÿ u≤´+øÏ+>¥ ùde\T Acti-
vate nsTTqy√ ˝Òy√ ‘Ó\TdüTø√+&ç. Ç+<äT˝À u≤´+≈£îyê]ì dü+Á|ü~+∫ n$ MT≈£î
nedüs¡+ ˝Òø£b˛‘˚ yê{Ïì yÓ+≥H˚ A/C qT+&ç ‘=\–+|ü#˚düTø√+&ç.
¾ MT u≤´+≈£î U≤‘ê ‘·|üŒìdü]>± MT ôd˝Ÿbò˛qTì nqTdü+<Ûëq+ #˚düTø√+&ç. @ q>∑<äT
˝≤yê<˚$ »]|æHê MT≈£î SMS <ë«sê $esê\T ‘Ó\TkÕÔsTT. n{Ïº yÓTùdCŸ\qT
|ü]o*+#·Tø√+&ç.

4. Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡ <ë«sê e#˚Ã ñ<√´>±eø±XÊ\|ü≥¢
C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&É+&ç
¾ #ê˝≤eT+~ $<ë´s¡T\
ú T ÄHé˝H’… ˝é À ñ<√´>±\≈£î <äsU¡ ≤düTÔ #˚dTü ≈£î+{≤s¡T. yÓuŸôd{’ Ÿ\˝À
qyÓ÷<Óq’ M] $esê\qT yÓ÷dü>±fi¯ófl ùdø£]+∫ ã÷≥ø£|⁄ü Ç-yÓTsTT˝Ÿ‡ |ü+|ü⁄‘·T+{≤s¡T.
¾ á Ç`yÓTsTT˝Ÿ ≈£L&Ü ì»yÓTqÆ ø£+ô|˙\T eTq yÓTsTT˝Ÿ˝≤>±H˚ ø£ì|ædTü +Ô ~. yÓ÷dü>±fi¯ófl
ã÷≥ø£|ü⁄ yÓTsTT\sY <ë«sê Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡qT |ü+|æ Ç+≥s¡÷«´\T ≈£L&Ü ìs¡«Væ≤kÕÔs¡T.
¾ u≤~Û‘·T&çøÏ ñ<√´>∑+˝À #˚s¡eT+≥÷ ˇø£ yÓ÷dü|ü⁄ ìj·÷eTø£|üÁ‘·+ n+<äT‘·T+~. á
˝ÒK n+<äT≈£îqïyês¡T ˇø£ ô|<ä›yÓTT‘·Ô+ #Ó*¢+#ê\ì≈£L&Ü yÓ÷dü>±fi¯ó fl Ä ˝ÒK˝À
dü÷∫kÕÔs¡T.
¾ yÓ÷dü>±fi¯ófl ã÷≥ø£|⁄ü yÓTsTT\sY düØ«dt <ë«sê ñ<√´>∑ìj·÷eTø£ |üÁ‘êìï |ü+|ü⁄‘ês¡T.
ãVüQfi¯C≤‹dü+düú ù|s¡T‘√ bò˛Hé #˚j·T≥+, ñ<√´>∑ ìj·÷eTø£|üÁ‘êìï |ü+|ü≥+
#˚dTü +Ô {≤s¡T. yê] e÷≥\T q$Tà ñ<√´>±s¡T\ú T yê] U≤‘ê\˝À &ÉãT“qT »eT#˚kÕÔsT¡ .
yÓ÷dü>±fi¯ófl yÓ+≥H˚ Ä &ÉãT“qT $‘YÁ&Ü #˚düT≈£î+{≤s¡T.
eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô\T :
Â kÕŒyéT yÓTsTT˝Ÿ‡ mø£ÿ&ç qT+&ç e#êÃjÓ÷
dü]#·÷düTø√≈£î+&Ü »yêãT Çe«sê<äT.
Â nuÛ´Ñ s¡T\
ú T dü+dü\ú ‘√ dü«j·TeTT>± e÷{≤¢&É
q+‘· es¡≈£î &ÉãT“\T U≤‘ê\˝À »eT
#˚j·T≈£L&É<äT.
Â &ÉãT“\T #Ó*¢+∫ ñ<√´>±\qT bı+<ä&É+
e+{Ï Á|üø£ÿ<ës¡T\qT Á|üj·T‹ï+#·ø£+&ç.
n$ yÓ÷dü |üP]‘·yÓTÆq$.
Â ñ<√´>∑ neø±XÊ\¬ø’ dü+düú\ jÓTTø£ÿ
yÓuŸôd’≥¢˝À dü] #·÷düTø√+&ç.

5. dü+düú\ qøÏ© Ç`yÓTsTT˝Ÿ ◊&û\‘√
C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&É+&ç
¾ Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡ <ë«sê #˚j·TT yê´bÕs¡ ˝≤yê<˚M\≈£î eTT+<äT Ç`yÓTsTT˝Ÿ ◊&û˝Àì
Á|ü‹ nø£ås¡eTTqT dü]#·÷düTø√+&ç.
¾ q>∑<äTqT dü+düú\ U≤‘ê\˝À »eT#˚j·TT eTT+<äT yê] U≤‘ê eT]j·TT dü+ düú ù|s¡T\
$es¡eTT\˝À @yÓTÆHê e÷s¡TŒ\T ñHêïj˚TyÓ÷ bò˛qT˝À n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç.
¾ MT nøö+≥TqT ‘Ós¡T#·T≥≈£î ôd¬ø+&é ôdº|t yÓ]|òæπøwüHé ø√&é (yÓTTu…’˝Ÿ m\sYº)qT
ìs¡«Væ≤+#·+&ç.
¾ @<Ó’Hê yÓ÷dü|üP]‘·yÓTÆq$ >∑eT ì+∫q|ü⁄&ÉT dü+düú\≈£î yÓ+≥H˚ ‘Ó*j·T |üs¡#·+&ç.
¾ kÕŒyéT Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡ mø£ÿ&É qT+&ç e#êÃjÓ÷ dü]#·÷düT ø√≈£î+&Ü Á|ü‘ ·T´‘·Ô s¡eTT
Çe«≈£L&É<Tä .

6. ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥ / yÓ÷kÕ\‘√ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&É+&ç
¾ Ç+{Ï e<ä›qT+&ç m\Åø±ºìø˘ edüTÔe⁄\qT, |òüØï#·sY, ø±ôdà{Ïø˘‡ eT]j·TT Ç+ø± mH√ï
edüTÔe⁄\qT ø=qT≥≈£î kÂø£s¡é+‘·yÓTÆq eT]j·TT ÁbÕ#·Ts¡éTT bı+~q~ á ÄHé˝…’Hé
cÕ|æ+>¥.
Bì<ë«sê Á{≤|òæø˘ eT]j·TT s¡B› düeTdü´\qT n~Û>∑$T+#·e#·TÃ. n+‘˚ø ±≈£î+&Ü
cÕ|ü⁄\T ‘Ós¡T#·T düeTj·TeTT es¡≈£î y˚∫j·TT+&Ée\dæq nedüs¡eTT ˝Ò ≈£î+&Ü @
düeTj·TeTT˝ÀHÓ’Hê edüTÔe⁄\qT ø=qe#·TÃ. m+‘√ kÂ\uÛÑýÓTÆq<˚ nsTTHê ø=ìï Ç+≥¬sï{Ÿ
Á|üe÷<ë\T ñHêïsTT. ÄHé˝H’… é cÕ|æ+>¥ #˚jT· T≥≈£î ø=ìï eTTKýÓTqÆ C≤Á>∑‘\Ô· qT rdüTø√yê*.
MT≈£î ‘·s¡#·T>± ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥ n\yê≥T ˝Òø£b˛‘˚ ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+ >¥ #˚j·Tø£+&ç.
m\¢|ü⁄Œ&ÉT ôd≈£L´sY¶ yÓuŸôd’≥¢˝ÀH˚ cÕ|æ+>¥ #˚j·T+&ç
|òæwæ+>¥ Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡ / *+≈£î\qT ‘Ós¡T#·T≥ <ë«sê yês¡T MT Á¬ø&ç{ Ÿ eT]j·TT &Ó_{Ÿ
ø±s¡T\¶ $es¡eTT\qT ‘Ó\TdüTø=ì MT nøö+≥T˝Àì q>∑<Tä qT yÓ÷dü|Pü ]‘·+>± ã~©
#˚jT· e#·TÃ.
ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥ #˚j·TTq|ü⁄Œ&ÉT nìï $es¡eTT\qT #·<äe+&ç
düTs¡øÏå‘·yÓTÆq ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥ ø=s¡≈£î ø=ìï dü÷#·q\T :
Â ÄHé˝H
’… é cÕ|æ+>¥≈î£ eTT+<äT MT ø£+|üP´≥s√¢ j·÷+{°ys’Ó d¡ ,t j·÷+{° ôdŒÌ y˚s,Y ô|s’ò yY ê˝Ÿ
e+{Ï yê{Ï‘√ uÛÑÁ<ä‘· ø£*– e⁄+&˚≥≥T¢ #·÷düTø√+&ç.
Â dædüºyéT n|t&˚{Ÿ\qT eT]j·TT yÓuŸ ÁuÖ»sY ôd≈£L´]{°\qT ø£*– ñ+&Ü*.
Â MT ≈£î+|üP´≥sY n‘·T´‘·ÔeT kÕúsTT˝À ôd≈£L´]{° ø£*–e⁄+&Ü*.
Â ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥≈£î eTT+<äT, @ yÓuŸôd’≥¢ <ë«sê ø=qT>√\T #˚düTÔHêïs√ Ä yÓuŸôd’{Ÿ
jÓTTø£ÿ $es¡eTT\qT ≈£åîDí+>± ‘Ó\TdüTø√+&ç. m+<äTø£+fÒ <ë&ç #˚j·TTyê] yÓuŸôd’≥T¢
#·≥ºã<ä∆yÓTÆq$>±H˚ ø£ì|ækÕÔsTT. ø±ì yêdüÔyêìøÏ ø±e⁄. n+<äTπø neTàø£+<ës¡Tì
f…*bò˛Hé q+ãs¡T eT]j·TT ∫s¡THêe÷qT H√{Ÿ #˚düTø√+&ç. ø=H˚eTT+<äT ∫s¡THêe÷
dü]#·÷düTø√+&ç. n+‘˚ø±≈£î+&Ü Ç‘·s¡ yÓuŸôd’≥¢˝Àì <Ûäs¡\‘√ b˛*Ã#·÷düTø√+&ç.
Â yÓuŸôd{’ Ÿ ˝Ò<ë neTàø£+<ës¡Tìô|’ $ìjÓ÷>∑<ës¡Tì eT]j·TT MT&çj÷· jÓTTø£ÿ ]eP´\qT
|ü]o*+#·+&ç. ÄHé˝…’Hé˝À ø=q<ä\∫‘˚ yÓuŸôd’{Ÿ ÁuÖ»sY nÁ&Édt u≤sY ˝Ò<ë ùdº≥dt
u≤sY, https:// ˝Ò<ë bÕ&é˝≤ø˘ e+{Ïyê{Ï‘√ s¡ø£åD ø£*–e⁄qï<√ ˝Ò<√ dü]#·÷düTø=ì
&ÉãT“ #Ó*¢+#·+&ç.
Â ø=qT>√\T |üPs¡sÔ TTq ‘·sT¡ yê‘·, edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ <Ûsä ¡ $es¡eTT\T, <Ûèä e|üÁ‘· s¡d<” Tä \qT
eT]j·TT $Áø£j·T ìã+<Ûäq\T eT]j·TT wüs¡‘·T\qT Á|æ+{Ÿ ˝Ò<ë Åd”ÿHécÕ{Ÿ rdüTø=ì
ñ+#·Tø√yê*.
Â ø=qT>√\T |üPs¡sÔ TTq yÓ+≥H˚ MT Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶
ùdº{ŸyÓT+≥T˝À MTs¡T ø£{Ïºq #êØ®\qT dü]
#·÷düTø√+&ç. ˇø£y˚fi¯ MTs¡T ø£{qºÏ #ÛêØ®\T
ùd{º ŸyTÓ +≥T˝À #ÛêØ®\T y˚sT¡ >± ñ+fÒ yÓ+≥H˚
dü+ã+~Û‘· n~Ûø±]øÏ ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç.
Â ªª<äj·T#˚dæ MT ø=qT>√\T, #Ó*¢+|ü⁄ eT]j·TT
U≤‘ê$es¡eTT\qT ìsê∆]+#·+&çμμ n+≥÷
e#˚Ã Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡‘√ C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#·+&ç.
#· ≥ º ã <ä ∆ y Ó T Æ q yê´bÕs¡ d ü T Ô \ T Ç≥Te+{Ï
Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡qT |ü+|æ+#·sT¡ . MT≈£î Ç≥Te+{Ï
Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡ e∫Ãe⁄+fÒ yÓ+≥H˚ MT≈£î n$Tàq
yê´bÕ]øÏ ‘Ó*j·T|üs¡#ê*.
Â ˝≤yê<˚M\T |üPs¡ÔsTTq yÓ+≥H˚ nìï yÓuŸ
ÁuÖ»s¡T ≈£îø°ÿ\qT (Cookies) ‘=\–+∫
MT ø£+|üP´≥s¡TqT Ä|ü⁄#˚j·÷*. kÕŒeTs¡T¢
eT]j·TT |òæwüs¡T¢ @ ø£+|üP´≥s¡T¢ Ç+≥¬sï{Ÿ‘√
ø£HÓø˘º #˚j·Tã&ç e⁄HêïjÓ÷ #·÷dæ kÕŒyéT
Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡qT |ü+|æ+#·T≥≈£î Á|üj·T‹ï+∫
Vü ‰ ìø£ s ¡ kÕ|ò t º y ˚ s Y <ë«sê MT e´øÏ Ô > ∑ ‘ ·
düe÷#ês¡eTTqT ‘Ó\TdüT ≈£î+{≤s¡T.
ÄHé˝…’Hé ˝≤yê<˚M\T #˚j·TT#·Tqï Á|ü‹kÕØ
$T>∑‘ê nìï n|æ¢πøwüHé‡qT eT÷ùdj·T+&ç
ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥
#˚j·TTq|ü⁄Œ&ÉT
düs¡|òüsê q>∑<äTπø
ÁbÕeTTK´‘· Çe«+&ç
7. s¡TDyÓ÷kÕ\|ü≥¢ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&É+&ç
¾ ‘·≈î£ ÿe e&û\
¶ ≈£î e´≈£î\Ô ≈£î s¡TD≤\T ÇkÕÔeT+≥÷ ø=+<äsT¡ yÓ÷dü>±fi¯ófl ~q|üÁ‹ø£\˝À
ˇø£ ôd˝Ÿq+ãsY‘√ Á|üø£≥q\T ÇkÕÔs¡T.
Ä Á|üø£≥q\˝À Ç#˚Ã ôd˝Ÿ q+ãsYqT ‘·|ü⁄Œ&ÉT ∫s¡THêe÷‘√ rdüT≈£î+{≤s¡T.
¾ yÓ÷dü>±&ÉT u≤~Û‘·T\≈£î s¡TD+ eT+ps¡sTT´+<ä+≥÷ ø=ìï qøÏ© dü]º|òæ ¬ø≥T¢
|ü+|ü⁄‘ê&ÉT.
ø=+‘· yÓTT‘êÔìï ‘·eT u≤´+ø˘ U≤‘ê\˝À &çbÕõ{Ÿ #˚j÷· \+≥÷ dü÷∫kÕÔ&ÉT. u≤~Û‘T· &ÉT
]õÅùdºwüHé, |üqTï\T, Hê´j·Tyê~ |ò”E yÓTT<ä˝…’qyê{Ïø√dü+ Ä yÓTT‘êÔìï Ä qøÏ©
U≤‘ê\˝À &çbÕõ{Ÿ #˚kÕÔ&ÉT.
qøÏ© dü]º|òæ¬ø≥¢ e\¢ nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&É+&ç.
¾ ‘·≈î£ ÿe e&û\
¶ ‘√ s¡TD≤\T eT+ps¡T #˚sTTkÕÔeT+≥÷ Á|üø≥£ q\T Ç#˚Ã Ä]úø£ dü+dü\ú qT
qeTàø£+&ç.

8. &Ó_{Ÿ / Á¬ø&ç{Ÿ ø±sY¶ yÓ÷kÕ\|ü≥¢
nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&É+&ç
Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶, &Ó_{Ÿ ø±s¡T¶ / @{°m+ ø±s¡T¶ yê&ÉT≥≈£î eTT+<äT rdüTø√e\dæq C≤Á>∑‘·Ô\T.
¾ MTs¡T u≤´+≈£î qT+&ç ø±s¡T¶ n+<äT≈£îH˚eTT+<äT Ä ø£esY yÓTT‘·Ô+ d”˝Ÿ #˚j·Tã&ç
ñqï≥T¢>±, m≥Te+{Ï &˚y˚TCŸ ˝Ò≈£î+&Ü ñqï≥T¢>± ìsê∆]+#·Tø√+&ç.
¾ MTs¡T u≤´+≈£î qT+&ç ø±s¡T¶ rdüT≈£îqï yÓ+≥H˚ ø±s¡T¶ô|’ dü+‘·ø£+ #˚j·T+&ç.
¾ ø±s¡T¶ yÓqø±\ ñqï ∫e]
eT÷&É T n+¬ ø \ (dæ $ $)
q+ãs¡T eT÷dæe⁄+#·T≥≈£î
Á|üjT· ‹ï+#·+&ç.
¾ U≤‘ê ˝≤yê<˚ M \qT dü ]
#·÷düTø√e &ÜìøÏ MT bò˛qT
q+ãs¡TqT yÓ+≥H˚ ]õwüºsY
#˚düTø√+&ç.
¾ MT |æHé HÓ+ãs¡TqT yÓ+≥H˚ e÷πsÃj·T+&ç.
cÕ|æ+>¥ e÷˝Ÿ‡ eT]j·TT s¬ kÕºs¬ +{Ÿ\˝À Á¬ø&ç{Ÿ / &Ó_{Ÿ ø±s¡T\¶ qT yê&É≥+ düTs¡ø‘åÏ +· ø±<äT :
Â neTàø£<ës¡T MT ø±s¡T¶qT m˝≤ ôdÌ«|t #˚düTÔHêï&ÉH˚<ëìì ˇø£ ø£+≥ >∑eTìdüTÔ+&É+&ç.
Â ˝≤yê<˚M\T m\¢|ü⁄Œ&É÷ MT m<äTfÒ »]π>≥≥T¢ #·÷düTø√+&ç.
Â U≤∞>± ñqï Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ s¡d”<äTô|’ m|ü⁄Œ&É÷ dü+‘·ø£+ #˚jÓTT<äT ›. s¡d”<äT˝À U≤∞>±
ñqï ÁbÕ+‘·+˝À ˇø£ ^‘· ^j·T+&ç.
Â ¬skÕº¬s+{Ÿ‡ / cÕ|æ+>¥ e÷˝Ÿ‡˝À Ç#˚Ã düπs« |üÁ‘ê\˝À MT e´øÏÔ>∑‘· düe÷#êsêìï
Çy=«<äT.›
Ç+≥¬sï{Ÿ˝À Á¬ø&ç{Ÿ / &Ó_{Ÿ ø±s¡T¶\qT düTs¡øÏå‘·+>± ñ|üjÓ÷–+#·≥+:
Â ˝≤yê<˚M\≈£î, cÕ|æ+>¥≈£î m\¢|ü⁄Œ&É÷ düTs¡øÏå‘· yÓuŸôd’≥¢qT yê&É+ &ç.
Â MT≈£î ‘Ó*dæq, $X¯«dü˙j·TyÓTÆq yê´bÕs¡T\e<˚› ø=qT>√\T #˚j·T+&ç.
Â uÛÑÁ<ä‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q >∑Ts¡TÔ\T HêïjÓ÷ ˝Ò<√ #·÷&É+&ç. MT ÁuÖ»sY n&ÉT>∑Tq ˇø£
‘êfi¯+ u§eTà, https://‘√ yÓTT<ä\j˚T´ j·T÷ÄsYm˝Ÿ e+{Ï uÛÑÁ<ä‘ê >∑Ts¡TÔ\ (MT
U≤‘ê düe÷#êsêìï ø±bÕ&É{≤ìøÏ MT ø=qT>√fi¯flqT mHéÁøÏ|ü¸Hé‘√ uÛÑÁ<ä|üs¡∫q≥T¢ á
>∑Ts¡TÔ\T ‘Ó\T|ü⁄‘êsTT) ø√dü+ #·÷&É+&ç.
Â |òæwæ+>¥ yÓ÷kÕ\qT ‘·|æŒ+#·Tø√yê\+fÒ Ç`yÓTsTT˝Ÿ yÓTùdCŸ\ìï+{Ïì nqTe÷q+‘√
#·÷&É+&ç. Ä]úø£ düe÷#ês¡+‘√ düVü‰ e´øÏÔ>∑‘· düe÷#êsêìï n&çπ> Ç`yÓTsTT˝Ÿ
yÓTùdCŸ\≈£î düŒ+~+#·ø£+&ç. u≤´+ø˘\T n˝≤+{Ï düe÷#êsêìï ø√s¡e⁄.
Â MT Á¬ø&ç{Ÿ / &Ó_{Ÿ ø±s¡T¶‘√ ÄHé˝…’Hé ˝≤yê<˚M »]|æq ‘·sê«‘· Ä yÓ uŸôd’{Ÿ qT+∫
yÓ+≥H˚ ˝≤>¥Ä|òt ne«+&ç eT]j·TT ÁuÖ»sY ≈£îø°\qT (Cookies) ‘=\–+#·+&ç.
Â ù|yÓT+{Ÿ düe÷#êsêìï Ç`yÓTsTT˝Ÿ <ë«sê m|ü⁄Œ&É÷ |ü+bı<äT›. Ç+≥¬sï{Ÿ <ë«sê
Á|üj·÷DÏ+#˚ (Ç`yÓTsTT˝Ÿ e+{Ï$) düe÷#ês¡+ Ç‘·s¡T\T #·<äe≈£î+&Ü ñ+&É≥+
|üP]Ô>± nkÕ<ÛäéTì #Ó|üŒ˝Ò+.
Â ÄHé˝…’Hé˝À e´øÏÔ>∑‘· düe÷#ês¡+ Ç#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&É+&ç.
Â Áb˛‘ê‡Vü≤ø£ |ü<∏äø±\ yÓ÷kÕ\|ü≥¢ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&É+&ç. e´øÏÔ>∑‘· düe÷#êsêìï
<=+–*+#˚yês¡T bò˛Hé Ä|òüsY\qT ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îì MT e´øÏÔ>∑‘· düe÷#êsêìï
n&É>=#·TÃ.
Â MT bÕdtesY\ ¶ qT s¡V≤ü dü´+>± ñ+#·+&ç. ø=ìï ÄHé˝H’… é <äTø±D≤˝À¢ ø=qT>√\T #˚ùdeTT+<äT
j·T÷»sY H˚yéT, bÕdtesY¶ qyÓ÷<äT #˚düTø√yê*‡q nedüs¡+ ñ+≥T+~. MT @{°m+
|æHéqT ø±bÕ&ÉT≈£îqïfÒ¢. á ÄHé˝…’Hé bÕdtesY¶\qT ≈£L&Ü s¡Vü≤dü´+>±, ãj·T≥yê]øÏ
‘Ó*j·T≈£î+&Ü uÛÑÁ<ä|üs¡T#·Tø√yê*.
#˚j·Te\dæq$ :
; @{°m+ ñ|üjÓ÷–+#˚eTT+<äT, ø±s¡T¶ #=|æŒ+#˚ Á|ü<˚X¯+˝À @MT ñ+&É≈£î +&Ü
#·÷düTø√+&ç. (dæÿ$Tà+>¥ ø±≈£î+&Ü ñ+&É{≤ìøÏ)
; ˝≤yê<˚M #˚ùd≥|ü⁄&ÉT |æHé q+ãsYqT s¡Vü≤dü´+>± ñ+#·+&ç. ˝≤yê<˚M s¡d”<äT\qT
yÓ+≥ ñ+#·Tø√e<äT›.
; u≤´+≈£î\T dü÷∫+∫q≥T¢ MT @{°m+ |æHéqT eT÷&ÉT HÓ\\ø=ø£kÕ] e÷s¡Ã+&ç.
; ˝≤yê<˚M\˝À yÓ÷kÕ\≈£î >∑T]ø±≈£î+&Ü ñ+&É{≤ìøÏ MT Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ s¡d”<äT\qT
<ë∫e⁄+#·+&ç. MT eT+r¢ ùdº{ŸyÓT+{Ÿ‘√ yê{Ïì dü]#·÷düTø√+&ç.
; u≤>± nedüs¡yÓTÆq Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶\qT e÷Á‘·y˚T yÓ+≥ rdüT¬øfi¯fl+&ç.
; MT Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ q+ãsY ñqï s¡d”<äT\qT ∫+#˚j·T+&ç.
; MT nÁ&Édt e÷]q≥¢sTT‘˚, Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ Ç∫Ãq u≤´+≈£î\≈£î eTT+<˚ ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç.
; MT Á¬ø&ç{Ÿø±s¡T¶ b˛sTTq≥¢sTT‘˚ yÓ+≥H˚ Ä $wüj·÷ìï ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç .
; ¬sq÷é˝Ÿ / n|tÁ¬>&çwüHé düeTj·T+˝À MT ø±s¡T¶qT bÕs¡y˚j·÷\qT≈£î+fÒ eTT+<äT
<ëìì n&É¶+>± ø£‹Ô]+∫ bÕs¡y˚j·T+&ç.
#˚j·Te\dæq$ :
: u≤´+ø˘qT+∫ ø±s¡T¶ e∫Ãq ø£esY ∫]–b˛sTTe⁄Hêï, d”˝Ÿ ‘Ó]∫ ñHêï <ëìì
d”«ø£]+#=<äT.›
: MT Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ô|’ |æHé q+ãsY sêjÓTT<äT›.
: MTs¡T ns¡T<äT>± ñ|üjÓ÷–+#˚ n<äq|ü⁄ Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶\qT yÓ+≥ rdüT¬ øfi§fl<äT›.
: MT Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ q+ãsY / @{°m+ |æHéqT me]ø° ‘Ó\bı<äT›. u≤´+ø˘ Á|ü‹ì<ÛäT\eTì
me¬s’Hê #Ó|æŒHê ≈£L&Ü MT ø±s¡T¶qT me]ø° Çy=«<äT›.
: @{°m+ yÓTwæHqé T ñ|üj÷Ó –+#·&+É ˝À kÕj·T|ü&‘É êeTì ø=‘·yÔ ê¬se¬sH’ ê eTT+<äTø=ùd,Ô
yê] kÕj·÷ìï rdüTø√e<äT›.
: @{°m+ yÓTwæHé dü]>± |üì#˚j·Tø£b˛‘˚ <ëìì ñ|üjÓ÷–+#=<äT›.
: MT U≤‘ê $esê\qT ‘Ó*j·Tìyês¡T / <ÛäèMø£]+#·ã&çqyê]øÏ ã~© #˚jÓTT<äT›,
|ü+#·Tø√e<äT.›
: n+<äs¡÷ ñ|üjÓ÷–+#˚ Ç+≥¬sï{Ÿ ôd+≥s¡¢ e+{Ï ø£+|üP´≥s¡¢˝À MT Á¬ø&ç{Ÿ / &Ó_{Ÿ
ø±s¡T¶\qT ñ|üjÓ÷–+∫ HÓ{Ÿ u≤´+øÏ+>¥ ˝Ò<ë ÄHé˝…’Hé ù|yÓT+≥T¢ #˚jÓTT<äT›.
: MTs¡T }Væ≤+#·ì #√≥¢qT+∫ e#˚Ã Ç`yÓTsTT˝Ÿ m{≤#YyÓT+≥¢qT, ÇHédüº+{Ÿ yÓTùdCŸ
&ÍHé˝À&é *+ø˘\qT zô|Hé #˚jÓTT<äT›. nqTe÷HêdüŒ<ä Ç`yÓTsTT˝Ÿ\qT yÓ+≥H˚
‘=\–+#·+&ç.
: bò˛Hé #˚dæ+~ MTπs nsTT‘˚ >±˙, Ä ø£+ô|˙ eT+∫<äì MT≈£î ‘Ó*ùdÔH˚ >±˙ MT U≤‘ê
$esê\qT bò˛Hé˝À #ÓbıŒ<äT›. MTs¡T bò˛Hé n+<äT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶
düe÷#êsêìï ãj·T≥≈£î #ÓbıŒ<äT› (BìH˚ $wæ+>¥ n+{≤s¡T).
: düTs¡øÏå‘·+>±ì yÓuŸôd’{Ÿ˝À MT Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ düe÷#êsêìï Çy=«<äT ›.
: Ä<ëj· T |ü ⁄ |ü q TïXÊK, ]»sY «
u≤´+≈£î e+{Ï Á|üuTÑÛ ‘·« n~Ûø±s¡T\T,
MkÕ ˝Òø£ e÷düsº Y ø±s¡T¶ e+{Ï @<ÓH’ ê
ø±s¡T¶\T Ç#˚Ã dü+düú Á|ü‹ì<ÛäT\T
Ç`yÓTsTT˝Ÿ <ë«sê ø√]Hê ≈£L&Ü
MT bÕdtesY¶, ø£düºeTsY ◊&û, &Ó_{Ÿ
ø±s¡T¶ q+ãsY, |æHé d”MM, »qà~q
‘˚B e+{Ï ø°\ø£ düe÷#êsêìï
Çy=«<äT.›
: MT u≤´+≈£î U≤‘ê düeTdü´\qT >±˙,
MT U≤‘ê $esê\qT>±˙,
bÕdtesY¶qT>±˙ k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥
ôd{’ Ÿ˝À ˝Ò<ë u≤¢>˝¥ À Á|ükÕÔ$+#=<äT.›
: @{° m + |æ H é e+{Ï ø° \ ø£
düe÷#êsêìï MT yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé˝À
ô|{§º<Tä .›
MT Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ eT]j·TT |æHéqT ˇπø#√≥ m|ü⁄Œ&É÷ ñ+#·ø£+&ç
9. ôd’ãsY ùdŒdt˝À rdüTø√e\dæq ìyês¡D #·s¡´\T
¾ MT e´øÏÔ>∑‘· $es¡eTT\qT Çe«ø£+&ç: Á|üj·÷D≤\ ‘˚B\qT, MTs¡T #·÷#· T≥≈£î yÓfi¯ó
‘·Tqï dæìe÷ düeTj·TeTT eT]j·TT dü\ú $es¡eTT\T, kÕj·T+Á‘· y˚fi¯ yÓfió¯ fl ø±¢dTü \ $es¡eTT\T
yÓTT<ä\>∑T MT e´øÏÔ>∑‘· $es¡eTT\qT ÄHé˝…’Hé˝À Çe«≈£L&É<äT.
¾ MT e´øÏ>Ô ‘ ∑ · $es¡eTT\qT s¡V≤ü düéTT>± ñ+#·+&ç. |ü]#·jT· eTT ˝Òìyê]‘√ C≤Á>∑‘.Ô·
¾ ùdïVæ≤‘·T\T |ü]#·jT· düT\ Ô T ø±ì e´≈£î\Ô ‘√ ùdïVü≤eTT ø=s¡≈î£ $qï|üeTT\qT eT]j·TT
MT e´øÏ>Ô ‘∑ · $es¡eTT\qT Ç#·TÃ≥≈£î ‹s¡dÿü ]+#·+&ç. dü+ã+<Ûë\T u…&dç qæ |ü⁄Œ&ÉT <ä÷wæ+#·T
eT]j·TT ndüuÛÑ´ø£s¡ dü+<˚X¯eTT\qT |ü+|üe#·TÃ.
ÁøÏ+~ Á|üe÷<äeTT\‘√ C≤Á>∑‘·Ô :
kÕŒyéT : kÕŒyéT n+fÒ @<Ó’Hê edüTÔe⁄ >∑T]+∫ qT
Ç`yÓTsTT˝Ÿ*düTº≈£î ˝Ò<ë Ç`yÓTsTT˝Ÿ Á>∑÷|ü⁄\≈£î |ü+|ü⁄
nqedüs¡ Ç`yÓTsTT˝Ÿ Á|üø£≥q\T. n˝≤π> kÕŒeTsY‡ ≈£L&Ü
nqedüs¡ Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡qT ñ∫‘· k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ ôd≥’ q¢ T
$ìjÓ÷–+∫ ø=ìï _*j·Tq¢ $ìjÓ÷>∑<ës¡T\≈£î, kÕŒeTs¡T¢
düT\uÛ+Ñ >± yê] e´øÏ>Ô ‘∑ · düe÷#ês¡eTTqT ùdø£]+∫ |ü+|ü⁄
#·THêïs¡T.
n|t&˚{Ÿ #˚dæq kÕŒyéTù≤¢øÏ+>¥ kÕ|òtºy˚sYH˚ m\¢|ü⁄Œ&É÷ ñ|üjÓ÷–+#·+&ç
kÕÿyéT‡ : kÕ<Ûës¡D+>± ÄHé˝…’Hé kÕÿeTsY‡ $ìjÓ÷>∑<ës¡T\qT ø=‘·Ô bòÕ˝ÀesY‡qT »‘·
#˚düTø=qT≥≈£î e´øÏÔ>∑‘· $es¡eTT\¬ø’ n&ÉT>∑T#·÷ *+≈£î‘√ ñqï Ç`yÓ TsTT˝Ÿ ˝Ò<ë
dü+<˚Xe¯ TT\qT |ü+|ü⁄‘ês¡T. á *+≈£î\T n|æøπ¢ wüH‡é , >π yéT‡ yÓTT<ä \>∑Tq≥Te+{Ï yê{Ï˝≤>±
ñ+{≤sTT.
m|ü&Ó’Hê $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉT ‘·eT
e´øÏ Ô > ∑ ‘ · $es¡ e TT\qT á
*+≈£î\≈£î |ü+|æq yÓ+≥H˚ kÕÿeTsY‡
Ä $es¡ e TT\qT rdü T ø=ì
<äT]«ìjÓ÷>∑|sü #¡ e· #·TÃ.
Vü‰ìø£s¡ n|æ¢πøwüHé‡ : Vü‰ìø£s¡
n|æ¢πøwüHé‡, $$<Ûä n|æ¢πøwüHé‡qT
$ìjÓ÷–+#·Tq|ü⁄Œ&ÉT ˝Ò<ë kÕ|òyºt s˚ Y
ÇqŒ¤πsàwüHé n|ü⁄Œ&ÉT sêe#·TÃ. n|æ¢πøwüHé ÇHédüº˝ÒwüHé yÓTT<ä\Tô|≥Tº≥≈£î, ˝Ò<ë M&çjÓ÷\qT
MøÏå+#·T≥≈£î *+≈£î\T yÓTT<ä\>∑Tyê{Ï¬ø’ k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ n|æ¢πø wüHé‡ô|’ øÏ¢ø˘ #˚ùdÔ, MTs¡T
n&ç–q n|æ¢πøwüHé‡qT yÓTT<ä\Tô|≥Tº≥≈£î MT eTÚ*ø£ düe÷#ês¡eTTqT, MT yê˝Ÿ n|t&˚{Ÿ,
yê˝Ÿô|’ b˛düTº #˚j·TT≥≈£î yê]øÏ M\T ø£*Œ+#·e\dæ+~>± n&ÉT>∑T‘·÷, Ç≥Te+{Ï Vü‰ìø£s¡
n|æ¢πøwüHé‡ sêe#·TÃ.
øÏø¢ ˘ C≤øÏ+>¥ : Ç+≥¬sï{Ÿ yê&Éø+£ <ës¡T Á|üe÷<äsV¡ ≤æ ‘· yÓuŸù|J\ô|’ øÏø¢ ˘ #˚dTü qÔ ï düeTj·T+˝À
yê]ì ‘·|ü⁄Œ<√e |ü{Ïº+∫ yê] s¡Vü≤dü´düe÷#êsêìï sêã≥Tºø√e&É+, Ä ø£+|üP´≥sYqT
‘·eT nBÛq+˝ÀøÏ rdüTø√e&É nH˚ yÓ÷kÕìï øÏ¢ø˘ C≤øÏ+>¥ n+{≤s¡T. nH˚ ø£ ÁuÖ»s¡T¢,
bÕ¢{ŸbòÕyéT\T øÏ¢ø˘C≤øÏ+>¥≈£î nqTe⁄>± ñHêïsTT. yê&Éø£+<ës¡T≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ q&ç#˚
m+u…&&Ó é ø√&é ˝Ò<ë Ådÿæ |t<º ë«sê øÏø¢ C˘ ≤øÏ+>¥ »s¡T>∑T‘·T+~. Ç~ k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ &=yÓTHÆ ˝é À
≈£L&Ü »s¡T>∑T‘·T+≥T+~. yê&Éø<£ ës¡T\‘√ ø=ìï *+ø˘\T, ◊|”d\t T, ã≥Hé\T yÓTT<ä˝q’… yê{Ïô|’
øÏø¢ ˘ #˚sTT+#·≥+ <ë«sê yê]øÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü yêπs Vü‰ìø£sy¡ TÓ qÆ |üqT\T #˚ùd≥≥T¢ #˚jT· &É+
á #·s¡´ yÓqø£ ñqï \ø£å´+.
|òæwæ+>¥ : ndü\T yÓuŸôd’{Ÿ˝≤>±H˚ qøÏ© ôd’{ŸqT
düèwæ+º #·{≤ìï |òwæ +æ >¥ n+{≤s¡qï~ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq
$wüjT· y˚T. u≤´+≈£î\T, düTÁ|üd<æ ∆ä yêDÏ»´ yÓuŸôd≥’ ô¢ |’
#˚dqæ ≥T¢>±H˚ k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥˝À ≈£L&Ü Ç|ü⁄Œ&ÉT
|ò æ w æ + >¥ »s¡ T >∑ T ‘√+~. Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ y Ó T Æ q B∏ y é T \T
n+~düTÔHêïeTì, Ábıô|ò’˝Ÿ n|t&˚{Ÿ #˚düTø√eTì,
ôd≈£L´]{° n|æ¢πøwüHé / |ò”#·sY‡ n|t&˚{Ÿ #˚düTø√eTì
‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ã÷≥ø£|ü⁄ Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡, dü+<˚XÊ\T
|ü+|ü≥+ k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥˝À »]π> |òæwæ+>¥. Ä
n|t&˚{Ÿ‡ #·÷&É{≤ìøÏ HÓ{Ÿ yê&Éø£+<ës¡T ˇø£
*+ø˘qT nqTdü]+∫ ˝≤–Hé nyê«*‡e⁄+≥T+~.
n|ü⁄Œ&ÉT yê] $esê\qT yÓ÷dü>±fi¯ófl ùdø£]kÕÔs¡T.
ndü\T ˝≤–Héù|JøÏ qø£\T>± düèwæº+#·ã&çq Ä
*+ø˘ù|J s¡Vü≤dü´ düe÷#êsêìï ùdø£]+#·{≤ìøÏ
ñ<˚•∆ +#·ã&çq~.
|òæwæ+>¥ Ç`yÓTsTT˝Ÿ kÕÿyéT‡ qT+&ç nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&É+&ç
e÷s¡Z<äs¡Ùø±\T :
Â MT ù|s¡T, Ç+{Ï / bÕsƒ¡XÊ\ ∫s¡THêe÷, bò˛Hé q+ãs¡T¢, ej·TdüT‡, *+>∑+, Á¬ø&ç{Ÿ
ø±s¡T¶ $esê\T e+{Ï e´øÏÔ>∑‘· düe÷#êsêìï m|ü⁄Œ&ÉT Çy=«<äT, b˛düTº #˚jÓTT<äT›.
Â Ç+≥¬sï{Ÿ nH˚~ Á|ü|ü+#·+˝Àì n‹ô|<ä› düe÷#ês¡ e÷]Œ&ç kÕ<Ûäq+ ø±ã{Ïº MTs¡T
ÄHé˝H’… ˝é À b˛düTº #˚ùd düe÷#êsêìï ÄHé˝H’… ˝é À ñqï Á|ü‹ˇø£ÿs¡÷ #·÷&=#·TÃ. MTs¡T yê&ÉT‘·Tqï
yÓuŸôd’{ŸH˚ yê&˚ Ç‘·s¡T\T MTs¡T b˛düTº #˚dæq düe÷#êsêìï, MT Ábıô|ò’˝ŸqT ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ.
MT nøö+≥TqT #·÷ù|yê]˝À MT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, ùdïVæ≤‘·T\T, {°#·s¡T¢ e+{Ï eT+∫yê]‘√
bÕ≥T n|ü]∫‘·T˝…’q #Ó&É¶yês¡T ≈£L&Ü ñ+{≤s¡T.
Â MTs¡T yÓuŸôd{ ’ Ÿ˝À Ç∫Ãq düe÷#ês¡eTT $TeTà*ï Ç]øÏ+#·&ÜìøÏ ≈£L&Ü ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˚
neø±X¯+ ñqï<äì >∑Ts¡TÔ+#·Tø√+&ç.
Â MT bÕdtesY¶qT MT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î ˝Ò<ë dü+s¡ø£å≈£î\≈£î ‘·|üŒ Ç+¬ øe]øÏ Çe«sê<äT.
Â MT bÕdtesY¶qT ‘·s¡#·T>± e÷s¡TÃ‘·÷ ñ+&É+&ç eT]j·TT ‹]– k˛wü˝Ÿ HÓ {Ÿe]ÿ+>¥
ôd≥’ ≈¢ î£ |ü+ù| *+≈£î\ô|’ øÏø¢ ˘ #˚jT· ø£+&ç. MTs¡T ‹]– MT nøö+≥T˝ÀøÏ yÓfió¯ fl≥≈£î ÁuÖdüs˝¢¡ À
f…Æ|ü⁄ #˚j·T+&ç ˝Ò<ë MTs¡T ù|dt #˚dæq ãTø˘e÷sYÿ‡qT ñ|üjÓ÷–+#·+&ç.
Â k˛wü˝Ÿ HÓ{ŸesYÿ ôd≥ ’ q¢ T mqTï≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT >√|ü´ $yê<ëdüŒ<ä n+XÊ\qT |ü]o*+#ê*.
Â k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ ôd≥ ’ ˝¢ À ùdïVæ≤‘·T\qT »‘·|sü T¡ #·T≈£îH˚≥|ü⁄Œ&ÉT MT≈£î ‘Ó*dæqyê]ì
e÷Á‘·y˚T n+^ø£]+#·+&ç.
Â m|ü⁄Œ&É÷ ≈£L&Ü k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ ôd’≥¢˝À |ü]#·j·TyÓTÆq e´≈£îÔ\qT ø£*ùd eTT+<äT
MT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ n+^ø±s¡eTTqT bı+<ä+&ç.
Â k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ ôd≥ ’ T¢ yê&Éø+£ <ës¡T\T ‘·eT düe÷#êsêìï me¬ses¡ T #·÷&=#·Ãì
ìj·T+Á‹+#·Tø√{≤ìøÏ neø±XÊ\T ø£*–düTÔHêïsTT. á kÂ\uÛ≤´\qT $ìjÓ÷–+#·Tø√+&ç.
Â MT ≈£î≥T+ã >ös¡yêìï uÛÑ+>∑|ü]#˚ {≤|æø˘\qT sêj·Tø£+&ç.
Â k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ ôd’≥¢˝À |ü]#·j·TeTT˝Òì e´≈£îÔ\qT MT bò˛{À\qT, M&çjÓ÷\qT
eTπs Ç‘·s¡ düTìï‘·yÓTÆq düe÷#ês¡eTTqT |ü+|üe<äT›.
Â k˛wü ˝ Ÿ HÓ { Ÿ e ]ÿ+>¥ nøö+≥T qT+&ç MT dü e ÷#ês¡ e TTqT e÷]ÃHê ˝Ò ø £
<=+>∑*+#·ã&çHê yÓ+≥H˚ k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ düb˛sYº {°+≈£î ‘Ó*j·TCÒ j·T+&ç.
Â MT Ábıô|ò’˝Ÿ˝À me¬s’Hê |üs¡TwüyÓTÆq ˝Ò<ë u≤<Ûäø£*–+#·T $<Ûä+>± b˛düTº\T sêùdÔ
düŒ+~+#·ø+£ &ç.
Â nqedüs¡yÓTÆq $eTs¡Ù\qT |ü+|æ+∫ ùdïVæ≤‘·T\qT ˝Ò<ë dü+<˚XÊ\qT ‘=\–+∫ á
$eTs¡Ù\qT HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ ôd’≥¢≈£î ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç.
Â MT ùdïVæ≤‘·T\ $esê\qT HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ ôd≥ ’ ˝¢ À b˛düT#º j
˚ T· ≈£+&ç. n~ yê]ì Çã“+~øÏ
>∑T]#˚j·Te#·TÃ. yê] Á>∑÷|ü⁄ bò˛{À\qT, dü÷ÿ\T ù|s¡TqT, ∫s¡THêe÷\qT, ej·TdüT
yÓTT<ä\>∑Tq$ b˛düTº#˚j·T≈£î+&Ü yê]ì dü+s¡øÏå+#·+&ç.
Â HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ ôd’≥¢˝À MTs¡T #˚j·TuÀe⁄ |üqT\qT b˛düTº #˚j·Tø£+&ç.
Â HÓ{Ÿe]ÿ+>¥ ôd’≥¢˝Àì ôd{Ïº+>∑T\qT |ü]o*+∫, MTs¡T ùdïVæ≤‘·T\T>± n+^ø£]+∫q
e´≈£îÔ\T e÷Á‘·y˚T »s¡|üs¡T#·Tø=H˚˝≤ ôd{Ÿ #˚j·T+&ç eT]j·TT MTs¡T ùdïVæ≤‘·T\T>±
n+^ø£]+∫q e´≈£îÔ\T e÷Á‘·y˚T MT Ábıô|ò’˝Ÿ MøÏå+#˚˝≤ ôd{Ÿ #˚j·T+&ç.
(øöHé ãH˚>± ø£s√&é|ü‹, msTTsYf…˝Ÿ ˝≤≥Ø, {≤{≤ &=ø√yÓ÷ ˝≤≥Ø, kÕºsY k˛ŒsYº‡ ˝≤≥Ø,
msTTsYf…˝Ÿ / ◊d”d” ø£|t ˝≤≥Ø, ;;d” / V”≤s√¨+&Ü/ kÕºsY ˝≤≥Ø / kÕºsY ÁøÏ¬ø{Ÿ ˝≤≥Ø/ k˛ŒsYº‡ /
ôweπs¢ yÓ÷{≤Y‡ yÓTT<ä˝…’q$)
10. ô|’q ù|s=ÿqï≥Te+{Ï ˝≤≥Ø Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡/
mdtm+mdt\T edüTÔHêïj·÷?
¾ ˝≤≥Ø Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡ / mdtm+mdt\˝À
yÓ÷dü>±fi¯ófl Á|ü»\qT ` MT ôd˝Ÿ q+ãsY≈£î \ø£å˝À¢
˝≤≥Ø ‘·–*+<äì, |òü˝≤Hê áyÓTsTT˝Ÿ ◊&ûøÏ MT
düe÷#êsêìï Çyê«\ì ø√s¡T‘·÷ Ç`yÓTsTT˝Ÿ,
mdtm+mdt ˝Ò<ë bò˛Hé ø±˝Ÿ <ë«sê dü+Á|ü~kÕÔs¡T.
¾ u≤~Û‘T· &ÉT n~ ì»y˚Tqì q$Tà Ç`yÓTsTT˝Ÿ
<ë«sê ‘·q |üP]Ô $esê\qT Ç`yÓTsTT˝Ÿ <ë«sê
‘Ó*j·TCÒkÕÔ&ÉT.
¾ yÓ÷dü>±fi¯ófl u≤~Û‘·T&ç ù|s¡TMT<ä s¡÷bı+
~+∫q qøÏ© #Óø˘ / dü]º|òæ¬ø{Ÿ jÓTTø£ÿ kÕÿHé
#˚j·Tã&çq ø±|”ì yÓTsTT˝Ÿ #˚kÕÔs¡T. ]õÅùdºwüHé
s¡TdüTeTT øÏ+<ä ì]∆wüºyÓTT‘êÔìï »eT#˚j·TeT+≥÷
u≤~Û‘·T&çøÏ ˇø£ ã÷≥ø£|ü⁄ U≤‘ê q+ãsY ÇkÕÔs¡T.
¾ u≤~Û‘T· &ÉT n~ ≈£L&Ü q$Tà yÓ÷dü>±fi¯ófl #Ó|Œæ q U≤‘ê\˝À &ÉãT“qT &çbÕõ{Ÿ #˚kÕÔ&TÉ .
ø=ìïkÕs¡T¢ Ç~ \ø£å\˝À ñ+≥T+~.
¾ nsTT‘˚ ãVüQeT‹ yÓTT‘·Ô+ m+‘·≈£L sêø£b˛e≥+‘√ ‘êqT ˝≤≥Ø\ ù|s¡T‘√
yÓ÷düb˛sTTq≥T¢ u≤~Û‘·T&ÉT ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&ÉT.
˝≤≥Ø ≈£î+uÛÑø√D+ : ø=ìïkÕs¡T¢ ªªMTs¡T $T*j·THé &Ü\s¡T¢ ˝≤≥Ø˝À ¬>\T#·T≈£îHêïs¡Tμμ
n+≥÷ MT≈£î ˇø£ Ç`yÓTsTT˝Ÿ n+<äT‘·T+~. Ç˝≤+{Ï yÓTsTT˝Ÿ‡ n+<äTø√e&É+ u≤>±H˚
ñ+≥T+~. nsTT‘˚ n~ ì»yÓT‘Æ H˚ ˚ u≤>∑T+≥T+~. Ç˝≤+{Ï yÓTsTT˝Ÿ‡≈£î düŒ+~+#·≥+ e\q
ô|<äy› TÓ T‘·+Ô ˝À &ÉãT“b˛‘·T+~. yÓ÷dü>±fi¯ófl Ä &ÉãT“ ÄX¯ #·÷|æ+∫ $TeTTà\qT ãT≥º˝À y˚dæ
e~˝ÒkÕÔsT¡ .
ªMTs¡T yÓuŸø±ýéT, &çõ≥˝Ÿ ¬øyÓTsê ¬>\T#·T≈£îHêïs¡T, n_Ûq+<äq\Tμ e+{Ï Ç`yÓTsTT˝Ÿ ≈£î+uÛÑø√D+ :
ø=ìïkÕs¡T¢ MTs¡T &çõ≥˝Ÿ ¬øyÓTsê ˝Ò<ë yÓuŸ ø±ýéT ¬>\T#·T≈£îHêïs¡+≥÷ MT≈£î ˇø£
Ç`yÓTsTT˝Ÿ edüTÔ+~. <ëìì |ü+|ü{≤ìø£j˚T´ Ks¡TÃ\ø√dü+ á ÁøÏ+<ä Ç∫Ãq *+ø˘qT
H=øÏÿ e÷ yÓuŸôd’{Ÿ˝À MT Á¬ø&ç{Ÿ/ &Ó_{Ÿ ø±s¡T¶ $esê\T ÇùdÔ dü]b˛‘·T+<äì #ÓãT‘ês¡T. Ä
&ÉãT“\T MT U≤‘ê˝À qT+∫ rdüTø√ã&É‘êsTT>±˙, MT≈£î Ä ãVüQeT‹ m|üŒ{Ïø° n+<ä<äT.
eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô #·s¡´\T :
Â ÄHé˝H’… é ˝≤≥Ø ˝Ò<ë ã+|üsY |ü+&ÉT>∑ ãVüQeT‹ n+≥÷ ø=‘·yÔ ê] qT+∫ Ç`yÓTsTT˝Ÿ
>±˙, bò˛Hé≈£î mdtm+mdt eùdÔ düŒ+~+#·ø£+&ç.
Â dü]>±Z ìsê∆]+#·Tø√≈£î+&Ü ø=‘·Ôyê] U≤‘ê\˝À &ÉãT“\T &çbÕõ{Ÿ #˚j·T ø£+&ç.
Â ‘·eT≈£î dü+ã+<Ûä+˝Òì ˇø£ u≤´+ø˘ U≤‘ê<ës¡T&çøÏ ø£$TwüHé Ç∫Ã Ä U≤‘ê q+ãsYqT
yê&ÉTø√e≥+ <ë«sê yÓ÷dü>±fi¯ófl ˝≤≥Ø yÓ÷kÕ\qT #˚kÕÔs¡T.
Â yÓ÷dü>±fi¯ófl düuø®… ˝ º˘ H’… ˝é À 10,000 &Ü\s¡T¢ >¬ \T#·T≈£îqï≥T¢ ñ+&˚ Ç`yÓTsTT˝Ÿ‡ e\˝À
|ü&=<äT›. MT Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ MT≈£î Ä yÓTsTT˝Ÿ m˝≤ e∫Ã+<äì Ä˝À∫+#·+&ç.
Â ‘·≈£îÿe <Ûäs¡≈£î edüTÔe⁄\T ÇkÕÔeTqï Á|üø£≥q\‘√ nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&É+&ç. MTs¡T
ÄHé˝H’… é cÕ|æ+>¥˝À >±˙, b˛{°˝À >±˙ bÕ˝§Zq≈£î+&ÜH˚ MT≈£î Ä yÓTsTT˝Ÿ m+<äT≈£î e∫Ã+<√
Ä˝À∫+#·+&ç.
11. &Ódtÿ{≤|t uÛÑÁ<ä‘·

MT &Ódtÿ{≤|t ø£+|üP´≥sYqT m+<äT≈£î düTs¡øÏå‘·+>± e⁄+#·Tø√yê*?
eTq+ |üs¡‡q˝Ÿ ø£+|üP´≥s¡¢qT dü¬s’q uÛÑÁ<ä‘ê |üs¡yÓTÆq n+XÊ\T bÕ{Ï+#·≈£î+&Ü
$ìjÓ÷–+#·&É+ »s¡T>∑T‘√+~. #·≥º e´‹πsø£ ø±s¡´Áø£e÷\≈£î bÕ\Œ&ç yês¡T Ç˝≤+{Ï
düTs¡øÏå‘·+ ø±ì ø£+|üP´≥s¡¢qT ‘·eT eqs¡T\T>± e÷s¡TÃø√ì yÓ÷kÕ\≈£ î bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡T.
á yÓ÷kÕ\T yÓ’s¡dt, Á{ÀC≤Hé‡, ø°˝≤>∑sYŒ eT]j·TT ø=ìï düeTj·÷\˝À ì»yÓTÆq ùV≤ø£sY‡>±
≈£L&Ü ñ+&Ée#·TÃ. Bìe\¢ &˚{≤ #√ØøÏ >∑Ts¡e&É+, &˚{≤ b˛>=≥Tºø√e&É+ , e´øÏÔ>∑‘·
düe÷#ês¡+ ãVæ≤s¡Z‘·+ ø±e&É+, bÕdtesY¶ ˝≤+{Ï eTTKýÓTÆq n+XÊ\T #√ØøÏ >∑Ts¡e&É+
yÓTT<ä\>∑Tq$ »s¡T>∑T‘·Tqï$. ø±e⁄q MT |üs¡‡q˝Ÿ ø£+|üP´≥sY uÛÑÁ<ä‘· eT]j·TT s¡ø£åD
$wüj·T+˝À @e÷Á‘·+ sêJ |ü&É≈£L&É<äT.
e÷s¡Z<äs¡Ùø±\T :
MT |üs¡‡q˝Ÿ ø£+|üP´≥sY ñ|üjÓ÷–+#˚ eTT+<äT >∑Ts¡TÔ+#·Tø√e*‡q $wüj·÷\T
Â m\¢|ü⁄Œ&É÷ ˝…’ôdqT‡ ñqï kÕ|òtºy˚sY\H˚ MT ø£+|üP´≥sY˝À ô|≥Tºø√yê*. Bìe\¢ MT
Ä|üsπ {Ï+>¥ dædyºü Té eT]j·TT n|æøπ¢ wüH‡é qT m|üŒ{Ïø|£ ⁄ü Œ&ÉT ‘êC≤>± ñ+#·e#·TÃ. MTs¡T ˇø£yfi˚ ¯
zô|Hé k˛sY‡ kÕ|òyºt s˚ Y yê&ÉT‘·÷e⁄qï≥¢sTT‘˚ <ëìì ‘·s#¡ ÷· ‘êC≤>± e⁄+#·Tø√e&É+ #˚jT· +&ç.
Â &ÍHé˝À&ÉT #˚düT≈£îH˚≥|ü⁄Œ&ÉT m\¢|ü⁄Œ&É÷ ÄHé˝…’Hé yÓuŸôd’{Ÿ\H˚ $ìjÓ÷–+#·+&ç.
n+‘˚>±ì eT÷&√ bÕØº yê] qT+&ç &ÍHé˝À&é #˚j·Tø£+&ç.
Â &ÍHé˝À&é #˚dæq ô|ò’fi¯flqT ‘êC≤ j·÷+{Ï yÓ’s¡dt kÕ|òtºy˚sY‘√ kÕÿHé #˚dæq ‘·sê«‘·
e÷Á‘·y˚T ñ|üjÓ÷–+#·+&ç.
Â Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq yÓ’s¡dt\qT ìs√~Û+#·&ÜìøÏ kÕ|òtºy˚sY s¡ø£åD ø£e #êìï (Firewall)
dü]>± neT]Ã ÇHékÕº˝Ÿ #˚j·T+&ç.
ÁuÖ»s¡T uÛÑÁ<ä‘·:
Â m\¢|ü⁄Œ&É÷ MT yÓuŸÁuÖ»HéqT ‘êC≤
bÕ#Y\‘√ n|t&˚{Ÿ #˚düT≈£î+≥÷ ñ+&É+&ç.
Â ÁuÖ»sY ˝ À Çe«ã&ç q Åô|’ e d” ˝Ò < ë
ôd≈£L´]{° ôd{Ïº+>¥‡ yê&É+&ç.
Â ø£+f…+{Ÿ |òæ\ºsY #˚ùd kÕ|òtºy˚sY\qT
yê&É+&ç.
Â m\¢ | ü ⁄ Œ&É ÷ ôdsY Ã Ç+»Hé ˝Àì
ùd|òtôdsYÃqT “ON” ˝À ñ+#·Tø√+&ç.
uÛÖ‹ø£ uÛÑÁ<ä‘· :
Â MT ø£+|üP´≥sY qT <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q uÛ≤>±\qT ‘·s¡#·÷ X¯óÁuÛÑ+ #˚d ü÷Ô ñ+&Ü*.
dü÷#·q: X¯óÁuÛÑ+ #˚ùdeTT+<äT ø£+|üP´≥sYqT Ä|òt #˚j·T+&ç.
Â ø£+|üP´≥sY≈î£ dü+ã+~Û+∫q ø£s¬ +≥T r>∑\T, øπ ãTfi¯flqT ˙s¡T, |ü⁄s¡T>∑T\T #˚s≈¡ î£ +&Ü
dü¬s’q $<Ûä+>± neTs¡Ã+&ç.
Â |üs‡¡ q˝Ÿ ø£+|üP´≥sY ô|’ |üì#˚dTü qÔ ï|ü&ÉT ˙s¡T, ÄVü‰s¡+ n+<äT˝À |ü&≈É î£ +&Ü C≤Á>∑‘\
Ô· T
rdüTø√+&ç.
Â j·TT.mdt._. ˝≤+{Ï$ ø£+|üP´≥sY qT+&ç rdæy˚düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT Ä|üπs{Ï+ >¥ dædüºyéT˝À
n+~+∫q ùd|òt© ]eT÷yé (Safely Remove) qT m+|æø£ #˚düT≈£îì ñ|üjÓ÷–+#·+&ç.
Â ãjÓ÷dt (BIOS) ≈£î s¡V≤ü dü´ dü+øπ ‘· |ü<+ä (bÕdtesY)¶ ô|≥Tºø√e&É+ <ë«sê Ç‘·sT¡ \T
mes¡÷ nÁø£eT+>± dædüºyéT‘√ |üì#˚j·T≈£î+&Ü Ä|üe#·TÃqT.
Â ø£+|üP´≥sYqT $ìjÓ÷–+#·ì düeTj·÷\˝À <ëìì Ä|òt #˚dæ ñ+#·+&ç.
dü÷#·q: ãjÓ÷dt bÕdtesY¶ @sêŒ≥T #˚düTø√e&ÜìøÏ “Setting password to
BIOS” $uÛ≤>±ìï #·÷&É+&ç.
&˚{≤ uÛÑÁ<ä‘· :
Â MT ø£+|üP´≥sY˝À Ä|üπs{Ï+>¥ dædüºyéTqT Ä{À n|t&˚wüHé˝À mH˚ãT˝Ÿ #˚düT≈£îì,
Áø£eTã<ä∆+>± n|t&˚{Ÿ #˚dü÷Ô ñ+&Ü*.
Â qeTàø£+ ñqï yÓuŸôd’{Ÿ\ qT+&ç e÷Á‘·y˚T j·÷+{° yÓ’s¡dt kÕ|òtºy˚sY \qT &ÍHé˝À&é
#˚düTø=ì ÇHékÕº˝Ÿ #˚düTø√yê*. ø=‘·Ô yÓ’s¡dt\ ìs√<ÛëìøÏ m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT <ëìø£<˚ n|t&˚{Ÿ
nj˚T´˝≤ #·÷&Ü*.
Â qeTàø£+ ñqï yÓuŸôd’{Ÿ\ qT+&ç e÷Á‘·y˚T j·÷+{° ôdÌŒy˚sY\qT &ÍHé˝À&é #˚düTø=ì
ÇHékÕº˝Ÿ #˚düTø√+&ç. ø=‘·Ô yÓ’s¡dt\ ìs√<ÛëìøÏ m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT <ëìø£<˚ n|t&˚{Ÿ nj˚T´˝≤
#·÷&Ü*.
Â $\TyÓ’q düe÷#êsêìï uÛÑÁ<ä|üs¡#·Tø√e&ÜìøÏ mHéÁøÏ|ü¸Hé nH˚ uÛÑÁ<ä ‘ê |üs¡yÓTÆq ø√&é
|ü<ä∆‹ì yê&É+&ç.
dü÷#·q: Bìø√dü+ mHéÁøÏ|ü¸Hé bÕdtesY¶ Á|ü‘˚´ø£+>± nedüs¡+. mHéÁøÏ|tº #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT
‘·|üŒìdü]>± bÕdtesY¶qT C≤„|üø£+ ñ+#·Tø√yê*. ˝Òø£b˛‘˚ Ä ‘·sê«‘· &˚{≤ n+<äTu≤≥T˝À
ñ+&É<Tä .
Â ø£+|üP´≥sY ˝Àì n&çàHé (Admin) U≤‘ê≈£î dü+øÏ¢wüºyÓTÆq bÕdtesY¶ Ç#·TÃø√yê*.
n+‘˚>±ø£ Ç`yÓTsTT˝Ÿ, Ä]úø£ n|æøπ¢ wüHé (nøö+{Ÿ‡) ˝≤+{Ï eTTKýÓTÆq n|æøπ¢ wüq≈¢ î£ dü+øÏw¢ yºü TÓ qÆ
bÕdtesY¶qT ‘·|üŒìdü]>± yê&Ü*.
Â u≤´ø£|t (Backup): ‘·s¡#·T>± MT ø£+|üP´≥sY ˝Àì &˚{≤qT dæ.&ç / &ç.$&ç ˝Ò<ë
j·TT.mdt._ Å&Ó’yé yÓTT<ä˝…’q yê{Ï˝À ø±|” #˚dæ ñ+#·Tø√yê*. m+<äTø£+fÒ MT ø£+|üP´≥sY
Vü‰sY¶&çdtÿ |üP]Ô>± <Óã“‹qï|ü⁄Œ&ÉT ø±ì, ] ÇHékÕº˝Ÿ #˚düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT ø±ì ˝Ò<ë bòÕπsà{Ÿ
#˚düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT ø±ì &˚{≤ #Ó&çb˛e#·TÃ.
Â ]ø£e] &çdtÿ : <ÛäèMø£]+#·ã&Éì kÕ|òtºy˚sY\T eT]j·TT Ç‘·s¡ ‘Ó*j·T ì Å&Ó’yé\ e\¢
ã÷{Ÿ ô|òsTT˝Ÿ nsTT Ä|üπs{Ï+>¥ dædüºyéT $|òü\eTsTTq|ü⁄Œ&ÉT, ‹]– Ä|üπs{Ï+>¥ dædüºyéT qT
]ø£eØ #˚düTø√e&ÜìøÏ M\T>± ø£+|üP´≥sY ‘·j·÷Ø<ës¡T&ÉT ˝Ò<ë yê´bÕs¡düTÔ&ÉT düs¡|òüsê
#˚dæq ]ø£eØ &çdtÿqT C≤Á>∑‘·Ô>± e⁄+#·Tø√yê*.
Â ø£+|üP´≥sY kÕºs¡ºsY Áb˛Á>±+\qT ‘·|üŒìdü]>± |üs¡ý˚ø£åD / ìj·T+Á‘·D #˚düT≈£î+≥÷
‘·<ë«sê dædüºyéT |üì#˚j·TT $<ÛëHêìï yÓTs¡T>∑T|üs¡T#·Tø√yê*.
Ç`yÓTsTT˝Ÿ uÛÑÁ<ä‘· :
Â m\¢|⁄ü Œ&É÷ MT Ç`yÓTsTT˝Ÿ U≤‘ê≈£î dü+øÏw ¢ yºü TÓ qÆ s¡V≤ü dü´ dü+øπ ‘· |ü<ëìï (bÕdtesY)¶ qT
@sêŒ≥T #˚düTø√+&ç.
Â yÓs’ d ¡ t kÕŒyéT\T <ë&ç #˚jT· ≈£î+&Ü ìs√~Û+#˚+<äT≈£î, Ç`yÓTsTT˝ŸqT kÕÿHé #˚ùd+<äT≈£î
>±qT m\¢|ü⁄Œ&É÷ j·÷+{° ôdÌŒy˚sY kÕ|òtºy˚sYqT $ìjÓ÷–+#·+&ç.
Â Ç`yÓTsTT˝Ÿ n{≤#YyTÓ +{Ÿ\qT ‘Ós# ¡ ˚ eTT+<äT m\¢|⁄ü Œ&ÉT ‘·|Œü ìdü]>± ‘êC≤ j·÷+{°
yÓ’s¡dt eT]j·TT j·÷+{° ôdÌŒy˚sY\‘√ kÕÿHé #˚dü÷Ôe⁄+&Ü*.
Â m\¢|ü⁄Œ&É÷ C≤„|üø£+ e⁄+#·Tø=ì kÕŒyéT bò˛\¶sY U≤∞ #˚j·÷*.
yÓ’sY˝…dt uÛÑÁ<ä‘·:
Â &çbòÕ˝Ÿº>± ñqï n&çàìÅùdº{Ïyé bÕdtesY¶\T e÷s¡TÃø√yê*.
Â &Éã÷¢´.|æ.@ (yÓ`’ ô|’ò Ábıf…ø¬ & º é j·÷ø¬ ‡dt / &Éã÷´.Ç.|æ mHéÁøÏ|ü ¸H)é qT ÄHé #˚dTü ø√+&ç.
Â &çbòÕ˝Ÿº mdt.mdt.◊.&ç. (SSID) ì e÷s¡Ã+&ç.
Â e÷ø˘ (MAC) ∫s¡THêe÷ |òæ\ºsYqT mH˚ãT˝Ÿ #˚j·T+&ç
Â $ìjÓ÷–+#·q|ü⁄Œ&ÉT yÓ’sY˝…dt HÓ{ŸesYÿqT Ä|òt #˚j·T+&ç.
yÓ÷&ÉyéT uÛÑÁ<ä‘·:
Â &çbòÕ˝Ÿº bÕdtesY¶\qT e÷s¡Ã+&ç
Â $ìjÓ÷–+#·q|ü⁄Œ&ÉT dæ«#Y Ä|òt #˚j·T+&ç.
(&Ódtÿ{≤|t ô|ò’sYyê˝ŸqT m\¢|ü⁄Œ&ÉT
ÄHé˝À ñ+#·+&ç. MT≈£î ‘Ó\TkÕ 82% eT+~
>∑èVü≤ $ìjÓ÷>∑<ës¡T\≈£î 2013e dü+e‘·‡s¡+˝À
ø£˙dü+ ˇø£ uÛÑÁ<ä‘ê|üs¡yÓTÆq düeTdü´HÓ’Hê
m<äTs=ÿHêïs¡T)
#˚j·Te\dæq$:
; MTs¡T ø£+|üP´≥s¡T ø=qT>√\T #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT neTàø£+<ës¡T n+~+∫q |üÁ ‘ê\˝Àì
e÷s¡Z<äs¡Ùø±\qT (Guidelines) #·~$ |üs¡‡q˝Ÿ ø£+|üP´≥sYì m˝≤ ôd{Ÿ n|t #˚j·÷˝À
‘Ó\TdüTø√+&ç
; nqTdü+<Ûëq+ #˚j·T+&ç
9 ø° uÀs¡T¶
9 eTÚdt
9 e÷ì≥sY
9 d”Œø£s¡T¢ eT]j·TT
9 HÓ{ŸesYÿ øπ ãT˝Ÿ \qT dæ.|æ.j·TT‘√ neTàø£+<ës¡T Ç∫Ãq |ü⁄düøÔ +£ ˝À dü÷∫+∫q
$<Ûä+>± nqTdü+<Ûëq+ #˚j·T+&ç.
; m\ÅøÏºø£˝Ÿ uÀs¡T¶\≈£î MT dæ.|æ.j·TT. eT]j·TT e÷ì≥sYqT ø£HÓø˘º #˚j·T+&ç.
#˚j·T≈£L&Éì$ :
: qøÏ© kÕ|òtºy˚sY\T m˝≤+{Ï$ n+fÒ
8 Ä|üπs{Ï+>¥ kÕ|òtºy˚sY\T (Windows, Unix etc.,)
8 n|æ¢πøwüHé kÕ|òtºy˚sY\T (Office, Database etc.,)
8 ôd≈£L´]{° kÕ|òyºt s˚ \Y qT ÇHékÕº˝Ÿ #˚jT· ≈£L&É<Tä . dü÷#·q: C≤„|øü £+ e⁄+#·Tø√+&ç.
ø=ìï qøÏ© kÕ|òtºy˚sY\T yê{Ïø£y˚ yÓ÷dü|ü⁄ Áb˛Á>±eTT\T.
: MT ø£+|üP´≥sYqT H˚sT¡ >± m\ÅøøºÏ ˝ £ Ÿ |ò>¢ü ¥ bÕsTT+{Ÿ≈î£ ø£HøÓ º˘ #˚jT· ø£+&ç. nqTø√≈£î+&Ü
e#˚Ã m≈£îÿe ø£¬s+≥T (ôV’≤ y√˝Òºõ) Á|üyêVü≤+ e\¢ ø£+|üP´≥sY <Óã“‹qe#·TÃ. <ëìøÏ
ã<äT\T>± qeTàø£yÓTÆq ˇø£ düsY® Ábı≥ø£ºsY <ë«sê ø£+|üP´≥sYqT ø£\ |ü+&ç.
: MTs¡T ø£+|üP´≥sY #·T≥TºÁ|üø£ÿ\ ÄVü‰s¡+ ‹q&É+ ˝Ò<ë ‘ê>∑&É+ #˚j·T ø£+&ç.
: ø£+|üP´≥sY≈£î <ä>∑Zs¡>± nj·TkÕÿ+‘ê\qT ñ+#·ø£+&ç.
: ø£+|üP´≥sY |ü]ø£se¡ TT\ô|’ m˝≤+{Ï Á<äyê\qT #·\ø¢ +£ &ç. ˇø£yfi˚ ¯ n˝≤ #˚jT· e\dæq
nedüs¡+ ñ+<äqT≈£î+fÒ eTT+<äT>± ˇø£ ã≥ºô|’q ÅùdŒ #˚dæ Ä ã≥º‘√ á |ü]ø£s¡eTT\qT
‘·T&Ée+&ç.
: ¬s+&ÉT mø˘‡f…q¸Hé‡ ñqï Ç`yÓTsTT˝Ÿ n{≤#YyÓT+{Ÿ\qT ‘Ós¡eø£+&ç.
yÓ’sY˝…dt yÓ÷&ÉyéTqT ø£HÓø˘º #˚ùdeTT+<äT bÕ{Ï+#·e\dæq dü÷#·q\T :
Â MTs¡T ø£HÓø˘º #˚ùd eTT+<äT MT yÓ’sY˝…dt yÓ÷&ÉyéT bÕ´πøJ˝À MT≈£î ‘·–q |ü]ø£s¡eTT\T
n+<äTu≤≥T˝À ñHêïj·÷ ˝Òyê ìsê∆]+#·Tø√yê*. yÓs’ ˝Y d… t yÓ÷&ÉyTé (˝Ò<ë yÓs’ ˝Y d… t n&Ü|üsº )Y ,
ÇHékÕº˝ÒwüHé dæ.&ç. sêýéT‘√ bÕ≥T e÷qTé˝Ÿ, á‘·¬sï{Ÿ πøãT˝Ÿ (˝Ò <ë j·TT.mdt._.
πøãT˝Ÿ ` MT≈£î yÓ’sY˝…dt yÓ÷&ÉyéT nsTT‘˚), ˇø£ yÓ’sY˝…dt j·÷+{° Hê (802.11a, 802.11b
or 802.11g) nH˚ yÓ’sY˝…dt Á|üe÷D≤\T ñHêïj·÷ ˝Òyê ìsê∆]+#·Tø√yê* eT]j·TT
ø£¬s+≥T n&Ü|üºsY ñ+&Ü*. Ç+<äT˝À @<Ó’Hê ˝Òø£b˛‘˚ yÓ’sY˝…dt yÓ÷&É yéT ø=qï cÕ|ü⁄yê]ì
˝Ò<ë ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T&çøÏ bò˛Hé #˚dæ |æ\yê*.
Â e÷qTé˝ŸqT |üP]Ô>± #·~$ |ü]ø£s¡eTT\T m˝≤ |üì#˚kÕÔjÓ÷ ‘Ó\TdüTø√yê*. ñ
<ëVü≤s¡D≈£î yÓs’ ˝Y d… t j·÷+{°Hê, yÓs’ ˝Y d… t HÓ{Ÿ esYÿ≈£î ø£HøÓ º˘ #˚dqæ |ü⁄Œ&ÉT, á‘·s¬ ï{Ÿ øπ ãT˝ŸqT
(j·TT.mdt._ πøãT˝Ÿ) ø£+|üP´≥sY yÓ÷&ÉyéT≈£î ø£HÓø˘º #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT m˝≤ |üì#˚düTÔ+<√
‘Ó\TdüTø√yê*.
Â MT yÓ’sY˝…dt j·÷+{°HêqT yÓ÷&ÉyéT≈£î »‘·#˚j·÷*.
Â á‘·¬sï{Ÿ πøãT˝ŸqT MT ø£+|üP´≥sY˝Àì ˝≤Hé ˝Ò<ë á‘·¬sï{Ÿ b˛s¡Tº yÓ ÷&ÉyéT≈£î
‘·–*+#ê*. ˝Ò<ë MT≈£î ˇø£y˚fi¯ yÓ’sY˝…dt j·TT.mdt._ yÓ÷&ÉyéT ñ+fÒ j·TT.mdt._ πøãT˝ŸqT
j·TT.mdt._ b˛s¡Tº˝À ô|{≤º*.
Â $<äT´‘Y uÀs¡T¶≈£î yÓ÷&ÉyéT $<äT´‘Y n&Ü|üºsYqT ø£HÓø˘º#˚j·÷*. |ò ü¢>¥ ˝ÀìøÏ ô|{Ïº dæ«#Y
ÄHé#j ˚ ÷· *.
yÓ’sY˝…dt yÓ÷&ÉyéTqT @sêŒ≥T #˚düTø√e&É+:
Â MT yÓuŸ ÁuÖ»s¡TqT ‘Ós¡∫ n+<äT˝À yÓ÷&ÉyéT≈£î #Ó+~q n&çàìÅùdº{Ïyé yÓuŸôd’{Ÿ
URL qT m+≥sY #˚j·÷*. $ìjÓ÷>∑<ës¡T\ e÷qTé˝Ÿ ˝Òø£b˛‘˚ MTs¡T yÓT&Éyé T ñ
‘·Œ‹Ô<ës¡T\≈£î ˝Ò<ë &û\s¡T yê] ø£düºeTsY düØ«düT≈£î |òü+ø£åHé #˚j·Te#·TÃqT.
Â j·T÷»sY e÷qTé˝Ÿ˝À Ç∫Ãq≥Tº n&çàìÅùdº{Ïyé yÓuŸôd’{Ÿ˝ÀøÏ ‘Ó]#êø£ j·T÷»sY
e÷qTé˝Ÿ˝À Ç∫Ãq y˚Ts¡≈£î n+<äT˝À j·T÷»sY H˚yéT, bÕdtesY¶ m+≥sY #˚j·÷*. ˇø£y˚fi¯
MTs¡T Bìì ‘Ó\TdüTø√˝Òø£ b˛‘˚ MTs¡T yÓ÷&ÉyéT ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T\≈£î ˝Ò< ë &û\s¡T yê] ø£düºeTsY
düØ«düT≈£î bò˛Hé #˚j·Te#·TÃqT. kÕ<Ûës¡D+>± &ûbòÕ˝Ÿº>± ñ+&˚ j·T÷»sY H˚yéT “Admin”
>± ñ+≥T+~.
Â Ç+≥¬sï{Ÿ s¡øy £ T˚ <√ ôd\≈£îº #˚dTü ø√yê*. Ç+≥¬sï{Ÿ ø£HøÓ Hå£ ˝é À Hê\T>∑T s¡ø±\ ø£HøÓ qå£ T¢
ñ+{≤sTT. “Dynamic IP Address”, “Static IP Address”, “PPPoE/ PPPoA”
and “Bridge Mode” nH˚$>± ñ+{≤sTT. MT Ç+≥¬sï{Ÿ düØ«düT n+~+#˚ dü+düy
ú ê]øÏ
bò˛Hé #˚dæ @ ôd{Ïº+>∑T MT≈£î dü]>±Z dü]b˛‘·T+<√ ‘Ó\TdüTø√yê*.
Â ◊.mdt.|æ düs¡«sY qT+&ç MTs¡T Ä{Ày˚T{Ïø˘>± ◊.|æ. nÁ&ÉdüT rdüTø√yê\+fÒ “Dy-
namic IP Address” m+|æø£ #˚düTø√yê*. MTs¡T rdüT≈£îH˚ Á|ü‹ yÓ’sY˝…dt ø£HÓø£åHé≈£ î
MT≈£î ˇø£ ◊.|æ. nÁ&ÉdüT edüTÔ+~. ø=ìï dü+<äsê“¤˝À¢ ◊.|æ. nÁ&Édü T e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~.
(MTs¡T Ç+≥¬sï{Ÿ ø£HÓø£ºsTTq Á|ü‹kÕØ MT ◊.|”. e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~) eT]j·TT Ç‘·s¡
dü+<äsê“¤˝À¢ m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ ˝Ò≈£î+&Ü dæús¡+>± ñ+≥T+~. (MTs¡T Ç+≥¬sï{Ÿ ø£HÓø£ºsTTHê,
&çdtø£HÓø£ºsTTHê ˇπø ◊.|æ. nÁ&ÉdüT dæús¡+>± ñ+≥T+~. nÁ&ÉdüT e÷s¡T‘·÷ ñ+fÒ MTs¡T á
ôd{Ïº+>∑TqT m+|æø£ #˚düT≈£î+fÒ eT+∫~. m|ü⁄Œ&ÉsTT‘˚ yÓ’sY˝…dt ne⁄‘·T+<√ yÓ÷&ÉyéT ≈£L&Ü
Ä{Ày˚T{Ïø˘>± e÷s¡T‘·÷ düs¡«sY qT+&ç ø=‘·Ô ◊.|æ. nÁ&ÉdüT rdüT≈£î +≥÷ ñ+≥T+~. MT
e÷ø˘ nÁ&ÉdüT m+≥sY #˚dæ (MAC Address) (kÕ<Ûës¡D+>± Ç~ yÓ÷&ÉyéT≈£î yÓqTø£
uÛ≤>∑eTTq ñ+≥T+~.) Ç‘·s¡ $es¡eTT\T m+≥sY #˚j·÷*. j·T÷»sY e÷qTé˝ŸqT
|ü]o*+#·&+É ˝Ò<ë yÓ÷&ÉyTé ñ‘·Œ‹Ô<ës¡Tì jÓTTø£ÿ / cÕ|ü⁄yê] jÓTTø£ÿ ø£deºü TsY øπ sY ôd+≥sY
qT+&ç Ç‘·s¡ $es¡eTT\T rdüTø√yê*.
Â “Static IP Addrsee” qT m+|æø£ #˚düTø=ì dæús¡yÓTÆq ◊.|æ. nÁ&ÉdüT bı+<äe#·TÃ.
MTs¡T “VPI”, “VCI”, “IP Address”, “Subnet Mask”, “ISP Gateway
Address”, “Server Address”, “Primary DNS Address”, “Secondary
DSN Address” eT]j·TT “Connection Type” nH˚$ |üP]Ô#˚j·Te\dæ ñ+≥T+~.
á $es¡eTT\T MTs¡T düØ«dt ÁbıyÓ’&És¡T qT+&ç rdüTø√yê*.
Â “PPPoE/ PPPoA” á s¡ø£yÓTÆq ◊.mdt.|æ $ìjÓ÷>∑<ës¡T&Ó’ ñ+fÒ DSL
$ìjÓ÷>∑<ës¡T\T á ø£HÓø£åHé $ìjÓ÷–+#·e#·TÃ. MT j·T÷»sY H˚yéT, bÕdtesY¶ eT]j·TT
Ç‘·s¡ $es¡eTT\T m+≥sY #˚j·Te\dæ ñ+≥T+~. Çe˙ï düØ«dt ÁbıyÓ’&ÉsY‡ n+~kÕÔs¡T.
Â “Bridge Mode” nH˚ s¡ø£+ m+|æø£<ës¡T˝…’‘˚ MTs¡T ◊.mdt.|æ ˝À á s¡ø£yÓTÆq
<ëìì m+|æø£ #˚düTø√yê*. düØ«düT ÁbıyÓ’&ÉsY n+~+∫q dü+ã+~Û+∫q $es¡eTT\qT
m+≥sY #˚j·÷*.
Â MT |üì |üPs¡ÔsTTq ‘·s¡Tyê‘· “Finish” or “OK” nH˚ <ëìô|’ øÏ¢ø˘ #˚j·Te\dæ
ñ+≥T+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT MT yÓ÷&ÉyéT ôd≥|t |üPs¡ÔsTTqfÒº.
Â Ç+≥¬sï{Ÿ edüTÔqï<ë ˝Ò<ë nì ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ MT ÁuÖ»sY q+<äT j·TT.ÄsY.j·T˝Ÿ
nÁ&ÉdüT m+≥sY #˚j·T+&ç.
yÓ’¬s¢dt HÓ≥«sYÿ ‡ yê&çq|ü&ÉT &Ódtÿ{≤|t ô|ò’sê«˝Ÿì ñ|üjÓ÷–+#·+&ç
ôd≥|t‡ : ãj·÷dt ôd{Ïº+>¥‡ (Basic Input / Output System)
Â ø£+|üP´≥sY ãj·÷dt nH˚~ ø£+|üP´≥sYqT ÄHé #˚jT· >±H˚ yÓTT<ä≥>± |üì#˚ùd Áb˛Á>±+.
m|ü⁄Œ&ÉsTT‘˚ MTs¡T ø£+|üP´≥sY kÕºsYº #˚kÕÔs√ n|ü⁄Œ&ÉT bÕdtesY¶ n&ÉT>∑eTì ãj·÷dtøÏ
#Ó|üŒe#·TÃ. Bìe\¢ ø£+|üP´≥sYqT Ç‘·s¡T\T |üì#˚j·T≈£î+&Ü ìj·T+Á‹+#·e#·TÃ.
Â ãj·÷dt ôd≥|t Áb˛Á>±+˝ÀøÏ m+≥sY ne&ÜìøÏ, ø=ìïkÕs¡T¢ Bìì dæ.j·T+.z.mdt
ôd≥|t nì n+{≤s¡T. MT ø£+|üP´≥sYqT Äs¡+_Û+#·+&ç ˝Ò<ë Øã÷{Ÿ #˚jT· +&ç. ø£+|üP´≥sY
Ådÿ” Hé ô|’ |ü\T s¡ø±\ &Éj÷· >¬ ïÌ dæøº ‡˘ eT]j·TT yÓTeT] #Óø\˘ qT &çdùt |¢ #˚dTü +Ô ~. Ä düeTj·T+˝À
“Hit the <DEL> key to enter the BIOS setup program” nH˚ düe÷#ês¡+
ø£ì|ædTü +Ô ~. Á|ü‹kÕ] DEL ø° ø±ø£b˛e#·TÃ. ø=ìï ãj·÷dt\T F2 ˝Ò<ë F10 ˝Ò<ë Ç‘·s¡
ø°\‘√ ø£*|æq yê{Ïì ñ|üjÓ÷–+#·Tø√e#·TÃ. M{Ïø√dü+ MT eT<äsY yê{Ïì ñ|üjÓ÷–+#·T
ø√e#·TÃ. M{Ïø√dü+ MT eT<äsY uÀs¡T¶ e÷qTé˝ŸqT Ç+ø± m≈£îÿe $esê\ø√dü+ #·÷&É+&ç.
dü÷#·q : ø=ìï ãj·÷dt\T Á>±|òæø£˝Ÿ s¡ø£+ ◊ø±Hé\T >∑\ yÓTqT (a GUI) ˝Ò<ë |ü<ë\T
ˇø£ <ëì‘√ ˇø£{Ï ø£*dæ @s¡Œ&˚≥≥T¢, @ s¡ø£yÓTÆHê <ëì dü÷Á‘·+˝À e÷Á‘·+ dü]>±Z n<˚
ñ+≥T+~.
Â bÕdtesY¶≈£î dü+ã+~Û+∫ ¬s+&ÉT s¡ø±\ Á|ü‘êé÷ïj·÷\T ñHêïsTT. dü÷|üsYyÓ’»sY
bÕdtesY¶ eT]j·TT j·T÷»sY bÕdtesY.¶ Ç$ ãj·÷dt ôd≥|t Áb˛Á>±eTTqT ìj·T+Á‹+#˚+<äT≈£î
eT]j·TT ø£+|üP´≥sY ã÷{Ÿ≈£î dü+ã+~Û+∫q~>±qT ñ+{≤sTT.
dü÷#·q : nìï ãjÓ÷dt≈£î á bÕdtesY¶\T ñ+&Éø£b˛e#·TÃ. MT ãjÓ÷dt≈£î á neø±X¯+
˝Òø£b˛‘˚ MTs¡T á $wüj·T+˝À MT ø£+|üP´≥sY ñ|üjÓ÷–+#·&É+˝À Ç‘·s¡T\ Á|üy˚Tj·÷ìï
ìj·T+Á‹+#· ˝Ò<äT.
Â MTs¡T j·T÷»sY bÕdtesY¶ m+|æø£ #˚düT≈£î+fÒ MTs¡T dü¬s’q bÕdtesY¶ qT ‘·|üŒìdü]>±
m+≥sY #˚j·÷*. MTs¡T mì$T~ nø£åsê\T ø£*–q bÕdtesY¶qT m+≥sY #˚j·÷* (m≈£îÿe
ãjÓ÷dt\˝À <äTs¡<èä wüeº XÊ‘·TÔ mì$T~ nø£så ê\πø Bìì |ü]$T‘·+ #˚jT· &É+ »]–+~) H˚qT
#Óù|Œ~ @$T≥+fÒ MTs¡T mì$T~ nø£så ê\ ì&ç$ ø£*–q |üP]Ô bÕdtesYq¶ T ñ|üj÷Ó –+#·+&ç.
nsTT‘˚ n~ MTs¡T eTs¡∫b˛j˚T~>± ñ+&Ésê<äT. nq+‘·s¡+ ãjÓ÷dt MT bÕdtesY¶qT
ìsê∆]düTÔ+~. MTs¡T yÓ+≥H˚ n<˚ f…Æ|t #˚ùdÔ #ê\T. Ç|ü⁄Œ&ÉT MT dæd üºyéT Á|ü‹kÕØ ã÷{Ÿ
nj˚T´≥|ü⁄Œ&ÉT ˝Ò<ë MTs¡T ÁbÕs¡+_Û+∫q|ü⁄Œ&ÉT á bÕdtesY¶ #Óø˘ Ä|ü¸Hé MT≈£î Bìô|’ ÄdüøÏÔ
ñ+fÒ MTs¡T m+|æø£#˚düTø=ì ALWAYS qT ôd{Ï+>∑T e÷s¡TÃø√yê*.
MTs¡T eT∞¢ yÓq≈£îÿ e∫Ã Á|ü<Ûëq yÓTqT˝À ùdyé m–®{Ÿ ôd≥|t (SAVE &
EXIT SETUP) qT ôd\≈£îº #˚düTø√yê*. Ç|ü⁄Œ&ÉT MT ø£+|üP´≥sY Øã÷{Ÿ ne⁄‘·T+~
eT]j·TT $TeTà*ï bÕdtesY¶ ø=s¡≈£î n&ÉT>∑T‘·T+~. Á|ü‹kÕØ MTs¡T ã÷{Ÿ #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT
bÕdtesY¶qT n&ÉT>∑T‘·T+~.
dü÷#·q : á |ü<ä∆‹ πøe\+ MT ø£+|üP´≥sY ˝ÀìøÏ Á|üy˚•+#˚+<äT≈£î e÷Á‘·y˚T ø±ì |üP]Ô
uÛÑÁ<ä‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q$ ø±<äT. BìøÏ Ç+ø± |ü\T e÷sêZ\T ñHêïsTT. nsTT‘˚ Ç~
m≈£îÿe yÓTT‘·Ô+˝À düeTdü´\T sê≈£î+&Ü ø=+‘·es¡ø£T ìs√~Û+#·>∑\T>∑T‘·T+~.
dü÷#·q : MTs¡T ˇø£y˚fi¯ ãjÓ÷dt bÕdtesY¶qT eTs¡∫b˛‘˚ MT ø£+|üP´≥sY eT<äsY uÀs¡T¶
e÷qTé˝ŸqT dü+Á|ü~+#·e#·TÃ. n~ MT <ä>∑Zs¡ ˝Òø£b˛‘˚ ãjÓ÷dt yÓuŸô d’{Ÿ˝À ãjÓ÷dt
ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T&çì dü+Á|ü~+#·e\dæ e⁄+≥T+~.
12. yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé uÛÑÁ<ä‘·
yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛Hé nH˚~ mqï&É÷ ˝Òq+‘·>± Á|üdTü ‘Ô +· #ê˝≤ ÁbÕ#·Ts¡´+˝ÀìøÏ e#˚Ãdæ+~.
n+‘˚>±ø£ $$<Ûä s¡ø±\ y˚>∑e+‘·yÓTÆq kÂø£sê´\‘√ $ìjÓ÷>∑<ës¡Tì Äø£]¸dü÷Ô n|üø±s¡+
≈£L&Ü ø£\>∑CÒk˛Ô+~.
kÕ+Á|ü<ëj·T &Ódÿt {≤|t ø£+|üP´≥s¡≈¢ î£ ˝≤>±H˚ yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛q¢≈î£ ≈£L&Ü uÛÁÑ <ä‘· düyêfi¯ófl
m<äTs¡e⁄‘·THêïsTT. nsTT‘˚ ø£+|üP´≥sY ˝≤ Bìì ˇø£ <ä>∑Zπs ô|≥º≈£î+&Ü eTq‘√ bÕ≥T
rdüT¬øfi¯ó‘·THêïeT+fÒH˚ ø=+‘· Á|üe÷<ëìøÏ >∑Ts¡j˚T´ neø±X¯+ ñqïfÒº ø£<ë.
yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé\T ≈£L&Ü yÓ’s¡dt\ u≤]q |ü&ÉT‘·THêïsTT. Á{À»Hé Vü ‰sY‡ nH˚ yÓ’s¡dt
˝Ò<ë Ç‘·s¡ yÓ’s¡dt C≤‹øÏ #Ó+~q yÓ’s¡dt\ uÛ≤]q |ü&ÉT‘·THêïsTT. Ç$ MT yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé
s¡ø£åD $wüj·T+˝À sêJ |ü&Ü*‡ edüTÔ+~. n+‘˚>±≈£î+&Ü e´øÏÔ>∑‘· düe ÷#ês¡+ eT]j·TT
yÓTTu…’˝Ÿ ô|’q |üP]Ô ìj·T+Á‘·D kÕ~Û+∫ <Óã“rkÕÔsTT.
á e÷s¡Z<ä]Ù yÓTTu…’˝Ÿ yê&Éø£+˝À nedüs¡yÓTÆq e÷sêZ\T, #˚j·T<ä–q, #˚j·T≈£L&Éì
n+XÊ\T eT]j·TT yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé uÛÑÁ<ä‘·≈£î ñ|üø£]+#˚ dü÷#·q\qT n+~düTÔ+~.
yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé $ìjÓ÷–+#˚ eTT+<äT bÕ{Ï+#·e\dæq n+XÊ\T :
n+X¯+ 1 : yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛Hé ñ‘·Œ‹Ô dü+dü\ú T
n+<äCÒdæq ‘·eT ñ‘·Œ‘·TÔ\ $esê\‘√
≈£ L &ç q |ü ⁄ dü Ô ø £ e TT˝Àì n+XÊ\qT
C≤Á>∑ ‘ · Ô > ± #· < ä y ê*. yÓ T Tu… ’ ˝ Ÿ bò ˛ Hé
$ìjÓ÷>±ìøÏ eT]j·TT ôd{Ÿ n|t q≈£î
dü+ã+~Û+∫ n+<äT˝À bı+<äT|üs¡∫q
e÷s¡Z<äs¡Ùø£ $wüj·÷\qT bÕ{Ï+#ê*.
n+X¯+ 2 : yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé≈£î #Ó+~q
◊.j·T+.Ç.◊ (IMEI - International
Mobile Equipment Identity)
HÓ+ãs¡TqT mø£ÿ&ÓH’ ê Áyêdæ ñ+#·T ø√yê*.
m+<äTø£+fÒ m|ü⁄Œ&ÓH’ ê yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛HéqT b˛>=≥Tº≈î£ +fÒ <ëì C≤&ÉqT ‘Ó\TdüT≈£îH˚+<äT≈£î
Ç~ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.
dü÷#·q : kÕ<Ûës¡D+>± á ◊.j·T+.Ç.◊ dü+K´ bò˛Hé ˝Àì u≤´≥ØøÏ ÁøÏ+~ uÛ≤>∑+˝À
eTTÁ~+∫ ñ+#·T‘ês¡T. ˝Ò<ë #ê˝≤ bò˛q¢˝À *#06# nH˚ dü+πø‘êìï &Éj·T˝Ÿ #˚dæ ≈£L&Ü
MTs¡T ◊.j·T+.Ç.◊ dü+K´qT ‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT.
¾ Ç+ø± $düÔè‘· düe÷#êsêìøÏ ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T&ÉT Á|ü#·T]+∫q düe÷#ês¡ |ü⁄ düÔø£+˝À
#·÷&É+&ç.
yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé dü+s¡ø£åD $wüj·T+˝À uÛÑj·Tô|fÒº s¡ø±\T :
¾ yÓTTu…’˝Ÿ |ü]ø£s¡+ eT]j·TT n+<äT˝Àì düe÷#ês¡+ (&˚{≤) s¡ø£åD uÛÑj·÷\T
@ nq~Ûø±]ø£+>± ˝Ò<ë Á|üD≤[ø±ã<ä+∆ >± yÓTTu…˝’ Ÿ |ü]ø£sêìøÏ n+<äTu≤≥T ˝Ò<ë
b˛>=≥Tºø√e&ÉyÓ÷ ˝Ò<ë <=+>∑‘·HêìøÏ >∑T]ne&É+ nH˚ uÛÑj·÷\T e⁄HêïsTT.
¾ yÓTTu…’˝Ÿ≈£î nqTdü+<Ûëq+ $wüj·T+˝À s¡ø£åD≤ uÛÑj·÷\T
@ yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé nqTdü+<Ûëq+ (ø£HÓø£åHé) $wüj·T+˝À uÛÑj·T|ü&˚ n+XÊ\T n+fÒ
eTTK´+>± bò˛Hé\˝À ì+|æq Áb˛Á>±+\T yê{Ï HÓ{ŸesYÿ\T ‘Ó*j·Tø£b˛e&É+ eT]j·TT
ã÷¢≥÷‘Y, yÓ’ô|ò’, j·TT.mdt._. e+{Ï kÕ+πø‹ø£ n+XÊ\qT yê&É&É+ |ü≥¢ dü¬s’q ne>±Vü≤q
˝Òø£b˛e&É+ »s¡T>∑T‘√+~.
¾ yÓTTu…˝ ’ Ÿ˝À ñqï $wüj÷· \qT yê&É&+É eT]j·TT Ä|üsπ {Ï+>¥ dædyºü Té \ s¡øD å£ uÛj
Ñ ÷· \T
@ yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛Hé Ä|üsπ {Ï+>¥ dædyºü Té eT]j·TT n|æøπ¢ wüH‡é yê&˚ $wüjT· +˝À ‘·s#¡ ÷·
Çã“+<äT\T m<äTs¡Tø±e&É+.
yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé <ë«sê m<äTs=ÿH˚ $$<Ûä s¡ø±\ düeTdü´\ Á|üuÛ≤yê\T :
Â yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé˝À ñqï $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ç e´øÏÔ>∑‘· düe÷#ês¡+ ˝Ò<ë &˚{≤
b˛>=≥Tºø√e&É+, ãVæ≤s¡Z‘·eTe«&É+.
Â $$<Û ä s ¡ ø ±\ ‘Ó * j· T ì #Ó & É T qT #˚ j · T T ìs¡ « Vü ≤ D≤ |ü < ä ∆ ‹ (Software)ì
$ìjÓ÷–+#·&É+ e\¢ ñqï‘·ÁX‚DÏ eT]j·TT KØ<Ó’q dü+øÏå|üÔ düe÷#ês¡+ (SMS) eT]j·TT
|òüø£åHé˝À dü+uÛ≤wæ+#·T (Call Services) ùde\ e\¢ Ä]úø£+>± qwüº+ »s¡T>∑T‘·T+~.
Â $ìjÓ÷>∑<ës¡T&çøÏ ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ n‘·ì e´øÏÔ>∑‘· ùd«#·Ã¤qT Vü≤]+#˚ n+XÊ\qT
‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. eTTK´+>± n‘·ì yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé @ ÁbÕ+‘·+˝À ñqï<√ ≈£L&Ü C≤&É yÓ‹øÏ
|ü≥ºe#·TÃ. Áô|’y˚{Ÿ ∫qï dü+øÏå|üÔ düe÷#ês¡+ Çe«&É+, $ìjÓ÷>∑<ës¡ TìøÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü
ø±˝Ÿ‡ #˚j·T&É+ ≈£L&Ü #˚j·Te#·TÃ.
Â yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Héô|’ ìj·T+Á‘·D ø√˝ÀŒe&Éy˚T ø±≈£î+&Ü ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ j·÷+Á‹ø£+>±
<ëì Á|üuÛ≤yêìøÏ >∑Ts¡e⁄‘êeTT.
yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé eT]j·TT düe÷#ês¡+ uÛÑÁ<ä‘· n+XÊ\ô|’ m<äTs¡j˚T´ düeTdü´\qT
‘·–Z+#·&ÜìøÏ dü÷Á‘ê\T
#˚j·Te\dæq$ :
; ◊.j·T+.Ç.◊ (IMEI) dü+K´qT Áyêdæ ñ+#·Tø√e&É+ yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé≈£î #Ó+~q 15
n+¬ø\ ◊.j·T+.Ç.◊ (IMEI - International Mobile Equipment Identity)
HÓ+ãs¡TqT mø£ÿ&Ó’Hê Áyêdæ ñ+#·Tø√yê*. m+<äTø£+fÒ m|ü⁄Œ&Ó’Hê yÓT Tu…’˝Ÿ bò˛HéqT
b˛>=≥Tº≈£î+fÒ b˛©düT ùdºwüHé˝À |òæsê´<äT #˚j·÷\+fÒ Ç~ ‘·|üŒìdü] . <ëì C≤&ÉqT
‘Ó\TdüT≈£îH˚+<äT≈£î ùde\T n+~+#˚ dü+düú\ <ë«sê ø£qT>=H˚ M\e⁄‘·T +~.
; yÓTTu…’˝Ÿ |ü]ø£s¡+ ˝≤ø˘ #˚j·T&É+.
MT yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé ˝Àì düe÷#êsêìï y˚πs yês¡T rdüTø√≈£î+&Ü ìj·T+Á‹+#˚+<äT≈£î
>±qT s¡V≤ü dü´ dü+øπ ‘·+ ñ|üj÷Ó –+∫ <ëìø£<˚ ˝≤ø˘ nj˚T´ $<Ûyä TÓ qÆ |ü<‹∆ä ì $ìjÓ÷–+#ê*.
; e´øÏÔ>∑‘· >∑T]Ô+|ü⁄ dü+K´ yê&É≥+ <ë«sê dæyéTø±s¡T¶qT #√ØøÏ >∑Ts¡sTTq dü+<äs¡“¤+˝À
≈£L&Ü <äT]«ìjÓ÷>∑+ ø±≈£î+&Ü uÛÑÁ<ä+>± ñ+#·Tø√e#·TÃ. dæyéT uÛÑÁ<ä‘ê n+XÊìøÏ eùdÔ
yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé yê&É&É+ yÓTT<ä\T ô|{Ïºq Á|ü‹kÕ] dæyéT s¡Vü≤dü´ dü+πø‘·+ (PIN) <ë«sêH˚
Á|üy˚•+#˚ |ü<ä∆‹ì ne\+_Û+#·&É+ ÁX‚j·Tdüÿs¡+.
yÓTyÓ÷Ø ø±s¡T˝¶ Àì düe÷#ês¡+ uÛÁÑ <ä+>± ñ+&Ü\+fÒ s¡V≤ü dü´ dü+øπ ‘· |ü<ëìï yê&Ü*.
; #√ØøÏ >∑T¬s’q yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé¬ø’ |òæsê´<äT #˚j·T&É+.
yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛Hé b˛>=≥Tº≈î£ qï|ü⁄Œ&ÉT ˝Ò<ë #√ØøÏ >∑Ts¡sTT‘˚ yÓ+≥H˚ düMT|ü+˝Àì b˛©düT
ùdºwüHé˝À |òæsê´<äT #˚j·÷* eT]j·TT ùde\T n+~+#·T dü+düú\≈£î düe ÷#ês¡+ Çyê«*.
bò˛Hé C≤&ÉqT ‘Ó\TdüT≈£îH˚ |ü<ä∆‹ì ne\+_Û+#ê*.
bò˛Hé b˛>=≥Tº≈£îHêï ˝Ò<ë #√ØøÏ >∑T¬s’q ‘·s¡Tyê‘· C≤&ÉqT ‘Ó\TdüT ≈£îH˚ |ü<ä∆‹ì
$ìjÓ÷–+∫‘˚ n~ düV‰ü j·Tø±]>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~. Á|ü‹kÕØ ø=‘·Ô dæyTé ø±s¡T¶ yÓTTu…˝’ Ÿ
bò˛Hé˝À y˚dæq|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T eTT+<äT>±H˚ MT Çwüº+ y˚Ts¡≈£î m+|æø£ #˚düT≈£îqï bò˛Hé HÓ+ãs¡¢≈£î
düe÷#ês¡+ <ëìø£<˚ n+~düTÔ+~. B+‘√ yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé mø£ÿ&É ñ+<äH˚ C≤&ÉqT düT\uÛÑ+>±
>∑T]Ô+#·e#·TÃ.
#˚j·T≈£L&Éì$ :
: m|ü⁄Œ&É÷ MT bò˛Hé qT n+<äTu≤≥˝À ˝Ò≈£î+&Ü e<ä* ô|≥ºø£+&ç.
: $ìjÓ÷–+#·q|ü⁄Œ&ÉT bò˛Hé ˝Àì ¬øyÓTsê, Ä&çjÓ÷, M&çjÓ÷e ˝≤+{Ï n|æ¢ πøwüqT¢
eT]j·TT ã÷¢≥÷‘Y, ÇHéÁbòÕ¬s&é, yÓ’ `ô|ò’ ˝≤+{Ï ø£HÓø£åq¢qT Ä|òt˝ À ñ+#ê*. ø£HÓø£åqT¢
n˝≤π> ÄHé˝À ñ+∫‘˚ uÛÑÁ<ä‘ê|üs¡yÓTÆq düeTdü´\‘√ bÕ≥T u≤´≥Ø #Ûê]® +>¥ ‘·«s¡>±
nsTTb˛‘·T+~.
&˚{≤ uÛÑÁ<ä‘ê $wüj·T+˝À #˚j·T<ä–q$ :
¾ ìs¡+‘·s¡+ &˚{≤ u≤´ø£|t #˚j·T&É+
yÓTTu…’˝Ÿ ˝Àì ôd≥|t˝À düe÷#ês¡+ e÷s¡TŒ#˚s¡TŒ\≈£î >∑T¬s’q|ü⁄Œ&ÉT <ëì u≤´ø£|t
ìs¡+‘·s+¡ »]π> $<Û+ä >± |ü<‹∆ä ì m+|æø£ #˚dTü ø√yê*. n+‘˚>±ø£ yÓTTu…˝’ Ÿ ˝Àì düe÷#êsêìï
y˚s=ø£ Á|ü‘˚´ø£ yÓTeT]ø±s¡T¶˝À ≈£L&Ü ùdyé #˚dæ ñ+#·Tø√yê*. yÓ+&ÉsY‡ &Ü≈£îýÓT+{Ÿ u≤´ø˘
n|t |ü<ä∆‹ (Vendor’s document backup procedure) ì yê&É&É+ <ë«sê á
kÂø£s¡´+ bı+<äe#·TÃ.
¾ ø£sêà>±s¡+ @sêŒ≥T #˚dæq ôd{Ïº+>¥\ kÕúq+˝À ‹]– ø=‘·Ô>± @sêŒ≥T¢ #˚düTø√e&É+
¾ MT yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛HéqT XÊX¯«‘·+>± y˚s=ø£]øÏ Ç∫Ã y˚dTü qÔ ï|ü⁄Œ&ÉT ‘·|Œü ìdü]>± ø£sêà>±s¡+˝À
yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛Hé˝À @sêŒ≥T #˚dqæ eédü\ú qT ‹]– ø=‘·>Ô ± @sêŒ≥T #˚dæ Çyê«*. n+<äT˝Àì
MT e´øÏÔ>∑‘· düe÷#ês¡+ eT]j·TT &˚{≤qT #Ó]|æy˚j·÷*.
yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé ø£HÓø£åHé nqTdü+<Ûëq uÛÑÁ<ä‘·ô|’ m<äTs¡j˚T´ düeTdü´\qT
‘·–Z+#·&ÜìøÏ dü÷Á‘ê\T
¾ ã÷¢ ≥÷‘Y : ã÷¢≥÷‘Y nH˚~ m˝≤+{Ï r>∑\T ˝Òì nqTdü+<Ûëq kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+
á Á|üÁøÏj·T <ë«sê ˇø£ yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé ˝ÀqT düe÷#êsêìï eT]j·TT &˚{≤qT y˚s=ø£ yÓTTu…’˝Ÿ
bò˛Hé≈£î nqTdü+<Ûëq+ #˚dæ Ç∫Ã, rdüTø√e&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T. Bì <ë«sê bò˛{À\T,
]+>¥{ÀHé‡qT e÷]Œ&û #˚düTø=qe#·TÃqT. á r>∑\T ˝Òì ã÷¢≥÷‘Y <ë<ë|ü⁄ 30 n&ÉT>∑T\
(10 MT≥s¡T¢) es¡≈£î dæ>∑ï˝Ÿ‡ |ü+|ü⁄‘·T+~.
#˚j·T<ä–q$ :
; ã÷¢≥÷‘YqT ø£qã&Éì Ø‹˝À (Væ≤&ÉHé yÓ÷&é˝À) $ìjÓ÷–+#ê*. Bìe\¢ Ç‘·sT¡ \≈£î
MTs¡T ã÷¢≥÷‘Y yê&ÉT‘·Tqï $wüj·T+ ‘Ó*j·T<äT.
; yÓTTu…˝ ’ Ÿ |ü]ø£s+¡ ù|s¡TqT Ç‘·sT¡ \T >∑T]Ô+#·≈î£ +&Ü yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛Hé s¡øe£ TT e÷]Ãyê&Ü*.
dü÷#·q : ã÷¢≥÷‘Y |ü]ø£se¡ TT\≈£î yÓTTu…˝’ Ÿ s¡ø|£ ⁄ü HÓ+ãs¡T≈£î+&˚ ìπs•∆ ‘· ù|s¡T.
; Ç+ø=ø£] yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé‘√ »‘·ø£&ÉT‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT bÕdtesY¶ Çyê«*. Ç<˚ bÕdtesY¶‘√ MT
ø£+|üP´≥sY ø£HÓø˘º ne⁄‘·T+~.
; düe÷#êsêìï Á|ükÕs¡+ #˚j·Tì dü+<äsê“¤\˝À ã÷¢≥÷‘YqT Ä|æ ñ+#ê*.
; ã÷¢≥÷‘Y ‘ê‘êÿ*ø£+>± ø=+‘· düeTj·T+ es¡πø $ìjÓ÷–+∫ <ëìø£<˚ ã÷¢≥÷‘Y
Ä–b˛j˚T$<Ûä+>± ô|≥Tºø√yê*. Bìe\¢ $T–*q yêfi¯fl≈£î MT ã÷¢≥÷‘Y m\¢| ü⁄Œ&É÷
n+<äTu≤≥T˝À ñ+&É<äT.
#˚j·T≈£L&Éì$ :
: MT≈£î ‘Ó*j·Tì yÓTTu…’˝Ÿ |ü]ø£s¡eTT\‘√ ã÷¢≥÷‘Y <ë«sê m|ü⁄Œ&É÷ nqTdü+<Ûëq+qT
n+^ø£]+#·ø+£ &ç.
: ã÷¢≥÷‘YqT ìs¡+‘·s¡+>± #·Ts¡T≈£î>± ÄHé˝ÀH˚ ñ+#·ø£+&ç.
: Ç‘·s¡T\≈£î ø£ì|æ+#˚ $<Ûä+>± ã÷¢≥÷‘YqT m\¢|ü⁄Œ&É÷ ô|≥ºø£+&ç.
dü÷#·q : ã÷¢≥÷‘Y m\¢|ü⁄Œ&É÷ &ûbòÕ˝Ÿº>± ÄHé˝ÀH˚ ñ+∫‘˚ düeTdü´\T m<äTs¡e⁄‘êsTT.
düeTdü´\T düèwæº+#˚ yê]øÏ n~ neø±X¯+>± e÷s¡T‘·T+~. m\¢|ü⁄Œ&É÷ ø£ì|æ+#·ì $<Ûä+>±
ôd{Ï+>¥ @sêŒ≥T #˚düT≈£î+fÒ düeTdü´\T sê≈£î+&Ü ñ+≥T+~.
yÓ’`ô|ò’ : yÓ’`ô|ò’ nH˚~ r>∑\T ˝Òì $X¯«dü˙j·TeTT>± |üì#˚j·TT nH˚ |ü<ëìøÏ dü+øÏå|üÔ s¡÷|ü+.
yÓ’`ô|ò’ nH˚~ r>∑\T ˝Òì HÓ{ŸesYÿ kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+. Ç~ ø£+|üP´≥s¡T¢ eT]j·TT Ç‘·s¡
|ü]ø£s¡eTT\T <ë«sê r>∑\T ˝Òì dæ>∑ï˝Ÿ‡qT Á|ükÕs¡+ #˚düTÔ+~. |ü\T yÓTTu…’˝Ÿ bò˛Hé\˝À
M&çjÓ÷ π>yéT\ |ü<ä∆‹ ñ+≥T+~. eT]j·TT Ç‘·s¡ Á|ü‘˚´ø£‘· ø£*–q |ü]ø£s¡eTT\T ≈£L&Ü
yÓ’`ô|ò’ kÕeTs¡ú´+ ø£*– r>∑\T ˝Òì eédüú≈£î nqTdü+<Ûëq+ ne⁄‘·T+~. á |ü]ø£s¡eTT\T
n+‘·sê®\+≈£î nqTdü+<Ûëq+ #˚j·T>∑\T>∑T‘êsTT.
#˚j·T<ä–q$ :
; qeTàø£yÓTÆq HÓ{ŸesYÿ eédüú\πø nqTdü+<ÛëqeTyê«*.
; nedüsy¡ TÓ qÆ |ü⁄Œ&ÉT e÷Á‘·yT˚ yÓ`’ ô|’ò yê&Ü*. Bìì yê&Éq|ü⁄Œ&ÉT Ä|æ ñ+#·&+É nH˚~
dü÷∫+#·&ÉyÓTÆq~.
; Á|üC≤ nqTdü+<Ûëq HÓ{ŸesYÿ\‘√ |üì #˚ùd≥|ü⁄Œ&ÉT C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&Ü*. n$
düTs¡øÏå‘·yÓTÆq$ ø±e⁄.
#˚j·T≈£L&Éì$ :
: ‘Ó*j·Tì eT]j·TT qeTàø£+ ˝Òì HÓ{ŸesYÿ\≈£î m|ü⁄Œ&É÷ nqTdü+<Ûëq+ ø±≈£L&É<äT.
yÓTTu…’˝ŸqT j·TT.mdt._ >± yê&É&É+ :
ø£+|üP´≥sY≈£î nqTdü+<Ûëq+ #˚j·T&É+ <ë«sê yÓTTu…’˝Ÿ bò˛q¢qT j·TT.mdt._ yÓTeTØ
|ü]ø£s¡eTT>± ≈£L&Ü $ìjÓ÷–+#·e#·TÃ. j·TT.mdt._. πøãT˝Ÿ Á|ü‘˚´ø£+>± yÓTTu…’˝Ÿ bò˛HéqT
ø£+|üP´≥sY≈î£ ø£HøÓ º˘ #˚jT· &ÜìøÏ ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ . MT yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛Hé yÓTeTØ eT]j·TT yÓTeTØ
ø±s¡T¶ j·TT.mdt._ ˝≤ |üì#˚kÕÔsTT.
#˚j·T<ä–q$ :
; |üs¡‡q˝Ÿ ø£+|üP´≥s¡T≈£î yÓTTu…’˝Ÿ bò˛HéqT ø£HÓø˘º #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT bò˛Hé yÓTeTØ ø±s¡T¶qT
eT]j·TT yÓTeTØ ø±s¡T¶qT ‘êC≤ yÓ’s¡dt ìs√<Ûäø£+‘√ kÕÿHé #˚j·÷*.

13. |òæwæ+>¥ <ë&ÉT\T
|òæwæ+>¥ nH˚~ düe÷#êsêìï yÓ÷dü|üP]‘·+>± ùdø£]+#˚ ˇø£ |ü<ä∆‹. Ç+<äT˝À
j·T÷»sYH˚yéT, bÕdtesY¶, |æHé HÓ+ãs¡T, u≤´+≈£î U≤‘ê, Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ $es¡eTT\T u≤>±
qeTàø£+ ñqï dü+düú˝≤ eTTdüTπ>düTø=ì eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ s¡ø£s¡ø±\T>± Ç`yÓTsTT˝Ÿ,
bò˛Hé ˝≤+{Ï yê{Ï <ë«sê düe÷#êsêìï ùdø£]kÕÔs¡T.
|òæwæ+>¥ kÕ<Ûës¡D+>± Ç`yÓTsTT˝ŸqT
|ü+|ü&É+ <ë«sê ˝Ò<ë dü+øÏå|üÔ düe÷#ês¡+
<ë«sê #˚kÕÔs¡T.
qøÏ© yÓuŸôd’{Ÿ\T #·≥ºã<ä∆‘· ø£*– ñ
qï≥Tº>± ‘·j·÷s¡T#˚dæ $$<Ûä s¡÷bÕ\˝À
Äø£]¸kÕÔsT¡ .
B+‘√ $ìjÓ÷>∑<ës¡T&˚ ‘·eT $esê\T
n+~+∫ yÓ÷kÕìøÏ >∑Ts¡j˚T´ neø±X¯+
ñqï~.
$ìjÓ÷>∑<ës¡T&çì q$Tà+∫ yÓ÷dü+ #˚ùd kÕe÷õø£ Ç+»˙]+>¥ |ü<ä∆‹ì |òæwæ+>¥≈£î
ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|ü⁄Œø√e#·TÃ.
bò˛Hé <ë«sê ≈£L&Ü |òæwæ+>¥ #˚j·Te#·TÃ. n+<äTø£ì bò˛Hé˝À MT e´øÏÔ>∑‘·
düe÷#ês¡+ me«]ø° n+~+#·ø£+&ç.
|òæwæ+>¥ Ç`yÓTsTT˝Ÿ˝À düe÷#ês¡+ m˝≤ ø£ìŒdü÷Ô e⁄+≥T+~? $es¡+>± #·÷<ë›+ ....
¾ ôdŒ*¢+>¥ eT]j·TT Á>±eTs¡T ‘·|ü⁄Œ\T

*+ø˘\T $TeTà*ï .exe ô|ò’fi¯fl≈£î rdüT≈£îyÓfi¯fle#·TÃ.
á s¡ø£yÓTÆq ô|ò’fi¯ófl yÓ’s¡dtqT yê´|æ+∫ qwüº+ #˚ùd$>± ñ+{≤sTT.
¾ uÛÑj·÷\T
ø=ìïkÕs¡T¢ MT≈£î ôV≤#·Ã]ø£ Ç`yÓTsTT˝Ÿ edüTÔ+~.
Ç`yÓTsTT˝Ÿ≈£î MTs¡T düŒ+~+∫ MT yÓuŸ yÓTsTT˝Ÿ U≤‘ê $es¡eTT\T |ü+|ü≈£î+fÒ
n~ Çø£ô|’ eT÷dæy˚kÕÔeTì ôV≤#·Ã]kÕÔs¡T.
ô|’q Ç∫Ãq Ç`yÓTsTT˝ŸqT á s¡ø£yÓTÆq yÓ÷kÕìøÏ ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|ü⁄Œø√e#·TÃ.
ôd’ãsY H˚s¡düTú\T ‘·s¡#·÷ Ç˝≤+{Ï |ü<ä∆‘·T\T ñ|üjÓ÷–+∫ uÛÑÁ<ä‘ê $wüj·÷\˝À
sêJ |ü&˚≥≥T¢ q$TàkÕÔs¡T.
¾ Á|üC≤<äs¡D bı+~q yÓuŸôd’{Ÿ\T ˝Ò<ë ø£+ô|˙\ e÷~] ÁuÛÑeTø£*–+#˚ $<Ûä+>±
e⁄+&˚ qøÏ©\T
Ç`yÓTsTT˝Ÿ˝À yÓ÷dü+ #˚ùd yês¡T Á>±|òøæ ˘ düV‰ü j·T+‘√ ‘·j÷· s¡T#˚dqæ yÓuŸ ∫s¡THêe÷\T
#·≥ºã<ä∆‘· ø£*–q yÓuŸôd’{Ÿ˝≤>±H˚ ø£ì|ækÕÔsTT.
n$ ì»yÓTÆq ø£+ô|˙\eì q$Tà øÏ¢ø˘ #˚ùdÔ n$ qøÏ© yÓuŸôd’{Ÿ\≈£î eTq*ï
rdüT≈£îyÓfi¯fl‘êsTT.
ôd’ãsY H˚s¡düTÔ\T ø=~›bÕ{Ï e÷s¡TŒ\T #˚dæ ù|s=+~q ø£+ô|˙\ ù|s¡T‘√ yÓuŸ
∫s¡THêe÷\‘√ ôd’{Ÿ\qT ‘·j·÷s¡T#˚dæ yê{Ïì yê] yÓ÷kÕ\ø=s¡≈£î $ìjÓ÷–kÕÔs¡T.
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT ôd’ãsY H˚s¡düTÔ\T bò˛Hé #˚dæ MT ø£+|üP´≥s¡T≈£î dü+ã+~Û+∫q @yÓTÆHê
düeTdü´\T ñ+fÒ |ü]wüÿ]kÕÔeTì n+{≤s¡T.
˝Ò<ë MT≈£î kÕ|òtºy˚sY ˝…’ôdqT‡\T neTTà‘êeTì n+{≤s¡T.
>∑T]Ô+#·Tø√e\dæq n+XÊ\T
n+X¯+ 1 : ÁuÖ»sY˝À yÓuŸ ∫s¡THêe÷ (URL) qT ˇø£ <ëìø=ø£{Ï dü]#·÷düTø√yê*.
ô|’ HÓ+ãs¡¢‘√ yÓTT<ä\j˚T´ yÓuŸôd’{Ÿ\˝À MT düe÷#êsêìï m+≥sY #˚j·Tø£+&ç.

n+X¯+ 2 : ôdŒ*¢+>∑T ‘·|ü⁄Œ\T @yÓTÆHê ñHêïj·÷ nì j·TT.ÄsY.m˝Ÿ (URL) ˝À #·÷&É+&ç
m\¢|ü⁄Œ&É÷ j·TT.ÄsY.m˝Ÿ (URL) qT MT¬ø’ MTs¡T f…Æ|t #˚j·T+&ç. ø±|” eT]j·TT
ù|dtº #˚j·Tø£+&ç.

n+X¯+ 3 : m\¢|ü⁄Œ&É÷ ÄHé˝…’Hé u≤´+øÏ+>∑TqT uÛÑÁ<ä‘· ø£*–q e÷sêZ\˝ÀH˚ #˚ j·÷*. n+fÒ
∫s¡THêe÷≈£î eTT+<äT ñqï bÕ&é˝≤ø˘ eT]j·TT uÛÑÁ<ä‘ê #Ûêq˝Ÿ˝À ôd≈£L´sY¶ u≤´+øÏ+>∑T ñ+<ë ˝Ò<ë
#·÷&Ü*.
m\¢|ü⁄Œ&É÷ https eT]j·TT ‘êfi¯+ y˚dæe⁄qï >∑Ts¡TÔ ñqï yÓuŸôd’{Ÿ>± ñ+<ë ˝Ò<ë
>∑eTì+∫ n˝≤+{Ï yê{Ïì e÷Á‘·y˚T $X¯«dæ+#ê*.
n+X¯+ 4 : m\¢|⁄ü Œ&É÷ Ç`yÓTsTT˝Ÿ˝À MT Ä]úø|£ sü y¡ TÓ qÆ , e´øÏ>Ô ‘∑ · düe÷#ês¡+ n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT
eTTK´+>± n‘·édüs+¡ nì n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT n˝≤+{Ï yÓTsTT˝Ÿ\qT dü+<˚V‰ü düŒ<ä+>± #·÷&Ü*.
m|ü⁄Œ&Ó’‘˚ yÓTsTT˝Ÿ ô|’ dü+<˚Vü≤+ e∫Ã+<√ yÓ+≥H˚ Ä yÓTsTT˝Ÿ Á|üXÊïe[øÏ düe÷<Ûëq+
Çe«e<äT.› n≥Te+{Ï yÓuŸôd{’ Ÿ\˝À $esê\T n+~e«≈£L&É<Tä . MT≈£î yÓTsTT˝Ÿ |ü+|æqyê]ì
M˝…‘’ ˚ dü+Á|ü~+∫ MTø=∫Ãq düe÷#ês¡+ eT]j·TT yÓuŸôd{’ Ÿ\ #·≥ãº <ä‘∆ q· T ìsê∆]+#·Tø√e\dæ
ñ+≥T+~.
n+X¯+ 5 : MT e´øÏÔ>∑‘· Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ / &Ó_{Ÿ ø±s¡T¶ / u≤´+≈£î düe÷#ês¡+ n&ç–q
Ç`yÓTsTT˝Ÿ≈£î MTs¡T m|ü⁄Œ&ÉT düŒ+~+#·ø£+&ç.
#˚j·Te\dæq$ :
; mes¡T |ü+|æ+#ês√ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü MT yÓTsTT˝Ÿ u≤≈£î‡≈£î, ù|òdtãTø˘≈ £î e∫Ãq
n{≤#YyÓT+{Ÿ\qT ‘Ós¡eø£+&ç. n˝≤π> ô|ò’fi¯flqT &ÍHé˝À&ÉT #˚j·Tø£+&ç .
; MTs¡T MT e´øÏÔ>∑‘· düe÷#ês¡+ eT]j·TT $esê\T n+~+#˚ eTT+<äT $TeTà*ï
|ü+|üeTì ø√]q yê] á yÓTsTT˝Ÿ ◊.&ç @$T{À ˇø£kÕ] |ü]o\q>± #·÷&É+&ç.
; j·÷+{° yÓ’s¡dt, j·÷+{° ôdÌŒy˚sY eT]j·TT ô|ò’sYyê˝Ÿ kÕ|òtºy˚sY\qT $ìjÓ÷–+#·+&ç.
yê{Ïì m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT ‘êC≤>± e⁄+#·Tø√+&ç.
; MT yÓuŸ ÁuÖ»s¡TqT m\¢|ü⁄Œ&É÷ ‘êC≤>± e⁄+#·Tø√yê* eT]j·TT |òæwæ+>¥ |òæ\ºs¡TqT
mH˚ãT˝Ÿ #˚düTø=+&ç.
; MT≈£î ˇø£y˚fi¯ @<Ó’Hê dü+<˚Væ≤+#˚ Ç`yÓTsTT˝Ÿ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT, <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q
ø£+ô|˙øÏ bò˛Hé #˚dæ <ëìøÏ $X¯«dü˙j·T‘· ñ+<ë? ˝Ò<ë? nì <ÛäèMø£]+#·Tø√+&ç.
; e´øÏ>Ô ‘ ∑ ,· ÄHé˝H’… é cÕ|æ+>¥ ˝≤+{Ï $$<Ûä nedüsê\≈£î y˚sπ «s¡T Ç`yÓTsTT˝Ÿ U≤‘ê\qT
$ìjÓ÷–+#·+&ç.
#˚j·T≈£L&Éì$ :
: e´øÏÔ>∑‘· ˝Ò<ë Ä]úø£ düe÷#ês¡+ n&ç–q Ç`yÓTsTT˝Ÿ eT]j·TT bÕ|t ` Ä|t
düe÷#êsê\≈£î MTs¡T düe÷<ÛëHê\T Çe«ø£+&ç.
: me]øÏ MT e´øÏ>Ô ‘∑ · ˝Ò<ë Ä]úø£ düe÷#êsêìï eT]j·TT Ç‘·s¡ $\TyÓq’ düe÷#êsêìï
Ç`yÓTsTT˝Ÿ <ë«sê |ü+|üø£+&ç.
: MTs¡T }Vü≤v+#·ì~ ˝Ò<ë nedüs¡+ ˝Òì Ç`yÓTsTT˝Ÿ eT]j·TT kÕe÷õø£ e÷<ÛäéT
dü+<˚XÊ\T e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T <ëìì øÏ¢ø˘ #˚j·Tø£+&ç.
: MT≈£î #·≥ºã<ä›+ ø±<äì dü+<˚Væ≤+∫q Ç`yÓTsTT˝Ÿ qT ‘Ós¡∫ #·÷&Éø£+&ç. ˇø£ y˚fi¯
n~ $X¯«dü˙j·T‘· ñqï<Ó’‘˚ ì»+>± nedüs¡yÓTÆq<Ó’‘˚ |ü+|æq e´øÏÔ $TeTà*ï y˚πs $<Ûä+>±
ø£\e&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïkÕÔs¡T.
: MTs¡T m<äTs¡T#·÷&Éì @<Ó’Hê Ç`y˚TsTT˝Ÿ n{≤#YyÓT+{Ÿ ‘√ eùdÔ eTTK´+>± õ|t
ô|ò’fi¯fl, eT]j·TT HÓesY s¡Hé. Çmø˘‡Ç (NEVERrun.exe) ô|ò’fi¯flqT ‘Ós¡eø£+&ç.
: MT e´øÏÔ>∑‘· $wüj·÷\≈£î ø£+ô|˙ Ç`yÓTsTT˝Ÿ ∫s¡THêe÷qT yê&Éø£+&ç. ùdŒyéT
(ã˝Ÿÿ) Ç`yÓTsTT˝Ÿ \qT ‘Ós¡eø£+&ç.
: |òæwæ+>∑T≈£î Á|ü<Ûëq eqs¡T>± ñqï kÕe÷õø£ yÓuŸ ôd’{Ÿ \˝À MT≈£î dü+<˚Vü≤+ ñqï
M&çjÓ÷\qT ˝Ò<ë bò˛{À\qT ‘Ós¡eø£+&ç.
: bò˛Hé˝À MT u≤´+≈£î U≤‘ê $esê\T n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT <ëìøÏ MTs¡T $es¡eTT\T m|ü⁄Œ&É÷
n+~+#·ø£+&ç. Ç~ $wæ+>¥ø±e#·TÃ (yêsTTdt |òæwæ+>¥)
: |òæwæ+>¥ bò˛Hé ø±˝Ÿ \ |ü≥¢ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&É+&ç.
: MTs¡T e´øÏÔ>∑‘· düe÷#ês¡+ n+~+#˚+<äT≈£î M\T>± MT≈£î Åô|’CŸ e∫Ã+<äì ˝Ò<ë
MTs¡T b˛>=≥Tº≈£îqï ˝Ò<ë #√ØøÏ >∑T¬s’q#√ yê{Ï $esê\T ìsê∆]+#·Tø√e&ÜìøÏ $$<Ûä
s¡ø±\T>± $esê\T Çe«eTì dü+øÏ|å Ôü düe÷#ês¡+ (SMS) \T @yÓH’ ê eùdÔ yê{ÏøÏ düe÷<Ûëq+
Çe«ø£+&ç. m≈£îÿe uÛ≤>∑+ |òæwæ+>∑T |ü<ä∆‹ Ç˝≤π> ñ+≥T+~.
Çø£ÿ&É ø=ìï |òæwæ+>¥ |ü<ä∆‘·T\T Çe«ã&Ü¶sTT :
Â kÕe÷õø£ HÓ{ŸesYÿ˝Ò Ç|ü⁄Œ&ÉT Á|ü<Ûëq+>± |òæwæ+>∑T \ø£å´+>± ñHêïsTT. Ç+<äT˝Àì
e´øÏ>Ô ‘∑ · düe÷#ês¡+ <=+–*+∫ |òwæ +æ >∑T bÕ\Œ&˚+<äT≈£î nqTe⁄>± ñ+&É&+É BìøÏ Á|ü<ëÛ q
ø±s¡D+.
Â Ç|ü⁄Œ&É÷ u≤>± ÁbÕ#·Ts¡´+˝À ñqï ø=‘·Ô |òæwæ+>¥ |ü<ä∆‹ @$T≥+fÒ {≤uŸ Hê_+>¥.
Á|üdüTÔ‘·+ m≈£îÿe {≤uŸ\T zô|Hé #˚düTø=ì $ìjÓ÷–düTÔHêïs¡T. ‘·q≈£ î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚
>∑T≥Tº#|· ⁄ü Œ&ÉT ø±≈£î+&Ü $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉTì |òwæ +æ >¥≈î£ >∑Ts¬ q’ ôd’{Ÿô|’ |üì#˚ùd≥≥T¢ #˚dTü +Ô ~.
Â e&ÉuÀ‘·‘√ ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+ (Filter Evasion)- |òæôwsY‡ |ü<ë\≈£î ã<äT\T bò˛{À
Çy˚TCŸ\qT yê&ÉT‘·THêïs¡T. Bì‘√ @+{Ï |òwæ +æ >∑T e&ÉuÀ‘·˝À kÕe÷q´+>± e#˚Ã |ü<ë\‘√
≈£L&çq |òæwæ+>¥ Ç`yÓTsTT˝Ÿ ˝≤>± n~ <=s¡ø£&É+ ˝Ò<äT.
Â bò˛Hé |òæwæ+>¥ (Phone Phishing) - nìï |òæwæ+>¥ <ë&ÉT\≈£î qøÏ© yÓuŸôd’{Ÿ
ñ+&Éqø£ÿs¡˝Ò<äT. MT U≤‘ê˝À @<Ó’Hê düeTdü´ ñ+fÒ bò˛Hé #˚dæ #Ó|üŒ eTì u≤´+≈£î qT+&ç
dü+<˚X¯+ sêe#·TÃ.
ˇø£y˚fi¯ q$Tà yês¡T Ç∫Ãq bò˛Hé HÓ+ãs¡T≈£î bò˛Hé #˚ùdÔ (á bò˛Hé |òæwüsY eT]j·TT
yêsTTdt zesY düØ«düT ø£*–q<Ó’ ñ+≥T+~). Bì <ë«sê n+~+#˚ düe÷#ês¡+ U≤‘ê
$es¡eTT\T eT]j·TT |æHé $es¡eTT\T m+≥sY #˚j·TeTì n&ÉT>∑T‘ês¡T. $wüsY ø=ìïkÕs¡T¢
qøÏ© >∑T]Ô+|ü⁄ dü+K´qT yê&ç n~ qeTàø£yÓTÆq dü+düú qT+&˚ e∫Ã+<äì ãTø±sTTkÕÔs¡T.
Â u≤´+≈£î yÓuŸôd’{Ÿ ˝≤>±H˚ yÓuŸôd’{Ÿ zô|Hé #˚j·T>±H˚ ø£ìŒ+∫ ˇø£ bÕ|tn|t dü+<˚X¯+
eTq U≤‘ê≈£î #Ó+~q e´øÏ>Ô ‘∑ · $es¡eTT\T m+≥sY #˚jT· eTì ø√s¡e#·TÃ. Ç~ $X¯«dü˙j·T‘·
ø£*–q yÓuŸôd’{Ÿ˝≤>±H˚ ø£ì|ædüTÔ+~.
@<Ó’Hê düe÷#ês¡+ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT n~ |òæwæ+>¥<˚qì m˝≤ >∑T]Ô+#·&É+.
Â kÕ<Ûës¡D+>± |òw æ +æ >¥ Ç`yÓTsTT˝Ÿ\T Á>±eTs¡T ‘·|⁄ü Œ\‘√q÷ eT]j·TT ∫+<äse¡ +<äs¡
nø£åsê\‘√qT (overlapped text) ì+&ç ñ+≥T+~.
Â ˇø£y˚fi¯ |üØøÏå+#·<ä\#·T≈£î+fÒ eTT+<äT>± dü¬s’q düe÷#ês¡+ ø±≈£î+&Ü ‘·|ü⁄Œ&ÉT
düe÷#êsêìï m+≥sY #˚j·T+&ç.
H˚qT nqTø√≈£î+&Ü |òwæ +æ >¥ yÓ÷kÕìøÏ düe÷#ês¡+ Ç#êÃqì ‘Ó*ùdÔ @+ #˚j÷· *?
Â MTs¡T ˇø£yfi˚ ¯ |òwæ +æ >¥ yÓ÷kÕìøÏ nqTø√≈£î+&Ü MT e´øÏ>Ô ‘∑ · eT]j·TT Ä]úø£ düe÷#ês¡+
Ç∫Ã ñ+fÒ Ä]úø£ qcÕº\T »s¡T>∑≈£î+&Ü á ÁøÏ+~ C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√+&ç.
Â MT ÄHé˝…’Hé≈£î #Ó+~q nìïs¡ø±\ bÕdtesY¶\qT eT]j·TT |æHé\qT yÓ+≥H˚
e÷]Ãy˚j·T+&ç.
Â MT Á¬ø&ç{Ÿ ]b˛s¡Tº≈£î yÓ÷dü+ »]–q≥T¢ ôV≤#·Ã]ø£ dü+<˚XÊìï ô|≥º+&ç. MT≈£î @$T
#˚j·÷˝À ‘Ó*j·Tø£b˛‘˚ u≤´+≈£îqT ø£*dæ eT]j·TT MT Ä]úø£ dü\Vü‰<ës¡T&çì dü+Á|ü~+∫
@$T #˚j·÷˝À dü\Vü‰ rdüTø√+&ç.
Â MT u≤´+≈£î ˝Ò<ë ÄHé˝…’Hé yê´bÕs¡T\qT H˚s¡T>± dü+Á|ü~+#·+&ç. n+‘˚>±ì MT≈£î
e∫Ãq yÓ÷dü|üP]‘· yÓuŸ*+≈£î\qT, Ç`yÓTsTT˝Ÿ\qT nqTdü]+#·≈£+&ç.
Â MTs¡T Ks¡TÃ ô|≥ºì ˝Ò<ë eT∞fl eT∞fl qyÓ÷<äT nsTTq n+XÊ\T @yÓH’ ê ñHêïj˚TyÓ÷qì
‘·s¡#·T>± MT u≤´+≈£î eT]j·TT Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ ˝≤yê<˚M\ $es¡eTT\T düMTøÏå+#·Tø√+&ç.

14. dæyéT kÕ«|t
mH√ï @fi¯ófl>± yê&ÉT‘·Tqï dæyéTø±s¡T¶ MT bò˛Hé˝ÀH˚ ñ+≥T+~... e÷{≤¢&ÉT
‘·T+{≤s¡T... ÄHé˝…’Hé u≤´+øÏ+>¥ #˚düTÔ+{≤s¡T.
yê˝…≥T¢ yê&˚dTü +Ô {≤s¡T... ñqï≥T¢+&ç dæyTé y˚s=ø£] #˚‹øÏ yÓfió¯ +Ô ~... nqTø√≈£î+&Ü
HÓ{ŸesYÿ &çùdãT˝Ÿ ne⁄‘·T+~.
n<Ó˝≤ kÕ<Ûä´+ n+{≤sê? n<˚ ªªdæyéT kÕ«|tμμ. z |ü<∏äø£+ Á|üø±s¡+ Vü‰´ø£s¡T¢ y˚ùd
ôdÿ#Y! Ç|ü⁄Œ&ç<˚ Vü‰´ø£s¡T¢ $dæπs yÓ÷dü|üP]‘· bÕ∫ø£!!
@$T{° dæyéT kÕ«|t :
q÷‘·q |ü<‹∆ä <ë«sê ôd˝Ÿb˛ò Hé $ìjÓ÷>∑<ës¡T\qT düT\Te⁄>± yÓ÷dü+ #˚dTü HÔ êïs¡T.
Bìe\¢ u≤´+≈£î˝Àì ‘·eT U≤‘ê\ qT+∫ &ÉãT“ b˛>=≥Tº ≈£î+≥THêïs¡T.
á yÓ÷kÕ\u≤]q øπ e\+ ìs¡øså£ êdüT´˝Ò ø±≈£î+&Ü... f…ø\° T ≈£L&Ü |ü&ÉT‘·THêïs¡+fÒ
@ kÕúsTT˝À M{Ïô|’ ne>±Vü≤q ñ+<√ ‘Ó\düTø√e#·TÃ.
nìï+{Ïø° ø°\ø£+ :
á eT<Ûä´ ø±\+˝À u≤´+≈£î U≤‘ê\ ˝≤yê<˚M\ $esê\T, dü+øÏå|üÔ dü+<˚XÊ\T
yÓTTu…’˝Ÿ q+ãs¡¢πø edüTÔHêïsTT. nBÛø£è‘· q+ãs¡Tπø z.{Ï.|æ. $esê\T ekÕÔsTT.
Ç+‘·{Ï eTTKýÓTqÆ <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫ ô|<ä>› ± ne>±Vü≤q ˝Òøb£ ˛e&É+‘√ n+<äsT¡
‘˚*ø£>± yÓ÷düb˛‘·THêïs¡T.
MT≈£î e∫Ãq ø±˝Ÿ‡ n~Ûø±]ø£yÓTÆqy˚ nqT≈£îHêïs¡T. $esê\T |ü+#·T≈£îHêïs¡T.
ø±˙ ø=ìï s√E\πø yês¡T yê&ÉT‘·Tqï bò˛Hé HÓ+ãsY Vü‰´ø£sY #˚‹øÏ yÓ[fl+~.
yê] bò˛Hé˝˝À HÓ{ŸesYÿ &çùdãT˝Ÿ nsTTb˛sTT+~.
ì+bÕ~>± HÓ{ŸesYÿ ÁbıyÓ&’ sÉ ìY ø£*dæ˝Àù| u≤´+ø˘ nøö+{Ÿ˝Àì kıeTà+‘ê U≤∞...
n+‘˚Hê Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶\T ì˝Ÿ nsTTb˛j·÷sTT. yê˝…{Ÿ‡˝À á &Éã“+‘ê e÷j·T+.
#˚ùd~ ˝Òø£ ôd’ãsY Å¬ø’yéTì ÄÁX¯sTTùdÔ n|ü&ÉT ‘Ó*dæ+~. yê] dæyé T y˚s=ø£]
kı+‘·+ nsTT+<äì. BìH˚ ªªdæyéTkÕ«|tμμ n+{≤s¡ì.
|üø±ÿ Á|üD≤[ø£ :
dæyéTkÕ«|t #˚ùd+<äT≈£î Vü‰´ø£s¡T¢ ˇø£ |üø±ÿ Á|üD≤[ø£ neT\T #˚kÕÔs¡T. e´≈£îÔ*ï
\ø£å´+>± #˚düT≈£îHêïø£ k˛wü˝Ÿ˝…’|òt˝À ì|òü÷ ô|&É‘ês¡T.
Bìì n+‘ê ªªk˛wü˝Ÿ Ç+»˙]+>¥μμ n+≥THêïs¡T.
MT Ábıô|ò’˝Ÿì »˝…¢&É |ü&É‘ês¡T. e´øÏÔ>∑‘· $esê\T mø£ÿ&É ø£ì|æ+∫Hê H√{Ÿ
#˚dTü ≈£î+{≤s¡T.
ˇø£ y˚fi¯ MT Åô|e’ d” ôd{Ï+º >¥‡ |üø±ÿ>± ñ+fÒ MT HÓ{ŸesYÿ˝Àì ùdïVæ≤‘·T\ Ábıô|˝’ò Ÿ‡ì
m+|æø£ #˚düT≈£î+{≤s¡T. me]¬ø’‘˚ Åô|’ed” ôd{Ïº+>¥‡ dü]>± ˝Òy√... yê] k˛wü˝Ÿ yê˝Ÿ‡ô|’
MT≈£î dü+ã+~Û+∫q &˚{≤ì ø£ìô|≥º&É+ ô|<ä› ø£wüºy˚T$T ø±<äT.
yÓTsTT˝Ÿ ◊.&ç., ù|s¡T¢, bòÕ´$T© $esê\T, nÁ&ÉdüT‡˝≤+{Ï &˚{≤ì ≈£å îDí+>±
ùdø£]kÕÔs¡T. Ä yÓTT‘·Ô+ &˚{≤‘√ MTs¡T yê&˚ bÕdtesY¶\T @yÓTÆHê ñ+{≤jÓ÷ ≈£L&Ü
}Væ≤+#·>∑\s¡T. n+‘· ø£≥Tº~≥ºyÓTÆq düe÷#ês¡+ ùdø£]+#êπø bò˛Hé edüTÔ+~.
MTs¡T yê&ÉT‘·Tqï HÓ{ŸesYÿ ø£deºü TsY qT+#˚ e÷{≤¢&TÉ ‘·THêï+ nì e÷≥ ø£\T|ü⁄‘ês¡T.
˝Òì HÓ{ŸesYÿ düeTdü´ì ñqï≥T¢ q$TàkÕÔs¡T.
˝Ò<ä+fÒ MT≈£î ÇwüºyÓTÆq ø±\sY≥÷´Hé j·÷øÏºy˚{Ÿ #˚düTø√eTì yÓTùdCŸ |ü+|ü⁄‘ês¡T.
n+<äT≈£î Á|ü‘˚´ø£ ø√&éì ø£düºeTsYπøsYøÏ |ü+|üeTì ø√s¡T‘ês¡T.
¾ Ä<ÛësY ôd+≥sY qT+&ç e÷{≤¢&ÉT‘·THêï+, MT Ä<ÛësY HÓ+ãs¡T‘√ düeTdü ´ ek˛Ô+~.
BìøÏ Ä<ÛësYøÏ nqTdü+<Ûëq+ #˚dæq bò˛Hé HÓ+ãsYøÏ ≈£L&Ü z{Ï|æ sêe&É+˝ÀqT
uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À düeTdü´\T sêe#·TÃ. n+<äTπø düØ«düTì n|t&˚{Ÿ #˚düT ÔHêï+. y˚TeTT MT≈£î
|ü+ù| Á|ü‘˚´ø£ HÓ+ãsYì MT ø£düºeTsY πøsY q+ãs¡T≈£î |ü+|æ‘˚ #ê\T.
¾ ø£de ºü TsY øπ sY qT+∫ e÷{≤¢&TÉ ‘·THêï+. MT bò˛Hé HÓ{ŸesYÿ˝À @yÓTHÆ ê düeTdü´\THêïj·÷?
n|ü&É|ü&ÉT dæ>∑ï˝Ÿ C≤yéT ne⁄‘√+<ë? ø±˝ŸÁ&Ü|t‡ ne⁄‘·THêïj·÷? yÓTùdCŸ\T
sêe&É+ ˝Ò<ë? nsTT‘˚ MT dæyéT yÓqTø£qTqï 20 n+¬ø\ dü+K´qT #Ó|üŒ+&ç.
y˚TeTT dü]#˚dæ HÓ{ŸesYÿì ]b˛sYº #˚kÕÔ+. á Áø£eT+˝À ø=ìï >∑+≥\bÕ≥T MT
dæyéT &çùdãT˝Ÿ nsTTHê ∫+‹+#·ø£+&ç. ‹]– Ø k˛ºsY ne⁄‘·T+~. nì yÓ÷dü>±fi¯ófl
bò˛Hé#˚dæ ø√s¡>± n~ q$Tà ˇø£ e´øÏÔ ‘·q dæyéTø±s¡T¶ yÓqTø£qTqï HÓ+ãsY #ÓbÕŒ&ÉT.
yê≥‡|t yÓTùdCŸ :
MT≈£î ÇwüºyÓTÆq bÕ≥qT ø±\sY≥÷´Hé>± ô|≥Tºø√yê˝≤? nsTT‘˚ á HÓ+ãsY ø√&éì
ø£deºü TsY øπ sYøÏ bòÕs¡«sY¶ #˚jT· +&ç. yÓ+≥H˚ MT≈£î Çwüyº TÓ qÆ ø±\sY ≥÷´Hé ñ∫‘·+>± j·÷øÏyº {˚ Ÿ
ne⁄‘·T+~.
yÓTT<ä{Ï |ü~ eT+~πø á Ä|òüsY nì yÓ+≥H˚ •Øwü ‘·q≈£î ÇwüºyÓTÆq bÕ≥ø√dü+
ø√&éì ø£düºeTsYπøsY≈£î |ü+|æ+~.
MT n+‘·≥ MTπs ø√&éì |ü+ù|˝≤ q$TàkÕÔs¡T. n+‘˚... ø£+Á{À˝Ÿ yê] #˚ ‹˝ÀìøÏ
e#˚ÃdüTÔ+~. MT dæyéT yê]<Ó’b˛‘·T+~.
ˇø£y|’Ó ⁄ü $TeTà*ï ìj·T+Á‹dü÷HÔ ˚ HÓ{ŸesYÿ ÁbıyÓ&’ sÉ ‘Y √ e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ U≤∞ dæyTé ˝ÀøÏ
MT HÓ+ãsY j·÷øÏºy˚{Ÿ nj˚T´˝≤ ôdÿ#Y y˚kÕÔs¡T. ø=~› >∑+≥\˝ÀH˚ HÓ+ãs¡T |üP]ÔkÕúsTT˝À
yê]~ nsTTb˛‘·T+~. n+‘˚... k˛wü˝Ÿ Ç+»˙]+>¥ <ë«sê ùdø£]+∫q &˚{≤ Ä<Ûës¡+>±
ø=\¢>=≥º&É+ yÓTT<ä\T ô|&É‘ês¡T. z.{Ï.|æ.\T, |æHé HÓ+ãs¡T¢ n˙ï bò˛Hé qT+#˚>± e#˚Ã~.
ø£åD≤˝À¢ nìï+{Ïô|’ j·÷¬ø‡dt kÕ~Û+∫ ‘˚s¡T≈£îH˚˝Àù| ‘·T&ç∫ô|fÒºkÕÔs¡T.
ªªdæyéT kÕ«|t |ü<ä∆‹μμ˝À #˚ùd yÓ÷kÕ\≈£î m≈£îÿe>± ej·TdüT‡ eT[flq yê]H˚
\ø£å´+>± #˚düT≈£î+≥THêïs¡T. Ä HÓ+ãsY <ë«sê HÓ{ŸesYÿ ÁbıyÓ’&ÉsYì bò˛Hé#˚dæ e÷ dæyéT
bÕ&ÉsTT´+<äì, ˝Ò<ä+fÒ b˛sTT+<äì #ÓãT‘ês¡T. bÕ‘· HÓ+ãsYH˚ Áø=‘·Ô dæyéT˝ÀøÏ »‘·#˚dæ
Çyê«\ì ø√s¡T‘ês¡T. n~Ûø±]ø£ j·T÷»s¡¢≈£î nqTe÷q+ sê≈£î+&Ü |ü\T HÓ+ãs¡¢qT+∫
|ü<˚ |ü<˚ ø±˝Ÿ‡ #˚kÕÔsT¡ . $düT>=#˚Ã˝≤ #˚dæ #˚dqæ yÓ÷kÕìï >∑T]Ô+#·≈î£ +&Ü C≤Á>∑‘Ô· |ü&‘É ês¡T.
Ä $düT>∑T˝À ø£düºeTsY πøsY qT+∫ e#˚Ã H√{Ï|òæπøwüHé n\sYº\qT ô|<ä›>± |ü{Ïº+#·Tø√s¡T.
eTs√ |ü<ä∆‹˝À.... dæyéT b˛sTT+<äì b˛©dt ùdºwüHé≈£î yÓ[fl |òæsê´<äT #˚kÕÔs¡T.
nø£ÿ&É Ç∫Ãq |òæsê´<äT ø±|” Ä<Ûës¡+>± HÓ{ŸesYÿ Ä|üπs≥sY e<ä›≈£î yÓ[fl Áø=‘·ÔdæyéT ø√dü+
<Ûäs¡U≤düTÔ #˚kÕÔs¡T. Bìø√dü+ Ç#˚Ã Ä<ÛësY, ìyêdü <ÛäèMø£s¡D |üÁ‘ê\T qøÏ©$ düeT]ŒkÕÔs¡T.
bò˛{ÀqT e÷]Ã ÇkÕÔs¡T. M{Ïì |ü]o*+∫ dæyéT ÇkÕÔs¡T.
eTq e<ä›ñqï ndü\T dæyéTqT u≤¢ø˘#˚dæ yÓ÷dü>±&çøÏ eT+ps¡T #˚dæq dæyéTqT
j·÷øÏºy˚{Ÿ #˚kÕÔs¡T. Bì‘√ n|üŒ{ÏqT+&ç dæyéT≈£î e#˚Ã z.{Ï.|æ., u≤´+≈£î≈£î dü+ã+~Û+∫q
dü+<˚XÊ\T Áø=‘·Ô<ëìøÏ yÓfi≤ÔsTT. Bì Ä<Ûës¡eTT‘√ &ÉãT“ ø=fÒºkÕÔs¡ T.
qπs+Á<äøÏ z bò˛Héø±˝Ÿ :
ªÄ<ÛësY ôd+≥sY qT+∫ e÷{≤¢&TÉ ‘·THêï+. MT Ä<ÛësY q+ãsY‘√ düeTdü´ ek˛Ô+~.
B+‘√ Ä<ÛësY øÏ nqTdü+<Ûëq+ #˚dqæ bò˛Hé HÓ+ãsYøÏ ≈£L&Ü z{°|” sêe&É+˝Àq÷ uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À
düeTdü´\T sêe#·TÃ. n+<äTøπ düØ«düTì n|t&{˚ Ÿ #˚dTü HÔ êï+. y˚TeTT MT≈£î |ü+ù| Á|ü‘´˚ ø£H+Ó ãsYì
MT ø£düºeTsY πøsY q+ãs¡T≈£î |ü+|æ‘˚ #ê\T.
Hêsêj·TDøÏ bò˛Hé e∫Ã+~ :
ªø£düºeTsY πøsY qT+∫ e÷{≤¢&ÉT‘·THêï+. MT bò˛Hé HÓ{ŸesYÿ˝À @yÓTÆ Hê
düeTdü´\THêïj·÷? n|ü⁄Œ&É|⁄ü Œ&É÷ dæ>ï∑ ˝Ÿ‡ C≤yéT ne⁄‘√+<ë? ø±˝Ÿ‡ Á&Ü|t ne⁄‘·THêïj·÷?
yÓTùdCŸ\T sêe&É+ ˝Ò<ë? nsTT‘˚, MT dæyéT yÓqT≈£îqï 20 n+¬ø\ dü+K´qT #Ó|üŒ+&ç.
y˚T+ dü]#˚dæ HÓ{ŸesYÿì Øk˛ºsY #˚kÕÔ+. á Áø£eT+˝À ø=ìï >∑+≥\bÕ≥T dæyéT &çùdãT˝Ÿ
nsTTHê ∫+‹+#·ø+£ &ç. ‹]– Øk˛ºsY ne⁄‘·T+~μ nì Hêsêj·TD yÓq≈£îqï HÓ+ãsY #ÓbÕŒs¡T.
•ØwüøÏ yê{≤‡|t yÓTùdCŸ :
ªMT≈£î ÇwüºyÓTÆq bÕ≥ì ø±\sY ≥÷´Hé>± ô|≥Tºø√yê˝≤? nsTT‘˚ á HÓ+ãsY
ø√&éì ø£düºeTsY πøsYøÏ bòÕs¡«sY¶ #˚j·T+&ç. yÓ+≥H˚ MT≈£î ÇwüºyÓT Æq ø±\sY ≥÷´Hé ñ∫‘·+>±
j·÷øÏºy˚{Ÿ ne⁄‘·T+~. yÓTT<ä{Ï |ü~eT+~πø á Ä|òüsY nìμ yÓ+≥H˚ X¯Ø wü ‘·q≈£î ÇwüºyÓTÆq
bÕ≥ ø√dü+ ø√&éì ø£düºeTsY πøsYøÏ |ü+|æ+~. Hêsêj·TD, qπs+Á<ä, •Øwü... M]ø=∫Ãq
ø±˝Ÿ‡ n~Ûø±]ø£yÓTÆqy˚ nqT≈£îHêïs¡T. $esê\T |ü+#·T≈£îHêïs¡T. ø±˙ ø=ìï s√E\πø yês¡T
yê&ÉT‘·Tqï bò˛Hé HÓ+ãsY Vü‰´ø£sY #˚‹øÏ yÓ[fl+~.
yê] bò˛Hé\˝À HÓ{ŸesYÿ &çùdãT˝Ÿ nsTTb˛sTT+~. ì+bÕ~>± HÓ{ŸesYÿ ÁbıyÓ&’ sÉ ìY
ø£*ùd ˝Àù| u≤´+≈£î møö+{Ÿ˝Àì kıeTà+‘ê U≤∞... n+‘˚Hê... Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶\T ì˝Ÿ
nsTTb˛j·÷jYT... yê˝…{Ÿ‡˝À á`&Éã“+‘ê e÷j·T+.
#˚ùd~ ˝Òø£ ôd’ãsY Å¬ø’yéTì ÄÁX¯sTTùdÔ n|ü⁄Œ&ÉT ‘Ó*dæ+~. yê] dæy éT y˚s=ø£]
kı+‘·+ nsTT+<äì, BH˚ï ªªdæyéT kÕ«|tμμ n+{≤s¡ì. eT] MT dü+>∑‘˚+{Ï? Ç˝≤+{Ï ø±˝Ÿ‡
MT¬ø|ü⁄Œ&Ó’Hê e#êÃj·÷?
|üø±ÿ Á|üD≤[ø£ :
dæyéT kÕ«|t #˚ùd+<äT≈£î Vü‰´ø£s¡T¢ z |üø±ÿ Á|üD≤[ø£ neT\T#˚kÕÔs ¡T. e´≈£îÔ*ï
\ø£å´+>± #˚düT≈£îHêïø£ k˛wü˝Ÿ ˝…’|òt˝À ì|òü÷ ô|&É‘ês¡T. BH˚ï ªªk˛wü˝Ÿ Ç+»˙]+>¥μμ
n+≥THêïs¡T. Ábıô|ò’˝Ÿ‡ì »˝…¢&É|ü&É‘ês¡T. e´øÏÔ>∑‘· $esê\T mø£ÿ&É ø£ì|æ+∫Hê H√{Ÿ
#˚dTü ≈£î+{≤s¡T.
ˇø£yfi˚ ¯ MT Åô|e’ d” ôd{Ï+º >¥‡ |üø±ÿ>± ñ+fÒ MT HÓ{ŸesYÿ˝Àì ùdïVæ≤‘·T\ Ábıô|˝’ò Ÿ‡ì
m+|æø£ #˚düTø=+{≤s¡T. me]¬ø’‘˚ Åô|’ed” ôd{Ïº+>¥‡ dü]>± ˝Òy√... yê] k˛wü˝Ÿ yê˝Ÿ‡ ô|’
MT≈£î dü+ã+~Û+∫q &˚{≤ì ø£ìô|≥º&É+ ô|<ä› ø£wüºy˚T+ ø±<äT. yÓTsTT˝Ÿ ◊&û, ù|s¡T¢, bòÕ´$T©
$esê\T, nÁ&Édt... ˝≤+{Ï &˚{≤ì ≈£åîDí+>± ùdø£]kÕÔs¡T.
Ä yÓTT‘·+Ô &˚{≤‘√ MTs¡T yê&˚ bÕdtesY\¶ T @yÓTÆ ñ+{≤jÓ÷ ≈£L&Ü }Væ≤+#·>\∑ s¡T.
n+‘· ø£≥Tº~≥ºyÓTÆq düe÷#ês¡+ ùdø£]+#êπø bò˛Hé edüTÔ+~. MTs¡T yê&ÉT‘·Tqï HÓ{ŸesYÿ
ø£düºeTsY πøsY qT+#˚ e÷{≤¢&ÉT‘·THêï+ nì e÷≥ ø£\T|ü⁄‘ês¡T. ˝Òì HÓ{ŸesYÿ düeTdü´ì ñ
qï≥Tº>± q$TàkÕÔs¡T.
˝Ò+<ä+fÒ MT≈£î Çwüyº TÓ qÆ ø±\sY ≥÷´Hé j·÷øÏyº {˚ Ÿ #˚dTü ø√eTì yÓTùdCŸ |ü+|ü⁄‘ês¡T.
n+<äT≈£î Á|ü‘˚´ø£ ø√&éì ø£düºeTsY πøsYøÏ |ü+|üeTì ø√s¡‘ês¡T. MT n+‘·≥ MTπs ø√&éì
|ü+ù|˝≤ q$TàkÕÔsT¡ . n+‘˚... ø£+Á{À˝Ÿ yê] #˚‹˝ÀøÏ e#˚ÃdüT+Ô ~. MT dæyTé yê]<Ób’ ˛‘·T+~.
ˇø£yÓ’|ü⁄ $TeTà*ï ìj·T+Á‹dü÷ÔH˚ HÓ{ŸesYÿ ÁbıyÓ’&ÉsY‘√ e÷{≤¢&ÉT‘·÷ U≤∞ dæyéT... MT
HÓ+ãsY j·÷øÏºy˚{Ÿ nj˚T´˝≤ .... .. ø=~› >∑+≥˝À¢H˚ HÓ+ãsY...
ªdæyTé kÕ«|t |ü<‹∆ä ˝À #˚ùd yÓ÷kÕ\≈£î m≈£îÿe>± ej·TdüT‡ eT[flq yê]H˚ \ø£´å +>±
#˚düT≈£î+≥THêïs¡T. ªbò˛Hé ø±˝Ÿ‡ m≈£îÿe>± Á&Ü|t ne⁄‘·THêïj·÷? yÓ TùdCŸ\T sêe&É+ ˝Ò<ë?
HÓ{ŸesYÿ dü]>± ñ+&É&É+ ˝Ò<ë?μ nì e÷{≤¢&ÉT‘·÷ dæyéT yÓq≈£îqï 20 n+¬ø\ HÓ+ãsYì
ùdø£]+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚kÕÔs¡T. Ä HÓ+ãsY <ë«sê HÓ{ŸesYÿ ÁbıyÓ’&És Yì bò˛Hé #˚dæ e÷ dæyéT
bÕ&ÉsTT´+<äì... ˝Ò<ä+fÒ b˛sTT+<äì #ÓãT‘ês¡T. bÕ‘· HÓ+ãsYH˚ ø=‘·Ô dæyéT˝ÀøÏ »‘· #˚dæ
Çyê«\ì ø√s¡‘ês¡T.
n~Ûø±]ø£ j·T÷»s¡¢≈£î nqTe÷q+ sê≈£î+&Ü |ü\T HÓ+ãs¡¢ qT+∫ |ü<˚|ü< ˚ ø±˝Ÿ‡
#˚kÕÔsT¡ . $düT>=#˚Ã˝≤ #˚dæ #˚dTü qÔ ï yÓ÷kÕìï >∑T]Ô+#·≈î£ +&Ü C≤Á>∑‘Ô· |ü&‘É ês¡T. Ä $düT>∑T˝À
ø£düºeTsY πøsY qT+∫ e#˚Ã H√{Ï|òæπøwüHé n\sYº\qT ô|<ä›>± |ü{Ïº+#·Tø√s¡T.
C≤Á>∑‘·Ô\T :
Â @ ø±s¡D+ ˝Ò≈£î+&Ü MT yÓTTu…’˝Ÿ HÓ+ãsY |üì#˚j·T≈£î+&Ü &çùdãT˝Ÿ nsTT‘˚ eT∞¢
edüT+Ô ~˝Ò nì y˚dæ #·÷&=<äT.› yÓ+≥H˚ MT HÓ{ŸesYÿ f…*ø±+ Ä|üsπ ≥sYì dü+Á|ü~+#ê*.
HÓ+ãsYì MT ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î u≤¢ø˘˝ÀH˚ ñ+#·eTì ø√sê*.
Â ÄHé˝…’Hé u≤´+øÏ+>¥øÏ $&ç>± yÓTsTT˝Ÿ ◊&ûì ÁøÏj˚T{Ÿ #˚düT≈£î+fÒ eT+∫~. <ëìï eTπs
Ç‘·s¡ k˛wü˝Ÿ MT&çj·÷ HÓ{ŸesYÿ\˝À yê&=<äT›.
Â ìØí‘· ‘˚B˝À¢ u≤´+≈£î ùdº{ŸyÓT+{Ÿ‡ì »qπs{Ÿ #˚düT≈£îì ì•‘·+>± |ü] o*+#·+&ç. MT
Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&Ü @yÓ’Hê ˝≤yê<˚M\T »]–‘˚ >∑T]Ô+#·&É+ düT\uÛÑ+ ne⁄‘·T+~.
Â >∑Ts¡TÔ ‘Ó*j·Tì q+ãs¡¢ qT+∫ e#˚Ã ø±\s¡≈¢ î£ MT e´øÏ>Ô ‘∑ · $esê*ï m{Ïº |ü]dæ‘ú T· ˝À¢q÷
ùwsY #˚jÓTT<äT›. @ u≤´+øÏ+>¥ dü+düú>±˙, eTπs Ç‘·s¡ ÄHé˝…’Hé düØ«düT\T>±˙ e´øÏÔ>∑‘·
$esê*ï bò˛Hé ø±˝Ÿ‡ <ë«sê ø√s¡s¡T nH˚ $wüj·÷ìï >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.
Â ø£düºeTsY πøsY qT+∫ e÷{≤¢&ÉT‘·THêï+ nì #ÓãT‘·÷ MT dæyéT yÓq≈£îqï 20 n+¬ø\
HÓ+ãsYì ‘Ó\|üeTì ø√]q≥¢sTT‘˚ nqTe÷ì+#ê*‡+<˚.
Â ÄHé˝H’… é düØ«düT\≈£î yê&˚ ªôd≈£L´]{° ø£«X¯ÃHé‡μì Ç‘·sT¡ \‘√ |ü+#·Tø√e<äT.› nìyês¡ýÓTqÆ
|ü_¢ø˘ ÁbÕ+‘ê\˝À yê{Ï >∑T]+∫ #·]Ã+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚jÓTT<äT›.
Â >∑Ts¡TÔ ‘Ó*j·Tì e´≈£îÔ\T, dü+düú\ qT+∫ e#˚Ã yÓTsTT˝Ÿ‡øÏ düŒ+~+#=<äT›. *+ø˘\qT
‘êø=<äT.›
Â u≤´+øÏ+>¥ yÓuŸôd’{Ÿì nÁ&Édt u≤sY˝À düŒwüº+>± f…Æ|t#˚dæ e÷Á‘·y˚T ˝≤–Hé nyê«*.
ãTø˘ e÷sYÿ #˚XÊ+ ø£<ë nqTø√e<äT›. m+<äTø£+fÒ... ø=ìï s¡ø±\ e÷˝Ò«s¡T¢ dædüº+˝À
#˚] ô|≥Tº≈£îqï ãTø˘e÷sYÿ\qT |òæwæ+>¥ôd’{Ÿ\T>± e÷πsÃkÕÔsTT.
Â bò˛q¢˝À <∏sä ¶Y bÕØº j·÷|t\qT ÇHékÕº˝Ÿ #˚ùd≥|ü⁄Œ&ÉT ˇø£{Ï s¬ +&ÉT kÕs¡T¢ #Óø˘ #˚dTü ø√+&ç.
Â yê{≤‡|tøÏ e#˚Ã Ä|òüsY yÓTùdCŸ\qT |ü{Ïº+#·Tø√e<äT›. yê{Ï˝À¢ *+ø˘ \qT øÏ¢ø˘ #˚ùdÔ
Vü‰´ø£sY >±˝≤ìøÏ ∫øÏÿqfÒº.
Â |ü⁄{Ïºq s√E, ô|[fl s√E, eTπs<Ó’Hê X¯óuÛÑø±sê´\≈£î dü+ã+~Û+∫q ‘˚B\T, ÇwüºyÓTÆq
s¡+>∑T\T, eTT<äT› ù|s¡T¢, ô|+|ü⁄&ÉT »+‘·Te⁄\ ù|s¡T¢ .... ˝≤+{Ï e´øÏÔ>∑‘· $esê*ï
k˛wü˝Ÿ HÓ{ŸesYÿ Ábıô|ò’fi¯fl˝À>±˙, yê˝Ÿ‡ô|’q >±˙ |ü+#·Tø√e<äT›.
Â Ä]úø£ ˝≤yê<˚M\≈£î dü+ã+~Û+∫q ÄHé˝…’Hé eéVü‰s¡+ @<Ó’Hê bò˛HéøÏ f…øº̆‡ yÓTùdCŸ‘√
bÕ≥T á`yÓTsTT˝ŸøÏ dü+<˚X¯+ e#˚Ã˝≤ n\sYºì ôd{Ÿ #˚düTø√yê*.
Â nìï u≤´+øÏ+>¥ düØ«düT\≈£î ˇπø yÓTTu…’˝Ÿ HÓ+ãs¡TqT yê&=<äT›. y˚s¡T y˚s¡T s¡ø±\
q+ãs¡¢qT yê&É+&ç. B+‘√ n+‘·>± qwüºb˛≈£î+&Ü #·÷düTø√e#·TÃ.
Â u≤´+≈£î\T ø=‘·Ô |ü<‘
∆ä T· \˝À n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘ÓdTü qÔ ï ªkÕàsYμº |æH\é T, kÕàsYº bÕdtesY\¶ qT
yê&É&É+ n\yê≥T #˚düTø√yê*.
Â m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT u≤´+øÏ+>¥ yÓuŸôd’{Ÿ\ bÕdtesY¶\T e÷πsÃdüTÔ+&Ü*.
Â yê&ÉT‘·Tqï j·÷+{°yÓ’s¡dt\qT m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT n|t&˚{Ÿ #˚düTÔ+&Ü*.
Â Ç‘·s¡T\T yê&˚ ø£+|üP´≥s¡T¢, HÓ{ŸesYÿøÏ nqTdü+<ÛëqyÓTÆ ñqïyê{Ï˝À e´øÏÔ>∑‘·yÓTÆq
$esê\T, bÕdtesY¶\qT ùdyé #˚jÓTT<äT›.
Ä<ÛësY‘√H˚ m≈£îÿe yÓ÷kÕ\T :
ªdæyTé kÕ«|tμ <ë«sê #˚ùd yÓ÷kÕ\T m≈£îÿe>± Ä<ÛësY q+ãsYì n|t&{˚ Ÿ #˚j÷· \H˚
ø√D+˝ÀH˚ #√≥T #˚düT≈£î+{≤sTT. <˚X¯yê´|üÔ+>± Ç˝≤+{Ï πødüT˝Ò m≈£îÿe. Vü≤´ø£sY |ü+ù|
q+ãsY @+≥+fÒ... ‘·qT rdüT≈£îqï U≤∞ dæyéT yÓqø£ ñ+&˚ 20 n+¬ø\ q+ãsY, j·T÷»sY
m|ü⁄Œ&Ó’‘˚ yê&ÉT‘·Tqï HÓ+ãsY qT+∫ ø£düºeTsY πøsYøÏ Á|ü‘˚´ø£ HÓ+ ãsYì bòÕs¡«sY¶ #˚kÕÔ&√
Vü‰´ø£sY <ä>∑Zs¡Tqï U≤∞ dæyéT˝ÀøÏ j·T÷»sY yê&ÉT‘·Tqï bò˛Hé HÓ+ãsY ìØí‘· düeTj·÷ìøÏ
j·÷øÏºy˚{Ÿ ne⁄‘·T+~.
Ä ‘·sê«‘· j·T÷»sY bò˛Hé ˝Àì dæyTé &ûj÷· øÏyº {˚ Ÿ ne⁄‘·T+~. Çy˚ ø±<äT, eT¬sH√ï
s¡ø±\T>± e\ |üH˚ï+<äT≈£î ôd’ãsY yÓ÷dü>±fi¯ófl dæ<ä∆+>± ñ+{≤s¡T. m˝≤ ñ+{≤j·T+fÒ...
ÇHéø£+{≤´ø˘‡ z Çs¡yÓ’ y˚\T e#êÃj·Tì, ‘·«s¡˝ÀH˚ MT u≤´+≈£î U≤‘êøÏ »eT ne⁄‘êj·Tì
#ÓãT‘ês¡T. nøö+{Ÿ q+ãsYì ˇø£kÕ] #Óø˘ #˚düTø√eTì #ÓãT‘ês¡T. n+<äT≈£î |ü+|æq
yÓTùdCŸ˝À Á|ü‘˚´ø£ *+ø˘ì »‘·#˚kÕÔs¡T. j·T÷»s¡T¢ n~ q$Tà *+ø˘ ô| ’ øÏ¢ø˘#˚dæ ˝≤–Hé
nsTT‘˚... Çs¡yÓ’ y˚\T &çbÕõ{Ÿ ne«&É+ ø±<äT. nøö+{Ÿ˝À &ÉãT“\T Vü ‰+|òü{Ÿ ne⁄‘·T+~.
á dæyTé kÕ«|t yÓ÷kÕ*ï n]ø£f+ºÒ <äT≈£î Á{≤jYT ≈£L&Ü 24 >∑+≥\TbÕ≥T m˝≤+{Ï
mdt.m+.mdt\T yÓfifl¯ ≈£î+&Ü (ÇHéø$£ T+>¥, ne⁄{Ÿ>√sTT+>¥) u≤¢ø˘ #˚ùd˝≤ #·s´¡ \T rdüT≈£î+~.
Bì‘√ j·T÷»s¡T¢ nÁ|üeT‘·ÔeTj˚T´+<äT≈£î M\T+≥T+~.
@yÓ’Hê q+ãs¡T¢ bòÕs¡«s¡T¶ #˚j·÷\ì ø√s¡T‘·÷ yÓTùdCŸ\T eùdÔ düŒ+~+#·e<äT›.
Á|ü‘˚´ø£ Ä|òüs¡¢+≥÷e#˚Ã yÓTùdCŸ˝À¢ì >∑Ts¡TÔ ‘Ó*j·Tì HÓ+ãs¡≈¢ î£ bò˛Hé #˚jTÓ T<äT.› &ÉjT· ˝Ÿ #˚dqæ
HÓ+ãsY Ø&Ós’ ø¡ º˘ nsTT´ Vü‰´ø£sY >∑÷{ÏøÏ ø±˝Ÿ yÓfió¯ +Ô ~.

15. $<˚o u≤´+≈£î˝À¢ ì<ÛäT\T ñHêïj·Tì
BìøÏ yês¡düT\T MTπs nì ms¡
MT≈£î $<˚XÊ\˝À¢ ã+<ÛäT\Te⁄\T ñHêïsê? yês¡T nsê∆+‘·s¡+>± #·ìb˛sTT MT
ù|s¡TMT<ä \ø£\å bÂ+&ÉT¢ ÄdæÔ sêdæ#êÃs¡T. yê] u≤´+≈£î U≤‘ê˝À¢ bÂ+&Éq¢ T MT≈£î ÇkÕÔeT+≥÷
yÓ÷dü>±fi¯ófl yÓTsTT˝Ÿ‡ ˝Ò<ë bò˛qT¢ #˚dTü HÔ êïs¡T. M{Ï˝À s¬ +&ÉT Á|üXï¯ ˝…H’ ê düsπ MT≈£î m<äTs=ÿì
ñ+fÒ MTs¡T ôd’ãsY H˚s¡düTú\ ñ#·TÃ˝À |ü&çqfÒ¢. nj·÷∫‘·+>± &ÉãT“ edüTÔ+<ä+fÒ eTT+<ä÷
yÓqTø± n˝À∫+#·≈£î+&Ü düŒ+~+#˚ ã\V”≤q‘·qT kıeTTà #˚düTø=H˚+<äT≈£ î ôd’ãsY H˚s¡düTÔ\T
\ø£å\ bÂ+&ÉT¢ |ü+|ü⁄‘êeT+≥÷ yÓTsTT˝Ÿ‡ #˚düTÔHêïs¡T.
\+&ÉHé u≤´+≈£î˝À uÛ≤s¡‘· dü+‘·‹øÏ #Ó+~q yÓ’<ä´ì|ü⁄DT&ç U≤‘ê˝À 3 \ø£å\
bÂ+&ÉT¢ (2.1 ø√≥T¢) ñHêïj·Tì, Äj·Tq yês¡düTsê*>± q{ÏùdÔ #Ós√ 1.5 \ø£å\ bÂ+&ÉT¢
|ü+#·T≈£î+<ëeTì q>∑sêìøÏ #Ó+~q ˇø£ j·TTe‹ì ˇø£ HÓ’J]j·THé yÓ÷dü+ #˚XÊ&ÉT.
&Üø£ºsY ô|ò&É]ø˘ ù|s¡T‘√ |ü]#·j·T+ #˚düT≈£îqï n‘·qT ÄyÓT e<ä› qT+∫ $&É‘·\
yêØ>± \ø£å\ yÓTT‘·Ô+˝À kÕ«Vü‰ #˚XÊ&ÉT. ‘êqT ôdŒsTTHé ã÷´Ø u≤´+ø˘ y˚TH˚»sYqì, ø=~›
s√E\ ÁøÏ‘·+ &Üø£ºsY #·ìb˛j·÷&Éì, Äj·Tq U≤‘ê˝À 3 \ø£å\ bÂ+&ÉT¢ >∑T]Ô+#êqì
yÓTsTT˝Ÿ˝À ù|s=ÿHêïs¡T.
MTs¡T #·ìb˛sTTq e´øÏÔøÏ yês¡TdüTsê*q+≥÷ u≤´+≈£î≈£î |üÁ‘ê\T |ü+|æ‘˚ #ê\ì
yÓTsTT˝Ÿ <ë«sê $e]+#ês¡T. qøÏ© yês¡d‘ü «· Á<ÛTä Mø£sD¡ |üÁ‘ê\T |ü+|æ+∫ ã÷´Ø u≤´+≈£î≈£î
yÓTsTT˝Ÿ #˚j÷· *‡+~>± dü÷∫+#ê&ÉT. yÓTsTT˝Ÿ |ü+|æq s¬ +&ÉT s√E\πø Ä eTVæ≤fi¯ U≤‘ê˝À
s¡÷. 3 \ø£å\ bÂ+&ÉT¢ »eT nsTTq≥T¢ dü+<˚X¯+ e∫Ã+~.
‘·q U≤‘ê˝À n$ ˝Òøb£ ˛e&É+‘√ Ä yÓ÷dü>±ìøÏ bò˛Hé#j ˚ T· >±.... kÕº+&É s¶Y #Ûês¬ &º é
u≤´+ø˘ ù|s¡T‘√ ‘ê‘êÿ*ø£ U≤‘êqT ã÷´Ø u≤´+ø˘ n~Ûø±s¡T˝Ò ‘Ó]#ês¡ì Ç+<äT≈£î
dü+ã+~Û+∫q *+ø˘qT |ü+|æ+#ês¡ì $e]+#ê&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· Ä eTVæ≤fi¯ ‘·q yÓTsTT˝Ÿ
#·÷düTø√>±... n+<äT˝À kÕº+&ÉsY¶ #Ûê¬sº&é u≤´+≈£î ‘ê‘êÿ*ø£ U≤‘ê $esê\T ñHêïsTT.
yê{Ïì ‘Ó]#˚+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+#·>± s¡÷. 74 y˚\T »eT #˚j·÷\ì ù|s=ÿ+~.
s¡÷. 74 y˚\T »eT#˚dæ eT∞fl U≤‘êqT ‘Ó]#˚+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+#·>± Áb˛ôddæ+>¥
s¡TdüT+ s¡÷. 1.75 \ø£å\T #Ó*¢+#ê\ì dü+<˚X¯+ e∫Ã+~. Ä yÓTT‘·ÔeTT »eT #˚XÊø£ Ä]úø£
$uÛ≤>∑+ Ks¡TÃ\+≥÷ eTs√kÕ] dü+<˚X¯+ sê>± s¡÷.64 y˚\T #Ó*¢+∫+~.
nqs‘·s¡+ U≤‘ê $esê\T ‘Ó\TdüT≈£îH˚+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+#·>± XÊX¯«‘· U≤‘ê≈£î
e÷s¡TÃ‘·THêïeTì Ç+<äTø√dü+ s¡÷. 1 \ø£å »eT#˚j·÷\ì yÓTsTT˝Ÿ e∫Ã+~. ∫es¡≈£î
yÓ÷düb˛j·÷qì Á>∑Væ≤+∫q j·TTe‹ ôd’ãsY Å¬ø’yéT b˛©düT\≈£î |òæsê´<äT #˚dæ+~.
16. MT‘√H˚ ‘·|ü #˚sTTkÕÔs¡T...
MT nøö+{Ÿ˝Àì &ÉãT“qT <√#˚kÕÔs¡T
Ä ÁbÕ+‘·eT+‘ê n+‘˚...
C≤s¡â+&é˝Àì |ü•ÃeT u…+>±˝Ÿ yÓfi‚fl e÷s¡Z+˝À ñqï ÁbÕ+‘·+ C≤yéT‘ês¡.
˝≤´|t{≤|t‡, ôd˝Ÿbò˛Hé‡\‘√ ≈£Ls¡TÃH˚ á ÁbÕ+‘· j·TTe‘· Ç|ü&ÉT <˚ X¯ yê´|üÔ+>±
nH˚ø£ eT+~øÏ >±\+ y˚düTÔHêïs¡T.
õ˝≤¢˝À qyÓ÷<äe⁄‘·Tqï á ø±sY¶ Å¬ø’yéT\˝À 98% á ÁbÕ+‘êìøÏ #Ó+~q yêπs
ì+~‘·T\T.
u≤´+≈£î˝À¢ ÁøÏ+~kÕúsTT W{Ÿ k˛]‡+>¥ ñ<√´>∑T\‘√ bÕ≥T nH˚ø£ e÷sêZ\ <ë«sê
&Ó_{Ÿ / Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶\ &˚{≤ ùdø£]düTÔqï Ms¡T yê{Ï Ä<Ûës¡+>± ndü\T n+ø±ìøÏ
‘Ós¡˝Ò|ü⁄‘·THêïs¡T. uÀ>∑dt ù|s¡T¢, ∫s¡THêe÷\‘√ rdüT≈£îH˚ »yéT‘ês¡ j·TTe≈£î\T M{Ïì
$ìjÓ÷–+∫ ø±s¡T¶\ &˚{≤˝Àì bò˛HéHÓ+ãs¡T≈£î ø±˝Ÿ#˚düTÔ+{≤s¡T.
ˇø£|ü&ÉT Væ≤+B, Ç+^¢wüß uÛ≤wü˝À¢ dü+uÛ≤wædü÷Ô ‘êeTT u≤´+ø˘ y˚T H˚»s¡¢eTì
|ü]#·j·T+ #˚düT≈£îì ø±s¡T¶ $esê\‘√ bÕ≥T z.{Ï.|æ.\T dü+Á>∑Væ≤+#˚ yês¡T.
nsTT‘˚ {≤¬sZ{Ÿ #˚dæq yê]˝À ø=+<ä]øÏ uÛ≤wü ns¡ú+ ø±efÒ¢<äH˚ ñ<˚› X¯+‘√ kÕúìø£
uÛ≤wü\ô|’ <äèwæº ô|{Ïºq≥T¢ b˛©düT\T nqTe÷ìdüTÔHêïs¡T.
$$<Ûä e÷sêZ\˝À H˚s¡TÃ≈£î+≥÷...
Ms¡T ‘Ó\T>∑T‘√bÕ≥T $$<Ûä kÕúìø£ uÛ≤wü\qT ≈£L&Ü nH˚ø£ e÷sêZ\˝À
H˚s¡TÃ≈£î+≥Tqï≥T¢ b˛©düT\T nqTe÷ìdüTÔHêïs¡T.
Ç+≥sYHÓ{Ÿ‘√ bÕ≥T ø=ìï |ü⁄düÔø±\ <ë«sê H˚s¡TÃ≈£î+≥THêïs¡ì, yês¡T
$ìjÓ÷–düTÔqï |ü<ë\T, ñ#êÃ¤s¡D XË’*ì |ü]o*ùdÔ á $wüj·T+ ns¡úeTT ne⁄‘·T+<äì
n+≥THêïs¡T.
eT<Û´ä ‘·s>¡ ‹∑ øÏ #Ó+~q yês¡T M] qT+∫ bò˛Hé\T n+<äT≈£îqï|ü&ÉT kÕúìø£ uÛ≤wü˝À
e÷{≤¢&É&É+‘√ ì»y˚T nì qeTTà‘·THêïs¡T.
n|t&˚{Ÿ, *+πøJ ù|s¡¢‘√ e\...
Á¬ø&ç{Ÿ, &Ó_{Ÿ ø±s¡T¶\T ø£*–q yê]øÏ bò˛Hé #˚dæ »yéT‘ês¡ H˚s¡>±fi¯ófl eTT+<äT>±
bò˛Hé ]d”yé#˚düT≈£îqï e´øÏÔù|s¡T, @ u≤´+≈£î ø±s¡T¶ $ìjÓ÷–düTÔHêïs√ #Ó|æŒ, u≤´+≈£î
ñ<√´>∑T\T>± |ü]#·jT· + #˚dTü ≈£î+≥÷ &Ó_{Ÿø±s¡Tq¶ T Ä<ÛësY‘√ *+ø˘ #˚j÷· \H√, Á¬ø&ç{Ÿø±s¡T¶
$esê\T n|t&˚{Ÿ #˚j·÷\H√ #Ó|ü⁄Ô+{≤s¡T.
kÕ<Ûës¡D+>± Äj·÷ u≤´+≈£î\T C≤Ø#˚ùd ø±s¡T¶\≈£î #Ó+~q ôd+≥s¡¢˝À yÓTT<ä{Ï
Hê\T¬>’<äT n+¬ø\T ˇπø dæØdt$ ñ+{≤sTT.
M{Ïì eTT+<äT>± #Ó|æŒ e÷j·T>±fi¯ófl $T>∑‘ê n+¬ø\T n&ÉT>∑T‘ês¡T.
Äô|’ d”.$.$. ø√&é ≈£L&Ü ‘Ó*dæø=ì... ø=~› ùd|ü{Ï˝À MT≈£î ˇø£ eHé f…ÆyéT
bÕdtesY¶ edüTÔ+<äì #Ó|æŒ, n~ #Ó|æŒ‘˚ *+πøCŸ, n|tÁπ>&é |üP]Ô ne⁄‘·T+<äì q$TàkÕÔs¡T.
Ç˝≤ nìï $esê\T ‘Ó\TdüT≈£îqï ‘·sT¡ yê‘· yê] U≤‘ê˝Àì q>∑<Tä qT ‘·eT U≤‘ê˝ÀøÏ
e÷s¡TÃø√e&É+, ÄHé˝H’… ˝é À ø=qT>√fi¯ófl #˚j·T&É+ #˚dü÷Ô {Àø£sê y˚düTÔHêïs¡T.
ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À á &˚{≤ Ä<Ûës¡+>± ø√¢Hé¶ Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶\T, &Ó_ {Ÿ ø±s¡T¶\T
düVæ≤‘·+ ‘·j·÷s¡T #˚dæ &ÉãT“\T Á&Ü #˚düT≈£î+≥THêïs¡ì yÓ\T>∑T˝ÀìøÏ e∫Ã+~.
Ms¡T $ìjÓ÷–düTÔqï u≤´+≈£î U≤‘ê\˙ï ‘·|ü&ÉT $esê\‘√ ñ+≥THêïj·Tì
ôd’ãsY Å¬ø’yéT n~Ûø±s¡T\T #ÓãT‘·THêïs¡T.

17. sê»ø°j·TH˚‘·\T, V”≤s√\ bò˛{À\‘√
ÄHé˝…’Hé z{Ï+>¥ ù|s¡T‘√ yÓ÷dü+
Ç+≥¬sï{Ÿ *+≈£î\T n+fÒ >∑T≥TºqT #˚‘T· \T e÷πsÃdüTHÔ êïsTT. n_Ûe÷q V”≤s√\≈£î,
sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\≈£î ÄHé˝…’Hé˝À y˚düTÔqï z≥T¢ ªªÄ]úø£μμ b˛≥T>± e÷s¡T‘√+~.
Ä]úø£ <√|æ&ûøÏ nqTe⁄>± ñqï nìï e÷sêZ\qT ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+≥Tqï ôd’ ãsY
H˚s¡>±fi¯ófl Ç|ü&ÉT j·÷|t\T, *+≈£î\ <ë«sê düeTdüÔ düe÷#êsêìï ˝≤π >düTÔHêïs¡T.
Ç+<äTø√dü+ Á|ü‘˚´ø£+>± Áb˛Á>±yéT\qT s¡÷bı+~+#·T≈£î+≥THêïs¡T. z{°|æ\T
‘Ó\TdüTø=ì \ø£å˝≤~ s¡÷bÕj·T\ Á|üC≤<ÛäHêìï <√#·T≈£î+≥THêïs¡T.
ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯ófl dü]Áø=‘·Ô dü÷Á‘ê\‘√ s¡ø£s¡ø±\ *+ø˘\qT ‘·j·÷s¡ T #˚düTÔHêïs¡T.
Ç|òt j·TT yê+{Ÿ j·TTesY ù|òe¬s{Ÿ kÕ+>¥ nì ø±|ü¸Hé ô|{Ïº *+≈£î\qT yÓTùdCŸ s¡÷|ü+˝À
|ü+|ü⁄‘·THêïs¡T.
Ä *+ø˘ yÓTT‘·Ô+ Hê\T¬>’<äT <äX¯˝À¢ ñ+≥T+~.
*+ø˘ô|’ Áô|dt #˚j·T>±H˚ ˇø£ ù|J ‘Ós¡T#·Tø=ì HÓø˘º‡ nì #·÷|æk˛Ô+ ~. <ëìô|’ øÏ¢ø˘
#˚j·T>±H˚ eTs√ ôdº|t edüTÔ+~.
Ç˝≤ Hê\T¬><’ Tä ôd|º ‡t <ë{ÏHê Çwüyº TÓ qÆ bÕ≥ e÷Á‘·+ &ÍHé˝À&é ø±<äT. Ä+Á&ÜsTT&é
b˛düTº ñ|üjÓ÷–+#˚ yêfi¯fl+‘ê Çø£ÿ&˚ |ü|ü˝À ø±˝ÒdüTÔHêïs¡T.
*+ø˘ |üì#˚j·T&É+˝Ò<äH√, kÕ+>¥ &ÍHé˝À&é ø±˝Ò<äH√ e~˝ÒkÕÔs¡T. ndü \T yÓ÷dü+
Çø£ÿ&˚ ñqï~.
*+ø˘ ‘Ós¡#·T≈£îqï ‘·s¡Tyê‘· ø£ì|æ+#˚ Hê\T¬>’<äT <äX¯˝À¢q÷ ˇø£ Áb˛Á>±yéT
ñ+≥T+~. Ç<ä+‘ê Vü‰´øÏ+>¥≈£î dü+ã+~Û+∫q<˚. Á|ü‹ ù|J˝À ñqï Vü‰´øÏ+>¥ Áb˛Á>±yéT
<äX¯\yêØ>± Ä+Á&ÜsTT&é bò˛Hé˝À &ÍHé˝À&é ne⁄‘·T+~.
Ä ‘·s¡Tyê‘· yÓTTu…’˝Ÿ <ë«sê $$<Ûä j·÷|t\qT ñ|üjÓ÷–+∫ #˚ùd ÄHé˝… ’Hé
cÕ|æ+>¥‘√bÕ≥T Ç‘·s¡ $esê\˙ï ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯fl #˚‘·T˝À¢øÏ yÓfi≤ÔsTT.
eTq+ |ü+ù| yÓTùdCŸ\T, dü+uÛ≤wüD\ $esê\˙ï yê]øÏ ‘Ó\TkÕÔsTT.
ù|òdtãTø˘ y˚~ø£>± yÓ÷dü+ :
ù|òdtãTø˘˝À ˝…’ø˘\≈£î eTVü‰ÁπøCŸ ô|]–+~.
ñ<äj·T+ ˝Ò∫+~ yÓTT<ä\T eTq+ #˚dæq b˛düTº\≈£î ˝…’ø˘\T e#êÃjÓ÷ ˝Ò <ë nì
#·÷düTø√ì<˚ eTs√|üì #˚j·T&É+ ˝Ò<äT ù|òdtãTø˘ j·T÷»s¡T¢.
Ç|ü&ÉT ù|òdtãTø˘ y˚~ø£>± ÄHé˝…’Hé z{Ï+>¥ q&ÉTk˛Ô+~.
dæìe÷ V”≤s√\T, sê»ø°jT· Hêj·T≈£î\T, Á|üeTTK Áø°&Üø±s¡T\ bò˛{À\‘√ ù|dò ãt Tø˘
b˛düTº\qT Ç+≥¬sï{Ÿ˝ÀøÏ e<äT\T‘·THêïs¡T.
MT≈£î q∫Ãq n_Ûe÷ì V”≤s√, sê»ø°j·T H˚‘·, Áø°&Üø±s¡TìøÏ z{Ï+>¥ #˚ j·TeTì
{≤´>¥˝…’Hé ô|&ÉT‘·THêïs¡T.
Bìô|’ øÏ¢ø˘ #˚dæq ‘·s¡Tyê‘· ‘Ós¡#·T≈£îqï ù|J <ë«sê Vü‰´øÏ+>¥ Áb˛Á>±yéT yÓTTu…’˝Ÿ,
ôd˝Ÿbò˛Hé˝À &ÍHé˝À&é ne⁄‘·T+~.
m+&é ≥T m+&é ôd≈£L´]{° #ê˝≤ eTTK´+ :
ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯fl+‘ê kÕ+πø‹ø£ HÓ’|ü⁄D´+ ñqïyêfi‚fl. Á|ü‹ H˚sêìøÏ ˇø£ dü÷Á‘êìï
ñ|üjÓ÷–+∫ Áb˛Á>±yéT ‘·j·÷s¡T #˚düT≈£î+{≤s¡T.
m+&é ≥T m+&é ôd≈£L´]{° Á|üdTü ‘Ô · |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ #ê˝≤ nedüs+¡ . Ç~es¡≈î£ ˝≤≥Ø
‘·–*+∫ yÓTùdCŸ\T e#˚Ã$. Ç|ü&ÉT á ‘·s¡#·÷ yÓTùdCŸ\T sêe&É+˝Ò<äT . n+fÒ ôd’ãsY
H˚s¡>±fi¯ófl Áf…+&éqT e÷sêÃs¡T.
á`yÓTsTT˝Ÿ˝ÀH˚ ø±<äT Ä+Á&ÜsTT&é yÓTTu…˝’ Ÿ bò˛q¢qT Vü‰´ø˘ #˚dTü ÔHêïs¡T. Ç+<äTø√dü+
Á|ü‘˚´ø£ j·÷|t\qT s¡÷bı+~+∫ Ç+≥¬sï{Ÿ˝ÀøÏ e<äT\T‘·THêïs¡T.
bò˛q¢˝À ñqï j·÷|t\qT Á|ü‹s√E n|t&{˚ Ÿ #˚dTü ø√e&É+ <ë«sê eTq düe÷#êsêìï
uÛÑÁ<ä+>± ñ+#·Tø√e#·TÃ. eTqøÏ ‘Ó*j·Tì *+ø˘ yÓTùdCŸ e∫ÃHê, á`yÓT sTT˝Ÿ e∫ÃHê
yÓ+≥H˚ &Ó©{Ÿ #˚j·T&É+ eT+∫~.

18. &çõ≥˝Ÿ eØø£s¡D
j·÷|t <ë«sê sê´{Ÿ yÓ’s¡dt |ü+|æ bò˛qT ÄBÛq+˝ÀøÏ...
Á|üdüTÔ‘·+ n+<ä] #˚‹˝À kÕàsYºbò˛Hé ñ+~.
yÓTùdCŸ qT+∫ eT˙ Á{≤Hê‡ø£åHé es¡≈£î, ô|qTï qT+∫ ô|ò¢Ì{Ÿ {Ï¬ø{Ÿ es¡≈£î nìï
|üqT\≈£î <ë<ë|ü⁄ j·÷|t\H˚ yê&ÉT‘·THêïs¡T.
Bì‘√ ø£ì|æ+#˚ j·÷|t\˙ï &ÍHé˝À&é #˚ùddüT≈£î+≥THêïs¡T. nsTT‘˚ ø£ì|æ+#˚e˙ï
j·÷|t ø±<äì ‘Ó\TdüTø=H˚˝À|ü⁄ »s¡>±*‡q qwüº+ »]– b˛‘·T+~.
ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯ófl j·÷|t *+≈£î\‘√ sê´{Ÿ nH˚ yÓ’s¡dtì |ü+|æ eTq≈£ î ‘Ó*j·T
≈£î+&ÜH˚ bò˛HéqT ÄBÛq+˝ÀøÏ rdüT≈£î+≥THêïs¡T.
j·÷|t‡ m+|æø£˝À C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#·≈£î+fÒ uÛ≤ØeT÷\´+ #Ó*¢+#·ø£ ‘·|üŒ<äT.
ô|qTï qT+∫ |üqTïø£fÒº es¡≈£î ‘·eT≈£î ø±yê*‡q nìï |üqT\≈£î nìï |üqT\≈£î
<ë<ë|ü⁄ j·÷|t\H˚ yê&ÉT‘·THêïs¡T.
Ç˝≤+{Ïyê]ì <√#·T≈£îH˚+<äT≈£î Ç|ü&ÉT H˚s¡>±fi¯ófl j·÷|t‡H˚ ms¡>± y˚düTÔHêïs¡T.
|òü˝≤Hê j·÷|t &ÍHé˝À&é #˚düT≈£î+fÒ bÕsTT+≥T¢ ekÕÔj·Tì, Á|ò” cÕ|æ+>¥ ≈£L|üqT¢
n+≥÷ z yÓTùdCŸqT bò˛qT≈£î |ü+|ækÕÔs¡T.
M{Ï‘√ nedüs+¡ ñHêï, ˝Ò≈î£ Hêï ñ∫‘·+ ø£<ë nì kÕàsYº bò˛Hé $ìjÓ÷>∑<ës¡T\+‘ê
M{Ïì &ÍHé˝À&é #˚düT≈£î+fÒ ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯fl e\˝À ∫≈£îÿø√e&É+ ‘·< ÛäéTì ì|ü⁄DT\T
ôV≤#·Ã]düTHÔ êïs¡T.
‘êC≤>± >∑T]Ô+∫q á ‘·s¡Vü‰ n+<√fi¯qø£s¡ n+XÊìï ªª]yÓ÷{Ÿ n&çàìÅùwº wüHé
Á{À»Héμμ (RAT) nì |æ\TdüTÔHêïs¡T. cÕsYºø£{Ÿ˝À sê´{Ÿ nqïe÷≥.
$$<Ûä s¡ø±\ j·÷|t‡ e÷≥Tq H˚s>¡ ±fi¯ófl Á|ü‘´˚ ø£ kÕ|òyºt s˚ qY T >±&Ó®{Ÿ‡˝ÀìøÏ C§|æŒ+∫
<ëì &ÍHé˝À&é #˚dTü ≈£îqï yê] ôd˝Ÿb˛ò Hé\qT ‘·eT ÄBÛq+˝ÀøÏ rdüT≈£î +≥Tqï≥T¢ b˛©düT\T
>∑T]Ô+#ês¡T. á ‘·s¡Vü‰ yÓ÷kÕ\ô|’ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&Ü\ì ôd’ãsY Å¬ø’y éT b˛©düT\T
ôV≤#·Ã]düTHÔ êïs¡T.
eTq Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ :
eTq Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ H˚s¡>±fi¯fl ÄBÛq+˝ÀìøÏ bò˛Hé yÓ[flb˛e&É+ ‘√ eTq+
bò˛Hé˝À #˚ùd Á|ü‹ #·s¡´qT n‘·&ÉT ≈£L&Ü |üs¡ý˚øÏådüTÔ+{≤&ÉT. ø±˝Ÿ‡, &˚{≤ $ìjÓ÷>∑+,
yÓTùdCŸ\T, bò˛{À\T, M&çjÓ÷\T Ç˝≤ yÓTTu…’˝Ÿ˝À ñqï yÓTT‘·Ô+ düe÷#ês¡+ <ëì Á|òü+{Ÿ,
u≤´ø˘ ø¬ eTsê\qT düV≤æ ‘·+ ôdã’ sY H˚sd¡ Tü &Ô TÉ á sê´{Ÿ #=|æŒ+#·&+É <ë«sê ‘·q ìj·T+Á‘·D˝ÀøÏ
rdüTø√>∑\&ÉT.
∫qï yÓTùdCŸ‘√ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ :
yÓTùdCŸ\‘√ bÕ≥T Ç{°e\ dæìe÷ {Ïø¬ ÿ≥¢qT+∫ #ê˝≤ s¡ø±\ _\T¢\ #Ó*+¢ |ü⁄\qT
≈£L&Ü ÄHé˝…’Hé˝ÀH˚ #˚ùddüTÔHêïs¡T.
‘êeTT ñ∫‘·+>± n+~düTqÔ ï j·÷|t˝À Äø£s¸¡ D\T ñHêïj·T+≥÷ H˚s>¡ ±fi¯ófl ‘=\T‘·
ã˝Ÿÿ yÓTùdCŸ\qT nH˚øe£ T+~øÏ |ü+|ækÕÔsT¡ . Ä Á|üø≥ £ qqT #·÷dæ Äø£]¸‘T· ˝…q’ yês¡T me¬sH’ ê
n+<äT˝À ñqï *+ø˘qT øÏ¢ø˘#˚ùdÔ #ê\T. Ä j·÷|t kÕàsYºbò˛Hé˝ÀìøÏ &ÍHé˝À&é ne⁄‘·T+~.
j·÷|t‘√bÕ≥T H˚s¡>±fi¯ófl |ü+|æ+#˚ Á{À»Hé ≈£L&Ü n<˚ >±&Ó®{Ÿ˝ÀìøÏ &ÍHé˝À&é
nsTTb˛‘·T+~. n˝≤ »]–q eTs¡Tø£åD+ qT+∫ eTq bò˛Hé ôd’ãsY H˚s¡düTÔ&ç ÄBÛq+˝ÀøÏ
yÓ[flb˛‘·T+~.
<ä÷s¡+>± ñqï z e´øÏÔ eTq <ä>∑Zs¡Tqï kÕàsYº yÓTTu…’˝ŸqT ìj·T+Á‹dü÷Ô ‘·q≈£î
nedüs¡yÓTÆq $<Ûä+>± yê&ÉT≈£î+{≤s¡T. n+<äTπø á yÓ’s¡dtqT ]yÓ÷{Ÿ n&çàH˚ÅwüºHé Á{À»Hé
nì |æ\TkÕÔs¡T.
ôd’ ã sY H˚ s ¡ > ±fi¯ ó fl z{Ï | æ ì ‘Ó \ Tdü T ø√e&ÜìøÏ j· ÷ |t < ë«sêH˚ @sêŒ≥T¢
#˚düT≈£î+≥THêïs¡T. u≤´+≈£î\ qT+∫ e#˚Ã z{Ï|æ\T á j·÷|tqT+#˚ yê]øÏ yÓ[flb˛‘êsTT.
ø±s¡T¶\ $esê\T yê]e<ä› n|üŒ{Ïπø dæ<ä∆+>± ñ+{≤sTT.
Bì‘√ z{Ï|æ sê>±H˚ yês¡T ‘˚*ø£>± ˝≤yê<˚Mì |üP]Ô #˚ùddüTÔHêïs¡T. Ç˝≤H˚
ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯ófl eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ <√|æ&û\≈£î ‘Ó>∑ã&ÉT‘·THêïs¡T.
z{Ï|æ nedüs¡yÓTÆq ˝≤yê<˚M\qT e÷Á‘·+ ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯ófl ns¡úsêÁ‹ <ë{Ïq
‘·s¡Tyê‘· #˚düTÔqï≥T¢ b˛©düT\T >∑T]Ô+#ês¡T.
Ä düeTj·T+˝À kÕàsYbº ˛ò Hé $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T ìÁ<ä˝À ñ+{≤s¡ì, á H˚|<ü ´ä∏ +˝ÀH˚
n‘·&ç bò˛HéqT n‘·ì Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ z{Ï|æ e∫Ãq $wüj·Ty˚T >∑T]Ô+#·s¡ì
$e]düTHÔ êïs¡T. ñ<äjT· eTT ˝Ò∫ »]–+~ ‘Ó\TdüT≈£îH˚ dü]øÏ »s¡>±*‡q qwü+º »]–b˛‘·T+~.
Ç˝≤+{Ï nÁø£eT ˝≤yê<˚M\qT #˚ùd ôdã’ sY H˚sd¡ Tü \Ô T m≈£îÿe>± uÀ>∑dt $esê\‘√
‘Ós¡∫q u≤´+ø˘ U≤‘ê\qT $ìjÓ÷–düTÔHêïs¡T.
ÄHé˝…’Hé˝À KØ<äT#˚ùd edüTÔe⁄\qT uÀ>∑dt ∫s¡THêe÷˝À¢ rdüT≈£î+≥Tqï≥T¢
>∑T]Ô+#ês¡T. Bì e\q »]–q qwüº+ô|’ |òæsê´<äT\T e∫ÃHê M]ì |ü≥Tºø√e&É+ kÕ<Ûä´+
ø±e&É+ ˝Ò<äT.
dü]jÓÆTq >∑T]Ô+|ü⁄˝Òì dü+düú\T, e´≈£îÔ\T s¡÷bı+~+#˚ j·÷|t‡≈£î <ä÷s¡+>±
ñ+&É≥y˚T ìyês¡D√bÕj·TeTì ì|ü⁄DT\T dü÷∫düTÔHêïs¡T.

19. ô|≥Tºã&ÉT\T ô|&É‘êeT+≥÷
ù|òdtãTø˘ <ë«sê >±\+
e÷ e<ä› ¬s+&ÉT \ø£å\ nyÓT]ø£Hé &Ü\s¡T¢ ñHêïsTT. MT≈£î ô|≥Tºã&ç>± Ä &ÉãT“qT
düeT≈£Ls¡TkÕÔ+... MTs¡T @<Ó’Hê yê´bÕs¡+ yÓTT<ä\Tô|≥º+&ç. ˝≤uÛ≤˝À¢ MT≈£î yê{≤ ÇkÕÔ+
n+≥÷ z ]f…ÆsY¶ mdt._.◊. ñ<√´–øÏ ø=~› HÓ\\ ÁøÏ‘·+ nyÓT]ø±≈£î #Ó+ ~q yÓTÆUÒ˝Ÿ mùdÔsY
&√Hê˝Ÿ¶ nH˚ eTVæ≤fi¯ qT+&ç ù|òdtãTø˘ M&çjÓ÷ø±˝Ÿ e∫Ã+~.
‘·q e<ä› s¬ +&ÉT \ø£\å nyÓT]ø£Hé &Ü\s¡T¢ ñHêïj·Tì, MT≈£î yê´bÕsê˝À¢ ô|≥Tºã&ÉT\T
ô|fÒ+º <äT≈£î $ìjÓ÷–+#·Tø√e#·Ãì qeTàã*øÏ+~. Bì‘√ dü‘´· Á|ükÕ<é ÄyÓT‘√ |ü\T <Ûbä Õ\T
&Ü\s¡¢ $wüj·TyÓTÆ ù|òdtãTø˘ <ë«sê #Ûê{Ï+>¥ #˚j·T&É+, e÷{≤¢&É≥+ »]–+~.
Ä ‘·s¡Tyê‘· n‘·ì‘√ ÄyÓT]ø±≈£î #Ó+~q e÷<∏äT´˝Ò≥sY‘√ bÕ≥T, n»jYT nH˚
eTs√e´øÏÔ ≈£L&Ü bò˛Hé<ë«sê |ü]#·j·TeTT nsTTHês¡T. yês¡T eTT>∑TZs¡T ø£*dæ MT≈£î &ÉãT“\T
|ü+|ækÕÔeTT ø±˙ ô|≥Tºã&ÉT\T ô|fÒº ì$T‘·Ô+ ø=+‘· &ÉãT“ |üqTï s¡÷ ù|D #Ó*¢+#ê*‡ ñ
+≥T+<äì ÄyÓT #Ó|æŒ+~. nøö+{Ÿ HÓ+ãs¡T ≈£L&Ü Ç∫Ã+~. nìï+{Ïø° n+^ø£]+∫q Ä
ñ<√´– |ü\T <äbòÕ\T>± ÄyÓT≈£î 28 \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T #Ó*¢+∫Hê&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· yê]
qT+∫ m≥Te+{Ï bò˛Hé sêø£b˛e&É+, ù|òdtãTø˘ qT+∫ ≈£L&Ü #Ûê{Ï+>¥\T ì*∫b˛e&É+‘√
n‘ê´X¯≈£îb˛sTT yÓ÷düb˛sTTHêqì nqT≈£îHêï&ÉT.
20. b˛sYïôd’{Ÿ‡ ‘Ó]ùdÔ Vü≤´ø˘#˚dæ dædüºyéT˝ÀøÏ <ä÷]b˛sTT

u≤¢ø˘yÓTTsTT˝Ÿ
u…+>∑Tfi¯Ss¡T≈£î #Ó+~q ˇø£ kÕ|òtºy˚sY Ç+»˙sY U≤∞ düeTj·T+˝À HÓ{Ÿ˝À b˛sYï
ôd≥’ T¢ #·÷&É≥+ n\yê≥T. ˇø£kÕ] n‘·ìøÏ ˇø£ á`yÓTsTT˝Ÿ e∫Ã+~. n+<äT˝Àì yê]ï+>¥
#·÷dæ eTT#ÓÃeT≥\T |ü{≤ºsTT? b˛©düT\qT ÄÁX¯sTT+#ê&ÉT. Ç+‘·ø° Ä á`yÓTsTT˝Ÿ˝À
@eTTqï~? HÓ{Ÿ˝À b˛sYï <äèXÊ´\T #·÷düTÔqï düeTj·TeTT˝À n‘·ì ø£+|üP´≥sY˝ÀøÏ Vü‰´ø£sY
Á|üy˚•+#ê&ÉT. yÓuŸ ¬øyÓTsêqT ‘·q nBÛqeTT˝ÀìøÏ rdüT≈£îHêï&ÉT. n‘·ì ø±+{≤ø˘º *düTºqT
Vü‰´ø˘ #˚XÊ&ÉT.
n‘·ìøÏ ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ yÓuŸ ¬øeTsê düVü‰j·T+‘√ n‘·ì e´øÏÔ>∑‘· <ä èXÊ´\qT
]ø±sY¶ #˚XÊ&ÉT. <ëì Ä<Ûës¡eTT>± ˇø£ ôdø˘‡fÒ|qt T dæ<+∆ä #˚XÊ&ÉT. á $wüj÷· ìï Á|ükÕ$dü÷Ô
2200 &Ü\s¡¢ $\Te>∑\ _{Ÿ ø±sTTq¢qT #Ó*¢+#·T ˝Ò<ä+fÒ ˙ ø±+{≤øº̆ *düTº˝À ñqïyê]øÏ,
≈£î≥T+ã düuÛÑT´\≈£î á ôdø˘‡ M&çjÓ÷qT |ü+|ü⁄‘êqT nì u…~]+#ê&ÉT.
Ç<=ø£ ù|øò ˘ á`yÓTsTT˝Ÿ>± uÛ≤$+∫q e´øÏÔ m+<äTø¬ H’ ê eT+∫<äì ø£+|üP´≥sY˝Àì
|üs¡‡q˝Ÿ $wüj·÷\T uÛÑÁ<ä+>± ñHêïjÓ÷ ˝Òy√ nì #·÷düT≈£îHêï&ÉT. ‘=$Tà~ k˛s¡T‡\qT+∫
‘·q ø±+{≤ø˘º‡ Vü‰´ø˘ nj·÷´j·Tì ‘Ó\TdüTø=ì K+>∑T‹Hêï&ÉT. nsTT‘˚ |üs¡Te⁄ b˛‘·T+<äì
ãj·T≥≈£î #Ó|ü ø√˝Òø£ Vü‰´ø£sT¡ ¢ n&ç–q~ Ç#·TÃø=ì Hê\T>∑T >√&É\eT<Û´ä ≈£î$T* b˛‘·Tqïyês¡T
ñHêïs¡T. Vü‰´ø£sT¡ ¢ m≈£îÿe>± b˛sYï ôd≥’ ¢ <ë«sêH˚ eTq bò˛qT¢, ø£+|üP≥s¡˝¢ ÀøÏ Á|üy•˚ düTHÔ êïs¡T.
eTq+ yê] u…~]+|ü⁄\≈£î ˝§+>∑ø£b˛‘˚ s¡Vü≤dü´+>± ]ø±s¡T¶ #˚dæq <äè XÊ´\ ‘ê\÷≈£L
Ád”ÿHécÕ{Ÿ\T |ü+|ü⁄‘·THêïs¡T.
ø±ã{Ïº b˛sYï ôd’≥T¢ #·÷ùd ã\V”≤q‘·qT e÷qTø√+&ç :
Vü‰´ø£s¡T¢ u≤¢ø˘yÓTsTT˝Ÿ ‘·|üŒ eTs= nC…+&Ü ñ+&É<äT. eT] yês¡T eTq e´øÏÔ>∑‘·
<äèXÊ´\qT ]ø±s¡T¶ #˚XÊsê n+fÒ... #˚j·T˝Ò<äì e÷Á‘·+ K∫Ã‘·+>± #Ó| üŒ˝ÒeTT. nsTT‘˚
eTìwæ ã\V”≤q‘·\qT <äèwæ˝º À ô|≥Tºø=ì yÓT+Æ &é>π yéT n&˚yês¡T ñ+{≤s¡T. n+<äTøπ <Ûs’Ó ´¡ +>±
|òæsê´<äT #˚j·÷\ì dü÷∫düTÔHêïs¡T b˛©düT\T.
21. Áù|eT ∫Á‘ê\qT k˛wü˝Ÿ MT&çj·÷˝À

ô|&É‘êeT+≥÷ u≤¢ø˘yÓTsTT˝Ÿ
ùdïVü≤+>± yÓT*–q|ü&ÉT j·TTerj·TTe≈£î\T #·s¡yêDÏ˝À düs¡<ë>± rdü T≈£îqï
∫Á‘ê˝Ò... ‘·sT¡ yê‹ ø±\+˝À ø±\Hê>∑T˝…’ ø±fÒdTü HÔ êïsTT. yê]<ä]› eT<Û´ä ã+<Û+ä @e÷Á‘·+
u…&çdæø={ÏºHê Ä ∫Á‘ê˝Ò u≤¢ø˘yÓTsTT*+>¥≈£î u≤≥\T y˚düTÔHêïsTT. Ä ∫Á‘ê\qT kÕe÷õø£
e÷<Û´ä e÷\˝À n|t˝À&é#d˚ æ |üsT¡ e⁄ rkÕÔeT+≥÷ u…~]+#˚+<äT≈£î j·TTe≈£î\ #˚‹˝À nÅkÕÔ\T
ne⁄‘·THêïsTT. Ä u…~]+|ü⁄\T ÁX¯ó‹$T+∫‘˚ sƒêD≤˝À¢ πødüT˝…’... Ä u…~]+|ü⁄ sêj·TTfi¯fl
uÛ$Ñ wü´‘·T≈Ô î£ eT#·Ã ‘Ó#Ã˚ +<äT≈£î ø±s¡DeTe⁄‘·THêïsTT. z j·TTe‹ ÄdüT|üÁ‹˝À |üì#˚dTü qÔ ï~.
nø£ÿ&É z j·TTe≈£î&ç‘√ @s¡Œ&çq |ü]#·j·T+ ùdïVü≤+>± e÷]+~. ø=+‘·ø±\+ ‘·s¡Tyê‘· Ä
j·TTe≈£î&ç yÓ’K] q#·Ãø£ n‘·&çì <ä÷s¡+ ô|{Ïºq~. nsTT‘˚ ùdïVü≤+>± ñqï|ü&ÉT n‘·ì‘√
ø£*dæ ∫Á‘ê\T rdüTø√e&Éy˚T ÄyÓT #˚dæq ‘·|æŒ<äeTT>± e÷]+~.
Ä ne÷àsTT ‘·q‘√ e÷{≤¢&É≥+ ˝Ò<äì ø£ø£å ô|+#·T≈£îqï j·TTe≈£î&ÉT u…~]+|ü⁄\
|üsê«ìøÏ ‘Ós¡rXÊ&ÉT. ìqTï Áù|$T+#êqT, ø£*dæ ‹]–q|ü&ÉT ˙ ø√dü+ \ø£å˝À¢ Ks¡TÃ
#˚XÊqT. Ç|ü&ÉT qqTï <ä÷s¡+ ô|&ÉT‘·THêïe⁄. n˝≤+≥|ü&ÉT H˚qT ô|{Ïºq Ks¡TÃ\T ‹]–
Ç#˚ÃsTT, ˝Ò<ä+fÒ Hê‘√ ø£*dæ~–q bò˛{À\qT ù|òdtãTø˘˝À ô|{Ïº |üs¡Te⁄rkÕÔ... n+≥÷
ôV≤#·Ã]ø£ dü+<˚XÊ\T |ü+|æ+#·&É+ Äs¡+_Û+#ê&ÉT. mø£+>± s¡÷. 3.50 \ø£å\T Çyê«\ì
u…~]dü÷Ô ñ+&É≥+‘√ u…+uÒ˝…‹Ôq u≤~Û‘·Tsê\T b˛©düT*ï ÄÁX¯sTT+∫+~. πødüT qyÓ÷<äT
#˚dæq b˛©düT\T <äsê´|ü⁄Ô ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
ù|òdtãTø˘ |ü]#·j·T+... y˚~+|ü⁄ |üs¡«+ :
z eTVæ≤fi¯≈î£ ø=ìï dü+e‘·‡sê\ eTTqT|ü⁄ ô|[fl nsTTq~. uÛsÑ ‘Ô¡ √ ø£*dæ eTT+ãsTT˝À
ñ+≥Tqï~. ÄyÓT≈£î ø=+‘·ø±\+ ÁøÏ‘+· ù|dò ãt Tø˘˝À eTs√ j·TTe≈£îì‘√ |ü]#·jT· + @s¡Œ&çq~.
ÄyÓT ôV’≤<äsêu≤<é≈£î e∫Ãq|ü&ÉT n‘·&ÉT yÓ[fl ø£*dæHê&ÉT. ùdïVü≤+>± ñ+{≤&ÉqT≈£îqï Ä
j·TTe≈£î&ÉT ÁX¯ó‹$T+∫ Á|üe]ÔdüTÔ+&É≥+ ÄyÓT≈£î q#·Ã˝Ò<äT. n‘·ì‘√ #Ûê{Ï+>¥ y˚TH˚dæ+~.
nsTT‘˚ n‘·qT e÷Á‘·+ eTT+ãsTT yÓ[fl ÄyÓTqT ø£*ùd Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT.
u≤~Û‘·Tsê\T $wüj·÷ìï ‘·q uÛÑs¡Ô≈£î #Ó|æŒ+~. ÄÁ>∑Væ≤+∫q ÄyÓT uÛÑ s¡Ô Ä j·TTe≈£îìøÏ
<˚Vü≤X¯ó~∆ #˚dæ |ü+|æ∫Hê&ÉT.
n+‘·{‘Ï √ Ä j·TTe≈£îì˝Àì eTs√ø√D+ ãj·T{ÏøeÏ ∫Ã+~. nìï s√E\T ‘·q‘√
ùdïVü≤+>± ñ+&ç ø={Ïº+∫<äH˚ ø√|ü+‘√ u≤¢ø˘yÓTsTT*+>¥≈£î ~>±&ÉT. 50 \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T
Çyê«\+≥÷ u…~]+#·&É+ Äs¡+_Û+#ê&ÉT. ˝Ò<ä+fÒ ôV’≤<äsêu≤<é≈£î e∫Ãq|ü&ÉT rdæq
ÄyÓT ∫Á‘ê\qT ù|òdtãTø˘˝À n|t˝À&é #˚kÕÔq+≥÷ ôV≤#·Ã]+#·&É+ yÓTT<ä \Tô|{≤º&ÉT.
ôV≤#·Ã]ø£\T rÁes¡÷|ü+ <ë\Ã&É+‘√ u≤~Û‘·Tsê\T Ä $wüj·÷ìï ‘·+Á&çøÏ #Ó|æŒ+~. ÄyÓT
‘·+Á&ç ø¬ .|æ.ôV≤#Y._. b˛©düT\≈£î |òsæ ê´<äT #˚jT· &É+‘√ Ä j·TTe≈£îìø√dü+ y˚≥ yÓTT<ä˝q’… ~.
eT˝≤ÿCŸ–]øÏ #Ó+~q ˇø£ e´øÏÔ qøÏ© ù|òdtãTø˘ j·T÷»sY ◊&ç ªªes¡ &Ü]¢+>¥μμqT
düèwæº+∫ ne÷àsTT\≈£î Áô|ò+&é ]¬ø«dtºqT |ü+ù|yê&ÉT. Ábıô|ò’˝Ÿ˝À ne÷àsTT>± uÛ≤$+∫
|ü\Te⁄s¡T j·TTe‘·T\T ÄyÓT~+#ês¡T.
Ä ‘·s¡Tyê‘· n‘·qT M&çjÓ÷ #Ûê{Ï+>¥≈£î sêyê\ì, q>∑ï+>± ø£ì|æ+#ê\ì
ø√πsyê&ÉT. á Á|ü‹bÕ<äq ‹s¡düÿ]+∫q ne÷àsTT\ eTTU≤ìï e÷]Œ¤+>¥#˚dæ u≤~Û‘·T\
ù|òdtãTø˘ yÓTôd+»sY≈£î |ü+ù|yê&ÉT.
‘·q yÓTùdCŸ\≈£î düŒ+~+#·ø£b˛‘˚ Ä bò˛{À\qT ù|òdtãTø˘ Áô|ò+&é‡‘√ bÕ≥T b˛sYï
yÓuŸôd’{Ÿ\˝À n|t˝À&é #˚kÕÔqì u…~]+#·&É+‘√ u≤~Û‘·Tsê\T sê#·ø=+&É ôd’ãsYÅ¬ø’yéT
b˛©düT\qT ÄÁX¯sTT+∫q~.
Ç˝≤+{Ï |òüT≥q\T πøe\+ ˇø£s¡T, Ç<ä›s¡T j·TTe‘·T\πø |ü]$T‘·+ ø±e&É+˝Ò<äT.
e+<ä\ dü+K´˝À $<ë´]úqT\T, j·TTe‘·T\T, eTVæ≤fi¯\T Ç<˚ ‘·s¡Vü‰˝À y˚~+|ü⁄\T
m<äTs=ÿ+≥THêïs¡T. ù|òdtãTø˘, j·T÷≥÷úŸ\˝À ‘·eT ∫Á‘ê\T, M&çjÓ÷\qT n|t˝À&é
#˚dTü HÔ êïs¡ì b˛©düT\qT ÄÁX¯sTTdüTHÔ êïs¡T. M{Ïì $X‚w¢ +æ ∫q b˛©dt n~Ûø±s¡T\T n|ü]∫‘·T\T
|ü+|æq ∫Á‘ê\T, b˛dtº\≈£î düŒ+~+#·e<ä›ì dü÷∫düTÔHêïs¡T.
ù|òdtãTø˘ U≤‘ê\‘√ »s¡uÛÑÁ<ä+ :
ù|òdtãTø˘ U≤‘ê\‘√H˚ $<ë´]úqT\T, j·TTe‘·T\T, eTVæ≤fi¯\≈£î Á|üe÷<ë\T bı+∫
ñHêïj·Tì ôd’ãsY Å¬ø’yéT n~Ûø±s¡T\T ù|s=ÿ+≥THêïs¡T. >∑Ts¡TÔ‘Ó*j· Tì e´≈£îÔ\T |ü+|æq
∫Á‘ê\T, &Ü≈£îýÓT+{Ÿ≈î£ ˝…ø’ ˘ ø=≥º&+É Á|üe÷<ë\qT ø=ì ‘Ó#T· Ãø√e&ÉyT˚ qHêïs¡T. ùdïVæ≤‘·T\‘√
>∑&|ç qæ dü+<äsê“¤\T, <˚yê\j·÷\T, dæìe÷ ~∏jT˚ ≥s¡T,¢ ¨≥fi¯ófl, $Vü‰s¡ j·÷Á‘·\T, ô|[flfi¯fl
düeTj·T+˝À rdüT≈£îqï bò˛{À\qT ù|òdtãTø˘˝À b˛düTº #˚j·T&É+‘√ ôd’ ãsY H˚s¡>±fi¯ófl M{Ïì
<äT]«ìjÓ÷>∑+ #˚düTÔHêïs¡T.
ù|òdtãTø˘ nøö+{Ÿ˝ÀøÏ edüTÔqï H˚s¡>±fi¯ófl eTTKéTT>± j·TTe‘·T\T, $<ë´]úqT\T
\ø£å´+>± #˚düTø=ì y˚~Û+|ü⁄\T, u…~]+|ü⁄\≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·÷ ôV≤#·Ã]ø£ \T #˚düTÔHêïs¡T.
ì+~‘·T\˝À u≤~Û‘·T\≈£î ‘Ó*dæqyês¡T ≈£L&Ü ñ+&É≥+ >∑eTHês¡Ω+.
ù|òdtãTø˘, {Ï«≥sY\˝À U≤‘ê\Tqï j·TTe‘·T\T, $<ë´]úqT\ e´øÏÔ>∑‘· $esê\T,
ˇ+≥]>± ñqï|ü&ÉT rdüT≈£îqï bò˛{À\T, M&çj÷Ó \qT H˚s>¡ ±fi¯ófl &ÍHé˝À&é #˚dTü ≈£î+≥THêïs¡T.
‘·eT ∫Á‘ê\qT ndüuÛÑ´ø£s¡+>± e÷]Ã ù|òdtãTø˘˝À ñ+#·T‘·THêïs¡ì ôd’ ãsYÅ¬ø’yéT b˛©düT
sƒêD≤\≈£î edüTÔqï u≤~Û‘·T\ dü+K´ s√Es√E≈£î ô|s¡T>∑T‘√+~.
u≤¢ø˘ yÓTsTT*+>¥, &ÉãT“\T &çe÷+&é :
j·TTe‘·T\T, $<ë´]úqT\T ˇ+≥]>± ñqï|ü&ÉT rdüT≈£îqï bò˛{À\qT n|t˝À&é
#˚dTü +Ô &É≥+ ≈£L&Ü ‘·\H=|æŒ ‘Ó∫Ãô|&ÉT‘√+~. á bò˛{À\qT &ÍHé˝À&é #˚dTü qÔ ï ì+~‘·T\T
ù|òdtãTø˘ <ë«sê yê]‘√H˚ #Ûê{Ÿ#˚dü÷Ô Áù|eT ù|s¡T‘√ e\y˚düTÔHêïs¡ T. <ë]˝ÀìøÏ sê≈£î+fÒ
yê] e´øÏÔ>∑‘· bò˛{À\qT e÷]Œ¤+>¥ #˚dæ k˛wü˝Ÿ MT&çj·÷˝À ô|&ÉT‘·T Hêïs¡T.
>∑‘+· ˝À ˇø£ _.f…ø.˘ $<ë´]ú Ç+≥πsïwüq˝Ÿ dü÷ÿ\T #Ó+~q $<ë´s¡T\ú ‘√ ù|dò ãt Tø˘˝À
ne÷àsTT>± |ü]#·j·T+ #˚düTø=ì e´øÏÔ>∑‘· $esê\T ùdø£]+∫ y˚~Û+|ü⁄\≈£î >∑T]#˚XÊ&ÉT.
ø=+<ä] qT+∫ &ÉãT“\T &çe÷+&é#˚dæ ‘·q U≤‘ê˝À¢ »eT #˚sTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
∫es¡≈£î z $<ë´]úì <ÛÓ’s¡´+#˚dæ ‘·q ‘·*¢‘·+Á&ÉT\≈£î #Ó|üŒ&É+‘√ n‘·ì n>∑&Ü\≈£î n&ÉT¶ø£≥º
|ü&+ç ~.
me¬sH’ ê y˚~+Û |ü⁄\T rÁeyÓTqÆ |ü&ÉT e÷Á‘·yT˚ ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\ <äèwæøº Ï rdüTø¬ fi¯ófl‘·THêïs¡T.
n<˚ n<äqT>± uÛ≤$düTÔqï ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯ófl u≤¢ø˘yÓTsTT˝Ÿ #˚dæ u≤~Û‘·T\ qT+∫ &ÉãT“
rdüT≈£îH˚+<äT≈£î ù|òdtãTø˘qT y˚~ø£>± yê&ÉT≈£î+≥THêïs¡T.
e´øÏÔ>∑‘· ∫Á‘ê\T, M&çjÓ÷\T e<äT› :
ù|dò ãt Tø˘˝À ìøÏ|å +Ôü #˚dqæ e´øÏ>Ô ‘∑ · bò˛{À\T, M&çj÷Ó \T e÷]Œ¤+>¥ #˚dæ y˚~+Û |ü⁄\≈£î
>∑T]#˚düTÔqï H˚s¡>±fi¯fl dü+K´ ô|s¡T>∑T‘√+~. ne÷àsTT\T ù|òdtãTø˘˝À ‘Ó*j·Tìyê] qT+∫
e∫Ãq Áô|ò+&é ]¬ø«dtº\qT m{Ïº |ü]dæú‘·T\˝À j·÷¬ø‡dt #˚j·Te<äT›. ne÷àj˚T ø£<ë nì
düŒ+~ùdÔ Ä ‘·s¡Tyê‘· e´øÏÔ>∑‘· $esê\T ‘Ó\TdüTø√e&É+‘√ bÕ≥÷ bò˛{À\qT ùdø£]+∫
u≤¢ø˘yÓTsTT˝Ÿ #˚düTÔHêïs¡T. ø=+<äs¡T XÊØs¡ø£+>± ˝§+>∑rdüT≈£îH˚+ <äT≈£î m‘·TÔ\T y˚düTÔHêïs¡T.
eT]ø=+<äsT¡ &ÉãT“\ø√dü+ á e÷sêZìï m+#·T≈£î+≥THêïs¡T. M≥ìï+{Ï˙ <äèwæ˝º À ô|≥Tºø=ì
ne÷àsTT\T nìï $wüj·÷\˝À C≤Á>∑‘·Ô>± eéVü≤]+#ê*.
z ø±˝ÒJ˝À ;.f…ø˘. #·<äTe⁄‘·Tqï z $<ë´]ú n<˚ ø±˝ÒJ˝À ùdïVæ≤‘·T&É T eTs√
Áu≤+N˝À $<ä´quÛ´Ñ dædTü HÔ êï&ÉT. n‘·qT z s√E ‘·q ø±¢dst ÷¡ yéT˝À ndü«dü‘ú ≈· î£ >∑T] nsTTHê&ÉT.
Bì‘√ n‘·&ÉT n‘·&ÉT nø£ÿ&É≈£î yÓ[fl dü|üs¡´\T #˚j·T&ÜìøÏ dæ<ä∆|ü& Ü¶&ÉT. nsTT‘˚ BìøÏ
Ábıô|òdüsY nuÛÑ´+‘·s¡+ #Ó|üŒ&É+‘√bÕ≥T z $<ë´]úì‘√ yê>±«<ä+ »]–+~. ÄyÓTô|’ ø£ø£å
ø£{Ïºq Ä $<ë´]úì ù|òdtãTø˘˝À ñ+∫q ÄyÓT Ábıô|ò’˝Ÿ ∫Á‘êìï &ÍHé˝À&é #˚dæ <ëì‘√bÕ≥T
bò˛Hé HÓ+ãs¡TqT ªª˝Àø£+{Àμμ nH˚ no¢\ yÓuŸôd{’ Ÿ˝À n|t˝À&é #˚XÊ&ÉT. n+‘·{‘Ï √ Ä>∑≈î£ +&Ü
ndüuÛÑ´ yÓTùdCŸ\qT b˛dtº #˚XÊ&ÉT. Hê‘√ ôdø˘‡#Ûê{Ÿ #˚j·÷\qT≈£îH˚ yês¡T 1,200/`, q>∑ï
∫Á‘ê\T ø±yê\+fÒ ˇø√ÿ ∫Á‘êìøÏ 200/`, X¯è+>±s¡+˝À bÕ˝§ZHê\+fÒ 5,000/`
s¡÷bÕj·T\T #Ó*+¢ #ê\ì #Ó|Œü ˝Òì $<Û+ä >± ndüu´ÑÛ ø£s¡ yÓTùdCŸ\qT n|t˝À&é #˚XÊ&ÉT. ôdø˘‡≈£î
dü+ã+~Û+∫q $wüj÷· \T e÷{≤¢&Ü\+fÒ ªªø±˝Ÿ MT ôdø°‡ u≤jYT‡μμ n+≥÷ yÓTùdCŸ ô|{≤º&TÉ .
z &çÁ^ $<ë´]úì ‘·q ùdïVæ≤‘·Tsê* <ë«sê z j·TTe≈£î&ÉT |ü]#·j·TyÓT ÆHê&ÉT.
ÄyÓT ‘·q k˛<äs¡T&ç>± |ü]#·j·TeTT #˚j·T´&É+‘√bÕ≥÷ n‘·&ÉT ø√s¡&É+ ‘√ ôd˝Ÿ HÓ+ãs¡T
#Ó|æŒ+~. n|üŒ{ÏqT+&ç yÓTùdCŸ\T, ø±˝Ÿ‡‘√ y˚~Û+|ü⁄\T yÓTT<ä\sTTHêsTT.
ÄyÓT≈£î $yêVü≤eTT nsTTHê≈£L&Ü u≤¢ø˘yÓTsTT˝Ÿ #˚düTÔqï n‘·>±&ÉT 30 \ø£å\
s¡÷bÕj·T\T &çe÷+&é #˚XÊ&ÉT. u≤~Û‘·Tsê* |òæsê´<äT‘√ w” {°yéT n‘· ìì |ü≥Tºø=ì kÕúìø£
b˛©düT\≈£î n|üŒ–+#êsTT.
e÷qdæø£ øå√uÛÑ :
z Á|üãT<äT∆&ÉT #˚dæq |üìøÏ ÄyÓT≈£î |ü>∑\T, sêÁ‹ nH˚ ‘˚&Ü ˝Ò≈£î+&Ü b˛qT¢
sêe&É+ yÓTT<ä\j·÷´sTT. ˙ sπ f…+‘·... mø£ÿ&É ø£\yê*... @ düeTj·T+˝À? n+≥÷ ÄyÓT‘√
ndüuÛÑ´+>± e÷{≤¢&É&É+‘√ e÷qdæø£ øå√uÛÑ≈£î >∑T]nsTTq~. eT]ø=+‘·eT+~ ndüuÛÑ´ø£s¡
yÓTùdCŸ\qT ÄyÓT≈£î yê≥‡|t #˚ùdyês¡T. yê] y˚~Û+|ü⁄\T uÛÑ]+#·˝Òø£ sê#·ø=+&É Å¬ø’yéT
b˛©düT\qT ÄÁX¯sTT+∫ $wüj·T+ #ÓbÕŒs¡T.
22. nq~Ûø±]ø£ *+≈£î\qT H=øÏÿ‘˚ MT bò˛qT Vü‰´ø£sY

ø£+Á{À˝Ÿ ne⁄‘·T+~
kÕàsYºbò˛Hé ø=H˚kÕÔeTT, @ j·÷|t <˚ìø√ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤+, m&Üô|&Ü yê&˚kÕÔ+
eT+∫<˚! ø±ì MT Åô|e’ d” e÷fÒ+{Ï? MT bò˛Hé MT ø£+Á{À˝Ÿ˝ÀH˚ ñ+<ë? me¬sH’ ê eoø£sD ¡
eT+Á‘·+ y˚XÊsê? y˚\T b˛dæ ø=qï bò˛Hé, <ëìø=ø£ Ád”ÿHé>±s¡T,¶ Áu≤+&Ó&é bÂ#Y\‘√ uÛÁÑ <ä+>±
#·TdüT≈£î+{≤eTT. mø£ÿ&ÉTHêï, @$T #˚düTÔHêï bò˛Hé yÓ+≥ ñ+&Ü*‡+<˚. n˝≤+≥|ü&ÉT Hê
bò˛Hé Hê ø£+Á{À˝À¢ ˝Ò≈î£ +&Ü Ç+¬øes√ ø£+Á{À˝Ÿ˝ÀøÏ m˝≤ yÓfió¯ +Ô ~? @$T e÷{≤¢&TÉ ‘·THêïs¡T?
nì düŒ+~+#˚ yÓTTu…’˝Ÿ j·T÷»s¡T¢ ˝Òø£b˛s¡T. m+<äTø£+fÒ yê]øÏ ‘Ó*dæ bò˛Héì düTs¡øÏå‘·+>±
yê&É&ÉeT+fÒ ÁøÏ+<ä|ü&É≈£L&É<äT, <äTeTTà #˚s¡≈£L&É<äT, ^‘·\T |ü& É≈£L&É<äT. Ç$ düπs....
bò˛Hé˝Àì düe÷#ês¡ >√|ü´‘· dü+>∑‘+˚ {Ï? Ç|ü&ç|ü &˚ &çõ≥˝Ÿ Ç+&çj·÷øÏ n|t&{˚ Ÿ ne⁄‘·Tqï
yês¡+‘ê K∫Ã‘·+>± Ä˝À∫+#ê*‡q $wüj·T+. m+<äTø£+fÒ Vü‰´ø£s¡¢ &çõ≥˝Ÿ eoø£s¡D≈£î
MT bò˛Hé ∫ø£ÿ&É+ ‘·<∏ä´+. ‘·kÕà‘Y C≤Á>∑‘·Ô.
Â kÕsY, ˇø£ÿ ì$Twü+ MT bò˛Hé ÇkÕÔsê? Ç+{À¢ bò˛Hé eT]Ãb˛j·÷? n¬s®+ {Ÿ>± ˇø£
ø±˝Ÿ #˚j·÷* n+≥÷ $qj·T+>± n&ÉT>∑T‘ês¡T. ªeTπs+ |üsê«˝Ò<äTμ rdüTø√+&ç nì
eTq+ n‘·ìøÏ bò˛Hé Ç#êÃs¡T. ø=+‘·ùd|ü{Ï ‘·s¡Tyê‘· ª<Ûë´+ø˘‡ n+&û μ nì bò˛HéqT
‹]– Ç#˚Ã yÓ[flb˛‘ê&ÉT. bò˛Hé rdüT≈£îqï e´øÏÔ ø£åD≤˝À¢ ôdŒÌ j·÷|t ì bò˛Hé˝À ÇHékÕº˝À
#˚dæ e~˝ÒkÕÔ&ÉT.
Â bò˛HéqT mø£ÿ&É|ü&ç‘˚ nø£ÿ&É e~˝Òdæ b˛‘·T+{≤s¡T. Ç+{À¢H˚Hê? Ä|ò” düT˝À¢, bÕs¡Tÿ˝À¢
yÓ[flq Á|ü‹#√≥ Ç˝≤>∑H˚ e~˝ÒdüTÔ+{≤s¡T. Ä bò˛Hé me¬s’Hê yÓ÷dü>±ì #˚‹˝À |ü&ç‘˚
e<ä* yÓ[flq bò˛Hé˝À z ô|ò’˝Ÿì e~˝≤s¡+‘˚.
Â yê≥‡|t #Óø˘ #˚düTÔ+fÒ ª|òæ¢|tø±sYº˝À ã+|üsY Ä|òüsY, ◊bò˛Hé mø˘‡ s¡÷. 5,000/` eT]ìï
$esê\≈£î *+ø˘qT øÏ¢ø˘ #˚j·T+&çμ nì ø£ì|æ+∫+<√ bòÕs¡«sY¶ yÓTùdCŸ . ˇø£ÿ ø£åD+
Ä˝À∫+#·≈£î+&Ü øÏ¢ø˘ #˚XÊs¡T. @<√ yÓuŸù|õ zô|Hé nsTT+~. ø±ùd|ü⁄ ˝À&énsTT
f…ÆyéTne⁄{Ÿ mÁs¡sY yÓTùdCŸ e∫Ã+~. ª#Ûê... |üPsY HÓ{ŸesYÿ‘√ #·dü TÔHêï+...μ nì ø√¢CŸ
#˚dæHês¡T. Bì e\q MTs¡T MT #˚‘·T\‘√ MT *+ø˘ì øÏ¢ø˘#˚dæ MT Åô|’e d” yÓTT‘êÔìï
rdüT¬ø[fl Vü‰´ø£sY #˚‹˝À ô|{ÏºHês¡T.
ô|’ e÷~]>± MTs¡T Vü‰´ø£s¡¢ e\øÏ ∫øÏÿ ñ+&Ée#·TÃ. bò˛Hé ‘·fi¯‘·fi¯ yÓTs¡Tdü÷ÔH˚
ñ+≥T+~. ø±˙ MT yÓTT‘·Ô+ düe÷#ês¡+ Vü‰´ø£sYøÏ #˚]b˛‘·T+~. MT e÷≥\T... MT
yÓTùdCŸ\T... bò˛{À\T... M&çjÓ÷\T... Ç˝≤ bò˛Hé MT<ä+≥÷ e´øÏÔ>∑‘·+ nqTø√e&ÜìøÏ
@B $T>∑\<äT. Mfi‚fl ø±<äT... #ê˝≤eT+~ j·T÷»s¡T¢ ôdã’ sY ôd≈£L´]{°ô|’ dü]jÓTÆ q ne>±Vü≤q
˝Òø£ Vü‰´ø£s¡¢ &çõ≥˝Ÿ eoø£s¡D≈£î ã* ne⁄‘·THêïs¡T.
¬s+&˚ ì$TcÕ\˝À... :
bò˛Hé Vü‰´ø£s¡¢ #˚‹øÏ yÓ[flHê... yês¡T |ü+|æHê yÓTùdCŸì øÏ¢ø˘ #˚dæHê... πøe\+ 20
ôdø£q¢ qT+∫ 2 ì$TcÕ\˝À¢ bò˛HéqT yê] ø£+Á{À˝Ÿ˝ÀøÏ rdüT≈£î+{≤s¡T. n+<äT≈£î yêfi¯ófl
ñ|üjÓ÷–+#˚~ 2 j·T+._. ôd’CŸ ñqï ∫qï ô|ò’˝Ÿ e÷Á‘·y˚T. n<√ kÕ|òtº y˚sY n|æ¢πøwüHé
ø£¢sTT+{Ÿ. ]yÓ÷{Ÿ yÓs¡¸q¢‘√ Bìì s¡÷bı+~kÕÔs¡T. ø£¢sTT+{Ÿ yÓs¡¸H é kÕ|òtºy˚sYì bò˛Hé˝À
ÇHékÕº˝Ÿ #˚ùdÔ#ê\T. eoø£s¡D≈£î eédüú dæ<ä∆+ nsTTb˛‘·T+~. ô|ò’˝ Ÿì z yÓuŸ *+≈£î˝≤
yÓTùdCŸ s¡÷|ü+˝ÀH√, yê≥‡|t #Ûê{Ÿ˝ÀH√, á yÓTsTT˝Ÿ˝ÀH√ |ü+|ü⁄‘ês¡T. Bìô|’ øÏ¢ø˘#˚ùdÔ
ô|ò’˝Ÿ &ÍHé˝À&é nsTT ÇHékÕº˝Ÿ ne⁄‘·T+~. j·÷|t‡ s¡÷|ü+˝Àq÷ á Á|ü e÷<äø£s¡yÓTÆq
ôdŒÌy˚sYì bò˛Hé˝À yÓfi‚fl˝≤ Á|üjÓ÷–düTÔHêïs¡T. m≈£îÿe>± π>yéT‡, eT÷´õø˘, Ç‘·s¡ j·÷|t‡
s¡÷|ü+˝À á Á|üe÷<äø£s¡ ô|ò’˝Ÿ‡ bò˛Hé˝À] Á|üy˚•kÕÔsTT. n~ yÓTT<ä\T m|ü&É+fÒ n|ü&ÉT
Vü‰´ø£sY ‘·q &Ü´wtuÀs¡T¶ô|’ ]yÓ÷{Ÿ yÓs¡¸Hé n|æ¢πøwüHéì yê&ÉTø=ì MT≈£î dü+ã+~Û+∫q
yÓTT‘·Ô+ $esê\qT j·÷¬ø‡dt #˚kÕÔ&ÉT.
˝§πøwüHé Á{≤øÏ+>¥ : MTs¡T mø£ÿ&ÉTHêïs√, m≥T yÓfi¯óÔHêïs√ #·÷&=#·TÃ.
ø±˝Ÿ Á{≤øÏ+>¥ : mìï ø±˝Ÿ‡ #˚XÊs¡T, @j˚T q+ãs¡¢qT+∫ ø±˝Ÿ‡ e#êÃjÓ÷ yÓTT‘·Ô+
∫{≤ºqT $ù|ŒkÕÔs¡T.
ÇHéu≤ø˘‡ Á{≤øÏ+>¥ : bò˛HéøÏ e#˚Ã yÓTT‘·+Ô f…ø‡º˘ yÓTùdCŸ\qT #·÷&=#·TÃ. n]úø£ ˝≤yê<˚M\≈£î
yê&˚ z{Ï|æ\qT ‘Ó\TdüT≈£îH˚+<äT≈£î Ç<˚ dü]jÓÆTq e÷s¡ZeTT.
¬øeTsê Á{≤øÏ+>¥ : bò˛Hé ¬øyÓTsê‘√ MTs¡Tqï #√≥Tì bò˛{À\T rdæ #·÷&É#·TÃ. MTs¡T
mø£ÿ&É ñHêïs¡T? me]‘√ ø£\TdüTÔHêïs√ ¬øyÓTsê ø£+{Ï‘√ #·÷kÕÔs¡T.
yÓTÆÁø√bò˛Hé Á{≤øÏ+>¥ : bò˛HéøÏ ñqï yÓTÆÁø√bò˛Héì ÄHé#˚dæ MT dü+uÛ≤wüD*ï $H=#·TÃ.
]ø±s¡T¶ #˚j·Te#·TÃqT.
yê≥‡|t, kÕï|t#Ûê{Ÿ : k˛wü˝Ÿ#Ûê{Ÿ ∫{≤º\qT $|æŒ n˙ï #·~y˚kÕÔs¡T.
ù|òdtãTø˘, {Ï«≥sY : Ç≥Te+{Ï y˚~ø£˝À¢ì k˛wü˝Ÿ ˝…’|òt˝ÀøÏ m+≥¬s’b˛‘ês¡T. Bì‘√ MT
HÓ{ŸesYÿ˝À ùdïVæ≤‘·T\ Ä\“yéT\T, M&çjÓ÷\T, Ç‘·s¡ &˚{≤ì j·÷¬ø‡dt #˚kÕÔs¡T. HÓ{ŸesYÿ˝À
|ü+#·T≈£îH˚ eTTKýÓTÆq düe÷#ês¡+ô|’ z ø£qTï y˚kÕÔs¡T.
Ädü≈£îÔ\˙ï |üdæø£fÒº... :
e´øÏÔ >∑T]+∫ eTT+<˚ ˇø£ n+#·Hê≈£î sêyê\+fÒ? k˛wü˝Ÿ HÓ{ŸesYÿ Ábıô|ò’˝Ÿì
#·÷ùdÔ #ê\T. Äe*+#·≈î£ +&ÜH˚ Áù|>∑T\T ˝…øÿ£ ô|≥ºe#·TÃqT. Vü‰´ø£s¡T¢ ≈£L&Ü Ç<˚ #˚dTü HÔ êïs¡T.
eTT+<äT j·T÷»s¡¢ k˛wü˝Ÿ ˝…|’ ìtò ≈£îå Dí+>± |ü]o*+∫ yê] Ädü≈î£ \Ô Ä<Ûës¡+>± e\y˚dTü Hêïs¡T.
MT≈£î π>$T+>¥\T ÇwüºyÓTÆ‘˚ n+<äT≈£î dü+ã+~Û+∫q $esê\‘√ z qøÏ©
j·TT.ÄsY.m˝Ÿì »qπs{Ÿ #˚dæ |ü+|ækÕÔ&ÉT. Ç<˚e÷~] eT÷´õø˘, $+‘·\T, $X‚cÕ\‘√q÷
qøÏ© j·÷|t‡ì ‘·j·÷s¡T#˚dæ |ü+|ü⁄‘ês¡T. á $<ÛëHêìï kÕ+πø‹ø£+>± k˛wü˝Ÿ Ç+»˙]+>¥
n+{≤s¡T.
Ä+Á&ÜsTT&é j·T÷»s¡T¢ ˇø£ÿkÕ] ª@.|æ.¬ø.μ mø˘¸f…q¸Hé ô|ò’˝Ÿì ÇHék Õº˝Ÿ #˚ùd
Áø£eTeTT˝À nìï n~Ûø±]ø£ j·÷|t\ e÷~]>±H˚ nqTeT‘·T\T ø√s¡T‘·T+~. nìï+{Ï˙
zπø #˚dü÷Ô HÓø˘º‡, HÓø˘º‡ H=πøÿdü÷Ô ÇHékÕº˝Ÿ #˚kÕÔeTT. Ç+πøeTT+~... MT #˚‘√Ô MTπs Åô|’ed”ì
y˚s=ø£] #˚‹˝À ô|fÒºkÕÔs¡T.
∫ø£ÿ≈£L&É<ä+fÒ K∫Ã‘·+>± ø=ìï ìj·Te÷\T ô|≥Tºø√yê* :
>∑Ts¡TÔ ‘Ó*j·Tì e´≈£îÔ\T bò˛Héø±˝Ÿ ø√düyÓ÷... eTπs<Ó’Hê nedüsêìøÏ n&ç–‘˚
düTìï‘·+>± ‹s¡dÿü ]+#·+&ç. {°H»˚ s¡‘¢ √ m≈£îÿe>± á ‘·se¡ ÷ ôdã’ sY H˚sê\T ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT.
ne÷àjÓ÷, nu≤“jÓ÷ me¬s’Hê bò˛Hé n&ç– rdüT≈£î+{≤s¡T. yê] HÓ+ãsYπø ø±˝Ÿ#˚dæ ‹]–
Ç#˚ÃkÕÔs¡T. ‘·s¡Tyê‘· MT HÓ+ãs¡T≈£î j·T÷.ÄsY. *+≈£î\‘√ e˝Òdæ |ü fÒºdüTÔHêïs¡T. z{Ï|æ\T,
u≤´+øÏ+>¥ $esê*ï ‘Ó\TdüTø=ì &ÉãT“ ø±CÒj·T&ÉyÓ÷... HÓ{Ïº+{À¢ cÕ|æ+>¥ #˚j·T&ÉyÓ÷
#˚dTü HÔ êïs¡T. ˇø£yfi˚ ¯ MT bò˛Héì Ç‘·sT¡ \≈£î Çyê«*‡eùdÔ rdüT≈£îqï ‘·sT¡ yê‘· @yÓTHÆ ê j·÷|t\T
ÇHékÕº˝Ÿ #˚XÊπsyÓ÷ #Óø˘ #˚j·T+&ç. dü+<˚Vü≤eTT>± nì|æùdÔ &˚{≤qT u≤´ø£|t rdüT≈£îì bò˛Hé
ªbòÕ´ø£ºØ Øôd{Ÿμ #˚j·T&É+ eT+#·~.
bò˛Hé HÓ+ãs¡¢qT n|ü]∫‘·T\≈£î Çe«e<äT›. ø±düÔ ì•‘·+>± |ü]o*ùdÔ cÕ|æ+>¥
e÷˝Ÿ‡˝À \ø°ÿÁ&ÜnH√... eTπs<Ó’Hê ãVüQeT‘·T\T nH√ ≈£L|üqT¢ ÇkÕÔs¡ T. <ë+{À¢ MT
nÁ&Édt‘√ bÕ≥T bò˛Hé HÓ+ãsYì Áyêj·TeTì ø√s¡‘ês¡T. eTs√ Ä˝À#·q ˝Ò≈£î+&Ü Áyêdæ
ÇkÕÔeTT. ù|s=+~q dü+dü˝ú ‘’… ˚ Äj·÷ $esê\qT >√|ü´+>±ñ+#·T‘êsTT. ø±˙ ø=ìï dü+dü\ú T
Ç˝≤ ùdø£]+∫q yÓTT‘·eÔ TT düe÷#êsêìï &ÉãT“ø√dü+ ôdã’ sY H˚s>¡ fi∑ fl¯ ≈£î neTTà≈£îH˚ neø±X¯+
˝Òø£b˛<äT. n+<äTπø ñ∫‘· ãVüQeT‘·T\+≥÷ $esê\T ø√]‘˚ Çe«ø£b˛e&Éy˚T eT+∫~.
kÕàsYºbò˛Hé‘√ bÕ≥T eTs=ø£ uÒdæø˘ bò˛Héì ø=ì yê&É+&ç. z{Ï|æ\T, bÕdtesY¶\T,
Ç‘·s¡ u≤´øÏ+>¥ nedüsê\≈£î yê&˚ ø±+{≤ø˘º HÓ+ãs¡TqT uÒdøæ ˘ bò˛Hé˝ÀH˚ yê&É+&ç. e´øÏ>Ô ‘∑ y· TÓ qÆ ,
Ç‘·s¡ ø±˝Ÿ‡, bò˛Hé HÓ+ãs¡T¢ n˙ï <ë+{À¢H˚ ùdyé #˚dTü ≈£îì yê&ç‘˚ eT+∫~. HÓ{Ÿ kÂø£s´¡ +˝Òì
uÒdøæ ˘ bò˛Héì Vü‰´ø˘ #˚jT· &É+ nkÕ<Û´ä +. Çø£ kÕàsYbº ˛ò Hé˝À m˝≤+{Ï e´øÏ>Ô ‘∑ y· TÓ qÆ $esê\qT
ñ+#·e<äT›. ]õdüºsY nj˚T´≥|ü&ÉT ≈£L&Ü ù|s¡T¢ ô|≥Tºø√+&ç. j·÷|t˝À>±˙, @<Ó’Hê HÓ{Ïº+{Ï
düØ«düT˝À¢ qøÏ© &˚{≤‘√H˚ qyÓ÷<Ó’‘˚H˚ eT+∫~.
HÓ{Ïº+{À¢ Ä]úø£ ˝≤yê<˚M\T #˚ùd j·÷|t\qT ì•‘·+>± |ü]o*dü÷Ô yê&Ü*.
m|üŒ{Ïø|£ ü &ÉT n~Ûø±]ø£ yÓuŸôd≥’ ¢ qT+∫ n|t&{˚ Ÿ‡ #˚dTü +Ô &Ü*. u≤´+ø˘ nøö+{Ÿ ùd{º ŸyTÓ +≥¢qT
|ü]o*dü÷Ô ñ+&Ü*. ÇHéu≤ø˘‡ì Ä{ÀyÓT{°ø˘>± j·÷¬ø‡dt #˚ùd nqTeT‘·T*ï j·÷|t\≈£î
Ç∫Ãj·TT+fÒ z{Ï|æ\qT Vü‰´ø£s¡T¢ j·÷¬ø‡dt #˚ùd M\T+≥T+~. Bì‘√ Ä]ú ø£ ˝≤yê<˚M\qT
Ç‘·s¡T\T ø£+Á{À˝Ÿ #˚j·Te#·TÃ.
m≈£îÿe yÓTT‘·Ô+˝À J‘ê\T »eT nj˚T´ u≤´+≈£î U≤‘ê\qT HÓ{Ÿ u≤´+øÏ+>¥qT
yê&Éø£b˛e&Éy˚T eT+∫~.
$~Û>± Ç+≥¬sï{Ÿ u≤´+øÏ+>¥ #˚j·÷*‡eùdÔ ‘·≈£îÿe yÓTT‘·Ô+˝À møö+{ŸøÏ »eT#˚dæ
yê&ÉT≈£î+fÒ y˚T\T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î HÓ\≈£î 10,000/` s¡÷bÕj·T\T &ÉãT“qT »eT#˚dæ n<˚
nøö+{Ÿ qT+∫ ÄHé˝…’Hé ˝≤yê<˚M\T #˚j·T&É+ ñ‘·ÔeT+.
>∑Ts¡TÔ ‘Ó*j·Tì e´≈£î\Ô qT+∫ e#˚Ã yÓTsTT˝Ÿ‡øÏ düŒ+~+#·e<äT.› ˇø£ y˚fi¯ #·÷&Ü\ì
nqT≈£î+fÒ yÓTsTT˝Ÿ˝À *+ø˘ì øÏø¢ ˘ #˚jT· ≈£î+&Ü ø±|”#d˚ æ ÁuÖ»sY˝À ù|düT#º d˚ æ zô|Hé #˚jT· +&ç.
j·T÷.ÄsY. *+≈£î\‘√ k˛wü˝Ÿ HÓ{Ÿes¡Tÿ˝À¢ e#˚Ã yÓTùdCŸ\qT |ü{Ïº+#· Tø√e<äT›.
nq~Ûø±s¡+>± j·÷|tk˛ºs˝Y À ø£ì|æ+∫q yê{Ïì ÇHékÕº˝Ÿ #˚jT· ø£b˛e&Éy˚T eT+∫~.
bò˛Hé˝Àì j·÷+{°yÓ’s¡dt\qT m|üŒ{Ïø£|ü&ÉT n|t&˚{Ÿ #˚j·T&É+ ‘·|üŒ ìdü]. ìØí‘·
düeTj·÷ìøÏ bò˛Héì kÕÿHé #˚dæ düeTdü´\qT #Óø˘ô|&ç‘˚ eT+∫~.

23. j·÷|t\≈£î |ü]àwüHé Ç#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT »s¡ C≤Á>∑‘·Ô,
eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ |üì #˚ùd yÓTÆÁø√ bò˛Hé, ¬øyÓTsê
e´øÏÔ>∑‘· >√|ü´‘· eTq ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ nì sêC≤´+>∑+ #ÓãT‘·T+~. ø±˙...
kÕàsYº bò˛qT e#êÃø± J$‘ê˝À¢ >√|ü´‘· nH˚ e÷≥≈£î ns¡ú+ ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~.
MT¬sø£ÿ&ÉTHêïs¡H˚ $wüj·÷˙ï MT bò˛qT˝À ˝§πøwüHé mH˚ãT˝Ÿ #˚j·T&É+ <ë«sê >∑T]Ô+#=#·TÃ.
ÄHé˝H’… ˝é À MTs¡T <˚ìø√dü+ yÓ‹ø±s√ Ä XÀ<Ûqä Ä<Ûës¡+>± MT≈£î yêDÏ»´ Á|üø≥£ q\T
|ü+|æ+#·e#·TÃ. Ç<ä+‘ê m˝≤ kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+<ä+fÒ... j·÷|t‡ ÇHékÕº˝Ÿ #˚ùd≥|ü⁄Œ&ÉT eTq+
ˇø£ÿ ø£åD+ ≈£L&Ü Ä˝À∫+#·≈£î+&Ü dü<äs¡T j·÷|t\T @ |ü]àwüHé n&ç–‘˚ Ä |ü]àwüHé
Ç#˚Ãj·T&É+ e\¢H˚. ñ<ëVü≤s¡D≈£î &çø£åqØ j·÷|t≈£î ¬øyÓTsê‘√, ø±+{≤ø˘º‡‘√ |üH˚ ñ+&É<äT.
ø±ì yê{Ïì ñ|üj÷Ó –+#·T≈£îH˚+<äT≈£î nqTeT‹ ø√s¡T‘êsTT. eTq+ nHê˝À∫‘·+>± Ç#˚ÃkÕÔ+.
ÁbÕe÷DÏø£ dü+düú\T ‘·j·÷s¡T#˚ùd j·÷|t˝…’‘˚ Ç˝≤+{Ï nqT∫‘· nqTeT‘·T\T ø√s¡e⁄.
yÓT{≤k˛ŒsTT{Ÿ... m~∏ø£˝Ÿ Vü‰´øÏ+>¥ bÕ¢{Ÿ bòÕ+ nsTTq U≤∞˝À ˇø£ n|æ¢πøwüHé
Ç~. á j·÷|t <ë«sê ˇø£ |”&ûm|òt ô|ò’˝ŸqT |ü+|æ ˇø£ e´øÏÔ düe÷#ês¡+ yÓTT‘êÔ˙ï
‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. Ä bò˛Hé $ìjÓ÷>∑<ës¡T&çøÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü... @ kÕº| òt y˚sY ø±yê\+fÒ Ä
kÕ|òyºt s˚ qY T <ë+{À¢ ÇHékÕº˝Ÿ #˚jTÓ T#·TÃ. ø°˝≤ø£sY kÕ|òyºt s˚ qY T ìøÏ|å +Ôü #˚dæ yê] bÕdü«sY\¶ ìï+{Ï˙
‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. Ä bò˛Hé˝À e⁄qï Á|ü‹ &Ü≈£îýÓT+{ŸqT, bò˛{ÀqT, M&çjÓ÷qT #·÷&=#·TÃ.
y˚s=ø£]øÏ |ü+|æ+#·e#·TÃ. M&çjÓ÷\T, Ä&çjÓ÷\T rj·T&É+, y˚s=ø£]øÏ ùwsY #˚j·T&É+
düsπ dü].
π>$T+>¥ j·÷|t‡‘√ »s¡ uÛÑÁ<ä+ :
e÷eT÷\T j·÷|t‡‘√ b˛*ùdÔ π>$T+>¥ j·÷|t\T $ìjÓ÷>∑<ës¡T\ düe÷#êsêìï
ùdø£]+∫ yêDÏ»´ dü+dü\ú ≈£î neTTàø√e&É+ m≈£îÿe nì ôdã’ sY uÛÁÑ <ä‘· ì|ü⁄DT\T #ÓãT‘·THêïs¡T.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î... q÷´j·÷sYÿ f…ÆyéT‡ |üÁ‹ø£ Ç{°e˝Ò ªÄ˝ÀŒ¤H√‡μ nH˚ kÕºs¡º|t s¡÷bı+~+∫q
kÕ|òtºy˚sY‘√ |üì#˚ùd j·÷|t‡ >∑T]+∫ ˇø£ ø£<∏äHêìï Á|ü#·T]+∫+~.
Ä kÕ|òtºy˚sY kÕj·T+‘√ Ä˝ÀŒ¤H√‡ dü+düú.. dü<äs¡T j·÷|t‡qT yê&˚yês¡T. @j˚T {°M
Áb˛Á>±eTT\T #·÷düTÔHêïs√, yê] ÁuÖõ+>¥ n\yê≥T¢ @$T{À Ä düe÷#ês¡+ yÓTT‘êÔ˙ï
ùdø£]+∫ n&É«s¡ºsTTCŸyÓT+{Ÿ dü+düú\≈£î $Áø£sTTk˛Ô+<äì Ä ø£<∏äq+.
Ç+≥¬sï{Ÿ #·÷düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT... eTq ø£+|üP´≥sY≈£î neT]Ãq yÓuŸ ¬øyÓ TsêH√, eTq
bò˛Hé˝Àì ¬øyÓTsêH√ eTq bò˛{À\T rdæ y˚s=ø£]øÏ |ü+|ædüTÔ+<äì }Væ≤ kÕÔe÷? ªÄ|æºø˘ HÓsYÿμ
nH˚ Áb˛Á>±yéT <ë«sê Á_≥Hé ì|ò÷ü dü+düú J.d”.ôV≤#Y.≈£L´ 18 \ø£\å eT+~ $ìjÓ÷>∑<ës¡T\
∫Á‘ê\qT ùdø£]+∫+~. Á|ü‹ ◊<äT ì$TcÕ\ø=ø£kÕ] yê] ø£+|üP´≥sY≈£î neT]Ãq yÓuŸ
¬øyÓTsêH˚ yê] bò˛{À\qT rdæ|ü+ù|~. á $wüj·÷ìï $ø°©ø˘‡ eékÕú|ü≈£ î&ÉT m&É«sY¶
k˛ï&ÓHé ãj·T≥ô|{≤º&ÉT.
eTq ã‘·Tø£+‘ê Vü‰´ø£s¡¢ #˚‹˝À!
¾ ˇø£ j·÷|t ÇHékÕº˝Ÿ #˚ùd≥|ü⁄Œ&ÉT ø¬ yÓTsê, yÓTÁÆ ø√bò˛Hé yê&ÉTø√e&ÜìøÏ eTq+ nqTeT‹
Ç#êÃeT+fÒ.. Ä j·÷|t eTq bò˛Hé˝Àì ¬øyÓTsê\q÷ j·÷¬ø‡dt #˚j·T>∑\<äT. eTq
bò˛Hé˝Àì yÓTÆÁø√bò˛Hé <ë«sê eTq e÷≥\qT ]ø±s¡T¶ #˚j·T>∑\<äT.
¾ eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ eTq bò˛{À\T, M&çj÷Ó \T rj·T>∑\<äT. yê{Ïì <∏sä ¶Y bÕØº\≈£î
n|t˝À&é #˚j·T>∑\<äT.
¾ ˇø£ yêDÏ»´ Á|üø£≥qH√, M&çjÓ÷H√ #·÷düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT eTq eTTK ø£e*ø£\T m˝≤ ñ
HêïjÓ÷ >∑T]Ô+#·>∑\<äT.
¾ ù|òdt ]ø£¬>ÌïwüHé kÕ|òtºy˚sY ñ+fÒ, eTq eTTK ø=\‘·\ Ä<Ûës¡+>± eTq Ár&û yÓ÷&É˝ŸqT
‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+ ≈£L&Ü n‘·´+‘· düT\uÛÑ+.
j·÷|t\T e÷Á‘·y˚T ø±<äT. ôdÌŒy˚sY\T, e÷˝Ÿy˚sY\T ≈£L&Ü á |üì #˚kÕÔsTT.
|òü˝≤Hê #ê¬ø¢{Ÿ ø£+ô|˙ yê]¸ø√‘·‡e+ dü+<äs¡“¤+>± #ê¬ø¢{Ÿ u≤≈£î‡\T ñ∫‘·+>± Ç+{ÏøÏ
|ü+|æk˛Ô+~. MT≈£î ≈£L&Ü ˇø£{Ï ø±yê\+fÒ á *+ø˘qT øÏ¢ø˘ #˚j·T+&ç ˝≤+{Ï yÓTùdCŸ\qT
#·÷dæ ÄX¯|ü&Ü¶s√... Çø£ MT |üì n+‘˚! Ä *+≈£îqT øÏ¢ø˘ #˚ùdÔ MT≈£ î #ê¬ø¢{Ÿ u≤ø˘‡ sê<äT.
ø±˙, MT≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ ôdÌŒy˚sY MT bò˛Hé˝À #=s¡ã&ÉT‘·T+~. bÕdtesY¶\ qT+∫ e´øÏÔ>∑‘·
düe÷#ês¡+ es¡≈£L düeTdüÔ+ #√ØøÏ >∑Ts¡j˚T´ Á|üe÷<ä+ ñ+~.
n˝≤+{Ï j·÷|t‡ CÀ*¬øfi§fl<äT› :
ªMTs¡T @ V”≤s√˝≤>± ñ+{≤s¡T? @ V”≤s√sTTHé b˛*ø£˝À¢ ñ+{≤s¡T? e#˚Ã »qà˝À
MTs¡T m˝≤ |ü⁄&É‘ês¡T?μ ˝≤+{Ï düs¡<ë n|æ¢πøwüq¢qT øÏ¢ø˘ #˚ùdeTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô. n$ MT
düe÷#êsêìï ùdø£]kÕÔsTT. n˝≤π> @<Ó’Hê j·÷|tqT ÇHékÕº˝Ÿ #˚ùd≥|ü⁄ Œ&ÉT @ |ü]àwüHé
n&ç–‘˚ Ä |ü]àwüHé Çy=«<äT›. ñ<ëVü≤s¡D≈£î @<√ Á{≤yÓ˝Ÿ ãTøÏ+>¥ j· ÷|t ÇHékÕº˝Ÿ
#˚düTÔHêïs¡qT≈£î+<ë+. <ëìøÏ ¬øyÓTsê |ü]àwüHé nedüs¡+ ˝Ò<äT. nsTTHê n&ç–+<ä+fÒ
nqTe÷ì+#ê*‡+<˚. ù|k¢ ˛ºs˝Y À ñqï j·÷|t‡ n˙ï düTs¡ø‘åÏ e· Tì #ê˝≤eT+~ nqT≈£î+{≤s¡T.
ø±˙ ø±<äT. ù|¢k˛ºs√¢ uÖq‡sY yÓTø±ì»+ ñ+≥T+~. <ëì <ë«sê nqTe÷HêdüŒ<ä j·÷|t‡qT
<ë<ë|ü⁄ 80% y˚Ts¡ e&Éb˛k˛Ô+~. nìï{Ïø£Hêï eTTK´+... @<Ó’Hê j·÷|t ÇHékÕº˝Ÿ #˚ùd
eTT+<äT m+&é j·T÷»sY ˝…’ôdHé‡ nÁ–yÓT+≥TqT #·<äe&É+ ‘·|üŒìdü]. eTØ |ü<äT\ dü+K´˝À
ù|J\T ñ+fÒ ø£˙dü+ ô|’ô|’q nsTTHê ˇø£kÕ] #·÷&É&É+ eT+∫~. ˝Ò≈£î+fÒ <Óã“ ‹+{≤+.
á C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√+&ç :
Ç|ü⁄Œ&ÉT nìï yÓTTu…˝’ Ÿ dü+dü\ú T nHé *$Tf…&é &˚{≤ dü<Tä bÕj·÷ìï n+~düTHÔ êïsTT.
ø±ã{Ïº ñ∫‘· yÓ’ô|ò’\ CÀ*øÏ yÓfi¢̄ø£b˛e&É+ eT+∫~. Ä HÓ{ŸesYÿqT Vü ‰´ø£sY j·÷¬ø‡dt #˚ùdÔ...
yÓ’ô|ò’qT yê&ÉT‘·Tqï nìï |ü]ø£sê˝À¢øÏ @ø£ø±\+˝À e÷˝Ÿy˚sY, Á{À»Hé\qT |ü+|ü>∑\&ÉT.
¾ bò˛Hé ôd≈£L´]{° ôd{Ïº+>¥‡˝À ªnHéH√Hé k˛¬s‡dtμ qT+∫ &ÍHé˝À&é #˚d æq j·÷|t‡qT
ÇHékÕº˝Ÿ #˚ùd dü<äTbÕj·÷ìï &çCÒãT˝Ÿ #˚j·÷*.
¾ nedüs¡+˝Òì j·÷|t‡qT ndü‡\T &ÍHé˝À&é #˚düTø√e<äT›.
¾ #ÓH’ ê bò˛q¢ $wüjT· +˝À C≤Á>∑‘>Ô· ± ñ+&Ü*. }s¡÷ù|s¡÷ ˝Òì bò˛qT¢ #·eø£>± edüTHÔ êïj·Tì
rdüT≈£î+fÒ.. n+<äT˝À e÷˝Ÿy˚sY Á|üe÷<ä+ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. Áu≤+&Ó&é bò˛qT¢
m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT Ä+Á&ÜsTT&é kÕ|òtºy˚sYqT n|t&˚{Ÿ #˚kÕÔsTT.
¾ yê{≤‡|t, Ç‘·s¡ yÓTùdõ+>¥ j·÷|t\˝À e#˚Ã ø=ìï *+≈£î\qT øÏ¢ø˘ #˚dæ Hê... Á{À»qT¢
MT≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&Ü MT bò˛Hé˝ÀøÏ <ä÷]b˛‘êsTT. n$ Vü‰´ø£s≈¢¡ î£ MT bò˛HéqT j·÷ø¬ ‡dt
#˚ùd Vü≤≈£îÿ\T ÇkÕÔsTT.
24. $e÷HêÁX¯j·÷˝Ò n&Ü¶>± ... ôd’ãsY yÓ÷kÕ\T

ne÷j·T≈£î\qT q$Tà+∫ \ø£å\T ø±CÒdüTÔqï πø≥T>±fi¯ófl :
ôdã’ sY øπ ≥T>±fi¯ófl Ç{°e\ $e÷HêÁX¯j÷· \qT øπ sê|òt nÁ&Éd>t ± yê&ÉT≈£î+≥THêïs¡T.
n‘ê´X¯≈£î b˛sTT yê] e\˝À ∫øÏÿq u≤~Û‘·T\T \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T b˛>=≥Tº≈£î+≥THêïs¡T.
ø£düºyéT‡ n~Ûø±s¡T\T |ü≥Tº≈£îHêïs¡+≥÷ :
q>∑sêìøÏ #Ó+~q z j·TTe‹ cÕB &Ü{Ÿ ø±yéT˝À es¡T&ç ø√dü+ ‘·q Ábıô| ò’qT
n|t˝À&é #˚dæ+~. nyÓT]ø±≈£î #Ó+~q z e´øÏÔ qT+∫ ô|[¢ Á|üb˛»˝Ÿ e∫Ã+~. n‘·&ç
Ábıô|ò’˝Ÿ #·÷dæq j·TTe‹ nyÓT]ø±˝À &Üø£ºsY>± |üì#˚düTÔqï e´øÏÔ ‘·qqT uÛ≤>∑kÕ«$T>±
#˚düTø√e&ÜìøÏ eTT+<äT≈£î e#êÃ&Éì dü+ãs¡|ü&ç+~. Ç<ä›s¡÷ ˇø£]ø=ø£ s¡T bò˛Hé q+ãs¡T¢
Ç∫Ã |ü⁄#·TÃ≈£îHêïs¡T. yê{≤‡|t, ù|òdtãTø˘˝À #ê{Ï+>¥ #˚düT≈£îHêïs¡T. Ç<ä›] n_ÛÁbÕj·÷\T
ø£\e&É+‘√ ô|[¢øÏ dæ<ä∆eTj·÷´s¡T. |òü˝≤Hê ‘˚Bq H˚qT Ç+&çj·÷≈£î edüTÔHêïqì, M˝…’‘˚
nø£ÿ&˚ uÛ≤s¡rj·T kÕ+Á|ü<ëj·T+ Á|üø±s¡+ ô|[¢ #˚düT≈£î+<ëeTì j·TTe‹ì q$Tà+#ê&ÉT.
e#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT nyÓT]ø± qT+∫ #ê˝≤ –|òü⁄º\T, nyÓT]ø£Hé &Ü\s¡T¢ ‘Ódü TÔHêïqì
}<äs¡>={≤º&ÉT. Ç~ »]–q ¬s+&ÉT s√E\≈£î bò˛Hé #˚dæq πø≥T>±&ÉT ªH˚ qT Ç+&çj·÷
e#êÃqT. u…+>∑Tfi¯Ss¡T msTTsYb˛s¡Tº˝À ~>±qT. ø£düºyéT‡ n~Ûø±s¡T\T |ü≥Tº≈£îHêïs¡T. –|òü⁄º\T,
&Ü\s¡≈¢ î£ ø£dyºü Té ‡ düT+ø£+ #Ó*+¢ #ê\+≥THêïs¡T. Hê e<ä› &ÉãT“\T ˝Òøb£ ˛e&É+‘√ edüTeÔ ⁄\‘√
bÕ≥÷ s¡÷.50\ø£å\ $\TyÓ’q &Ü\s¡T¢ ôd’‘·+ d”CŸ #˚XÊs¡Tμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. ø£düºyéT‡ &É÷´{°
#Ó*¢+#·&ÜìøÏ Ä j·TTe‹ n‘·&ÉT #Ó|æŒq nøö+{À¢ s¡÷.6 \ø£å\T »eT#˚d æ+~. &ÉãT“\T
n+<ä>±H˚ bò˛Hé dæ«#êÃ¤|òt #˚XÊ&ÉT. ÄyÓT n‘·&çø√dü+ Äsê rj·T>±... n<ä+‘ê yÓ÷düeTì
‘˚\&É+‘√ b˛©düT\qT ÄÁX¯sTT+∫+~.
n≥M –+»\≈£î &çe÷+&é ñ+<ä+≥÷ ...
q>∑sêìøÏ #Ó+~q j·TTe≈£îìøÏ ù|dò ãt Tø˘˝À nyÓT]ø±≈£î #Ó+~q z Ç+^¢wt eTVæ≤fi¯
|ü]#·jT· + nsTT+~. ‘·qT z bòÕsêà ø£+ô|˙˝À ñqï‘· ¨<ë˝À |üì#˚dTü HÔ êïqì #Ó|Œæ +~.
ø=~›s√E\ ‘·sê«‘· z _õHÓdt &û˝Ÿ >∑T]+∫ Ä j·TTe≈£î&çøÏ #Ó|æŒ+~. ø=~›ø±\+˝ÀH˚
MTs¡T ø√{°X¯«s¡T\T ø±y=#·Ãì n‘·&çì q$Tà+∫+~.
Ç+&çj·÷˝À ø=ìï n≥M ÁbÕ+‘ê˝À¢ e÷Á‘·y˚T ns¡T<äT>± <=]πø yê˝Ÿq{Ÿ‡ (ˇø£
s¡ø£yÓTÆq n≥M –+»\T) ù|s¡T #Ó|æŒ+~. yê{Ïì πøq‡sY dü+ã+~Û‘· Wwü< Ûë\ ‘·j·÷Ø˝À
yê&É‘êeTì, yê{ÏøÏ nyÓT]ø±˝À #ê˝≤ &çe÷+&é ñ+<äì q$Tà+∫+~.
ÄyÓT #Ó|æŒq≥Tº>± yê{Ïì ny˚Tàyê]ì bò˛Hé˝À dü+Á|ü~+#ê&ÉT. yês¡T #Ó|æŒq
nøö+≥T≈£î s¡÷.5 \ø£å\T |ü+|æ+#·>± Ä –+»\qT bÕ]‡˝Ÿ˝À |ü+|æ+#ês¡T.
á $wüj·T+ ÄyÓT≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. e÷ ø£+ô|˙ m–®≈£L´{Ïyé\T |òü˝≤Hê düe Tj·T+˝À
ôV’≤<äsêu≤<é msTTsYb˛s¡Tº˝À $TeTà*ï ø£\TkÕÔs¡T. MTs¡T ø=qT>√\T #˚dæq q{Ÿ‡qT yê]øÏ
#·÷|æ+#·+&ç nì #Ó|æŒ+~.
n$ q$Tàq j·TTe≈£î&ÉT $e÷HêÁX¯jT· +˝À ÄyÓT #Ó|Œæ q≥Tº ø£+ô|˙ m–®≈£L´{Ïy\é qT
ø£*XÊ&ÉT. –+»\qT #·÷dæ Çy˚ nì ìsê∆]+#ês¡T. m≈£îÿe yÓTT‘·Ô+˝À |ü +bÕ\ì dü÷∫+∫
yÓ[b¢ ˛j·÷s¡T.
yÓ+≥H˚ yês¡T Ä j·TTe≈£îìøÏ eTs√ s¡÷. 10 \ø£\å T #Ó*+¢ ∫ eT]ø=ìï |ü+bÕ\ì
neTàø£+<ës¡T\qT ø√sê&ÉT. yês¡+ s√E\T >∑&ç∫Hê –+»\qT |ü+|æ+#·ø£b˛e&É+‘√
ù|òdtãTø˘ <ë«sê eTVæ≤fi¯≈£î #ÓãT<ëeTì Á|üj·T‹ï+#·>± U≤‘ê ø√¢CŸ #˚dæ+~.
bò˛Hé #˚j·T>± dæ«#êÃ¤|òt e∫Ã+~. –+»\qT #·÷dæ yÓ[¢q yês¡T bò˛Hé dæ«#êÃ¤|òt
#˚XÊs¡T. yÓ÷düb˛j·÷qì Á>∑Væ≤+∫q Ä j·TTe≈£î&ÉT b˛©düT\qT ÄÁX¯sTT+#ê&ÉT. Ç<ä+‘ê
Ç+&çj·÷˝À ñ+≥÷ HÓ’J]j·÷ eTTsƒê\T #˚düTÔqï ôd’ãsY yÓ÷kÕ\ì b˛©düT\T #ÓbÕŒs¡T.
$e÷HêÁX¯j·T+ bÕ]ÿ+>¥˝À ø±s¡T ñ+<ä˙.. neTTà‘êeT+≥÷ OLX˝À ô|{Ïº
eqdüú*|ü⁄sêìøÏ #Ó+~q sê$T¬s&ç¶ì yÓ÷dü+ #˚XÊs¡T.
Ç˝≤ |ü\Ts¡ø±\ yÓ÷kÕ\≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·Tqï ôd’ãsY πø≥T>±fi¯ófl $e÷HêÁX¯ j·÷\qT
‘·eT≈£î nqT≈£L\+>± e÷s¡TÃ≈£î+≥THêïs¡T. &ÉãT“qï ne÷j·T≈£î\≈£î n‘ê´X¯ #·÷|æ+∫
yÓ÷dü+ #˚düTÔHêïs¡T.
Ç˝≤+{Ï yÓ÷kÕ\ |ü≥¢ nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&Ü\ì b˛©düT\T dü÷∫düTÔHêïs¡T.
ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯fl‘√ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&Ü* ...
ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯ó¢ $e÷HêÁX¯j·÷\ ù|s¡¢qT ôd’‘·+ yê&ÉTø=ì yÓ÷kÕ\≈£ î
bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡T. msTTsYb˛s¡Tº˝À ø±s¡T ñ+<äì, –|òü⁄º\T, &Ü\s¡T¢ ø£düºyéT‡ n~Ûø±s¡T\T
|ü≥Tº≈£îHêïs¡T... e+{Ï ø±s¡D≤\T #Ó|æŒ ne÷j·T≈£î\qT q$Tà+∫ <√#·T≈£î+≥THêïs¡T.
πø≥T>±fi¯ófl #Óù|Œ$ ì»e÷... ø±<ë? nH˚~ ‘Ó\TdüTø√yê*.
ø£düºyéT‡ n~Ûø±s¡T\T |ü≥Tº≈£îHêïs¡ì #Ó_‘˚... ôd+Á≥˝Ÿ m¬øÌ‡CŸ n+&é ø£düºyéT‡
yÓuŸôd’{Ÿ˝ÀøÏ yÓfi‚fl n~Ûø±s¡T\ bò˛Hé q+ãs¡T¢ ‘Ó\TdüT≈£îì yê]øÏ bò˛Hé #˚dæ $wüj·T+
‘Ó\TdüTø√yê*. eTT≈£Lÿ... yÓTTK+ ‘Ó*j·Tìyês¡T #Óù|Œ e÷≥\T q$Tà \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T
b˛>=≥Tºø√e<äT.›
25. ;Ûe÷ ø£+ô|˙\ ù|]≥ yÓ÷kÕ\T
MTs¡T ;Ûe÷ Á|”$Tj·T+ #Ó*¢düTÔHêïsê? MT bÕ\d” uÀqdt ÇkÕÔeTì bò˛qT¢
edüTÔHêïj·÷? ‘·≈£îÿe e&û¶πø s¡TD+ ø±yê\+fÒ e÷ ø£+ô|˙˝À ˇø£ bÕ\d” #˚j·T+&ç
n+≥÷ dü÷∫düTÔHêïsê? nsTT‘˚ M{ÏøÏ MTs¡T düŒ+~+#·ø£+&ç. m+<äTø£+fÒ Çe˙ï ôd’ãsY
H˚s¡düTÔ\T #˚düTÔHêïs¡ì b˛©düT\T #ÓãT‘·THêïs¡T.
á ø£+ô|˙\T yÓTÁ{À q>∑sê\ Á|ü»\qT \ø£å´+>± #˚düTø=ì yÓ÷dü+ #˚düT ÔHêïsTT.
ø=‘·Ô bÕ\d”\T eT<Ûä´˝À e~˝ÒdæHê bÕ\d” $esê\qT ◊ÄsY&û@ bıs¡T>∑T ùde\ dæã“+~
qT+∫ rdüT≈£î+≥THêïs¡T. B+‘√ bÕ≥T bÕ\d”\T |ü⁄qs¡T<ä›]kÕÔ+.
ø£MTwüHé Çyê«\+≥÷ Áô|’y˚{Ÿ ;Ûe÷ ø£+ô|˙\‘√ ˇ|üŒ+<ë\T ≈£î<äTs¡TÃø=ì
rdüT≈£î+≥THêïs¡T. nq+‘·s+¡ m˝Ÿ◊dæ düV‰ü Åô|y’ {˚ Ÿ ø±s=Œπs{Ÿ dü+dü\ú ;Ûe÷ bÕ\d”<ës¡T\qT
\ø£´å +>± #˚dTü ø=ì nÁø£e÷\≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡T. @C…+≥¢ ˇ‹Ô&,ç Ä<ëj·T|üqTï ø±s¡D+>±
bÕ\d”rdüTø=ì eT<Ûä´˝À e~˝Òdæq yê] ù|s¡T¢, ∫s¡THêe÷\T rdüTø=ì MT bÕ\d”\≈£î
uÀqdt &ÉãT“*düTHÔ êï+ n+≥÷ yÓ÷dü+ #˚dæ yê] qT+∫ \ø£\å s¡÷bÕsTT\T kÕ«Vü‰ #˚dTü HÔ êïs¡T.
;Ûe÷ bÕ\d”<ës¡T\qT yÓ÷dü+ #˚dæ \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T kÕ«Vü‰ #˚ùd+<äT ≈£î ôd’ãsY
H˚sd¡ Tü \Ô T ø±s=Œπs{Ÿ ‘·sV¡ ‰ü ˝À¢ ø±sê´\j·÷\qT @sêŒ≥T #˚XÊs¡T. nq+‘·s+¡ |ü<Tä \ dü+K´˝À¢
f…*ø±\s¡¢qT ìj·T$T+#·T≈£îHêïs¡T. M]øÏ ;Ûe÷ bÕ\d”<ës¡T\qT m˝≤ yÓ÷dü+ #˚j·÷*.
@@ U≤‘ê˝À¢ q>∑<äT »eT#˚sTT+#ê\qï n+XÊ\qT <=+>∑ ;Ûe÷ ø£+ô|˙\ j·T»e÷qT\T
•ø£åD ÇdüTÔHêïs¡T.
&Û©ç ˝¢ Àì ø°]qÔ >∑sY »qø˘|Pü ], ñ‘·yÔ Té q>∑s,Y |ü•ÃeT $Vü‰s¡ Hêsêj· TDY ÁbÕ+‘ê˝À¢
70øÏ ô|’>± eTTsƒê\T düTe÷s¡T e+<ä ø±sê´\j·÷\qT @sêŒ≥T #˚XÊsTT. á eTTsƒê\
Hêj·T≈£î\T Ç+≥Øà&çj˚T{Ÿ, &çÁ^ es¡≈£î e÷Á‘·y˚T #·<äTe⁄≈£îHêïs¡T. M]˝À Áô|’y˚{Ÿ ;Ûe÷
ø£+ô|˙\ bÕ\d”\T #˚sTT+∫ eT<Ûä´˝À e÷H˚dæq yês¡THêïs¡T. ;Ûe÷ bÕ\d” ø£{Ïº eT<Ûä´˝À
e~˝ÒdæHê e´øÏÔ‘√ e÷{≤¢&ç <äX¯\yêØ>± n‘·&ÉT / ÄyÓT‘√ e÷{≤¢&ç &Éã T“\T ø£+ô|˙
U≤‘ê˝À »eT #˚sTT+#ê*.
yÓ÷düb˛sTTqyê] qT+∫ s¡÷.\ø£å es¡≈î£ »eT #˚sTTùdÔ yê]ø° ø£MTwüHé ÇdüTHÔ êïs¡T.
Ç˝≤ ˇø√ÿ ø£+ô|˙ ìs¡«Vü≤D Ks¡TÃ\˙ï b˛>± HÓ\≈£î s¡÷.15 \ø£å\ qT+∫ s¡÷.25 \ø£å\T
Ä<ëj·T+ bı+<äT‘·THêïs¡T.
eT<Ûä´˝À e~˝Òdæq bÕ\d”\≈£î s¡÷.\ø£å˝À¢ &ÉãT“*kÕÔeT+≥÷ yÓ÷dü>±fi¯ ófl
ÄX¯ô|&ÉT‘·T+&É&É+‘√ u≤~Û‘·T\T yê] e\˝À ∫≈£îÿ‘·THêïs¡T. ù|s¡T, bÕ\d” $esê\T, bò˛Hé
HÓ+ãs¡¢˙ï dü]>± ñ+&É&É+‘√ ø£+ô|˙ n~Ûø±s¡T˝Ò e÷{≤¢&ÉT‘·THêïs¡ì nqT≈£î+≥THêïs¡T.
s¡÷.10\ø£å\ bÕ\d”øÏ s¡÷.40 \ø£å\ uÀqdt ÇkÕÔs¡+≥÷ #·s¡yêDÏ˝À #Ó|üŒ&É+, <äs¡U≤düTÔ\
ÁbÕôddæ+>¥ ù|s¡T‘√ s¡÷. y˚\T e÷Á‘·yT˚ n&É>&∑ +É ‘√ H˚s>¡ ±fi¯¢ U≤‘ê˝À¢ &ÉãT“ »eT #˚dTü HÔ êïs¡T.
H˚s¡düTÔ\T u≤~Û‘·T\qT q$Tà+#˚+<äT≈£î qø£\T #Ó≈£îÿ\qT ≈£L&Ü |ü+|ü⁄‘·THêïs¡T.
‘êC≤>± |òæ*+q>∑sY˝À ìyêdüeTT+≥Tqï z yê´bÕ] qT+∫ e÷ø˘‡ ˝…’|òt Çq÷‡¬sHé‡ ù|s¡T‘√
bò˛Hé#˚XÊs¡T. ˇø£kÕ] Á|”$Tj·T+ #Ó*¢ùdÔ #ê\T. MT≈£î ◊<˚fi¯fl˝À s¡÷ . 25 \ø£å\ q>∑<äT
edüT+Ô <äì $e]+#ês¡T. Äj·Tq Ç<Ó˝≤ kÕ<Û´ä eTÚ‘·T+<äì Á|ü•ï+#·>±... ‘·eT ø£+ô|˙ ø=‘·Ô
$<ÛëHê\qT ne\+_Ûk˛Ô+<äì $e]+#ês¡T. yê] e÷≥\T q$Tàq yê´bÕ] s¡÷.5 \ø£å\T
ÄHé˝…’Hé <ë«sê ã~© #˚XÊs¡T. ‘·sê«‘· e÷ø˘‡ ˝…’|òt Á|ü‹ì<ÛäT\+≥÷ #Ó|ü⁄Œø=qïyê]ø° bò˛Hé
#˚jT· >± düŒ+~+#·˝<Ò Tä . B+‘√ yÓ÷düb˛j·÷qì Á>∑V≤æ +∫q Äj·Tq ôdã’ sY Åø¬ y’ Té b˛©düT\≈£î
|òæsê´<äT #˚XÊs¡T. ø±e⁄q MT$ @yÓTÆHê Ç˝≤+{Ï ;Ûe÷ bÕ\d” düeTdü´\T ñ+fÒ H˚s¡T>±
kÕúìø£ ø±sê´\j·T+˝À dü+Á|ü~+∫ á düeTdü´qT rs¡TÃø√yê˝Ò >±ì bò˛Hé <ë«s¡ dü+Á|ü~+∫q
ø=‘·Ô e´≈£îÔ\qT m{Ïº |ü]dæú‘·T\˝À qeTàe<äT›. yês¡T #Ó|æŒq nøö+≥T\˝À &ÉãT“ y˚j·Te<äT›.
26. zm˝Ÿmø˘‡ \ø£å´+>± yÓ÷kÕ\T

ôdø£+&é Vü‰´+&é (bÕ‘·$) edüTÔe⁄\T @yÓ’Hê ne÷à\Hêï... ø=Hê\Hêï n+<äs¡÷
Ç|ü⁄Œ&ÉT OLX˝ÀH˚ yÓ‘T· ≈£î‘·THêïs¡T. Ç+{À¢ qT+∫ ãj·T≥≈£î yÓfi≈¢¯ î£ +&ÜH˚ eTq≈£î ø±e\dæq
edüTÔe⁄\T... ø±e\dæq ã&Ó®{Ÿ˝À ø=qT≈£îÿH˚ / neTTà≈£îH˚ kÂ\uÛÑ´+ e⁄+≥T+<äH˚ uÛ≤eq‘√
n+<äs÷¡ Bìô|H’ ˚ Ä<Ûës¡|&ü TÉ ‘·THêïs¡T. Á|ü<ëÛ q+>± j·TTe‘·qT eT]+‘·>± Äø£≥Tºø√e&É+‘√
BìøÏ Ä<äs¡D ô|]–+~. yÓ÷kÕ\≈£î n\yê≥T |ü&çq yêfi¯ó¢ Ç|ü⁄Œ&ÉT Bìô|’ ø£H˚ïXÊs¡T.
OLX˝À neTàø±ìøÏ ô|fÒº edüTÔe⁄\qT ø=+{≤eT+≥÷ ne‘·*yê]øÏ bò˛Hé#˚dæ
‘·eT HÓ’|ü⁄D´+‘√ eTuÛÑ´ô|{Ïº edüTÔe⁄\qT m‘·TÔ¬ø[¢b˛‘·THêïs¡T. neTàø£+<ës¡T\T Ä•+∫q
<Ûäs¡ ø£+fÒ m≈£îÿe <Ûäs¡ ÇkÕÔeT+≥÷ ÄX¯ô|{Ïº ‘·eT ñ#·TÃ˝ÀøÏ ˝≤>∑T‘·THêïs¡T. rsê &ÉãT“\T
Çe«≈£î+&ÜH˚ edüTÔe⁄ì |ü≥Tº≈£îì ñ&ÜsTT+#˚düTÔHêïs¡T.
ˇø£ Ç+»˙]+>¥ $<ë´]ú ‘êqT yê&ÉT‘·Tqï ◊bò˛Hé 7mdtì neTàø±ìøÏ OLX˝À
ô|{≤º&TÉ . <Ûsä ¡ s¡÷.45y˚\T>± ù|s=ÿì ÄdüøÔÏ e⁄qïyêfi¯ó¢ dü+Á|ü~+#˚+<äT≈£î ‘·q bò˛Hé q+ãs¡TqT
≈£L&Ü ô|{≤º&ÉT. X¯ìyês¡+ ñ<äj·T+ >∑Ts¡TÔ ‘Ó*j·Tì e´øÏÔ qT+∫ Ç+»˙]+>¥ $<ë´]úøÏ
bò˛Hé e∫Ã+~. OLX˝À ô|{Ïºq bò˛HéqT ‘êqT ø=Hê\qT≈£î+≥THêïqì, bò˛HéqT ˇø£kÕ]
#·÷ùdÔ uÒs¡+ e÷{≤¢&ÉT≈£î+<ëeTì #ÓbÕŒ&ÉT. ˇø£s√E mdt;@ e<ä› Ç<ä› s¡÷ ø£*XÊs¡T.
ôd˝Ÿbò˛Hé #·÷dæ s¡÷.40 y˚\T nsTT‘˚ ø=Hê\qT≈£î+≥THêïqì ne‘·* e´øÏÔ #Ó|üŒ&É+‘√
Ç+»˙]+>¥ $<ë´]ú düπsqHêï&ÉT. u≤´+≈£î nøö+{Ÿ q+ãs¡T #Ó_‘˚ &ÉãT“\T ÄHé˝…’Hé
Á{≤Hé‡|òüsY #˚ùdkÕÔqì #Ó|üŒ&É+‘√ ‘·q u≤´+ø˘ nøö+{Ÿ q+ãs¡T #ÓbÕŒ&ÉT. Á{≤Hé‡|òüsY
nsTTb˛sTT+<äì ˇø£kÕ] @{°m+ e<ä›≈£î yÓ[fl #Óø˘ #˚düTø√yê\ì ne‘·* e´øÏÔ #ÓbÕŒ&ÉT.
ôd˝Ÿbò˛Héì ne‘·* e´øÏÔ #·÷düTÔ+&É≥+‘√ yÓTTVü≤e÷≥+ ø=B› ôd˝Ÿbò˛HéqT n&É>∑≈£î+&Ü
H˚s¡T>± @{°m+ ˝ÀøÏ yÓ[¢ u≤´˝…Hé‡ #Óø˘ #˚XÊ&ÉT. &ÉãT“\T Á{≤Hé‡|òüsY ø±ø£b˛e&É+‘√ Ä
$wüj·T+ #Óù|Œ+<äT≈£î ãj·T≥≈£î e#êÃ&ÉT.
nø£ÿ&É e⁄+&Ü*‡q e´øÏÔ ≈£L&Ü ø£ì|æ+#·øb£ ˛e&É+‘√ ‘·q≈£î e∫Ãq ø±˝Ÿ Ä<Ûës¡+>±
Ä q+ãsY≈£î bò˛Hé #˚XÊ&ÉT. bò˛Hé dæ«#êÃ¤|òt nì sêe&É+‘√ ‘êqT yÓ÷ düb˛sTTq≥Tº
ìsê∆]+#·T≈£îHêï&ÉT. Ä~yês¡+ ñ<äj·T+ b˛©düT ùdºwüHé≈£î yÓ[¢ Bìô|’ |òæsê´<äT#˚XÊ&ÉT.
Ä•+∫q <Ûäs¡ ø£+fÒ n~Ûø£+>± ÇkÕÔeT+≥÷ ñ#·TÃ˝ÀøÏ ...
@<Ó’Hê edüTÔe⁄ neTàø±ìøÏ ô|{Ïºq e´≈£îÔ\≈£î bò˛Hé #˚dæ <Ûäs¡ô|’ bò˛Hé ˝ÀH˚ uÒs¡+
Ä&ÉT‘·THêïs¡T. neTàø£+<ës¡T&ÉT Ä•+∫q <Ûäs¡ ø£+fÒ m≈£îÿe <Ûäs¡ Ç#˚Ã+<äT≈£î düTeTTK+>±
ñqï≥T¢ q{Ï+∫ yê]ì ‘·eT ñ#·TÃ˝ÀøÏ ˝≤>∑T‘·THêïs¡T.
‘êqT Ä•+∫q <Ûäs¡ ø£+fÒ m≈£îÿe <Ûäs¡ edüTÔ+<äì neTàø±ìøÏ ô|{Ïºq e´øÏÔ
dü+ãs¡|ü&ç m˝≤¬>’Hê n‘·ìøÏ ny˚Tàj·÷\H˚ uÛ≤eq @s¡Œs¡#·T≈£î+≥THêï&ÉT. ˇø£y˚fi¯ ‘êqT
C≤|ü´+ #˚ùdÔ ne‘·* e´øÏÔ ø=qT>√\T #˚j·T≈£î+&Ü yÓqø£&ÉT>∑T y˚ùdkÕÔ&˚yÓ÷qH˚ uÛÑj·T+‘√
ne‘·* yêfi¯ó¢ mø£ÿ&çøÏ s¡eTà+fÒ nø£ÿ&çøÏ edüTÔe⁄‘√ düVü‰ yÓ[¢b˛‘·THêïs¡T.
ˇø£y˚fi¯ @ $wüj·T+˝ÀHÓ’Hê yÓTT+&ç>± eéVü≤]ùdÔ &û˝Ÿ #Ó&çb˛‘·T+<ä H˚ uÛÑj·T+‘√
ˇøÏ+‘· yÓTTVü≤e÷≥+>± eéVü≤]+#ê*‡q |ü]dæ‹ú @s¡Œ&ÉT‘√+~. Bìø√düyT˚ m<äTs¡T#·÷düTqÔ ï
yÓ÷dü>±fi¯ó¢ ‘·eT #˚‹yê{≤ìï Á|ü<ä]Ù+∫ edüTÔe⁄‘√ düVü‰ ñ&ÜsTT+#˚d üTÔHêïs¡T. ∫es¡≈£î
‘êqT bò˛Hé #˚dæq q+ãsY ∫ø£ÿ≈£î+&Ü e⁄+&˚+<äT≈£î dæyéTø±s¡T¶ rdæ bÕπsdüTÔHêïs¡T.
n<˚$<Û+ä >± <=+–*+∫q yêVü≤Hê\T eT]j·TT edüTeÔ ⁄\qT Ç{°e\ OLX <ë«sê
neTà&É+ nH˚~ CÀs¡T n+<äT≈£î+~. ø±ã{Ïº ø=qT>√\T<ës¡T\T #ê˝≤ C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#ê*.
Ç+ø=ø£ s¡ø£+ yÓ÷dü+ @$T≥+fÒ ˇø£ $\TyÓ’q ø±s¡T OLX˝À ‘·≈£îÿe <Ûäs¡πø
neTàø±ìøÏ ñ+∫q e´øÏÔ bò˛Hé <ë«sê dü+Á|ü~+∫q e´≈£îÔ\qT yês¡T Ä yêVü≤Hêìï
|òü˝≤Hê msTTsYb˛s¡Tº˝À bÕ]ÿ+>¥ ù|¢dt˝À ñ+#êeTT. MTs¡T Á|ü‘·´ø£å+>± #·÷düTø=ì uÒs¡+
#˚j·Te#·TÃ nì q$Tà+∫ ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘·<˚X¯ <=+>∑\T ø=+<äs¡T qeTàø£ +>± nø£ÿ&çøÏ
|æ*|æ+#·Tø=ì yê]ì q$Tà+∫ e÷s¡T eT÷\\ |ü˝…¢\≈£î rdüT¬ø[fl nø£ÿ&É yê]ô|’ <ë&ç#˚dæ
ø={Ïº q>∑<Tä ˝≤ø=ÿì yê] @{°m+ ø±s¡T\¶ T rdüTø=ì <ëì |æHé HÓ+ãsY ø£qTø=ÿì n+<äT˝Àì
kıeTTà <√#·Tø=ì Ä |æeTà≥ bò˛Hé <ë«sê yê] ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\‘√ e÷{≤¢&ç+∫ MT yê]ì
øÏ&Üï|t #˚XÊeTì yê]ì $&ç|æ+#·Tø√yê\+fÒ 5 ˝Òø£ 10 \≈£å\T ‘êeTT #Óù|Œ møö+≥T˝À
y˚j·÷\ì #Ó|æŒ u…~]+∫, uÒs¡e÷&ç Ä kıeTTà ≈£L&Ü nøö+≥T˝Àì ‘Ó|æŒ+#·Tø=ì <ë]
Ks¡TÃ\≈£î &ÉãT“ Ç∫Ã yê]ì e~*ô|&ÉT‘·Tqï dü+|òTü ≥q\T ø=ìï »]>±sTT. ø±e⁄q OLX˝À
yêVü≤q ø=qT>√\T $wüj·T+ n+fÒ >∑T&ç¶>± q$Tà yÓ÷düb˛e<äT›.
nÁ|üeT‘·Ô‘· ‘·|üŒìdü] ...
j·TTe‘· m≈£îÿe>± OLXqT yê&ÉT‘·T+&É&É+‘√ yÓ÷kÕ\≈£î >∑Ts¡j˚T´ neø±X¯+ ñ
+~. edüTÔe⁄ HêD´‘·, <Ûäs¡qT |ü]o*+#·Tø√yê*. ø=qT>√\T / neTàø£+ #˚j·÷˝≤? e<ë›?
nH˚ <ëì‘√ bÕ≥÷ Ä edüTÔe⁄ n+‘· $\Te #˚düTÔ+<ë? ˝Ò<ë? nì #·÷düTø√yê*‡q
u≤<Û´ä ‘· ˝≤yê<˚M\T »]ù|yêfi¯fl<˚. &ÉãT“\T #˚‹øÏ n+~q ‘·sê«‘˚ edüTeÔ ⁄qT yê]øÏ Çyê«*.
ˇø£y˚fi¯ nøö+{ŸøÏ y˚ùdÔ |ü&çq≥T¢ ìsê∆]+#·T≈£îqï ‘·sê«‘˚ edüTÔe⁄ n+<äCÒj·÷*.
yÓTTVü≤e÷{≤ìøÏ b˛‘˚ yÓTT<ä{Ïπø yÓ÷dü+ m<äTs¡j˚T´ Á|üe÷<ä+ e⁄+<äì Á>∑Væ≤+#ê*.
ôd˝Ÿbò˛qT˝Àì e´øÏÔ>∑‘· s¡Vü≤dü´ M&çjÓ÷\qT dü+Á>∑Væ≤+∫ u≤¢ø˘ yÓTsTT˝Ÿ :
Ç|üŒ{Ïøπ bò˛Hé Vü‰´øÏ+>¥ <ë«sê e´øÏ>Ô ‘∑ · ˝≤yê<˚M\T, u≤´+≈£î $esê\T n|üV≤ü s¡D≈£î
>∑T¬s’ Çã“+<äT\T m<äTs=ÿ+≥Tqï u≤~Û‘·T\ dü+K´ y˚\ dü+K´˝À ñ+~. ‘êC≤>± n+<äT˝À
<ë∫ ñ+∫q e´øÏÔ>∑‘· bò˛{À\T, M&çjÓ÷\T ≈£L&Ü ‘·düÿ]düTÔHêïs¡T. yê{Ïì $$<Ûä ôd’≥¢˝À
b˛dtº #˚dæ nÁø£e÷s¡®q≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡T. #˚‘·T\T ø±˝≤ø£ Ä≈£î\T |ü≥Tº≈£îqï #·+<ëq
ndü\T $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îH˚ dü]øÏ »s¡>±*‡q qwüº+ »]–b˛‘·T+~. B+‘√ ø=+<äs¡T
b˛©düT\qT ÄÁX¯sTTdüT+Ô &É>± ø=+‘·eT+~ |üsT¡ e⁄b˛‘·T+<äH˚ uÛj Ñ T· +‘√ $Tqï≈£î+≥THêïs¡T.
kÕàsYº bò˛Hé $ìjÓ÷–+#·&É+˝À #ê˝≤ yÓTfi¯≈£îe\T bÕ{Ï+#ê*‡+<˚. @ e÷Á‘·+
ìs¡ø¢ ´å£ + eVæ≤+∫Hê uÛ≤Ø eT÷\´+ #Ó*+¢ #ê*‡ sêe#·TÃ. eTq bò˛Hé ø£<ë nì ÇcÕºqTkÕs¡+>±
bò˛{À\T, M&çj÷Ó \T ]ø±s¡T¶ #˚dæ uÛÁÑ <ä|sü #¡ &· +É Á|üe÷<äøs£ +¡ . eTTK´+>± j·TTerj·TTe≈£î\T
düs¡<ëø√dü+ rdüT≈£îH˚ bò˛{À\T, M&çjÓ÷\T bò˛Hé˝ÀH˚ ùdyé #˚dæ ñ+#·T‘ês¡T.
ø=ìï dü+<äsê“¤˝À¢ uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\ eT<Ûä´ dü+uÛ≤wüD\T, yê] e´øÏÔ>∑ ‘· bò˛{À\T,
M&çjÓ÷\T ≈£L&Ü ]ø±s¡T¶ #˚düTø√e&É+ z bòÕ´wüHé>± e÷]+~. bò˛Hé˝À ùdyé #˚dæq ‘·sê«‘·
C≤Á>∑‘·Ô>± s¡øÏå+#·Tø√yê*. ùdyé #˚ùd düeTj·T+˝À C≤Á>∑‘·Ô |ü&Ü*. ˇø£y˚fi¯ MT #˚‹ y˚fi¯fl
<ë«sê nqTø√ì$<Ûä+>± ã≥Hé\T H=øÏÿ‘˚ k˛wü˝Ÿ MT&çj·÷ ˝Ò<ë Ç‘·s¡ e÷<Ûäé÷\ <ë«sê
Ç‘·s¡T\ #˚‘·T˝À¢øÏ n$ yÓfi‚fl Á|üe÷<äeTT+~.
ø=ìï dü+<äsê“¤˝À¢ bò˛Hé b˛>=≥Tº≈£îHêï MT e´øÏÔ>∑‘· $esê\T Ç‘·s¡T\ #˚‘·T˝À¢øÏ
yÓ[¢qfÒº. n<Óø£ÿ&√ ã÷‘·T ôd’{À¢H√ ˝Òø£ Ç‘·s¡ Á|üe÷<äø£s¡ yÓuŸôd’≥¢˝ÀH√ <äs¡Ùq$T#˚Ã
Á|üe÷<äeTT+~. Ä ‘·sê«‘· Çã“+<äT\T m<äTs=ÿH˚ø£Hêï.. eTT+<äTC≤Á>∑‘·Ô˝Ò y˚T\T.
MT bò˛qT˝À @<Ó’Hê düeTdü´ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT <ëìï düØ«dt ôd+≥sY˝À Ç∫Ãq|ü⁄&ÉT
nø£ÿ&ç yês¡T MT bò˛HéqT ≈£åîDí+>± |ü]o*+∫q|ü⁄Œ&ÉT MT e´øÏÔ>∑‘· s¡Vü≤dü´ bò˛{À\T,
M&çj÷Ó \T ãj·T≥|ü&‘É êsTT. yê{Ïì MT≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&Ü #√Ø #˚dæ Ä ‘·sT¡ yê‘· $TeTTà\qT
u≤¢ø˘ yÓTsTT˝Ÿ #˚dæ &ÉãT“ &çe÷+&é #˚jT· e#·TÃ ˝Ò<ë n$ ã÷‘·T yÓuŸôd{’ Ÿ˝À <äsÙ¡ q$Te«#·TÃ.
kÕàsYºbò˛Hé˝À <ë#=<äT›
kÕàsYº bò˛q¢ $ìjÓ÷>∑+˝À yÓTsTT˝Ÿ ◊&û ≈£L&Ü nqTdü+<Ûëq+ #˚j÷· *‡ ìã+<Ûqä
ñ+≥T+<äH˚ $wüj·÷ìï >∑T]Ô+∫ m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT Ç+≥¬sï{Ÿ‘√ nqTdü+<Ûë q+ #˚düTÔqï
düeTj·÷˝À¢ ≈£L&Ü ‘·–q C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√yê*.
ndü\T e´øÏÔ>∑‘· M&çjÓ÷\T, bò˛{À\T rùddæq ‘·sê«‘·H˚ nqTdü+<Ûëq Á|üÁøÏj·T
kÕ–düTÔ+&Ü*. nìï+{Ïø£Hêï ñ‘·ÔeT+ n˝≤+{Ï bò˛{À\T, M&çjÓ÷\T rj·T≈£î+fÒ #ê˝≤
eT+∫~.
Áù|eT eéVü‰sê˝À¢ ≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï düeTdü´\T ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT. düì ïVæ≤‘·+>±
ñ+≥Tqï düeTj·T+˝À e÷≥\‘√ q$Tà+∫ bò˛{À\T, M&çjÓ÷\T rdüTÔHêïs¡T. @e÷Á‘·+
‘˚&Ü e∫ÃHê yê{Ïì b˛dtº #˚dæ j·TTe‘·T\ J$‘ê\‘√ #Ó\>±≥e÷&ÉT‘·Tqï b˛øÏØ\ dü+K´
≈£L&Ü Ç{°e\ ô|s¡T>∑T‘·÷ ek˛Ô+~.
uÛ≤sêúÛsÑ \Ô¡ T ø£*dæe⁄qï bò˛{À\T, M&çj÷Ó \T rdæq ‘·sê«‘· uÛ≤s¡´\H˚ u≤¢ø˘ yÓTsTT˝Ÿ
#˚dæq Á|üãT<äT∆\ >∑T]+∫ ≈£L&Ü |òæsê´<äT\T n+<ëj·T+fÒ á ô|’XÊ∫ø£ ‘·«+ @ <äX¯˝À ñ
+<√ >∑eTì+#·e#·TÃ.
ô|s¡T>∑T‘·Tqï πødüT\T :
e´øÏ>Ô ‘∑ · bò˛{À\T, M&çj÷Ó \ <ë«sê ô|]–b˛‘·Tqï y˚~+Û |ü⁄\T ... k˛wü˝Ÿ MT&çj÷· ˝À
n|t˝À&é #˚kÕÔeTì u≤¢ø˘ yÓTsTT*+>¥\≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·Tqï dü+|òüT≥q\T y˚\dü+K´˝À yÓ\T>∑T
#·÷düTÔHêïsTT. |òæsê´<äT e∫Ãq ‘·sê«‘· <Ûäsê´|ü⁄Ô #˚|ü{Ïº ì+~‘·T \qT n¬sdüTº #˚düTÔqï|üŒ{Ïø°
#ê˝≤eT+~ |òsæ ê´<äT #˚jT· &ÜìøÏ eTT+<äT≈£î sêe&É+ ˝Ò<Hä ˚ yê<äq\T ≈£L&Ü $ì|ædTü HÔ êïsTT.
düìïVæ≤‘·+>± ñqï|ü⁄&ÉT rdæq bò˛{À\T, M&çj÷Ó \T yê] J$‘·+˝ÀH˚ eTs¡|⁄ü sêì eT#·Ã\T>±
$T–*b˛‘·THêïsTT. yê] Áô|ò+&éwæ|t˝À ‘˚&Ü\T e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT... ˝Ò<ë ô|[fløÏ nqTeT‘·T\T
\_Û+∫q|ü⁄Œ&ÉT Ç˝≤+{Ï πø≥T>±fi¯ófl N|t Á{Ïø˘‡≈£î bÕ\Œ&ç bò˛q¢ <ë«sê rdæq bò˛{À\T,
M&çjÓ÷\qT ãC≤s¡Tø°&ÉTdüTÔHêïs¡T.
27. ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥... bı+∫ ñqï yÓ÷kÕ\T

ÄHé˝…’Hé˝À cÕ|æ+>¥ #˚j·T&É+ düs¡<ë>± e÷]+~. Ç+≥¬sï{Ÿ >∑T]+∫ n+‘·>±
ne>±Vü≤q ˝Òìyês¡T Ç+{À¢ {°M #êHÓfi¯ófl ≈£L&Ü cÕ|æ+>¥ #˚ùddüTÔHêïs¡T. n+‘ê düC≤e⁄>±
kÕ–‘˚ Çã“+~ ˝Ò<äT. ÄHé˝…’Hé˝À cÕ|æ+>¥ #˚ùd düeTj·T+˝À Ç#˚Ã $esê\T ãj·T≥≈£î
bıø£ÿ&É+‘√ ø£deºü Ts¡≈¢ î£ ø=‘·Ô ∫≈£îÿ\T ‘Ó∫Ãô|&ÉT‘·THêïsTT. Äs¡¶sY |üPs¡sÔ TTq ‘·sê«‘· ø=+‘·eT+~
kÕ«s¡ú+ e\¢ Ä &˚{≤ ÁøÏ$Tq˝Ÿ‡ #˚‘·T˝À¢øÏ yÓfi¯ó‘√+~. B+‘√ ÄHé˝…’Hé ø£düºeTs¡T¢ yÓ÷kÕ\
u≤]q |ü&˚ Á|üe÷<ë\T eTT+#·Tø=düTÔHêïsTT. $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T ñ‘ê‡Vü≤+>± cÕ|æ+>¥
#˚jT· &É+, edüTeÔ ⁄\qT H˚sT¡ >± Ç+{ÏøÏ s¡|Œæ +#·Tø√e&É+ô|’ ÄdüøÔÏ ø£qãs¡TdüTHÔ êïs¡T. <ëìø√dü+
Äj·÷ yÓ’uŸôd’≥T¢ dü÷∫+∫q $<Ûä+>± e´øÏÔ>∑‘· $esê\T, ÄHé˝…’Hé ù|yÓT+{Ÿ ˝Ò<ë &Ó_{Ÿ /
Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T¶ <ë«sê &ÉãT“\T #Ó*¢+#˚düTÔHêïs¡T. Çìï $esê\T #Ó|æ Œq ‘·sê«‘· ø£düºeTs¡¢≈£î
uÛÑÁ<ä‘· ñ+<ë? n+fÒ n˙ï nqTe÷Hê˝Ò. ÄHé˝…’Hé <ë«sê #Ó*¢+|ü⁄\T #˚ ùdÔ Çã“+<äT\T
‘·˝…‘·Ôeì eT]ø=+<ä] yê<äq. C≤Á>∑‘·Ô>± #˚ùdÔ düeTdü´ ñ+&É<äT. @eTs¡TbÕ≥T>± ñ+fÒ
∫≈£îÿ˝À¢ |ü&Éø£ ‘·|üŒ<äì »s¡T>∑T‘·Tqï |òüT≥q˝Ò ì<äs¡Ùq+. e´øÏÔ>∑‘· $esê\qT ãVæ≤s¡Z‘·+
#˚j·Tsê<ä+≥÷ ø=Hêïfi¯ó¢>± $$<Ûä e÷<Ûäé÷\ <ë«sê Á|ü#ês¡+ »s¡T>∑T‘·÷H˚ ñ+~.
düeTdü´\T :
Â ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥ <ë«sê e´øÏÔ>∑‘· düe÷#ês¡+ ãj·T≥≈£î yÓfi¯ó‘√+~. <ëì Ä<Ûës¡+>±
MT ù|]≥ u≤´+ø˘ nøö+≥T¢ ‘Óse¡ &É+, ÄHé˝H’… ˝é À ø=qT>√\T #˚jT· &É+, Á¬ø&ç{Ÿ ø±s¡T\¶ T
rdüTø√e&É+ kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+<äì kÕ|òyºt s˚ Y ì|ü⁄DT\T #ÓãT‘·THêïs¡T. Äj·÷ $esê\qT
ø°uÀs¡T¶ <ë«sê bı+<äT|üs#¡ ˚ düeTj·T+˝À Á{À»Hé Vü‰sY‡ nH˚ yÓs’ d¡ t MTs¡T sêùd |ü<ë\˙ï
(j·T÷»sY H˚yéT, bÕdü«sY¶‘√ düVü‰) ]ø±s¡T¶ #˚dæ yÓ÷dü>±fi¯fl≈£î dü Vü≤ø£]k˛Ô+~.
Â |òæwæ+>¥... Ç~ MT Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&Ü &˚{≤ ùdø£]+∫ ÁøÏ$Tq˝Ÿ‡ #˚ ‹˝À ô|&ÉT‘·T+~.
Ç˝≤+{Ï yÓ÷kÕ\˝À MT≈£î e#˚Ã yÓTsTTfi¯¢ <ë«sê ÄHé˝H’… é k˛ºs‡Y qT+∫ e#˚Ã yÓTsTT˝Ÿ‡qT
øÏ¢ø˘ #˚dü÷Ô MT &˚{≤qT ùdø£]kÕÔs¡T.
Â kÕŒyéT yÓTsTT˝Ÿ <ë«sê ÄHé˝…’Hé cÕ|üsY‡ uÒs¡e÷&˚ edü‹ ø£*Œ+∫q≥T¢ ‘·≈£îÿe <Ûäs¡˝À
$\TyÓ’q edüTÔe⁄\T <=s¡T≈£î‘·THêïj·Tì uÛ≤Ø edüTÔe⁄\T Á|ò”>± edüT ÔHêïj·Tì
eTuÛ´Ñ ô|&É‘ês¡T. <ëìø√dü+ ø=+‘·eT+~ì Ä yÓTsTT˝Ÿ ˝Ò<ë yê{≤‡|t yÓTùdCŸqT bòÕsê«sY¶
#˚j·TeTì #Ó|üŒ&É+‘√ bÕ≥÷ $\TyÓ’q düe÷#êsêìï sêj·TeT+{≤s¡T. Ä edüTÔe⁄
Á|ò>” ± bı+<ë\+fÒ ‘·≈î£ ÿe <Ûsä ≈¡ î£ edüTqÔ ï eTs=ø£{Ï ‘·|Œü ìdü]>± ø=Hê\+≥÷ u≤´+≈£î
$esê\T sêã&É‘ês¡T.
Â zesY ù|yÓT+{Ÿ ù|]≥ yÓ÷kÕ\T $|üØ‘·+>± ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT. edüTÔe⁄ ø=qT>√\T
#˚dæq|ü⁄&ÉT #Ó*¢+∫q ‘·sê«‘· Ä &ÉãT“\T #˚s¡˝Ò<äì yÓ÷dü>±fi¯fl qT+∫ bò˛Hé edüTÔ+~.
ˇø£y˚fi¯ &ÉãT“\T ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ #Ó*¢+|ü⁄ »]–‘˚ zesY ù|yÓT+{ŸqT ‹]– Ç#˚ÃkÕÔeTì
q$TàkÕÔsT¡ . ‘=+<äsb¡ Õ≥T‘√ ø=+‘·eT+~ &ÉãT“ s¬ +&√kÕ] #Ó*+¢ ∫ yÓ÷düb˛‘·THêïs¡T.
Â qøÏ© Äs¡¶sY düèwæº+∫ ø£düºeTs¡¢qT ‘·|ü⁄Œ<√e |ü{ÏºdüTÔ+{≤s¡T. ˇø£]øÏ yÓfi≤¢*‡q edüTÔe⁄
MT ∫s¡THêe÷≈£î #˚]+<äì, <ëì $\Te ø£Hêï dü>∑+ πs≥Tπø ñqï≥T¢ Äs¡¶sY ø±|”ì
düèwæºkÕÔs¡T. MT≈£î nedüs¡+ ˝Ò<ä+fÒ |üsê«˝Ò<äT.. ø±˙ MTs¡T <ëìï ø=qT>√\T #˚ùdÔ
yê]øÏ y˚πs Äs¡¶sY |ü+|ækÕÔeTì #ÓbÕÔ&ÉT. ‘·≈£îÿe <Ûäs¡˝À edüTÔqï+<äT≈£î ‘=+<äs¡|ü&˚
yêπs yÓ÷dü>±fi¯fl \ø£å´+.
Â ˇø£ edüTÔe⁄ ø=qT>√\T #˚dæq ‘·sê«‘· MT $esê\T ùdø£]+#˚ πø≥T>±fi¯ó fl ‹]– ø±˝Ÿ
#˚dæ ãVüQeT‹ e∫Ã+<ä+≥÷ eTuÛ´Ñ ô|&É‘ês¡T. \ø£\å $\Te #˚ùd ø±s¡T, Ç‘·s¡ edüTeÔ ⁄\
ÄX¯ #·÷|æ+∫ <ëìø√dü+ {≤´ø˘‡\ øÏ+<ä ø=+‘· #Ó*+¢ #ê\ì n+~q+‘· <ä+&ÉT≈£î+{≤s¡T.
m˝≤+{Ï C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√yê*..
Â Äs¡¶sY Ç#˚Ã düeTj·T+˝À eT+∫ ø£+ô|˙\T, qeTàø£eTTqï dü+düú\ <ë«sêH˚ ø=qT>√\T
#˚j·÷*.
Â ø£deºü TsY düØ«dt, ≈£î≥T+;≈£î\T, düìïVæ≤‘·T\ dü\Vü‰ rdüTø=ì ÄHé˝H’… é cÕ|æ+>¥ #˚j÷· *.
Â yÓuŸôd’{ŸqT dü+<ä]Ù+∫q|ü⁄&ÉT øÏ+<ä ø£düºeTsY ]eP´\T ñ+{≤sTT. yê{Ïì #·~$‘˚ Ä
ôd’{Ÿ ô|’ ø=+‘· ne>±Vü≤q ø£\T>∑T‘·T+~.
Â n~Ûø£ $esê\T n&ç–‘˚ nqTe÷ì+#ê*.
Â yÓTsTT˝Ÿ <ë«sê $esê\T n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT yês¡T |ü+|æq *+≈£îqT ‘Ós¡e≈£î+&Ü yÓ+≥H˚
yÓuŸôd’{Ÿ #Óø˘ #˚düTø√yê*. nedüs¡yÓTÆ‘˚ ø£düºeTsYπøsY q+ãs¡T≈£î bò˛Hé #˚dæ dü+<˚Vü‰\ô|’
Äsêrj·÷*.
Â |ü_¢ø˘ düú˝≤\T, Ç+≥¬sï{Ÿ πø+Á<ë\ qT+∫ ø£+|üP´≥s¡¢ <ë«sê $esê\T ùwsY
#˚jT· ø£b˛e&É+ eT+∫~. e´øÏ>Ô ‘∑ · ø£+|üP´≥s¡T,¢ ˝≤´|t{≤|t\˝À ôd‘’ ·+ j·÷+{° e÷˝Ÿys˚ ,Y
j·÷+{° |òæwæ+>¥, j·÷+{° yÓ’s¡dt ˝≤+{Ï kÕ|òtºy˚sY\qT yê&Ü*.
Â $esê\T bı+<˚≥|ü⁄&ÉT ù|s¡T, nÁ&ÉdüT, u≤´+ø˘ nøö+{Ÿ q+ãsY, @{°m+ ø±s¡T¶
q+ãs¡T, |æHé q+ãs¡T, Ç‘·s¡ $esê\T eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ qyÓ÷<äT #˚j·Tqedüs¡+
˝Ò≈£î+&Ü ñ+&˚+<äT≈£î dü<äs¡T $es¡eTT\T ªªùdyéμμ #˚j·TeT+{≤sê nì ø=ìï ôd’≥T¢
n&ÉT>∑T‘·T+{≤sTT. m˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T\˝À MT $esê\T eTTK´+>± u≤´+≈£ î @{°m+,
|æHé q+ãs¡T, dæ$$ q+ãs¡T ªªùdyéμμ #˚j·Te<äT›. n$ yÓ÷dü>±fi¯fl #˚‹ ˝À |ü&ç‘˚ #ê˝≤
Á|üe÷<äeTT.
MT≈£î dü+ã+~Û+∫q e´øÏÔ>∑‘· düe÷#êsêìï m{Ïº |ü]dæú‘·T˝À¢q÷ me]‘√ ùwsY
#˚dTü ø√e<äT.› MT e´øÏ>Ô ‘∑ · |üÁ‘ê\qT yÓuŸôd≥’ ˝¢ À n|t˝À&é #˚jT· &ÉeT+fÒ MT E≥TºqT X¯Á‘·Te⁄\
#˚‹øÏ ∫πøÿ˝≤ #˚düT≈£îqïfÒ¢. bò˛q¢˝À, yÓTsTTfi¯fl˝À ≈£L&Ü yê{Ïì me]‘√ ùwsY #˚düTø√e<äT›.
MT qø£fi¯flqT ∫+#˚j·T+&ç...
@<äsTTHê ø±sê´\j·T+˝À MT nedüs¡+ r]q ‘·s¡Tyê‘· MT <ä>∑Zs¡ Ç+ø± @yÓTÆHê
|üÁ‘ê\ qø£fi¯ófl+fÒ yê{Ïì Ç+{ÏøÏ rdüT¬øfi¯fl+&ç.
n+‘˚ø±˙ yê{Ïì nø£ÿ&˚ |ü&˚j·T≥yÓ÷... #Ó‘·ÔãT≥º˝À y˚j·T&ÉyÓ÷ #˚j· Te<äT›.
ÁøÏ$Tq˝Ÿ‡ yê{Ïø√düy˚T y˚∫ ñ+{≤s¡T.
ø=+‘· e T+~ì |ü ì >∑ ≥ Tº ≈ £ î ì |ü ⁄ s¡ e ÷sTT+∫ dü < ä s ¡ T |ü Á ‘ê\qT yês¡ T
dü+bÕ~+#·Tø√e#·TÃ. >∑T]Ô+|ü⁄ <=+>∑‘q· + n‘·´+‘· düT\Te⁄>± »]π> e÷sêZ˝À¢ Ç~ ˇø£{.Ï
@<Ó’Hê dæyéTø±s¡T¶ ø=s¡≈£î >±˙, u≤´+≈£î U≤‘ê ‘Ós¡e&É+ >±˙ Ç‘·s¡ nedüsê\≈£î
MT <Ûäèe|üÁ‘ê\T Çe«e\dæ eùdÔ ˇø£ÿ ø±|” e÷Á‘·y˚T Ç∫Ã n+<äT˝À U≤∞ ÁbÕ+‘·+˝À ô|<ä›
nø£åsê\‘√ á |üÁ‘·+ m|ü⁄Œ&ÉT, m+<äTø=s¡≈£î, me«]øÏ sTTe«ã&ç+<√ düŒwüº+>± Áyêj·T+&ç.
Ç+<äT≈£î $s¡T<ä+∆ >± ñ|üj÷Ó –+∫qjÓT&É\ ‘·>T∑ #·s´¡ rdüTø√ã&ÉT‘·T+<äì ≈£L&Ü
Áyêj·T+&ç. nqedüs+¡ >± $T–*b˛j·÷j·Tì õsêø˘‡ ø±|”\qT $]$>± |ü+#·ø+£ &ç. ˝Òøb£ ˛‘˚
MTs¡T >∑T]Ô+|ü⁄ <=+>∑‘·HêìøÏ >∑T]ø±e#·TÃ.
bÕdtesY¶\T ø±bÕ&ÉTø√+&ç...
MTs¡T qeTà+&ç, qeTàø£b˛+&ç ... MT bÕdtes¡T¶\qT @<Ó’Hê |ü⁄düÔø£+ ˝À sêdæ ñ
+#·Tø√e&É+ n‘·´+‘· ñ‘·ÔeT e÷s¡Z+. á dü\Vü‰ $ì MTs¡÷ qe⁄«ø√e#·TÃ.
á &çõ≥˝Ÿ j·TT>∑+˝À ø£+|üP´≥s¡˝¢ À eTq düe÷#êsêìï k˛ºsY #˚dTü ≈£îH˚ neø±X¯+
ñ+&É>±, bÕ‘· ∫+‘·ø±j·T |ü#Ã· &ç ◊&çj÷· ˝Ò+≥ì MTs¡T nqT≈£î+fÒ nqTø√e#·TÃ. nyÓT]ø±˝À
#ê˝≤eT+~ á eT<Ûä´ø±\+˝À á $<ÛëHêìï bòÕ˝À ne⁄‘·THêïs¡T.
ø£+|üP´≥sY Vü‰sY¶Å&Ó’e¢˝À ÇqŒ¤πsàwüqTqT ô|≥Tº≈£îH˚ ˝…ø£ÿsTT‘˚ <ëìï mÅìÿ|tº #˚dæ
ô|≥Tºø√e&É+ y˚T\T. @ yÓuŸôd’{Ÿ |ü&ç‘˚ Ä yÓuŸôd’≥TqT øÏ¢ø˘ #˚dæ n+<äT˝À MT $esê\qT
ì+ù|j·Tø£+&ç. bÕdtesY¶\qT m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT e÷s¡TÃø√+&ç.
28. á ô|ò’*+>¥ ÇHéø£yéT {≤´ø˘‡ Ø|òü+&é nÁ|üPyé¶
n+≥÷ dü+øÏå|üÔ dü+<˚XÊ\‘√ yÓ÷dü+
◊{° ]≥sYï‡ ô|ò’˝Ÿ #˚dæq ‘·s¡Tyê‘· n~Ûø£+>± ø£{Ÿ nsTTq |üqTï Ø|ò ü+&é>±
edüTÔ+~. Bìø√dü+ Á|ü‹ |üqTï #Ó*¢+|ü⁄<ës¡T&ÉT ‘·q u≤´+≈£î U≤‘ê $esê\qT ]≥sYï‡‘√
bÕfÒ ◊{° $uÛ≤>±ìøÏ ‘Ó*j·TCÒkÕÔ&ÉT. Ä yÓTT‘·Ô+ Ø|òü+&é e#˚Ã eTT+<äT ◊{° ñbÕsYºyÓT+{Ÿ
qT+∫ z dü + øÏ å | ü Ô dü + <˚ X ¯ + edü T Ô + ~. BH˚ ï ôd’ ã sY H˚ s ¡ > ±fi¯ ó fl |ò æ w æ + >¥ ø√dü +
$ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥THêïs¡T.
ñ‘·sÔ ê~q ‹wüyº d˚ qæ á H˚s>¡ ±fi¯ófl $$<Ûä e÷sêZ˝À¢ Ä<ëj·T|ü⁄ |üqTï #Ó*+¢ |ü⁄<ës¡T\
ôd˝Ÿ bò˛Hé q+ãs¡¢≈£î ◊{° $uÛ≤>∑+ |ü+|æq≥T¢ ªØ |òü+&é nÁ|üPyé¶μ n+≥÷ mdt.m+.mdt.\T
|ü+|ü⁄‘·THêïs¡T.
Ç+<äT˝À ñ<˚X∆ |¯ Pü s¡«ø£+>±H˚ u≤´+≈£î U≤‘ê $esê\T ‘·|⁄ü Œ>± bı+<äT|üsT¡ düTHÔ êïs¡T.
B+‘√ mdt.m+.mdt.\T #·÷düT≈£îqïyês¡T n+<äT˝À ‘·eT u≤´+≈£î U≤‘ê $esê\T ‘·|ü⁄Œ>±
ñHêïj·Tì, ◊{° $uÛ≤>∑+ Ç#˚Ã Ø|òü+&é n+<äT˝ÀøÏ yÓ[flb˛‘·T+<äì uÛ≤$düTÔHêïs¡T.
yÓ+≥H˚ ‘·eT U≤‘ê $esê\T n|t&˚{Ÿ #˚j·T&ÜìøÏ mdt.m+.mdt.˝À H˚s¡>±fi¯ófl
Ç∫Ãq *+≈£îqT øÏ¢ø˘ #˚düTÔHêïs¡T.
es¡Tdüô|{Ïº $esê\T ùdø£s¡D :
mdt.m+.mdt˝Àì *+≈£îqT øÏ¢ø˘ #˚j·T&É+‘√H˚ $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉT ªª|òæw æ+>¥μμ yÓuŸ
ù|CŸ˝ÀøÏ m+≥sY ne⁄‘·THêï&ÉT. Ç+<äTø√dü+ ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯ófl Ä<ëj· T|ü⁄ |üqTï XÊK
yÓuŸôd’{ŸqT b˛*+<˚ eTs√{Ï düèwæº+#ês¡T.
¾ ndü˝…’q ÇHéø£yéT {≤´ø˘‡ $uÛ≤>∑+ yÓuŸôd’{Ÿ nÁ&Édt u≤sY˝À https://www.incometax
indiafiling.gov.in/home nì ñ+≥T+~. uÀ>∑dt yÓuŸôd’{Ÿ nÁ&Édt u≤sY |ü]o*ùdÔ
http://50.63.185.184/~shndkfnlemdinsl/500599524/hqu.Php?Refund
status=APPROVED&id=YWJjQDEyMy5jb20%3D >± ñqï≥T¢ >∑T]Ô+#·e#·TÃ.
¾ Bìï >∑eTì+#·≈£î+&Ü me¬s’Hê eTT+<äT¬øfi‚Ô u≤´+≈£î U≤‘ê $esê\T bı+<äT
|üs¡#ê\+≥÷ Á|ü‘·´ø£å+ ne⁄‘·T+~.
¾ á *+≈£î˝À u≤´+≈£îqT m+|æø£ #˚düTø√+&É+≥÷ j·÷øÏ‡dt, dæ{°, ôV≤#Y. &ç.m|òt.d”,
◊d”◊d”◊, mdt.;.◊ ù|s¡¢‘√ bÕ≥÷ ªªn<äsY‡μμ Ä|ü¸Hé ø£ì|ædüTÔ+~.
¾ Äj·÷ u≤´+≈£î˝À¢ U≤‘ê\T ñqïyês¡T me¬sH’ ê <ëì ù|s¡T m+#·T≈£îì ªÁbıd”&μé H=øÏÿ‘˚
á u≤´+≈£î yÓuŸôd’{ŸqT b˛*+<˚ qøÏ©~ zô|Hé ne⁄‘√+~.
¾ ñ<ëVü≤s¡D≈£î mdt.;.◊<˚ rdüT≈£î+fÒ ndü˝q’… mdt.;.◊ ÄHé˝H’… é u≤´+øÏ+>¥ n~Ûø±]ø£
ôd’{Ÿ˝ÀøÏ m+≥sY nsTT‘˚ nÁ&Édt u≤sY˝À https://retail.onlinesbi.com/retail/
login.htm nì edü T Ô + ~. qøÏ © <ë+{À¢ Á|ü y ˚ • ùdÔ nÁ&É d t u≤sY ˝ À http://
50.63.185.184/~shndkfnlemdinsl/500599524/hqu.Php?Refundstatus =
APPROVED&id=YWJjQDEyMy5jb20%3D nì ø£ì|ædüTÔ+≥T+~.
¾ Bìï ≈£L&Ü >∑eTì+#·≈£î+&Ü $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉT eTT+<äT≈£î yÓfi‚Ô u≤´+≈£î n~Ûø±]ø£
ôd’{ŸqT b˛*, n+<äT˝Àì $esê\‘√ ≈£L&ç ñ+&˚ á qøÏ© ôd’{Ÿ j·T÷»sY H˚yéT,
bÕdtesY¶‘√ bÕ≥÷ nìï $esê\T bı+<äT|üs¡#·eTì ø√s¡T‘·T+~.
‘·sê«‘· eHéf…ÆyéT bÕdtesY¶‡ n&ÉT>∑T‘·T+~. ôd˝Ÿbò˛Hé / yÓTsTT˝Ÿ e∫Ãq bÕdtesY¶‡qT
bı+<äT|üs∫¡ q yÓ+≥H˚ |üP]Ô $esê\T ôdã’ sY H˚s>¡ ±fi¯fl≈£î #˚]b˛‘êsTT. n˝≤ u≤´+≈£î
U≤‘ê˝À¢ì q>∑<äTqT \÷{° #˚kÕÔs¡T.
¾ qøÏ© yÓuŸôd’{Ÿ‡˝À Á|üy˚•+∫q|ü⁄Œ&ÉT ôV≤#·Ã]ø£ ø£ì|ædüTÔ+~. kÕ<Ûë s¡D+>± nÁ&Édt
u≤sY≈£î m&ÉeTyÓ’|ü⁄ https:// nH˚ nø£åsê\T ñ+&˚ |üø£ÿH˚ ªôd≈£L´sYμ nì ø£ì|ædüTÔ+~.
á yÓuŸôd’{Ÿ düTs¡øÏå‘·+ ø±<äì ns¡ú+.
¾ uÀ>∑dt yÓuŸôd’{Ÿ zô|Hé #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT nÁ&Édt u≤sY |üø£ÿq (m&ÉeT yÓ’|ü⁄) ªHê{Ÿ `
ôd≈£L´sYμ nì edüT+Ô ≥T+<äì, n˝≤ ˝Òøb£ ˛sTTHê nÁ&Édt u≤sY˝À ñqï $esê\ Ä<Ûës¡+>±
qøÏ©<äì >∑T]Ô+#ê\ì dü÷∫düTÔHêïs¡T. Ç˝≤+{Ï$ >∑eTì+#·≈£î+&Ü eTT+<äT≈£î yÓ[‘˚
qwüºb˛yê*‡edüTÔ+<äì ôV≤#·Ã]düTÔHêïs¡T.
Á|üuÛÑT‘·« yÓuŸôd’{Ÿ nqT qøÏ©$ düèwæº+∫ yÓ÷kÕ\≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·Tqï H˚|ü<∏ä´+˝À
Á|ü»\T nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&Ü*.
kÕ<Ûës¡D yÓTùdCŸ\T, yê{≤‡|t, ù|òdtãTø˘, Ç‘·s¡ k˛wü˝Ÿ MT&çj·÷ e´øÏÔ>∑‘·
yÓTôd+»s¡≈¢ î£ e#˚Ã yÓuŸôd{’ Ÿ (&=yÓTHÆ )é *+≈£î\qT øÏø¢ ˘ #˚jTÓ T<äT.› á $wüj÷· \ô|’ nqTe÷q+,
dü+<˚Vü‰\T ñ+fÒ ôd’ãsY Å¬ø’yéT b˛©düT\qT dü+Á|ü~+#ê*.
Á|üuÛÑT‘·« yÓuŸôd’{Ÿ≈£î dü+ã+~Û+∫q *+ø˘\‘√ ≈£L&çq yÓTùdCŸ\T sêe⁄. Ç˝≤+{Ï
yÓTùdCŸ\T eùdÔ n$ ôd’ãsY yÓ÷dü>±fi¯fleì uÛ≤$+#ê*.
ÇHéø£+{≤´ø˘‡, Jmd”º, Ç‘·s¡ {≤´ø˘‡\≈£î dü+ã+~Û+∫q Ø|òü+&é n+≥÷ yÓuŸôd’{Ÿ
*+≈£î\‘√ m˝≤+{Ï yÓTùdCŸ\T e∫ÃHê b˛©düT\≈£î düe÷#ês¡+ n+~+#ê*.

29. $<˚XÊ\ qT+∫ e÷{≤¢&çq≥T¢ düèwæº ` yê{≤‡|t
y˚~ø£>± ôd’ãsY yÓ÷kÕ\T
z eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ e´øÏÔ ôd˝Ÿbò˛Hé≈£î z n|ü]∫‘·T&ÉT yê{≤‡|t ø±˝Ÿ #˚XÊ&ÉT. Ä
q+ãs¡T G92‘√ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. n~ bÕøÏkÕÔHé˝Àì ôd˝Ÿbò˛q¢≈£î $ìjÓ÷–+#˚ q+ãs¡T.
øöHé ãH˚>± ø£s√&é|ü‹ ˝≤≥Ø ¬>*∫q+<äT≈£î s¡÷.3.5 ø√≥T¢ ÇkÕÔeT+≥÷
n|ü]∫‘·T&ÉT ÄX¯ô|{≤º&ÉT.
n+<äT≈£î ÁbÕôddæ+>¥ s¡TdüTeTT, ÄsY._.◊. øÏ¢j·T¬sHé‡, Ä<ëj·T|üqTï #Ó*¢+|ü⁄
ø√düeT+≥÷ s¡÷.4.5 \ø£å\qT |ü\T u≤´+≈£î U≤‘ê˝À¢øÏ y˚j·TeTì dü÷∫+#ê&ÉT.
‘·s¡Tyê‘· ‘êeTT yÓ÷düb˛sTTq≥T¢ ‘Ó\TdüT≈£îqï u≤~Û‘·Tsê* |òæsê´<ä T y˚Ts¡≈£î
ÁbÕ<∏ä$Tø£+>± <äsê´|ü⁄Ô #˚dæq b˛©düT\T ;Vü‰sY˝Àì u≤´+≈£î U≤‘ê\≈£î &ÉãT“\T ã~©
nsTTq≥T¢ >∑T]Ô+#ês¡T.
ôd’ãsY H˚s¡düTÔ&ÉT <˚X¯+˝ÀH˚ @<√ z ÁbÕ+‘·+ qT+∫ e÷{≤¢&É‘ê&ÉT... u≤~Û‘·T&ç
ôd˝Ÿbò˛qT ‘Ós¡ô|’ e÷Á‘·+ $<˚XÊ\≈£î #Ó+~q q+ãs¡T¢ Á|ü‘·´ø£åeTe⁄‘êsTT.
$<˚XÊ\qT+∫ e÷{≤¢&çq≥T¢ q$Tà+∫ &ÉãT“\T ø=\¢>=fÒºkÕÔs¡T :
yê{≤‡|t y˚~ø£>± dü]ø=‘·Ô ‘·s¡Vü‰˝À yÓ÷kÕ\≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·T+&É≥+ Ä+<√fi¯q
ø£*–k˛Ô+~.
nyÓT]ø±, \+&ÉHé, <äTu≤jYT, bÕøÏkÕúHé... Ç˝≤ @<√ ˇø£ <˚X¯+ qT+∫ bò˛Hé
edüTqÔ ≥T¢ ÁuÛ$Ñ T+#˚+<äT≈£î H˚s>¡ ±fi¯ófl yê{≤‡|t ø±˝Ÿ, dü+<˚XÊ\qT $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥THêïs¡T.
u≤~Û‘·T*ï düT\uÛÑ+>± yÓ÷dü–+#·&É+‘√ bÕ≥÷ b˛©düT\ <äsê´|ü⁄ÔqT <ë]
eT[fl+#·&ÜìøÏ H˚s¡>±fi¯ófl Ç˝≤ dü]ø=‘·Ô m‘·TÔ>∑&É\qT m+#·T≈£î+≥THêïs¡T.
yê{≤‡|t ø±˝Ÿ‡ ˝Ò<ë dü+<˚XÊ\‘√ u≤~Û‘·T\≈£î >±\y˚TdüTÔHêïs¡T :
kÕ<Ûës¡D+>± ˇø£ #·s¡yêDÏ˝À yê{≤‡|t j·÷|tqT ìøÏå|üÔ+ #˚düT≈£îH˚≥|ü⁄Œ&ÉT |ü\T
$esê\qT qyÓ÷<äT #˚j·÷*‡ ñ+≥T+~.
Ä $esê˝À¢ $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ç ôd˝Ÿbò˛Hé q+ãsY qyÓ÷<äT ø°\ø£+. Ä düeTj·T+˝À
$ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉT @ q+ãs¡T qyÓ÷<äT #˚ùdÔ n<˚ q+ãs¡T≈£î yê{≤‡|t ìsê«Vü≤≈£î\ qT+∫
ø√&é dü+<˚X¯+ edüTÔ+~.
j·÷|t ìøÏå|üÔ+ #˚düT≈£îqï q+ãs¡T‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ á Á|üÁøÏj·T
»]–b˛‘·T+~. n˝≤ yê{≤‡|t ìsê«Vü≤≈£î\ qT+∫ e∫Ãq ø√&é q+ãs¡TqT ‹]– qyÓ÷<äT
#˚ùdÔ j·÷|t ÇHédüº˝ÒwüHé Á|üÁøÏj·T |üPs¡Ôe⁄‘·T+~.
á |ò”#·sYqT $ìjÓ÷–+#·Tø=ì ôd’ãsY H˚s¡>±fi¯ó¢ yÓ÷kÕ\≈£î ‘Ós¡ rdüTÔHêïs¡T.
j·÷|tqT ìøÏå|üÔ+ #˚düT≈£îH˚ düeTj·T+˝À mø£ÿ&√ $<˚XÊ˝À¢ ñqï ‘·eT düìïVæ≤‘·T\
q+ãs¡TqT yê{≤‡|t ìsê«Vü≤≈£î\≈£î |ü+|ædüTÔHêïs¡T.
Ä q+ãs¡T≈£î e#˚Ã ø√&éqT Çø£ÿ&ç ôd˝Ÿbò˛Hé˝À qyÓ÷<äT #˚dæ j·÷|tqT ÇHékÕº˝Ÿ
#˚dTü ≈£î+≥THêïs¡T.
nq+‘·s¡+ Ä ôd˝Ÿbò˛Hé qT+∫ |ü+ù| dü+<˚XÊ\T, yê{≤‡|t ø±*+>¥ $<˚o
q+ãs¡T‘√H˚ e∫Ãq≥T¢ #˚j·T>∑\T>∑T‘·THêïs¡T.
‘·|⁄ü Œ&ÉT q+ãs¡‘¢ √ u≤~Û‘T· *ï ãT]&û ø={Ïdº Tü qÔ ï H˚s>¡ ±fi¯ó¢ &ÉãT“*ï y˚sTT+#·T≈£îH˚~
e÷Á‘·+ Çø£ÿ&ç U≤‘ê˝À¢H˚ ø±e&É+ >∑eTHês¡Ω+.
$<˚o U≤‘ê˝À¢H˚ q>∑<äT ã~© #˚j·T&É+ n+‘· düT\uÛÑ+ ø±<äT ø±ã{Ïº Çø£ÿ&ç
U≤‘ê q+ãs¡¢qT u≤~Û‘·T\≈£î #ÓãT‘·THêïs¡T.
ôd’ãsY H˚sê\ <äsê´|ü⁄Ô Áø£eT+˝À H˚s¡düTú&çì |ü≥Tº≈£îHêï &ÉãT“ ‹]– kÕ«BÛq+
#˚dTü ≈£îH˚~ n+‘·+‘·e÷Á‘·yT˚ ø±e&É+‘√ eTT+<˚ yÓ÷düb˛≈£î+&Ü C≤Á>∑‘|Ô· &ü Ü\ì b˛©düT\T
dü÷∫düTÔHêïs¡T.

30. \ø°ÿÁ&Ü˝À m+|æø£j·÷´s¡+≥÷ ms¡
Á|ü»\≈£î ∫s¡|ü]∫‘·yÓTÆq yÓuŸôd’≥T¢... á`ø±eTsY‡ dü+düú\qT ñ|üjÓ ÷–+#·T≈£îì
ôd’ãsY H˚s¡düTú\T ãVüQeT‘·T\ ù|]≥ yÓ÷kÕ\≈£î ‘Ó>∑ã&ÉT‘·THêïs¡T. yê{Ï <ë«sê edüTÔe⁄\T
ø=qïyê]ì \ø£å´+>± #˚düT≈£îì \ø£å\ s¡÷bÕsTT\T <√#·Tø=+≥THêïs¡T. \ø°ÿ Á&Ü˝À
m+|æø£j·÷´s¡ì... q>∑<äT ãVüQeT‘·T\T, ø±s¡T¢ ÇkÕÔeT+≥÷ bò˛qT¢ #˚dæ Äø£]¸düTÔHêïs¡T.
‘Ó*dæq dü+düú\T ø±e&É+, ô|’>± yê{Ï qT+∫ edüTÔe⁄\T ø=qT>√\T #˚j· T&É+,
#·s¡yêDÏ <ë«sê u≤´+≈£î ˝≤yê<˚M\T ìs¡«Væ≤+∫ ñ+&É≥+‘√ Á|ü»\T H˚s¡düTú\ e÷≥\T
qeTTà‘·THêïs¡T. ì»+>±H˚ ‘·eT≈£î Á&Ü ˝À ãVüQeT‘·T\T e#êÃj·Tì uÛ≤$+∫... ì+~‘·T\T
dü÷∫+∫q U≤‘ê˝À¢ yês¡T ø√]q $<Ûä+>± q>∑<äT »eT #˚düTÔHêïs¡T. Ä ‘·sê«‘·
yÓ÷düb˛j·÷eTì ‘Ó\TdüT≈£î+≥THêïs¡T.
VüQ´+<ëjYT Á¬ø{≤ e∫Ã+<ä+≥÷...
z á`ø±eTsY‡ dü+düú˝À edüTÔe⁄\T ø=qï+<äT≈£î s¡÷.18 \ø£å\ $\TyÓ’q ø±s¡T
ãVüQeT‹>± e∫Ã+<ä+≥÷ ˇø£ Åô|’y˚≥T ñ<√´–ì ôd’ãsY H˚s¡düTú\T yÓ÷dü + #˚XÊs¡T. ø±s¡T
nq>±H˚ dü+ãs¡|ü&çq Ä e´øÏÔ n+<äTø√dü+ ‘êqT @+ #˚j·÷\ì yê]ì n&ç> ±s¡T.
‘=\T‘· ìyêdü Á<ÛäTMø£s¡D, >∑T]Ô+|ü⁄ ø±s¡T¶\T, u≤´+≈£î U≤‘ê q+ãs¡T, Ç‘·s¡
$esê\T |ü+bÕ\ì ø√sês¡T.
nq+‘·s¡+ MT Ç+{ÏøÏ düMT|ü+˝À dü<äs¡T ø£+ô|˙ ø±s¡¢ c˛s¡÷+ mø£ÿ&É ñ+<äì
n&ç>±s¡T. eTs¡Tdü{Ï s√E bò˛Hé#˚dæ MT ù|s¡Tô|’ Á¬ø{≤ yêVü≤Hêìï ø=qT>√\T #˚XÊeTì,
Hê\T>∑T s√E˝À¢ c˛s¡÷+ qT+∫ rdüTø√e#·Ãì ‘Ó*bÕs¡T.
ÁbÕôddæ+>¥ s¡TdüT+ #Ó*¢+#ê\ì ... s¡÷.15 y˚\T ‘êeTT dü÷∫+∫q U≤‘ê˝À
»eT #˚j·÷\Hêïs¡T. Ä &ÉãT“ »eT #˚dæq nq+‘·s¡+ Ä<ëj·T|ü⁄ |üqTï ø£ {≤º\+≥÷
s¡÷.75 y˚\T rdüT≈£îHêïs¡T.
]õÅùdwº Hü é ø√dü+ eTs√ s¡÷.25 y˚\T ø±yê\ì ø√s¡>±... Ä kıeTTàq÷ #Ó*+¢ #ês¡T.
nq+‘·s¡+ c˛s¡÷+≈£î yÓ[¢ ø±s¡T $esê\T yêø£ãT #˚j·T>±.. mes¡÷ ãTø˘ #˚j·T˝Ò<äì
nø£ÿ&ç dæã“+~ #ÓbÕŒs¡T. ‘·q≈£î bò˛Hé #˚dæq yê]ì dü+Á|ü~+#˚+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+#·>±..
düŒ+<äq ˝Ò<äT. B+‘√ Äj·Tq b˛©düT\qT ÄÁX¯sTT+#ês¡T.
¾ \ø°ÿÁ&Ü˝À >¬ \Tbı+<ës¡T... ø±s¡T,¢ &ÉãT“*kÕÔeT+fÒ ø£∫Ã‘·+>± yÓ÷düyT˚ qì Á>∑V≤æ +#·+&ç.
s¡÷.\ø£å\T <√#·T≈£îH˚+<äTπø H˚s¡düTú\T Ç˝≤ #˚düTÔHêïs¡T. ù|{°m+, Hêb˛Ô˝Ÿ, cÕ|t≈£L¢dt
e+{Ï dü+dü\ú T \ø°ÿÁ&Ü\T ìs¡«Væ≤+#·eqï yêdüyÔ êìï >∑T]Ô+#·+&ç. me¬sH’ ê ãVüQeT‘·T\
ù|s¡T‘√ bò˛qT¢ #˚ùdÔ ... ôd’ãsY Å¬ø’+ b˛©düT\≈£î düe÷#ês¡+ Çe«+&ç.

Cyber Frauds

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cyber Frauds

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 1

2 CYBER FRAUDS - Chittoor District Police

Ç+‘·ø° >∑T]Ô+|ü⁄ <=+>∑‘·q+ n+fÒ @$T{Ï?

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 9

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 13

14 CYBER FRAUDS - Chittoor District Police

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 15

18 CYBER FRAUDS - Chittoor District Police

11. &Ódtÿ{≤|t uÛÑÁ<ä‘·

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 37

¾ ôdŒ*¢+>¥ eT]j·TT Á>±eTs¡T ‘·|ü⁄Œ\T

ô|’ HÓ+ãs¡¢‘√ yÓTT<ä\j˚T´ yÓuŸôd’{Ÿ\˝À MT düe÷#êsêìï m+≥sY #˚j·Tø£+&ç.

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 39

42 CYBER FRAUDS - Chittoor District Police

48 CYBER FRAUDS - Chittoor District Police

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 51

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 53

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 55

20. b˛sYïôd’{Ÿ‡ ‘Ó]ùdÔ Vü≤´ø˘#˚dæ dædüºyéT˝ÀøÏ <ä÷]b˛sTT

21. Áù|eT ∫Á‘ê\qT k˛wü˝Ÿ MT&çj·÷˝À

22. nq~Ûø±]ø£ *+≈£î\qT H=øÏÿ‘˚ MT bò˛qT Vü‰´ø£sY

CYBER FRAUDS - Chittoor District Police 63

24. $e÷HêÁX¯j·÷˝Ò n&Ü¶>± ... ôd’ãsY yÓ÷kÕ\T

26. zm˝Ÿmø˘‡ \ø£å´+>± yÓ÷kÕ\T

27. ÄHé˝…’Hé cÕ|æ+>¥... bı+∫ ñqï yÓ÷kÕ\T

76 CYBER FRAUDS - Chittoor District Police

78 CYBER FRAUDS - Chittoor District Police

You might also like